ALPER AKÇAM BURADA BİR KÖY VAR, UZAKTA Özet

17 Pages·2008·0.17 MB·Turkish

ALPER AKÇAM
BURADA BİR KÖY VAR, UZAKTA
Özet:
Son yılların en çok konuşulan konuları, “Kemalizm”, “ulusalcılık”, “milliyetçilik”...
Başlangıçta “insan hakları”, “sivil toplum” gibi sloganlarla, “resmi tarih”e karşı
“demokratik” metinler üretme amacıyla yola çıkıyormuş gibi görünen yeni tarihyazımcılığı,
belli merkezlerden yönlendirilen, ekonomiden günlük politikaya yeni bir toplum kuruluşunun
kültürel alt yapısını oluşturma çabasının ürünüdür.
Yeni tarihyazımcılığının “Erken Cumhuriyet Dönemi” kültür ve eğitim politikalarına
yöneltilmiş eleştirilerinin en sistemli ve en yeni kaynaklarından birisi de “Orada Bir Köy Var
Uzakta” adlı yapıttır.
Kitabın ilk adımında, daha adıyla birlikte, niyetini de ortaya koymaktadır Karaömerlioğlu:
“Orada Bir Köy Var Uzakta”... Bu adla, kentsoylu romantik köycülüğün, köyün çok
uzağındaki aydının çarpık bakış açısı eleştirilmiş olmaktadır. Eğitmenler hareketinin
başlangıcından Köy Enstitüleri’ne uzanan dönem çalışmalarındaysa, böylesi bir “idealist
romantizm”in esamesi bile yoktur. “Köyün canlandırılması” için köyün ve köylünün içinden
çıkmış insanlar atılıma geçmişlerdir…
Yönlendirici olan kuramsal bakış açısı, halk kültürüne özgü “çoğul gerçekçilik”tir!
Burnumuzun ucunu görmekte bile zorlandığımız bir kültürel değişim ve dönüşüm
sürecinden geçiyoruz. Kimi kez, canlı tanığı olduğumuz olayların bile bizi şaşırtacak
başka bir tarih zamanı içinden kopup gelmiş oldukları sanısıyla kendimizden kuşku
duyar oluyoruz…
1
Son yılların en çok konuşulan konuları, “Kemalizm”, “ulusalcılık”, “milliyetçilik”...
Başlangıçta “insan hakları”, “sivil toplum” gibi sloganlarla “resmi tarih”e karşı
“demokratik” metinler üretme amacıyla yola çıkıyormuş gibi görünen yeni
tarihyazımcılığı, belli merkezlerden yönlendirilen, ekonomiden günlük politikaya
yeni bir toplum kuruluşunun kültürel alt yapısını oluşturma çabasının ürünüdür.
Yeni tarihyazımcılığının “Erken Cumhuriyet Dönemi” kültür ve eğitim politikalarına
yöneltilmiş eleştirilerinin en sistemli ve en yeni kaynaklarından birisi de “Orada Bir
Köy Var Uzakta” adlı yapıttır.
Yakın tarihimizde, “sivil demokrasi” talepleri doğrultusunda birleşen sağ ve “sol”
kimi çevrelerin kaynak gösterdikleri kitap, 2006 yılı içerisinde yayınlanmıştır. Yazarı,
ABD’de, Ohio State’de tarih doktorasını tamamlamış Boğaziçi Üniversitesi çıkışlı
Asım Karaömerlioğlu’dur.
Karaömerlioğlu’na kitabın adı için esin kaynağı olmuş “Orada Bir Köy Var Uzakta”
adlı şiirin Ahmet Kutsi Tecer tarafından, İsmail Hakkı Tonguç ve Ceyhun Atuf
Kansu ile birlikte çıktıkları bir Kastamonu gezisinden sonra yazıldığını Engin
Tonguç’un “Bir Eğitim Devrimcisi/ İsmail Hakkı Tonguç” kitabından biliyoruz.
