Album Joannis Rotarii (Johan Radermacher) K. Bostoen, C.A. Binnerts-Kluyver, C.J.E.J. Hattink en A.M. van Lynden-de Bruïne bron AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher).(handschrift2465vandeCentraleBibliotheekvan deRijksuniversiteitteGent.) Zievoorverantwoording:https://www.dbnl.org/tekst/rade004albu01_01/colofon.php Letop:boekenentijdschriftjaargangendiekorterdan140jaargeledenverschenenzijn,kunnen auteursrechtelijkbeschermdzijn.Welkevormenvangebruikzijntoegestaanvoorditwerkofdelen ervan,leesjeindegebruiksvoorwaarden. Inleiding IndepersoonvanJohanRadermacherdeOude(1538-1617)komtdeverbindingtot standtusseneencalvinistischgetinthumanismeeninternationaalkoopmanschap. HijhoortzoweltotdegeleerdenronddedrukkerChristoffelPlantijnalstotde koopliedendieactiefwarenindeinternationalefirmavanGillisHooftman.Het grootstedeelvanzijnlevenwashijooknauwbetrokkenbijhetwelenweevande gereformeerdekerk,diehijdiendealsouderlingendiaken.Naastzijnomgangmet humanistenenkoopliedenonderhieldhijnauwevriendschapsbandenmetbeeldende kunstenaarsendichters.Debewijzenvanzijnrelatiesmetaldezepersonenzijnte vindeninbrievenenandermateriaalinhandschrift. EenvandebelangrijkstebronneninditverbandishetAlbumJ.Rotarii,een verzamelhandschriftdatberustindeGentseuniversiteitsbibliotheek.Hetmerendeel vandehandschriftenindezeverzamelingkomtuithetbezitvanJohanRadermacher deOude.DeLatijnsevormvandienaamisJoannesRotarius.Daarvanisdebenaming vanhetverzamelhandschriftafgeleid.Dithandschriftbevatbrievenenliteraire bijdragenvanzijnvrienden,enookafschriftenvanhandschriftendieinzijneigen kringcirculeerden.Devroegstestukkendaterenuitdejarenzestigvandezestiende eeuw,dejongsteuitheteerstekwartvandezeventiendeeeuw. HetAlbumJ.Rotariibevatstukkendiedeeigenfamiliegeschiedenisvande Radermachersbetreffen,verderongepubliceerdegedichtenvandehandvande schilder-rederijkerLucasd'Heere(deleermeestervanKarelvanMander),gedichten voorLucasd'HeeredoorMarnixvanSt.Aldegonde(waaronderdeoudstbewaarde versievanMarnix'Nederlandsevertalingvanenkelepsalmen),eenLatijnsevertaling vanhetboekderSpreukennaardeHebreeuwsegrondtekstdoordeuitValenciennes afkomstigehumanistJoannesVivianus,eengedichtvanHugodeGrootvoordiens zwagerJanvanReigersbergh,allerleischotschriften,eenLatijnsgedichtoverde vernietigingvandeSpaanseArmada,geschrevendoorThéodoredeBèze(ooit Calvijnsrechterhand)envoorzienvaneenEngelsevertaling,ennogveelmeer merkwaardigeteksten.Insommigegevallenbetrefthethierzelfsdeoudstbekende versievandedesbetreffendetekst,zoalsinhetgevalvandebijdragenvanMarnix. Watonmiddellijkopvaltindezeverzamelingishetmeertaligekarakterervan.De meestestukkenzijnweliswaarinhetLatijngesteld,maareenflinkaantalis geschrevenineenvandemodernetalen,zoalsNederlands,Frans,Engels,Italiaans, SpaansenDuits.InveelminderematetreftmenookGrieks,HebreeuwsenArabisch aan. DemeestrecentegegevensoverJohanRadermacherenzijnalbumzijntevinden indevolgendestudiesentekstuitgaven:K.Bostoen,Bonisinbonum.Johan RadermacherdeOude(1538-1617),humanistenkoopman.M.m.v.C.A. Binnerts-Kluyver,C.J.E.J.HattinkenA.M.vanLynden-deBruïne.Hilversum: Verloren,1998(ZevenProvinciënReeks,15);enHetalbumJ.Rotarii,Tekstuitgave