“alatoo academic studies” alatoo academic studies

394 Pages·2016·5.52 MB·English

ISSN: 1694-5263
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БИЛИМ БЕРҮҮ
ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ КР
MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF THE KYRGYZ REPUBLIC
“ALATOO ACADEMIC STUDIES”
ЖАРЧЫСЫ
ВЕСТНИК “ALATOO ACADEMIC
STUDIES”
ALATOO ACADEMIC STUDIES
№ 1 – 2016 жыл
(Эл аралык илимий журнал)
Эл аралык Ататүрк-Алатоо университетинин басылышы
Бишкек, КЫРГЫЗСТАН
№ 1 – 2016 год
(Международный научный журнал)
Издание Международного университета Ататюрк-Алатоо
Бишкек, КЫРГЫЗСТАН
Number 1 – 2016
(International Scientific Journal)
а publication of International Ataturk Alatoo University
Bishkek, KYRGYZSTAN
№ 1 - 2016 Эл аралык илимий журналында “Маданий байланыштарды куруу: тил, адабият, котормо жана журналистика”
VIII Эл аралык илимий-практикалык конференциясынын материалдары жана башка илимий макалалар жарыяланды
2016-жылдын 28-29 - апрели
IV Бизнес жана экономика боюнча Евразиялык конферециясы
2016-жылдын 18-20 - майы
В международном научном журнале № 1 - 2016 опубликованы материалы
VIII Международной научно-практической конференции: “Межкультурные связи: Язык, Литература, Переводоведение
и Журналистика в контексте образования” и другие научные статьи
28-29 апреля 2016 года
Евразийская конференция по бизнесу и экономике IV
18-20 мая 2016 года
The issue № 1 - 2016 of the International Scientific Journal published proceedings
of the 8th International Conference, Building Cultural Bridges: Integrating Languages, Linguistics,
Literature, Translation, Journalism into Education and other articles
April 28-29, 2016
Eurasian Conference of Business and Economics IV
May 18-20, 2016
2016
Журнал Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинде катталган, каттоо күбөлүгү № 969.
“ALATOO ACADEMIC STUDIES” (AAS) Журналы Кыргыз Республикасынын массалык маалымат каражатта-
ры жөнүндөгү аракеттеги мыйзамына, нормативдик актыларына ылайык басылып чыгарылууда. Журнал 2006-жы-
лы Эл аралык Ататүрк-Алатоо университетинин Окумуштуулар Кеӊешинин чечими менен уюштурулган.
Журнал Кыргыз Республикасынын Жогорку аттестациялык комиссиясы тарабынан сунушталган рецензия-
лануучу илимий басылмалардын жана Эл аралык Ататүрк-Алатоо университетинин (ЭААУ) илимий-техникалык
басылмаларынын Тизмесине кошулган.
Бул журналда Кыргызстандын окумуштууларынын ар тармактагы макалалары, эмгектери эле эмес, башка
өлкөлөрдүн окумуштууларынын төмөнкү багыттар: саясат таануу, укук, социология, экономика, ошондой эле
гуманитардык-педагогикалык ишмердүүлүк, физика, математика жана техника, медицина, химия жана биология,
геология, экология жана айыл чарбасы боюнча дагы эмгектери жарыяланат.
AAS журналы материалдарды кыргыз, орус, англис жана түрк тилдеринде жарыялайт.
AAS журналы печаттык формада кварталына бир жолу жарыяланат.
Журнал экономика, илим, техника ж.б. иш абалдарына жана перспективаларына кызыккан окумуштууларга, жаш
изилдөөчүлөргө, жождун окутуучуларына, аспиранттарга жана студенттерге, саясатчыларга, практиктерге арналат.
Журнал “ALATOO ACADEMIC STUDIES” (ААS) издается в соответствии с действующим законодательством
о средствах массовой информации, нормативными актами Кыргызской Республики. Журнал учрежден решением
Ученого Совета Международного университета Ататюрк-Алатоо в 2006 г.
