alan bilgisi - alan eğitimi

24 Pages·2014·0.91 MB·Turkish

ÖABT
2015
SSoorruullaarrıı yyaakkaallaayyaann
kkoommiissyyoonn ttaarraaffıınnddaann
hhaazzıırrllaannmmıışşttıırr..
ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ
ÖABT
KİMYA
ALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ
Konu Anlatımı
Özgün Sorular
Ayrıntılı Çözümler
Test Stratejileri
Çıkmış Sorular
KOMİSYON
ÖABT KİMYA ÖĞRETMENLİĞİ
ISBN 978-605-364-974-8
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
2. Baskı: Aralık 2014, Ankara
Proje-Yayın Yönetmeni: Ayşegül EROĞLU
Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan COŞKUN
Kapak Tasarımı: Gürsel AVCI
Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle/ANKARA
(0312-394 55 90)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No:13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Kimya Öğretmenliği Alan Bilgisi
Testi (ÖABT-Kimya) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri
edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması
yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı
maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedefl enmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı
açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test
sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek
olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi
[email protected] adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet
içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
KİMYA ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
KİMYA ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Kimya Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Analitik Kimya, Anorganik Kimya,
Organik Kimya, Fizikokimya) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.
Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Kimya Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere
paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı
Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40
a. Analitik Kimya % 20
b. Anorganik Kimya % 20
c. Organik Kimya % 20
d. Fizikokimya % 20
Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50
Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili
verilen bu bilgiler 2013 - 2014 KİMYA ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası
değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER

ALAN BİLGİSİ
1. BÖLÜM: MADDE
A. KİMYA BİLİMİ ............................................................................................................................................................ 5
Yunan Felsefesine Göre Kimya ........................................................................................................................... 5
Orta Çağ'da Kimya .............................................................................................................................................. 6
Modern Kimyanın Öncüleri (17. Yüzyılda Kimya) ................................................................................................. 7
Birim Sistemleri ..................................................................................................................................................... 8
Ölçümlerde Belirsizlikler ...................................................................................................................................... 9
B. MADDE ..................................................................................................................................................................... 10
Maddenin Ortak Özellikleri ................................................................................................................................. 10
Kapasite ve Şiddet Özelliği ................................................................................................................................. 10
Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri .......................................................................................................... 10
Maddenin Ayırt Edici Özellikleri ...........................................................................................................................11
Maddenin Sınıflandırılması ................................................................................................................................. 18
Saf (Arı) Maddeler ...............................................................................................................................................18
Elementler............................................................................................................................................................18
Bileşikler ..............................................................................................................................................................19
Karışımlar (Saf Olmayan Maddeler) ....................................................................................................................20
Homojen Karışımlar (Çözeltiler) ......................................................................................................................... 21
Çözeltilerin Sınıflandırılması ............................................................................................................................... 21
Heterojen Karışımlar ........................................................................................................................................... 22
Karışımları Ayırma Yöntemleri ............................................................................................................................ 23
C. MADDELERİN HÂL DEĞİŞİMİ ................................................................................................................................ 24
D. MADDELER ARASI ISI ALIŞ-VERİŞİ ...................................................................................................................... 25
ÇÖZÜMLÜ TEST .......................................................................................................................................................... 28
ÇÖZÜMLER ................................................................................................................................................................. 31
2. BÖLÜM: ATOM VE YAPISI
A. STATİK (DURGUN) ELEKTRİK .............................................................................................................................. 35
Atom ve Elektriklenme ........................................................................................................................................ 35
Faraday’ın Elektroliz Deneyleri ve Atom Altı Parçacıklar ................................................................................... 35
Elektronun Keşfi ................................................................................................................................................. 36
Elektron Yükü İle Atomdaki Pozitif Yük Arasındaki İlişki .................................................................................... 38
Nötronun Keşfi .................................................................................................................................................... 39
B. ATOMUN TEMEL TANECİKLERİ VE ÖZELLİKLERİ ............................................................................................. 39
Dalton Atom Modeli ........................................................................................................................................... 39
Thomson Atom Modeli ........................................................................................................................................ 39
Rutherford Atom Modeli ...................................................................................................................................... 40
C. IŞIK .......................................................................................................................................................................... 40
Elektromanyetik Dalga Modeli ........................................................................................................................... 40
Işığın Dalga Modeli ............................................................................................................................................. 41
Madde-Işık Etkileşimi .......................................................................................................................................... 42
Dalga Mekaniği Atom Modeli (Modern Atom Kuramı) ....................................................................................... 49
vi
D. ATOMLARIN ELEKTRON DAĞILIMI ....................................................................................................................... 49
Küresel Simetri .................................................................................................................................................. 51
İyonların Elektron Dağılımı ................................................................................................................................ 52
Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları ........................................................................................................ 53
Temel Hâl - Uyarılmış Hâl .................................................................................................................................. 54
Kuantum Sayıları ............................................................................................................................................... 55
E. ATOM TÜRLERİ ....................................................................................................................................................... 59