Tecer, Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Üyeliği’nde bulunmuş, 1942
yılında Urfa Milletvekili olmuş, bürokraside önemli görevler almış, Ülkü Dergisi’nin
yöneticiliğini yapmış, halk edebiyatına, halk âşıklarına epeyce emeği geçmiş bir
şairdir (Ayrıntılı bilgi için, Metin Turan, Ölümünün 40. Yılında Ahmet Kutsi Tecer,
Varlık Dergisi, Aralık 2007 Sayısı). Niyazi Berkes, onu 1940’lardan sonra Köy
Enstitüleri’nin en öfkeli karşıtlarından olacak Reşat Şemsettin Sirer’in ekibinden
birisi olarak anmaktadır. “Milli Eğitim Bakanlığı’nda Sirer’in yamağı olan ozan
bozuntusu Tecer, gitmeyeceği, görmeyeceği köyü uzaktan sevmekle köycülük ve ülkücülük
yapacak, milliyetçi geçinecek. Köy Enstitüleri, bu sahte milliyetçiliğe karşı köye giden, köyü
gören ve onu uzaktan sevilecek bir düş olmaktan çokarıp ulusal ekonomiyle bütünleştirecek
olan bir görüşün ürünü olarak doğmuştu.” (Niyazi Berkes, Unutulan Yıllar, s. 254).
2
Tecerin dostu Reşat Şemsettin Sirer de, önceleri “Erken Cumhuriyet Dönemi” kültür
politikaları içinde ayrı bir ekolmüş gibi duran, 1945 sonrası Köy Enstitüleri ve onu
kuran devrimci düşüncenin düşmanı kesilmiş H. F. Kanad ve Emin Soysal’le birlikte
Nasyonal Sosyalizmi sempatizanı ekip içindedir.
Ne hikmetse (ya da ne büyük bir kolaylıksa diyelim!), yakın zamanlarda Köy
Enstitüleri, Cumhuriyetin kültür ve eğitim politikalarına yönelik eleştirilerde ,
düşüncenin ve uygulamanın kendisi yerine, hep bu Soysal-Sirer-Kanad ekibinin
görüşleri hedef alınmaktadır. Oysa ki, Köy Enstitüleri hareketi ve diğer kültürel
etkinliklerin genel politikası, anılan ekibe karşın, devrimci kanat tarafından yapılmış
ve Soysal-Sirer-Kanad ekibinin 1945’ten sonra iktidar koltuklarında yer almalarıyla
birlikte Köy Enstitüleriyle birlikte kurucu ve yönlendirici ekip de ağır saldırılara
uğramıştır. Dönem politikaları içinde, devrimci-halkçı düşünceyi “Çifteler Köy
Enstisü”, milliyetçi-seçkinci düşünceyi “Kızılçullu Köy Enstitüsü” deneyimleri içinde
değerlendirmek olasıdır. Sonuçta, Köy Enstitülerine ve dönem politikalarına egemen
olan düşünce Çifteler’de doğup büyüyen ve İsmail Hakkı Tonguç’un kurucusu
olarak rol oynadığı devrimci düşünce olacaktır.
Kitabın ilk adımında, daha adıyla birlikte, niyetini de ortaya koymaktadır
Karaömerlioğlu: “Orada Bir Köy Var Uzakta”... Bu adla, kentsoylu romantik
köycülüğün, köyün çok uzağındaki aydının çarpık bakış açısı eleştirilmiş olmaktadır.
Eğitmenler hareketinin başlangıcından Köy Enstitüleri’ne uzanan dönem
çalışmalarındaysa, böylesi bir “idealist romantizm”in esamesi bile yoktur. “Köyün
canlandırılması” için köyün ve köylünün içinden çıkmış insanlar atılıma
geçmişlerdir… Yönlendirici olan kuramsal bakış açısı, halk kültürüne özgü “çoğul
gerçekçilik”tir!
Karaömerlioğlu, giriş kısmında köylü sorununa genel bir bakış açısıyla yaklaşırken
köylü hareketleri ile modernizm arasında bir karşıtlık kurar. Ona göre köylü
hareketinin çıkış amacı modernizmin ekonomik üstünlüğü ve köylünün kapitalizm
tarafından mülksüzleştirilmesidir.