vanhetwerkvanJohanRadermacherdeOude(1538-1617)inhetAlbumJ.Rotarii, Handschrift2465vandeCentraleBibliotheekvandeRijksuniversiteitteGent.Met inleidingencommentaardoorK.Bostoen.MetmedewerkingvanC.A. Binnerts-Kluyver,C.J.E.J.HattinkenA.M.vanLynden-deBruïne.Hilversum: Verloren,1999. AanJohanRadermacherwordtookdeoudsteNederlandsegrammatica toegeschreven,eenhandschriftdat-naasteentaalkundiggezienbijzonderinteressante voorrede-infeiteslechtseenaanzettoteengrammaticabevat.Dezeisuitgegeven AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) doorK.BostoeninKaarsenbril:deoudsteNederlandsegrammatica.[Middelburg], 1985.(ArchiefvanhetKoninklijkZeeuwschGenootschapderWetenschappen, 1984). VooreenartikeloverRadermacheralsuitgevereninleidervanMichelAngelo Florio'sHistoriadelavitaelamortedel'illustriss.SignoraGiovannaGraiagia Reginaelettaepublicatad'Inghilterra:edelecoseacceduteinquelRegnodopola mortedelReEdoardoVI.[Middelburg],stampatoappressoRichardoPittore,1607, zieK.Bostoen,‘Editing,Printing,PublishingandSellingtheLifeandDeathofLady JaneGreyin1607’.In:TheBookshopoftheWorld.TheRoleoftheLowCountries intheBook-trade1473-1941.ed.L.Hellinga,A.Duke,J.Harskamp[e.a.].Houten: Hes&DeGraaf,2001,p.119-130. PortretvanJohanRadermacher‘AnnoChristi1607.Aet.69’,dooronbekendeschilder‘HAV’. (Middelburg,ZeeuwsMuseum,inbruikleenvandeRijksdienstBeeldendeKunst,inv.nr.BR64-038). AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) 0 Album Joannis Rotarii [1. Johannes Vivianus, Latijnse versificatie uit het Hebreeuws van het boek Spreuken. aant.] Proverbia Regis Salomonis Ex Hebraica Latine Expressa perJoannemVivianumValent.m AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) 1r 1 Quidfaciatmoresplacidos,quidconsonavitae Deligere,acdelectasequi,tumveraloquentum Percipere,atqueimosubpectoreconderedicta Musadoce,tuquaeRegi,dumiuravocatis 5 Isacidumpopulis,soliodepromitabalto AdstabasRegiquononsapientioralter (MagniutJessiadaeeluceretdiapropago) Imbellesanimosvirtutumaccendereamore etmentisreserareoculos.Hincillepotentem 10 Iustitiaminculcare,suumqueutredderecuique Conveniat,rerumutconstentaequaliaiura Haecilleacdictisacuebatsimplicesiquis Indole,velfraudifacilis,Iuvenesquevetabat Aggredierquidquamtemere:atpriusomnialento 15 Consilioexpendendamonens.primosqueiuderesLees:videres. GentisIdumaeae,quosiamdoctrinaverendos Extulerat,penderesacrodicentisabore Achausereillimultoquodacuminementes Altiuseveheret,quodmagnisprovidarebus 20 Consiliaexpediensgrandeisaetatedoceret. Haecintergraviaevolvebatdictavetustas Siquatulitvariarerumsubimagine,siqua Verborumsensuarguto,siccunctaretrusae Doctrinaesecretamovensquaecunquepriores 25 VerasubobscurovolnereLees:voluere.latereprofanis Haecille,intentiIsacidaecircumoratenebant Principio,quaecunquedataestmortalibusaegris Hocomnisducendauno.sapientiafonte. AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) 1v 1 Utsummumverearehominumrerumqueparentem Quemtellusquàmbrutatremitquaequeomniacircum ObsultatvastaAmphitriteetmaximusaether QuaevitaenorinaLees:norma.:atstolidiinconsutaLees:inconsulta.sequentes 5 Utspernuntquaevera,suossicordinenullo