İzotop Atomlar .................................................................................................................................................... 59
İzobar Atomlar ................................................................................................................................................... 60
İzoton Atomlar .................................................................................................................................................... 60
İzoelektronik Atomlar ......................................................................................................................................... 60
Allotrop Atomlar ................................................................................................................................................. 60
Karbonun Allotropları .......................................................................................................................................... 60
Allotrop Atomların Özellikleri .............................................................................................................................. 61
ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 .................................................................................................................................................... 62
ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 .................................................................................................................................................... 65
ÇÖZÜMLER - 1 ............................................................................................................................................................ 67
ÇÖZÜMLER - 2 ............................................................................................................................................................ 69
3. BÖLÜM: PERİYODİK ÇİZELGE
A. PERİYODİK TABLONUN TARİHSEL GELİŞİMİ ...................................................................................................... 73
B. PERİYODİK CETVEL .............................................................................................................................................. 73
Periyodik Cetvelde Yer Bulma ........................................................................................................................... 74
Grupların Genel Özellikleri ................................................................................................................................. 76
Elementlerin Periyodik Cetvelde Değişen Özellikleri .......................................................................................... 80
C. KOVALENT, İYONİK VE VAN DER WAALS YARIÇAPI ......................................................................................... 86
1. Kovalent Yarıçap ............................................................................................................................................ 86
2. İyonik Yarıçap ................................................................................................................................................ 86
3. Van Der Waals Yarıçapı .................................................................................................................................. 86
D. BÜYÜK PATLAMANIN DENEYSEL KANITLARI ................................................................................................... 87
Mineraller ............................................................................................................................................................ 87
Cevher ............................................................................................................................................................... 87
Kavurma ............................................................................................................................................................ 87
İndirgeme ............................................................................................................................................................ 87
E. ALAŞIMLAR ............................................................................................................................................................ 88
1. Örgü Boşluğu Alaşımları ................................................................................................................................. 88
2. Metaller Arası (intermetalik) Bileşikler ........................................................................................................... 88
3. Süper Alaşımlar ............................................................................................................................................. 88
ÇÖZÜMLÜ TEST ......................................................................................................................................................... 89
ÇÖZÜMLER ................................................................................................................................................................. 93
vii
4. BÖLÜM: KİMYASAL BAĞLAR
A. KİMYASAL TÜRLER ............................................................................................................................................... 99
Atom .................................................................................................................................................................. 99
İyon ..................................................................................................................................................................... 99
Molekül .............................................................................................................................................................. 99
Radikal ................................................................................................................................................................ 99
B. KİMYASAL TÜRLER ARASINDA ETKİLEŞİM ....................................................................................................... 99
Kimyasal Türler Arasında Bağ Oluşumu ............................................................................................................ 99
Güçlü Etkileşimler ............................................................................................................................................. 100
Zayıf Etkileşimler ............................................................................................................................................. 104
Kimyasal Bağ Kavramı ..................................................................................................................................... 107
Lewis Yapılarının Yazılması ...............................................................................................................................109
Formal Yük ........................................................................................................................................................110
Rezonans............................................................................................................................................................111
Hibritleşme (Melezleşme) ...................................................................................................................................111
Molekül Geometrisi ve VSPER Kuramı .............................................................................................................115
Moleküler Orbital Teorisi ...................................................................................................................................119
Katılar ...............................................................................................................................................................122
Kristal Türleri .....................................................................................................................................................123
ÇÖZÜMLÜ TEST ........................................................................................................................................................ 125
ÇÖZÜMLER ............................................................................................................................................................... 128
5. BÖLÜM: BİLEŞİKLER
BİLEŞİKLER .............................................................................................................................................................. 135
1. Basit (Kaba) Formül ...................................................................................................................................... 135
2. Molekül (Gerçek) Formülü ........................................................................................................................... 135
3. Açık (Yapı) Formülü ..................................................................................................................................... 135
İyonik Bağlı Bileşiklerin Formüllerinin Yazılması ve Adlandırılması .................................................................. 135
Kovalent Bağlı Bileşiklerin Yazılması ve Adlandırılması ................................................................................... 138
Bileşiklerin Sınıflandırılması ............................................................................................................................. 140
ÇÖZÜMLÜ TEST ........................................................................................................................................................ 146
ÇÖZÜMLER ............................................................................................................................................................... 148