3
Bu yaklaşım, yazarın tarihe ters kapıdan girişinin açık bir belirtisidir!…
Tarihsel gelişim içinde, hem zamandizinsel olarak, hem de toplumsal başlangıç
olarak, köylü hareketinin asıl kaynağı ortaçağ toprak ilişkilerine karşı oluşmuş halk
kalkışmasıdır. Köylüler rönebans ve reform düşünce akımlarıyla birlikte,
derebeylerin ve Batı’da kilisenin toprak üzerindeki mülkiyet egemenliklerine karşı
çıkarak ayaklanmışlar, toprak talebinde bulunmuşlardır. Kentte başlayan burjuva
devrimine koşut olarak, kırsal alanda toprağın kilise ve derebeylerce ele geçirilmiş
mülkiyet yapısına karşı köylü başkaldırıları gözlenmiştir. Kapitalist üretim ilişkileri
içerisinde toprak beylerine kira ödemek zorunda kalmış burjuva sınıfı da, köylülükle
bir bağlaşıklık içerisine girmekten kaçınmamıştır. 1789 Burjuva Devrimi sırasında
burjuva sınıfı ile köylü zümreler birlikte hareket etmişlerdir.
Kapitalist geniş yeniden üretimin kırsal alana kadar uzanması ve kapitalist tarım
işletmelerinin toprak mülkiyetini ele geçirmesi ile topraksız kalan köylülerin
kapitalizme ve genel olarak modernizme karşı verdikleri savaşım çok daha yan
planda ve ikincil zamandizimsel durumdadır. Özetçe, dünya tarihinde önemli etkiler
bırakmış köylü hareketleri, modernizme karşı ortaya çıkmamış, tam tersine,
modernizm, köylü hareketlerini de kapsayan bir değişimin adı olmuştur. Bu
bağlamda, modernizm, köylü hareketlerini tetikleyen bir değişim olarak da
görülebilir…
Karaömerlioğlu’nun genel girişteki bu öznel ve yanlış adımı Türkiye’ye ilişkin
saptamalarda daha da belirgin duruma geçer. Ona göre, “Kemalistler”, köylü
sorununun büyük sorunlar çıkaracağını düşünerek köylüye yönelmişlerdir.
“Tarımsal yapıların çözülmesinin, yani köylü sorununun, büyük sorunlar ortaya
çıkarabileceği düşünülüyordu. Bu nedenle de Kemalist yönetici seçkinler köylülüğü de
içerecek bir halkçılık anlayışına yöneldiler.(…) Aslında bütün bu endişelerin ortak noktası,
olası bir köylü hareketinin siyasal rejime karşı bir tehdit oluşturması ya da siyasal katılımı
sahiden genişletmeye dönük taleplerin çoğalmasıydı. Böylesi bir gelişme yönetici seçkinlerin
iktidar tekelinin sorgulanması ve tartışılmasına yol açabılırdı.” (Asım Karaömerlioğlu,
4
Orada Bir Köy Var Uzakta, s. 12). Demek ki Mustafa Kemal’den Saffet Arıkan’a, hatta
Tonguç’a kadar köye ve köylüye ilişkin söylenen sözlerin, yapılan çalışmaların asıl
nedeni bu köylü korkusu imiş… Ömerlioğlu’nun Amerika’da aldığı tarih doktorası,
böylesine Şarkiyatçı ve olağanüstü “demokratça” zırvalar üzerine kurulmuş
olmalıdır.
“Başta gelen korkulardan birisi geleneksel toprak sisteminin dağılması ve topraksız köylü
sayısının çoğalmasıyla, köylerden şehirlere göçenlerin oluşturacağı işçi sınıfının siyasal
istikrarsızlığa neden olacağı idi.” (Asım Karaömerlioğlu, Orada Bir Köy Var Uzakta, s.
15). İşin gerçeğine, dönem çalışmalarının niteliğine ve Tonguç tarafından temelleri
atılmış kuramsal kurgusuna baktığımızda, bir işçi sınıfı korkusu değil, nitelikli işçi
sınıfı yetiştirme kaygısının önde olduğunu açıkça görebiliriz.