ComponuntmoresexosiLees:exosi.vinculalegum. TuFilidictatalubensadmitteparentis, Etpraeceptapiaematrismultuminteramorem ImbileLees:imbibe.,nonmaiorcapitihacadfulseritunquam 10 Gratia,noncolloirradietsicirculusauri AutopereautgenimiLees:gemmis.maioremafflarithonorem HisfirmatamaloobnitiassuesceIuventus Necvitiicedeillecebris,utcumquescelesti Pertententspelucrianimum!praeclaraloquantur 15 Hucagedum,insidiasvitae,facilesquestruamus Artedolosquibusinnocuiinvolvantur,etipsi Culpamextràvivos,validosqueutquemquelubebit GlubamusLees:Glutiamus..Morsquamfacileabsorbetque,metitque Omnia.condensiqueruunttorpentiaadOrci 20 Fluminamortales.atnosmultoantelabore Congestasinopesveniemus,nostraque,nullo Sudore,ingentisplendebuntatrialuxu. TumodomacteaniminostristefortiteransisLees:ausis. ComitteLees:Committe.,acsorsunaesto:lucrumomnibusunum. 25 HaecsceleratacaneLees:cave.,Filiconsortia,etomnes Suspectaillecebras,retroetvestigiaflecte, Namqueomnesidemardorhabet(neccernis)inomne Praecipitarenefascaedemspirantque,sibique AccersuntcaedemvicantiLees:incautiquantumillaparari AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) 2r 1 Quaespectatqueescam,etsubtendiretràLees:retia.necse Continetillapsuraalis:nonsegniusilli Insuafataruunt,sibiquaepeperere,locantes Insidiasaliis.Haecillietquisquisamori 5 Indulgetlucriinsanosuadamnasequuntur Quinrectaepotiusrationiattende,peromnes Diditaquaemundipartesmagnointonatore, Siveforis,siveintrivioquisdevius,illa Increpat,etmediamseturbaeimmiscet,etaltos 10 Adportarumaditusinstatsapientia,quemque Invadensque,monensque,ettotampersonaturbem NamquaenosLees:vos.miserimersatvecordiacives IncantiLees:Incauti.utcupiantfalli,inludibriavani Omnibusincumbantvotis,utdeniqueinanes 15 DoctrinaefaciemperstenthorreresereneonLees:serenam.? Vosmelioraviri,necfastiditemonentem, Atqueanimosfacilesadvertite,spiritusipse Enfaxomeusinsinuanssesealtarecludat Sacrameieloquii,verosqueprofundatamores 20 Sedquidegohicfrustraintendovocemque,manumque Aversisutquaequeanimismeadictaperosi, Consiliumqueomneevertunt,dumsanamonentis, Urgentisquesuperverbaexaudirerecusant. SicquaenosLees:vos.aerumnapremat,subitiquepavores 25 UndiqueutirruerintincessamLees:incassum.iustaluentes SuppliciaetvestrosspectatoLees:spectabo.infractadolores Atqueeritutpropiuspavoringruat,etmalacircum Obsultent,angorquesuper,poenaequeprementes Qualeinopinaruuntundaequandoagmina,ruptis AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) 2v 1 Obiicibusmarisingentiverruntquetumultu Omnia,nontrepidissuperestmortalibusullum Effugium,autsudoqualisvenitaethereturbo Haudullipraevisus,agrisqueincumbit,etima 5 Abradicerapitsegetem,laetosquelabores, Pulvereamquerotatnubem,stipulasquesonanteis. Tuncmisericonfertimadme,mevocevocabunt, Mequaerentluxalbadiempriusortarecludat, NusqueLees:nusquam.adero,precibusquenihil,votisvemovebor. 10 Tumdecuitcumsollicitosermonepraeibam Virtutiscallem,acsummireverentiaPatris Amplexendafuitvoscontraadverteresanis Consiliispiguit,sprevistisquidquemonentem Altoutdevinctoserroreexsolveretento. 