Журнал включен в Перечень ведущих рецензируемых научных изданий, рекомендованных ВАК КР, и научно-
технических изданий Международного университета Ататюрк-Алатоо (МУАА).
В данном журнале публикуются научные труды различных отраслей, статьи ученых не только Кыргызстана,
но и других стран по следующим направлениям: политологии, праву, социологии, экономике, также по гуманитар-
но-педагогической деятельности, физике, математике и технике, медицине, химии и биологии, геологии, экологии
и сельскому хозяйству.
Журнал ААS публикует материалы на кыргызском, русском, английском и турецком языках.
Журнал ААS издается в печатной форме с периодичностью один раз в квартале.
Журнал предназначен для ученых, молодых исследователей, преподавателей вузов, аспирантов и студентов, по-
литиков, практиков, интересующихся положением дел и перспективами развития экономики, науки, техники и т.д.
“ALATOO ACADEMIC STUDIES” (ААS) dergisi, Kırgız Cumhuriyeti’nin kitle iletişim araçları hakkındaki
yürürlükteki kanunları ve yasalarına uygun şekilde yayımlanmaktadır. Dergi, Uluslararası Atatürk-Alatoo Üniversite
Senato’su kararıyla 2006 yılından itibaren yayımlanmaktadır.
Dergi, Kırgız Cumhuriyeti Devlet Tasnif Komisyonu tarafından önerilen önde gelen bilimsel yayınlar listesinde ve
Uluslararası Atatürk-Alatoo Üniversitesinin bilimsel –teknik yayınları listesinde yer almaktadır.
Dergide, Kırgızistan ve diğer ülkelerin bilim adamlarının siyaset bilimi, hukuk, sosyoloji, iktisat, sosyal bilimler ve
pedagoji, fizik, matematik, teknik bilimler, tıp, kimya ve biyoloji, geoloji, ekoloji ve tarım alanlarındaki bilimsel çalışmaları
yayımlanmaktadır.
ААS dergisinde makaleler Kırgızca, Rusça, İngilizce ve Türkçe dillerinde yayımlanır.
ААS dergisi üç ayda bir süreyle, basılı formatta çıkmaktadır.
Derginin okuyucuları ekonomik, bilimsel ve teknik vs. gelişmelerle ilgilenen bilim adamları, genç araştırmacılar,
üniversite öğretim üyesi ve görevlileri, doktora öğrencileri, üniversite öğrencileri, siyasetçiler ve pratisyenlerdir.
The magazine “ALATOO ACADEMIC STUDIES” (AAS) is published in accordance with applicable law and
regulations of the Kyrgyz Republic on the media. The journal was established by the Academic Council of the International
Ataturk-Alatoo University in 2006.
The magazine is included in the list of scholarly publications recommended by the HAC of the Kyrgyz Republic and
scientific and technical publications of the International Ataturk-Alatoo University (IAAU).
This magazine publishes scholarly works on various industries, scientific articles, not only on Kyrgyzstan, but also other
countries in the following areas: political science, law, sociology, economics, and also on humanitarian and educational
activities, physics, mathematics and engineering, medicine, chemistry and biology, geology, ecology and agriculture.
The AAS magazine publishes materials in Kyrgyz, Russian, English and Turkish.
The AAS magazine is published quarterly in print form.
The magazine is for scientists, young researchers, university professors and students, policy makers, practitioners who
are interested in the situation and prospects of development of economy, science, technology, etc.
РЕДАКЦИОННЫЙ СОВЕТ ЖУРНАЛА
Осман Гокалп главный редактор, ректор Международного университета
Ататюрк-Алатоо, д.м.н., профессор (медицинские науки);
Мариям Эдилова зам. гл. редактора, д.филос.н., профессор МУАА (филосо-
фия);
Зеки Пекташ координатор, редактор “AAS” МУАА, проректор по науке,
к.п.н., доцент (педагогика).