Köy Enstitüleri’nin “köylüyü köyde tutmak” gibi bir politikası olmadığı Tonguç’un
yazılarında birçok kez vurgulanmıştır. İlkokulu bitirmiş köy çocuklarına 16 yaşına
kadar teknik eğitim veren bölge okullarıyla, değişik iş eğitimi dersleriyle, dönem
uygulamalarının önemli sonuçlarından birisi de, da da gelişmekte olan sanayiye
nitelikli işgücü sağlanmış olmuştur… “Enstitü öğrencilerinin iş deneyimleri düz
işçilikten yüksek iş yöneticiliğine kadar (managerial skill) çok türlüdür. İlk öğrenciler
arasında ortalamanın üstünde yeteneklilernTürkiye’nin ekonomik gelişimi için çok gerekli
olan meslek kolları üzerinde durdular. Bunların enstitülerde gördükleri eğtimi, diğer eğitim
kurumları sağlamıyordu. Örneğin, mobilyacılık anlamında zanaatkârlık olmakla birlikte
Enstütü öğrencilerinin çoğunluğu kalifiye ya da yarı kalifiye marangoz, demirci, yapıcı
olarak sınıflandırılabilir. Bunların hemen tümü kooperatif yönetimi ve diğer tarım kollarında
da deneyim kazanmışlardır. 1946’ya gelindiğinde, Enstitüler birbirlerine hidroelektrik
dinamo düzeneği kurmaktan, kooperatif hesapları denetlemeciliğine kadar türlü işler
yapabilen tek ya da ekip halinde öğrenciler verebilecek duruma gelmişlerdi. İlk Enstülü
çıkışlılar arasında radyoculuk ile yaşamını kazanabilecek ya da yüksek kalitede peynir
yapabilecek kişiler yetişmişti.” (Fay Kırby, Türkiye’de Köy Enstitüleri, Güldikeni
Yayınları, 2. Baskı, 2000, Ankara, s. 294).
5
İnönü’nün 17.4 1946 tarihli radyo konuşmasında verdiği bilgilere göre, köylerde
teknik kursları bitiren köy ilkokulu mezunlarının sayısı 13.500’dür. Bu çocuklar,
öğretmen olmayacaklardır ve Türkiye’nin o günkü sanayileşme hızı düşünülürse, bu
alana yetişmiş işgücü sağlanması bakımından ne kadar büyük bir adım atılmış
olduğu ortadadır…
Karaömerlioğlu’na göre, köylülüğün 1980’lerin ortalarında bile hâlâ nüfusun salt
çoğunluğunu oluşturmasının nedeni de böyle köylüyü köyde tutmaya yönelik
düşünceler, ideolojilerdir (agy, s. 17)… Karaömerlioğlu’nun tarih doktorası
ekonomik gereklilikler ve üretim ilişkileri yerine birey ya da grup istencini koyarak
tüm tarihsel gerçekliklere esaslı taklalar attırtmaktadır…
Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ve Genç Cumhuriyet’te halkçılık akımlarını
sıralarken Osmanlı ve Türk aydınlarını etkileyen güçlerin en başına Ermeni
Hınçakları koyar Karaömerlioğlu. Dönem üzerine ayrıntılı çalışmaları bulunan
Georgeon’da, Akçura’da, Berkes’te, başka kaynaklarda da Ermeniler’in Jön Türk ve
İttihat-Terakki yapısı içerisindeki etkinlikleriyle ilgili küçük dipnotlar dışında önemli
bir vurgu yoktur. Karaömerlioğlu, Ermeni aydınları en başa çıkarmıştır. Böylece
Anadolu üzerindeki Ermeni haklarıyla (!) ilgili yeni bir sayfa daha açılmış
olmaktadır. Karaömerlioğlu dışındaki tüm kaynaklar, Osmanlı ve Türk aydınları
üzerinde asıl etkili olanların Tatar ve Azeri aydınları olduğunu çok açık bir şekilde
belirtirler. Karaömerlioğlu’nun yapıtında Türk Ocağı kurucularından Azeri
Hüseyinzade Ali’nin adı da Tatarlar arasında geçer; Azeri aydınları ayrı bir grup
olarak hiç anılmazlar.