15 Estoigiturquosvestraferatvesaniafructus Percipite,hacsaturirequie,quamvestrapararint Consiliaacfatuisimmunemdicitevitam Curarumplacidedecurrere,multaquecantosLees:cautos. Dumfugiunt,laetaignariscadereomniafini. 20 Dicitis,atqueunopraestantescalle,ruina Utsubitoingruerit,poenaqueinvolveteâdem, Atquisquismeadicta,meumqueamplexusamorem, Tutusaget,nulliqueillumstationemonebuntLees:movebunt. Quàcreperiirruerintmundidepartefragores. CAPUT.II. Nunc,Fili:quideindeanimoreverentiasurgat Numinisutdoceare,meisanteomniaverbis Sicinsiste,tibiutvitaepraeceptareponas Tumquaesanaauristransmittatpectorietuno 30 Assensuveroincumbant,dulcisqueperomnes AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) 3r 1 Gliscatamorsensusveruminclamansquesequensque Hîcardorsiquantusopesdumturbacaducas Insanit,nullumquesibiindignandolaborem Involatimpatiensmagnipenetraliamundi: 5 Tuncdemum,Fili,illaDeireverentiasese Insinuans,menssummanovosubluminetanget NotiamqueLees:Notitiamque.Dei,fonteaquoducituruno Alma,Deidonum,Sapientia,quaequelatentes Irrumpatrerumcaussas.Rectiquetenorem 10 Quaestatuat,venitillaDei,venitomnisabore. Illequodestdensarerumsubimagineverum Sincerisanimoadservat,clypeoquetuetur Obtectosqueispuraeiusstatamorevoluntas Etmensunasequiperpensaexamineiusto, 15 Haecstudiaillefovet,longoetdignaturamore Hocceeritexorsuvenerandasubirepotentis Luminaiustitiae,etsanipenetrarerecessus Iudicii.Rectiqueanimuminformaretenore. Hocseptusvalloutvitaediscriminaquaeque 20 Prospectesinconcussus.sapientiacordi Illabens,motusqueomnesregetuna,sibique Menssolaveriinspecieformosaplacebit. SuccedettibiquaeadvigiletPrudentia,quaeque Omniapraevideatvitae,avertatquepericla. 25 Haeceadem,siquaimpellatmalesuadalibido, Diversumretrahens,rectaregionereponet Prospiciens,tenequahominumcontagialaedant Queislinguaversaredolos,diaequerevidetLees:renidet. Supprimereinstinctusrationisdummodofacto AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher) 3v 1 Obtendantnubemsummaestinfraudevoluptas Exsultantquesuasfamaminvenisseperartes Usqueadeoimbutumestvitiumcordiqueanimoque Multaqueutintendant,nusquamrationeferuntur. 5 Haeceademtibi,Nate,aderitSapientiautastus Suppositosvociblandae,quosadvenaiactat Declines.Ducemillasuaepertaesaiuventae, IllaDeilegem,pactisecura,reliquit. Hinccultaeornamentadomusmorsinsidet,unde 10 Implicatillapsos,dulciincantatqueruina Necquisquamtulitindepedem,vitamveLees:vitamve.capessit Hismonitisinsisteviam,quatritabonorum Orbita,tummagnaesempervestigiaserva Iustitiaeclarautspectesinluce,quietem 15 Hincdemumperstarediu,prolemquefuturam Incolumem,rectosiquisdetramitesiquis Immotus,sipuramanus.Sedperfidacontra TurbasuofucohaudconstansoperosaquefraudumLees:operosaquefraudum. Corruerit,spatioinmedioabradicerevulsa. CAPUT.III. Hinctibinequameaeobrepantoblivialegis, Sedpenitussubeantqueanimo,mentiqueresidant Quaevitaepraeceptafero.Noncertiusistis Quidquamannossaturetvitae,pacemquepropaget 25 Etpietasetcanafidesquacumquemovebis Nusquamabsint.hocipsetibiconnectemonile Conspicuumcollo.tumquidqueutpectorepromis Sitpietas.sidLees:sit.canafidespraenuntiacordis. SicacceptaDeogrataetmortalibusaetas Procedetfaciliquemanuquodcunquegerendum AlbumJoannisRotarii(JohanRadermacher)
Description: