Table Of Content

AKSAMITNI TERRORYŚCI Narodowy bolszewizm w Federacji Rosyjskiej Aksamitni terroryści Narodowy bolszewizm w Federacji Rosyjskiej Ryszardowi Sieradzanowi poświęcam UNIWERSYTET WARSZAWSKI INSTYTUT NAUK POLITYCZNYCH ZAKŁAD BADAŃ WSCHODNICH Przemysław Jan Sieradzan Aksamitni terroiyści Narodowy bolszewizm w Federacji Rosyjskiej DOM WYDAWMCTf Warszawa 2008 Redaktorzy serii: Tadeusz Bodio, Konstanty A. Wojtaszczyk Książka powstała w ramach programu badawczego Zakładu Badań Wschodnich i Zakładu Instytucji Europejskich Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego Recenzenci: Prof. dr hab. Roman Backer, Uniwersytet Mikołaja Kopernika Prof. dr hab. Franciszek Gołembski, Uniwersytet Warszawski Prof. dr hab. Wojciech Jakubowski, Uniwersytet Warszawski Projekt okładki: Agnieszka Miłaszewicz Książka finansowana ze środków Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego © Copyright by Przemysław Jan Sieradzan, Warszawa 2008 ISBN 978-83-7151-808-9 DOM Opracowanie komputerowe, druk i oprawa: WYDAWNICZY Dom Wydawniczy ELIPSA, ul. Inflancka 15/198, 00-189 Warszawa tel,/fax 635 03 01, 635 17 85, e-mail: [email protected] Spis treści Słowo wstępne (T. Bodio, K.A. Wojtaszczyk)....................................... 7 Wprowadzenie....................................................................................... 9 ROZDZIAŁ I. Korzenie ideowe i renesans narodowego bolszewizmu........................................................................................ 21 1. Międzywojenny narodowy bolszewizm........................................ 21 2. Michaił Agurski i Ideologia Nacjonal-bolszewizmu...................... 29 3. U ltralewicowy aspekt narodowego bolszewizmu........................ 32 4. Skrajnie prawicowy aspekt ideologii narodowego bolszewizmu................................................................................... 33 ROZDZIAŁ II. Eduard Limonow - enfant terrible emigracji rosyjskiej............................................................................................. 36 1. Burzliwa młodość.......................................................................... 37 2. Emigracja i rozczarowanie kapitalizmem................................... 39 3. Powrót do kraju i udział w pięciu wojnach................................. 42 4. Dossier Eduarda Limonowa.......................................................... 47 ROZDZIAŁ III. Pierwsze lata działalności Partii Narodowo-Bolszewickiej................................................................... 52 1. Początek współpracy Eduarda Limonowa i Aleksandra Dugina............................................................................................. 52 2. Front Narodowo-Bolszewicki....................................................... 56 3. Krwawy październik 1993 roku.................................................... 60 4. Pierwszy program narodowych bolszewików.............................. 68 5. „Limonka" i Bunkier...................................................................... 72 ROZDZIAŁ IV. Ideologia Partii Narodowo-Bolszewickiej............... 77 1. Metafizyka narodowego bolszewizmu.......................................... 80 2. Narodowy bolszewizm a nacjonalizm.......................................... 83 3. Narodowy bolszewizm a komunizm............................................ 87 5 4. Aktywna mniejszość - podmiot rewolucji.................................... 92 5. „Inna Rosja" - zerwanie z Adatem............................................... 94 ROZDZIAŁ V. Organizacja, język i estetyka Partii Narodowo-Bolszewickiej................................................................... 98 1. Kontrkulturowy charakter Partii Narodowo-Bolszewickiej........ 99 2. Status prawny i struktura organizacyjna....................................... 101 3. Symbolika i frazeologia narodowych bolszewików........................ 103 4. Aksamitny terroryzm....................................................................... 105 ROZDZIAŁ VI. Rozstanie Aleksandra Dugina i Eduarda Limonowa........................................................................................... 108 1. Spór o strategię działania - akcja bezpośrednia contra metapolityka................................................................................... 108 2. Kontrowersje wokół oceny prezydenta Władimira Putina......... 112 3. Projekty polityczne i metapolityczne Aleksandra Dugina........... 115 Rozdział VII. Uwięzienie Eduarda Limonowa................................... 118 1. Kronika akcji bezpośredniej.......................................................... 118 2. „Azjatycka wyprawa”..................................................................... 123 3. Proces sądowy i areszt................................................................... 125 4. Kurs na zjednoczenie opozycji...................................................... 129 ROZDZIAŁ VIII. Działalność Partii Narodowo-Bolszewickiej po zwrocie ideologicznym.................................................................. 132 1. Nowi sojusznicy............................................................................. 