ЧЛЕНЫ СОВЕТА
Салидин Калдыбаев д.п.н., профессор МУАА (педагогика)
Айхан Бозкурт д.т.н., профессор университета Фатих, Турция (химия)
Али Ата д.т.н., профессор ГВТУ, Турция (нанотехнологии)
Эрол Орал д.с.-х.н., профессор УТО, Турция (агрономия)
Ибрахим Хасгур д.э.н., профессор университета Meвланa, Турция
(статистика и закон)
Мурат Жаманбаев д.ф.-м.н., профессор КТУ им. И. Раззакова (математика)
Бейшенбай Усубалиев д.ф.н., профессор Восточного университета им. М. Кашгари
(кыргызский язык)
Ташполот Садыков д.ф.н., профессор МУАА (турецкий язык)
Самандар Искандаров д.ф.-м.н., профессор КРСУ им. Б. Ельцина (математика)
Жаркынай Мусаева д.э.н., профессор МУАА (экономика)
Энгин Селчук д.ф.н., университет Балыкесир (турецкий язык и литература)
Ведат Кырай д.т.н., доцент университет им. Тургут Озала, Турция
(электроника, робототехника и Fuzzy Logic)
Орозбек Kожогулов к.ф-м.н., доцент МУАА (физика)
Асылбай Ибраев к.ф.н., профессор МУАА (фонетика)
Кубан Мамбеталиев д.ф.н., профессор МУАА (журналистика)
Омурбеков Токторбек д.и.н., профессор КНУ им. Ж. Баласагына (история)
Жоробеков Жолборс д.полит.н., профессор, КНУ им. Ж. Баласагына
(политология)
Сманалиев Канат д.ю.н., профессор, КНУ им. Ж. Баласагына (юридические
науки)
Кундуз Жузупбекова к.ф.н., доцент МУАА (кыргызский язык)
Ибрагим Keлeш к.э.н., доцент МУАА (бухгалтерский учет)
Журналды илимий цитирлөөнүн Россиялык индексине (ИЦРИ-РИНЦ)
киргизүү тууралуу Илимий электрондук китепкана ЖЧК менен №712-11/2015
лицензиялык келишим
Лицензионный договор с ООО научной электронной библиотекой № 712-11/2015
о включении журнала в Российский индекс научного цитирования (РИНЦ)
License agreement with Scientific Electronic Library (PTY) LTD № 712-11/2015
on the inclusion of the journal in the Russian Science Citation Index (RSCI)
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 1 3
ALATOO ACADEMIC STUDIES
ISSN: 1694-5263
Number 1 – Year 2016
МАЗМУНУ СОДЕРЖАНИЕ CONTENTS
ФИЛОЛОГИЯ ИЛИМДЕРИ
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
PHILOLOGICAL SCIENCES
Курманбек Абакиров. “Манас” эпосу жана тарых: илимий көз караштардын
эволюциясы (1-макала) ......................................................................................................17
Эпос “Манас” и история: эволюция научных взглядов (1 статья)
The epic Manas and history: the evolution of scientists' viewpoints (1 article)
Эркинбек Абдыкадыров. Кыргыз жана алтай тилиндеги –ла курандысы
жана анын берген маанилерине жараша бөлүнүшү ........................................................23
Аффикс -ла в кыргызском и алтайском языках и его классификация
по значению
The affix –la in kyrgyz and altai̇c languages and its classification by meaning
William Fierman. Trends of language use in prestige domains in post-soviet
Central Asia ..........................................................................................................................35
Постсоветтик Борбордук Азияда тил саясаты: билим берүү жана башкаруу
системасында тилдерди колдонуунун багыттары
Тенденции использования языка в престижных сферах в постсоветской
Центральной Азии
Ташполот Садыков, Мехмет Изол. Жин Денинин фонетикалык
көз караштары .....................................................................................................................43
Фонетические взгляды Джина Дени
Jean Deny and his view on turkish phonetics
Айсұлу Нұржанова. “Толеранттық” концептісінің семантикасы және оның қазақ
тіліндегі лексикалық репрезентациясы .............................................................................48
Казак тилиндеги “толеранттуулук” концептинин семантикасы жана тилдеги
лексикалык репрезентациясы
Семантика концепта “толерантность” и его лексическая репрезентация
в казахском языке
Semantic representation of the concept “tolerance” in kazakh and its lexical
representation
4 ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 1
Yakup Doganay. The issues on translation of film titles and publicistic headlines .............52
Тасма аталыштарын, массалык маалымат каражаттарындагы маалыматтарды
жана адабий чыгармаларды которуу көйгөйлөрү
Проблемы перевода названий фильмов, средств массовой информации
и литературных произведений
Райхан Абнасырова. Ауызекі сөйлеу тіліндегі интеркаляция
(қазақ-орыс қостілділігі негізінде) ...................................................................................57
Оозеки кептеги интеркаляция (казак-орус кош тилдүүлүк контекстинде)
Интеркаляция в разговорной речи (на основе казахско-русского двуязычия)
Intercalation in oral speech on the basis of kazakh and russian bilingualism
Құралай Күдеринова. Қазақ орфографиясының қысқаша тарихы ................................62
Казак орфографиясынын кыскача тарыхы
Краткая история казахской орфографии
A brief history of the kazakh orthography
Хафиза Ордабекова. Қазақ және түрік мәдениетіндегі ұлттық стереотиптердің
көрінісі (“нан” лексемасы негізінде) ................................................................................67
Казак жана түрк маданиятында улуттук стереотиптер
Репрезентация национальных стереотипов в казахской и тюркской культуре
Reflection of national stereotypes in kazakh and turkic culture
Хасен Бота, Жанайхан Болат. Қазақ және қырғыз тілдеріндегі “сары” түсіне
қатысты тұрақты тіркестердің этнолингвистикалық сипаты ..........................................71
Казак жана кыргыз тилдериндеги “сары” компоненти менен колдонулган сөз
айкаштары
The ethnolinguistic character of the collocations related to the yellow colour in kazakh
and kyrgyz languages
Этнолингвистический характер словосочетаний с компонентом “желтый”
в казахском и кыргызском языках
Алтынарай Тебегенова. Классикалық сонет жанры дәстүрінің қазақ поэзиясы
дамуындағы көркемдік жалғастығы .................................................................................76
Классикалык сонет жанрынын казак адабиятындагы өнүгүүсү
Развитие жанра классического сонета в казахской литературе
Development of classic sonnet in literature
Құралай Мұхамади. Септеуліктердің аналитикалық септік жасаудағы қызметі .........89
Казак тилиндеги послелогдун аналитикалык функциясы
Роль послелога в аналитическом склонении
The importance of postposition in the creation of analytical declension
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 1 5
Уулкан Камбаралиева. Основные черты лингвокогнитивных исследований
в Кыргызской Республике ..................................................................................................94
Кыргыз Республикасындагы лингвокогнитивдик изилдөөлөрдүн негизги
белгилери
The main features of cognitive linguistic study in the Kyrgyz Republic
Dalmira Kulmaganbetova, Darina Kussainova, Dina Tussupzhanova.
Language ideology of kazakh parents ..................................................................................99
Казак үй-бүлөлөрүндөгү тил идеологиясы
Языковая идеология в казахских семьях
Perizat Berikbolova. Kazak edebi̇yati’ndaki̇ Dede Korkut efsaneleri ̇................................104
Казак адабиятындагы коркут ата уламыштары
Легенды “Коркут Ата” в казахской литературе
Dede Korkut legend i̇n kazakh li̇terature
Ali Rıza Özuygun, Ömer Faruk Eren. Hayâlî Bey’i̇n şi̇i̇rleri̇ndeki̇ bazi
mazmunlarin tasni̇f ve tesbi̇ti ̇..............................................................................................108
Хаяли Бейдин чыгармаларынын сюжетин аныктоо жана классификациялоо
Классификация и определение сюжета поэзии Хаяли Бея
The claissification and definition of the plot in the poems of Hayali Bey
Yücel Özyaşar, Ömer Faruk Eren. Kemal Tahi̇r’i̇n marksi̇st düşünce dünyasinin
‘Namusçular ’ romanindaki̇ yansimalari .............................................................................114
Кемал Тахирдин “Намыс Коргоочулар” романында марксисттик идеялардын
чагылдырылышы
Отражение марксистского мышления в романе Кемаля Тахира
“Namusçular”
Reflection of marxist ideas in the novel conscience protectors (‘Namusçular’)
by Kemal Tahir
Dilek Eren. Türk kültüründe Baba kavrami .......................................................................124
Түрк тилиндеги “Baba” (ата) концепти
Концепт “Baba” в турецком языке
The Concept of Baba (Father) in the Turkish Languade
Şaban Aydoğdu. Kazak halk edebi̇yatinda jirawliq geleneği̇ ve Buxar jiraw ....................128
Казак адабиятындагы төкмөлүк өнөр жана Бухара акын
Improvisation in kazakh folklore: poet-improvisor Bukhar
Импровизация в казахском фольклоре: поэт импровизатор Бухар
6 ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 1
Ғазиза Отарбаева. О. Бөкейдің “сайтан көпір” повесіндегі
экзистенциалистік
таным ..................................................................................................................................134
Экзистенциализм в повести О. Бокея “Дьявольский мост”
О. Бокейдин “шайтан көпүрө” повестиндеги экзистенциализм
Existentialism of O. Bokey’s story “Lucifer bridge”
Сауле Тулепова, Асель Шаукетова. Особенности словопорядка в казахском
и английском простом повествовательном предложении и потенциальная
интерференция ..................................................................................................................139
Казак жана англис тилдериндеги жөнөкөй жай сүйлөмдөрдөгү сөз тартиби
жана интерференциясы
Peculiarities of word order in kazakh and english simple affirmative sentences
and the potential interference
Rakhima Zhumaliyeva, Saya Suleimenova. Peculiarities of movie title translation ........144
Тасма аталыштарын которуу өзгөчөлүктөрү
Особенности перевода названий фильмов
Кинофильм атауларының аудармасы
Баян Керімбекова. Қазақ поэзиясындағы “жалғыздық” немесе оңашалану
мотиві .................................................................................................................................149
Казак поэзиясындагы жалгыздык же обочолонуу мотиви
Мотив одиночества или уединения в казахской поэзии
The motif of seclusion or “loneliness” in kazakh poetry
Элнура Калдыбаева. А. Стамовдун аңгемелериндеги элдик оозеки
чыгармачылыктын чагылдырылышы ..............................................................................154
Отражение устного народного творчества в рассказах Асанбека Стамова
The reflection of kyrgyz oral folklore in Asanbek Stamov’s stories
Reima Al-Jarf. Arab preference for foreign words over arabic equivalents ......................158
Оозеки араб дискурсундагы бөтөн тилдеги сөздөрдүн колдонулушу
Использование иностранных слов в устном арабском дискурсе
Hüseyin Şahan. 1916 Ürkün hadi̇sesi̇ni̇n kirgiz edebi̇yatina yansimasina genel
bi̇r bakiş ...............................................................................................................................163
1916-Жылдагы үркүн окуясынын кыргыз адабиятында чагылдырылышына
жалпы көз караш
Общий обзор событий 1916 года (уркун) в кыргызской литературе
An overview of reflections of the 1916 rebellion on kyrgyz literature
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 1 7
Элнура Усупова. Кыргыз жана байыркы түрк тилдериндеги үнсүздөрдө
ассимиляция кубулушу .....................................................................................................169
Ассимиляция согласных звуков в кыргызском и древне-тюркском языках
The consonant assimilation phenomenon in the kyrgyz and ancient turkic languages