6. BÖLÜM: KİMYASAL TEPKİMELER
A. KİMYASAL TEPKİME ........................................................................................................................................... 153
Basit Denklem Denkleştirme ............................................................................................................................ 153
B. KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ ........................................................................................................................... 155
1. Homojen Tepkime ......................................................................................................................................... 155
2. Heterojen Tepkime ........................................................................................................................................ 155
3. Endotermik Tepkime .................................................................................................................................... 155
4. Ekzotermik Tepkime ..................................................................................................................................... 155
5. Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri ....................................................................................................................... 155
6. Sentez (Birleşme) Tepkimeleri ...................................................................................................................... 156
viii
7. Yanma Tepkimeleri ...................................................................................................................................... 156
8. Yer Değiştirme Tepkimeleri .......................................................................................................................... 158
9. Çökelme Tepkimeleri ................................................................................................................................... 158
10. İndirgenme-Yükseltgenme (Redoks) ......................................................................................................... 158
11. Nötürleşme Tepkimeleri ............................................................................................................................. 161
12. Metallerin Asit, Baz ve Su İle Tepkimeleri ................................................................................................... 161
ÇÖZÜMLÜ TEST ........................................................................................................................................................ 164
ÇÖZÜMLER ............................................................................................................................................................... 167
7. BÖLÜM: MOL KAVRAMI
MOL KAVRAMI .......................................................................................................................................................... 173
1. Avogadro Sayısı ve Mol Sayısı ..................................................................................................................... 173
2. Bağıl Kütle ve Mol Kütlesi ............................................................................................................................. 175
3. Molar Hacim ................................................................................................................................................. 177
4. Avogadro Hipotezi ....................................................................................................................................... 178
ÇÖZÜMLÜ TEST ........................................................................................................................................................ 179
ÇÖZÜMLER ............................................................................................................................................................... 182
8. BÖLÜM: STOKİYÖMETRİ
A. KİMYASAL YASALAR .......................................................................................................................................... 187
1. Kütlenin Korunumu Yasası .......................................................................................................................... 187
2. Sabit Oranlar Yasası ..................................................................................................................................... 187
3. Katlı Oranlar Yasası ...................................................................................................................................... 189
4. Sabit Hacim Oranları Yasası ........................................................................................................................ 191
B. KİMYASAL HESAPLAMALAR ............................................................................................................................. 191
1. Miktarlı Geçiş Problemleri ............................................................................................................................. 192
2. Artan Madde Problemleri .............................................................................................................................. 193
3. Karışım Problemleri ..................................................................................................................................... 194
4. Basit ve Molekül Formülü Bulma Problemleri ............................................................................................... 196
5. Verim Problemleri ........................................................................................................................................ 197
6. Saflık Problemleri ......................................................................................................................................... 198
7. Birbirini İzleyen Reaksiyonlar ....................................................................................................................... 199
ÇÖZÜMLÜ TEST ........................................................................................................................................................ 200
ÇÖZÜMLER ............................................................................................................................................................... 203
ix
9. BÖLÜM: GAZLAR
A. GAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ ...................................................................................................................... 209
Brown Hareketi ................................................................................................................................................ 209
B. KİNETİK GAZ TEORİSİ .......................................................................................................................................... 209
Gazların Difüzyonu .......................................................................................................................................... 210
Efüzyon ............................................................................................................................................................. 211
C. GAZLARDA BASINÇ, HACİM, MOL SAYISI VE SICAKLIK İLİŞKİSİ ................................................................. 212
Basınç ............................................................................................................................................................... 212
İdeal Gaz Denklemi ......................................................................................................................................... 215
Gazların Yoğunluğu ......................................................................................................................................... 216
D. GAZ YASALARI .................................................................................................................................................... 217
1. Basınç-Hacim İlişkisi (n-T sabit) (Boyle-Mariotte Yasası) ............................................................................ 217
2. Basınç-Mol Sayısı İlişkisi (V ve T sabit ......................................................................................................... 220
3. Basınç-Sıcaklık İlişkisi (V-n sabit) (Gay Lussac Yasası ................................................................................ 220
4. Hacim-Sıcaklık İlişkisi (P-n Sabit) (Charles Yasası) .................................................................................... 220
5. Gazlarda Hacim-Mol Sayısı İlişkisi (P-T Sabit) (Avodagro Yasası) ............................................................. 222
Kısmi Basınç ..................................................................................................................................................... 224
Genel Gaz Denklemi ........................................................................................................................................ 225
Gazların Karıştırılması ...................................................................................................................................... 225
Tepkimeli Gaz Problemleri ................................................................................................................................ 227
Su Üstünde Toplanan Gaz Basıncı ................................................................................................................... 230
Gerçek Gazlar .................................................................................................................................................. 231
Henry Yasası ................................................................................................................................................... 233
Atmosferde Su Buharı ..................................................................................................................................... 234
ÇÖZÜMLÜ TEST ....................................................................................................................................................... 235
ÇÖZÜMLER ............................................................................................................................................................... 239
10. BÖLÜM: ÇÖZELTİLER
A. ÇÖZELTİLER .......................................................................................................................................................... 245
Çözünme Olayı ................................................................................................................................................. 245
Çözünme Entalpisi ............................................................................................................................................ 245
B. ÇÖZELTİ TÜRLERİ ............................................................................................................................................... 245
1. Çözücünün Durumuna Göre Çözeltiler ........................................................................................................ 245
2. Çözünme Şekillerine Göre Çözeltiler ........................................................................................................... 246
3. Çözünen Madde Miktarına Göre Çözeltiler .................................................................................................. 246
4. Çözünürlüğüne Göre Çözeltiler ................................................................................................................... 247
C. ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ......................................................................................................... 247
Katıların Çözünürlüğüne Sıcaklığın Etkisi ........................................................................................................ 247
Gazların Çözünürlüğüne Sıcaklığın Etkisi ....................................................................................................... 248
Çözücü ve Çözünenin Türü ............................................................................................................................. 248
Basınç ............................................................................................................................................................... 248
Ortak İyon Etkisi ............................................................................................................................................... 249
D. ÇÖZÜNME HIZI ..................................................................................................................................................... 249
Çözünme Hızını Etkileyen Faktörler ................................................................................................................ 249
x
E. DERİŞİM (KONSANTRASYON .............................................................................................................................. 250
Kütlece % derişim ..............................................................................................................................................250
Hacimce % derişim ............................................................................................................................................252
Molalite ..............................................................................................................................................................253
ppm ve ppb ........................................................................................................................................................253
Molarite ..............................................................................................................................................................253
F. ÇÖZELTİLER ARASI TEPKİMELER ..................................................................................................................... 257
1. Çökelme Tepkimeleri ................................................................................................................................... 257
2. Nötürleşme Tepkimeleri ............................................................................................................................... 258
3. Kimyasal Tepkimelerde Molarite Hesabı ...................................................................................................... 259
G. KOLİGATİF ÖZELLİKLER .................................................................................................................................... 261
Buhar Basıncı .................................................................................................................................................. 261
Clausius-Clapeyron Denklemi ......................................................................................................................... 263
Kaynama Noktası Yükselmesi .......................................................................................................................... 266
Donma Noktası Alçalması (Kriyoskopi) ............................................................................................................ 266
Osmotik Basınç ve Osmoz Olayı ...................................................................................................................... 268
Viskozite .......................................................................................................................................................... 270
Aktiflik Katsayısı ve İyonik Şiddet .................................................................................................................... 270
Analiz İle İlgili Temel Kavramlar ........................................................................................................................ 270
Ayarlama ve Ayarlı Çözelti ............................................................................................................................... 271
Birincil (Primer) ve İkincil (Sekonder) Standart ................................................................................................. 271
Sistematik Belirli Hata ........................................................................................................................................271
ÇÖZÜMLÜ TEST -1 ................................................................................................................................................... 275
ÇÖZÜMLÜ TEST -2 ................................................................................................................................................... 278
ÇÖZÜMLER -1 ........................................................................................................................................................... 279
ÇÖZÜMLER -2 ........................................................................................................................................................... 283
11. BÖLÜM: RADYOAKTİFLİK
A. RADYOAKTİFLİK (ÇEKİRDEK TEPKİMELERİ) .................................................................................................. 287
Alfa Işıması ....................................................................................................................................................... 287
Beta Işıması ...................................................................................................................................................... 287
Gama Işıması .................................................................................................................................................. 288
Pozitron Işıması ................................................................................................................................................ 288
Nötron Işıması ................................................................................................................................................. 289
Proton Işıması .................................................................................................................................................. 289
Elektron Yakalaması (K yakalaması) ............................................................................................................... 289
Doğal Radyoaktiflik ........................................................................................................................................... 291
Yapay Radyoaktiflik ve Bombardıman .............................................................................................................. 291
Fisyon (Çekirdek Bölünmesi ............................................................................................................................. 291
Füzyon (Çekirdek Kaynaşması) ....................................................................................................................... 291
Yarılanma Süresi ............................................................................................................................................. 292
Radyasyon Birimleri .......................................................................................................................................... 295
Çekirdek Bağlanma Enerjisi ............................................................................................................................. 295
Atom Altı Parçacıklar ....................................................................................................................................... 296