132 2. Kolejny rozłam polityczny............................................................. 135 3. Koalicja „Inna Rosja".................................................................... 138 4. Idee „sojuszu ekstremów" w Europie Zachodniej....................... 142 Zakończenie........................................................................................... 156 Kpanroe co^epacaHHe............................................................................... 160 Summary................................................................................................ 164 Bibliografia............................................................................................ 168 6 Słowo wstępne cena polityczna Federacji Rosyjskiej od lat wzbudza zainteresowa S nie licznych badaczy i publicystów, jednak ich uwaga koncentruje się zazwyczaj na zagadnieniach dotyczących szeroko rozumianych elit władzy, podczas gdy spektrum ruchów politycznych w tym kraju jest nadzwyczaj szerokie i różnorodne. Panorama sceny politycznej dzisiejszej Rosji nigdy nie będzie pełna bez uwzględnienia ruchów kontestujących system polityczny Federacji Rosyjskiej, a jednocześnie odrzucających tezę, zgodnie z którą wypracowane w Europie Zachodniej rozwiązania ustrojowe i mechanizmy regulujące życie społeczne posiadają uniwersalne zastosowanie. Na polskim rynku wydawniczym brakuje prac poświęco nych rosyjskim anlyokcydentalistom i ruchom radykalnym, występują cym przeciwko zastanemu porządkowi politycznemu z pozycji ideologii skrajnych. Debiutancka monografia Przemysława Sieradzana częściowo wypełnia tę lukę. Praca Aksamitni terroryści - Narodowy bolszewizm w Federacji Rosyjskiej jest trzecią pozycją w serii „Unia Europejska - Wschód", będącą wspólnym przedsięwzięciem Zakładu Badań Wschodnich i Zakładu Instytucji Europej skich Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pierwszą pozycją w serii była praca Marcina Bodio Stosunki Unia Europejska-Rosja - stan i perspektywy rozwoju, drugą - Rosyjska elita polityczna o Unii Europejskiej (tradycja i współczesność) Jarosława Ćwiek-Karpowicza. Autor niniejszej monografii zmierzył się z zagadnieniem syntezy ekstremizmu politycznego lewicy i prawicy, określanej także mianem „sojuszu ekstremów” - za egzemplifikację tego fenomenu posłużyły mu doktryna i ruch polityczny narodowego bolszewizmu. Praca rozpoczyna się od opisu ideowo-filozoficznych korzeni tego nurtu politycznego - tak rosyjskich, jak i pozarosyjskich. Zasadnicza jej część poświęcona jest współczesnej rosyjskiej opozycji antysyslemowej, przede wszystkim Partii Narodowo- -Bolszewickiej i jej liderowi - kontrowersyjnemu, niepokornemu artyście Eduardowi Limonowowi. Sam tytuł pracy stanowi nawiązanie do strategii 7 „aksamitnego terroru" - bezkrwawych happeningów o ultraradykalnym przekazie politycznym wymierzonych w funkcjonariuszy władzy. To właśnie za sprawą „aksamitnego terroru" narodowi bolszewicy są najbarwniejszym elementem rosyjskiej sceny politycznej. Choć nie mają żadnego wpływu na organy państwowe Federacji Rosyjskiej, odgrywają znaczącą - i stale rosnącą - rolę w opozycyjnym wobec Dmilrija Miedwie- wa i Władimira Putina bloku jako jego najradykalniejsze skrzydło. Fakt, że Eduard Limonow - enfant terrible literatury emigracyjnej czasów ZSRR, skandalista i prowokator, do niedawna uważany za postać zupełnie margi nalną, stał się jednym z liderów rosyjskiej opozycji, może wprawić w zdu mienie niejednego obserwatora rosyjskiej sceny politycznej. Przemysław Sieradzan podejmuje ambitną i pionierską na gruncie polskiej nauki próbę wyjaśnienia fenomenu Partii Narodowo-Bolszewickiej. Ostatni fragment pracy stanowi próbę wpisania ideologii i ruchu rosyjskiego narodowego bolszewizmu w pejzaż europejskiego ekstremizmu politycznego. W tej części monografii Partia Narodowo-Bolszewicka zostaje skonfrontowa nia z zachodnioeuropejskimi organizacjami odwołującymi się do różnych postaci koncepcji „sojuszu ekstremów". Praca ma charakter interdyscyplinarny. Jest owocem dwuletnich badań nad problematyką rosyjskiego ekstremizmu politycznego. Jej zaletą jest bogata baza źródłowa - większość dzieł, na które powołuje się autor to niedostępne w Polsce teksty rosyjskojęzyczne. W procesie gromadze nia materiałów autor posłużył się metodą obserwacji uczestniczącej, co pozwoliło mu na dotarcie do nigdy niepublikowanych dokumentów i teks tów członków Partii Narodowo-Bolszewickiej. Przemysław Sieradzan jest pracownikiem Katedry Europeistyki WDiNP UW i doktorantem w Zakładzie Badań Wschodnich 1NP UW. Pisze dyser tację doktorską na temat eurazjatyckiej myśli geopolitycznej we współ czesnej Federacji Rosyjskiej. W 2007 roku zakończył z wyróżnieniem Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, uzyskując tytuł magi stra. Studiował również na Moskiewskim Uniwersytecie Państwowym im. M. Łomonosowa. Interesuje się filozofią, najnowszą historią polityczną świata, dziejami Słowiańszczyzny i Rosji, cywilizacjami Wschodu, teorią kultury, socjologią i literaturą, a także zagadnieniami religioznawstwa, szczególnie wierzeniami historycznymi i nowymi ruchami religijnymi. Tadeusz Bodio Konstanty Adam Wojlaszczyk 8