Нурзат Кубанычбек кызы. Лексикографическое значение концепта
“женщина” в русском языке .............................................................................................173
Орус тилинде “аял” концептинин лексикографиялык мааниси
Lexicographical meaning of the concept of “woman” in russian language
Бакыт Керимкулова. Кыргыз жана кытай тилдериндеги соматизмдер
катышкан фразеологизмдерди салыштырып изилдөө ..................................................179
Сопоставительное исследование соматизмов-фразеологизмов в кыргызском
и китайском языках
Comparative study of somatic idioms in kyrgyz and chinese
ЭКОНОМИКА ИЛИМДЕРИ
ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ
ECONOMIC SCIENCES
Малик Борбугулов. Характерные особенности и тенденции становления
экономики знаний .............................................................................................................187
Билим экономикасынын өзгөчөлүктөрү жана анын түзүлүшүнүн
тенденциясы
Features and tendencies of formation of knowledge economy
Шайдилла Шакиев, Бегимай Аданбай кызы. Кыргыз Республикасынын айыл
чарбасындагы инвестиция көйгөйлөрү жана багыттары ..............................................192
Проблемы и направления инвестирования сельского хозяйства Кыргызской
Республики
Investment problems and directions in the agriculture of the Kyrgyz Republic
Марина Штиллер. Экономическая сущность и содержание источников
формирования активов и их роль в стабилизации устойчивого развития
хозяйствующих субъектов ................................................................................................196
Активдерди түзүүнүн булактарынын экономикалык маӊызы жана мазмуну жана
алардын чарбалык субъекттердин туруктуу өнүгүүсүн стабилдештирүүдөгү ролу
Economic essence and the maintenance of sources of formation of assets and their
role in stabilization of the sustainable development of economic entities
Айжана Абасканова. Аймактык экономикалык интеграциянын теориялык
аспектилери жана өнүгүү тенденциялары ......................................................................203
Теоретические аспекты и тенденции развития региональной экономической
интеграции
Theoretical aspects and trends of regional economic integration
8 ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 1
Асел Ажыкулова. Мамлекеттин оптималдуу бюджеттик саясаты .............................207
Оптимальная бюджетная политика государства
Optimal budget policy of the government
Дана Бекниязова. Современное положение инновационной деятельности
в Республике Казахстан и ее возможные перспективы .................................................211
Казакстан Республикасындагы инновациялык ишмердүүлүктүн азыркы абалы
жана перспективалары
The modern state of innovative activity in the republic of Kazakhstan and its possible
prospects
Гульсара Дюсембекова. Зарубежный опыт применения контроллинга в сфере
регулирования экономики Республики Казахстан .........................................................216
Казакстан Республикасынын экономикасын тейлөө сферасында чет өлкөлүк
контроллингди колдонуу тажрыйбасы
Foreign experience of controlling use in the sphere of regulation of economy in the
Republic of Kazakhstan
Elvira Murat kyzy. Cooperation in energy sector is vital for Turkey and Azerbaijan ........221
Энергетика тармагындагы кызматташуу Түркия жана Азербайжан үчүн ɵтɵ
маанилүү
Сотрудничество в области энергетики жизненно важно для Турции
и Азербайджана
Baktygul Soorbekova, Madina Musiralieva. Restaurant process
simulation in Kyrgyzstan ....................................................................................................225
Кыргызстанда ресторан процесстерин моделдөө
Моделирование ресторанных процессов в Кыргызстане
Бекжан Торобеков, Гульмира Белекова. SWOT-анализ в формировании стратегии
развития вузов ...................................................................................................................231
SWOT-analysis in strategy forming of hee development
Жождордун өнүктүрүү стратегиясын түзүүнүн SWOT-талдоосу
ПЕДАГОГИКА ИЛИМДЕРИ
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
PEDAGOGICAL SCIENCES
Martha C. Merrill. Designing a syllabus using “backward design”: intercultural
communication for international educators ........................................................................243
“Тескери тартип модели” менен силлабус түзүү: эл аралык билим берүүчүлөр
үчүн маданияттар ортосундагы коммуникация
Межкультурная коммуникация: “обратная модель” обучения
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 1 9