Erken Cumhuriyet dönemi politikaları üzerine yönelttiği eleştirileri bir “aydınlanmış
despotizm” noktasına kadar vardırır Karaömerlioğlu… “Sonuç olarak halkçı söylemin
gerçekten somut halk kitleleriyle ve onların istek ve özlemleriyle buluşup bulunmadığı bir
yana, bu tür bir halkçılık anlayışının aydınlanmış despotizmin farklı bir biçimde, modern
koşullarda sürdürüleceği ortamı hazırlamasına da şaşmamalıyız.” (Karaömerlioğlu, agy, s.
46).
6
Erken Cumhuriyet dönemi kültür ve eğitim çalışmalarında daha en baştan itibaren,
olabildiğince halk ile birlikte çalışma ilkesi önde tutulmuş olmakla birlikte bu ilkenin
bir süre için tüm iyiniyetlere karşın yaşama geçememiş olması gerçeğini kimse
yadsıyamaz. Ancak, özellikle eğitmenler hareketinin başlaması ve Tonguç’un yalnız
eğitimde değil, tüm kültür, kalkınma, hatta tarımsal değişim programlarında da
etkin bir duruma gelmesiyle birlikte, halkla iç içe bir araştırma, deneyimleme,
yöntem tartışmalarını da içeren bir halkçılık anlayışı yön gösterici olmuştur.
Karaömerlioğlu’na bakarsak, Tonguç’un halk kültürünü ve birebir köylü gençleri
esas alarak yaptığı çalışma halktan kopuktur! Oysa ki, Osmanlı döneminde, halkla
devlet arasındaki boşluğu dolduran Müslüman cemiyetler ve tarikatlar vardır.
“Osmanlı döneminde değişik cemaatler ile devlet yönetimi arasında çeşitli arabulucu
(mediating) kurumlar vardı. Aslına bakılırsa bu, aynı zamanda bir gereksinimdi de. Örneğin
Müslüman cemaatler açısından tarikatların zaman zaman böyle bir işlevi yerine getirdiği
söylenebilir” (Karaömerlioğlu, agy, s. 46). Karaömerlioğlu’nun bu değerlendirmesi
daha önce Ahmet Hamdi Tanpınar ve Şarkiyatçı Türkolog Zürcher tarafından da
ifade edilmiştir (Tanpınar için Erzurum denemesine bakılabilir).
Cumhuriyet yönetimi tarikatların ve dine dayalı derebeyi örgütlenmelerin önünü
kapayınca ne olmuş? “Bu nedenle söz konusu halkçılık kavramının, daha başından
demokratik açılımların önünü tıkayıcı bir işlev gördüğü rahatlıkla söylenebilir.”
(Karaömerlioğlu, agy, s. 47).
Kaynağında bu öznel yaklaşımın daha çok bilinen sahibi Erik Jan Zürcher’dir.
Zürcher’in İletişim yayınlarından çıkmış ve birçok üniversitemizde kaynak kitap
olarak okutulan Modernleşen Türkiye’nin Tarihi adlı yapıtında Şarkiyatçı bir bakış
açısıyla yaklaşmaktadır Modernleşen Türkiye’ye… Laiklik ve kültürel değişimle
ilgili tüm programları “tepeden inme” ve “zorlayıcı” olarak değerlendirir Zürcher…
Şarkiyatçı’nın Şark’ı, “Müslüman Şark”tır; onu değiştirmeye kimse kalkışmalalıdır.
Laiklik-milliyetçilik girişimleri, tüm Şarkiyatçılar gibi Zürcher için de, Şarklı ile Batılı
arasındaki ayrımı kaldıracak tehlikeler içermektedir!
7
“Orada Bir Köy Var Uzakta”nın köycü söylemle ilgili eleştirileri bir iki satır arasında
“Köy Enstitüleri pratiği bir yana bırakılacak olursa” şeklindeki notla köycü söylemin
halka mal olmamış olduğunu söyleyerek Köy Enstitüleri’ni genel eylem ve düşünsel
alandan ayrı gördüğünü söylemeyi de elden bırakmaz… Bu satır arası küçük günah
çıkarmaların da çok anlamı yoktur… Birincisi, “Köy Enstitüleri pratiği” erken
Cumhuriyet dönemi “köycü söylem”in, yani halkçılık etkinliklerinin can damarıdır,
alt ayrı bakanlığı ilgilendiren bir kapsamda, tüm Türkiye’yi ilgilendiren bir
“canlandırma” çalışmasıdır… İkincisi de, “Köy Enstitüleri pratiği”nin belli ölçüde
halka mal olmuş olduğunu kabul etmek zorunda kalmış bu küçük not, Köy
Enstitüleri’nin gerçek değerini, ülkede yol açtığı değişim ve yenileşmenin hakkını
vermekten çok uzaktır. Halka mal olmuş olduğunu kabul eder ama yine de varlık ve
sonuç olarak, Karaömerlioğlu’nun eleştirdiği o “köycü söylem”in bir uzantısıdır; o
kadar… Bu “köycü söylem” de, Karaömerlioğlu’na göre Almanya’daki Nasyonal
Sosyalist uygulamanın bir uzantısı sayılabilir…
Karaömerlioğlu’nun, N. Köymen, M. Saffet gibi “seçkin köycüler” arasında adını
andığı (agy, s. 65 dipnot) Tonguç’un Sabahattin Eyüboğlu ve birçokları tarafından bir
köylüye benzetiliyor olduğu, onun kişiliğine yönelki birçok nitelemede, alçakgönüllü
bir halk adamı olduğu yolundaki birçok anlatımı bir kenara bırakıp bir tek olayı
anmakta yarar olabilir. İlköğretim Genel Müdürü olan Tonguç Pulur Töy
Enstitüsü’ne gelmiştir. Bu arada yapılaclak gösteri ve oynanacak oyunlar için sahne
hazırlanmakta olduğunu duyar. “Gerçekten de orada öğrenciler masaları birleştirmişler,
bir sahne hazırlamaya çalışıyorlardı. Çok kızdığı anlaşılan Tonguç, Müdür’e ve öğretmenlere
sertçe çıkıştı; enstitülerde oyunların, toplantıların ortada, herkesin eşit durumda
izleyebileceği bir ortamda yapılmasını kaç kez yazmış, söylemişti. Konuklarla öğretmenlerin
önde, öğrencilerin arkada oturduğu bir düzenin yıkılmak istendiğini hâlâ anlayamamışlar
mıydı? ‘Kaldırın o sahneyi, toplantı dediğim biçimde yapılacak!’” (Engin Tonguç, Bir
Eğitim Devrimcisi, 2. Cilt, s. 175).
8
Avrupa Rönesansı’nın ana öğesi olan grotesk halk kültürü ve karnaval geleneği
üzerine ayrıntılı çalışmaları olan Mihail Bahtin, bu geleneğin özelliklerini sıralarken
“sahnesiz, katılımlı karmaşa” dan söz eder… Tonguç’un bu tutumu onun bir
Rönesansçı, “yenidendoğuşçu” oluşunun küçücük bir işaretidir.
Tonguç’un antifaşist kişiliği de herkesin bildiği bir gerçekliktir.
Tonguç, Boğaziçili Milli Eğitim Bakanlığı’na verdiği bir inceleme gezisi yazısında Kır
Eğitim Yurdu kurucusu Lietz’le birlikte çalışmış Resinger’in Alman geleneksel
eğitim sistemi ve Alman okullarına ilişkin eleştirilerini notları arasına almıştır:
“Buralarda yetişenler… ulusu sömürürler, toplum yaşamını bozarlar… Bu okullar
karaktersiz adamlar yetiştirirler ve onları zekâ silahı ile güçlendirirler. Bunlar başkalarını
kendilerine hizmetçi yapmak isterler. Bugünkü resmi okullar okul değil, avukat, doktor vb
gibi… leri yetiştiren fabrikalardır. Oysa ki, canlı bir ortaklaşa çalışma yaşamı, yetişeceklere
şekil verir… Çocuklar bu yurtlarda yardımlaşma, işbölümü ve işbirliği içinde… kent
okullarının yapay ortamından uzak kalacaklardır. “ ( İ. Hakkı Tonguç, Maarif Vekâleti
Mecmuası, sayı 5, 1925, s. 46, anan Engin Tonguç, Bir Eğitim Devrimcisi, Yeni Kuşak
Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, s. 70).
Karaömerlioğlu, Halkevleri’ne yönelik eleştirilerine başlarken Halkevleri kurulurken
Türk Ocakları ve Muallimler Birliği’nin kapatılma kararlarını kapatılmasını devlet
güdümününde bir kurumsallaşmaya gidildiği şeklinde yorumlar. Muallimler
Birliği’nin kapatılmasına onun “köycü söylem”in bir parçası olarak gördüğü Köy
Enstitüleri hareketinin kurucusu Tonguç da eleştirel yaklaşmış ve uzun bir dönem
Halkevleri’ne soğuk bir yaklaşım içinde olmuştur. Ancak Karaömerlioğlu, “özerk”
bir kurum olarak gördüğü ve başkanı Tanrıöver’in kapatılma kararına karşı
“CHP’nin totaliter taktiklere başvurduğu” yolundaki itirazını haklı bulduğu Türk
Ocakları’nın Mussolini takipçiliği yaptığından, Tanrıöver’in Mussolini hayranı
olduğundan, onu öven açıklamaları bulunduğundan hiç söz etmez… Köy
Enstitüleri’ni Nasyonal Sosyalist uygulamanın bir parçası gibi görerek eleştiri
hedefinden ayırmayan Karaömerlioğlu, Mussolini yandaşı Tanrıöver ve onun
9
yönetiminde etkinlikte bulunan Türk Ocakları’nın oldukça “demokratik” bulmuş
olmalıdır…
Karaömerlioğlu, 1939 yılında Halkevleri’nin köy şubesi gibi kurulan Halk Odaları’nı,
şehirli aydınlarla köylülerin kaynaşmasının ve tarımsal gelişmenin önündeki
başlıbaşına engel olarak görür (agy, s. 63).
Engin Ardıç gibi köşe yazarlarından Türkiye solundaki ayakları havada, kendi ülke
gerçeklerinden habersiz birçok “aydın”a akıl hocası olmuş Karaömerlioğlu, “Orada
Bir Köy Var Uzakta”da kimi zaman fazla ileri gitmiş olduğu kanısına kapılarak
olmalı “Kemalizm’in kendisinin de ideolojik olarak yekpare bir bütünlük oluşturmadığı”
(agy. S. 65), ya da “erken Cumhuriyet Türkiyesi’ndeki resmi ideolojinin belirsiz ve eklektik
tutumu”(agy., s 85) şeklinde notlar düşme gereği duyar ama kitabın bütünlüğü içinde
bakıldığında, Kemalizm’i Demokrat Parti yönetimine kadar, her şeye egmen,
“seçkinci, tepeden inme, bürokratik, anti-liberal ve anti-demokratik” (agy., s. 49) bir özne
olarak görür… Ancak çok “partili hayata girilmesi ve Demokrat Parti’nin iktidara
gelmesiyle daha az seçkinci, kamuoyunun düşüncelerini ve dikkatini daha çok dikkate alan bir
tarza geçilmiş olduğu” görüşündedir Karaömerlioğlu.
“Yukarıda Allah var”, neden hakkını kendisine teslim etmeyelim ki?... Demokrat
Parti de en az Karaömerlioğlu kadar liberal, demokrat ve Amerikancı’dır!
Karaömerlioğlu’nun daha “demokrat” bulduğu Demokrat Parti’nin demokratlığı,
meclis kürsüsünden Köy Enstitüleri’ni “kızıl komünist yuva”lar olarak gören ağzı
salyalı hatiplerle, hapse atılan aydınlarla, gazetecilerle, ABD dümen suyundaki
politikalarla oldukça güzel örnekler vererek sürmüştür…
“Orada Bir Köy Var Uzakta”da, koca Cumhuriyet dönemi Türkiyesi ve dünyaya
ilişkin onca sözün arasında bir tek satır kapitalizm eleştirisine, emperyalizm
eleştirisine yer yoktur…
Karaömerlioğlu’na göre “1920’lerden başlayarak özellikle de 1930’larda ivme kazanmış
sanayileşmenin dönem söylemine egemen olduğu şeklindeki görüş, alternatif görüşlerin
10