AKP KİTABI Bir Dönüşümün Bilançosu 1 AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü AKP KİTABI: BİR DÖNÜŞÜMÜN BİLANÇOSU Derleyenler: İlhan Uzgel - Bülent Duru Kitap Editörü: Bülent Özçelik Kapak ve Sayfa Düzeni: Leyla Çelik Baskı Desen Ofset A.Ş. Birlik Mah. 448. Cad. 476. Sk. No: 2 Çankaya / ANKARA Tel: (312) 496 43 43 ©Phoenix Yayınevi Tüm Hakları Saklıdır. Şubat 2009, Ankara Phoenix Yayınevi -200 ISBN No: 978-605-5738-07-5 Phoenix Yayınevi Şehit Adem Yavuz Sok. Hitit Apt. 14/1 Kızılay-Ankara Tel: 0 (312) 419 97 81 pbx Faks: 0 (312) 419 16 11 e-posta: [email protected] http://www.phoenixkitap.com Dağıtım: Siyasal Dağıtım Şehit Adem Yavuz Sok. Hitit Apt. 14/1 Kızılay-Ankara Tel: 0 (312) 419 97 81 pbx Faks: 0 (312) 419 16 11 Yerebatan Cad. Salkım Söğüt Sok. Keskinler İş Merkezi No: 8/505 Sultanahmet-Eminönü/İstanbul Tel-Faks: (0212) 528 86 00 e-posta: [email protected] http://www.siyasalkitap.com 2 AKP KİTABI BİR DÖNÜŞÜMÜN BİLANÇOSU Derleyenler: İlhan Uzgel - Bülent Duru 3 AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü 4 İçindekiler Siyaset AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü / İlhan Uzgel Türkiye’de Neoliberal Otoriter Devletin AKP’li Yüzü / Pınar Bedirhanoğlu AKP ve Neoliberal Popülizm / Deniz Yıldırım AKP ve Liberal EntelektüellerinYavaş İntiharı / Ergin Yıldızoğlu Yasallık ve Meşruluk Ölçütleri Açısından AKP / Coşkun San Bağımlılığın İçselleştirilmesinde AKP ve Dünya Bankası / Filiz Çulha Zabcı Sınıf AK Parti’nin Sınıf Siyaseti / Güven Bakırezer ‐ Yücel Demirer 2000’ler Türkiye’sinde AKP Hâkim Sınıflar ve İç Çelişkileri / Mustafa Sönmez Hukuk‐İnsan Hakları AKP’nin İktidar Olduğu Dönemde Yasama Faaliyetleri (2002‐2007) / Fikret Gülen AKP ve İnsan Hakları / S. Erdem Türközü AKP’nin Kapatılma Davası / Murat Sevinç Din ve Siyaset İslamcı Sermayenin Gelişme Dinamikleri ve 28 Şubat Süreci / Ali Ekber Doğan AKP ve İslami Hareketler: Defansif ve Dağıtıcı İktidar Kardeşliği / Menderes Çınar Alevilik Hendeğinde AKP’nin Devesi: “Alevi Açılımı” Neyi “Açıyor” / Ayhan Yalçınkaya 5 AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü Dış Politika Dış Politikada AKP: Stratejik Konumdan Stratejik Modele / İlhan Uzgel AKP Döneminde Türkiye’nin Ortadoğu Politikası / Nuri Yeşilyurt – Atay Akdevelioğlu Türkiye‐AB İlişkilerinin “Möbius” Şeridi: AKP Reformculuğu ve AB Çokkültürlülüğü / Özlem Kaygusuz AKP Hükümetinin Kıbrıs Politikası / Melek Fırat Ekonomi AKP’li Yıllarda Türkiye Ekonomisi / Korkut Boratav AKP İktisat Politikaları (2002‐2007) / Nazif Ekzen “Hayırsever” Devletin Yükselişi: AKP Yönetiminde Gelir Dağılımı ve Yoksulluk / Ahmet Haşim Köse ‐ Serdal Bahçe Sermaye Birikimi ve Siyasal Dönüşüm: AKP / Benan Eres ‐ Seçil Kaya Bahçe AKP ve Özelleştirme / N. İlter Ertuğrul Toplum 2002‐2008 Türk Medyasında AKP Etkisi / Gülseren Adaklı AKP ve Kadın: Teşkilatlanma Muhafazakârlık ve Türban / Özlem Tür ‐ Zana Çıtak Sağlık‐Sosyal Güvenlik Sağlıkta AKP’li Dönemin Bilançosu Üzerine / Onur Hamzaoğlu ‐ Cavit Işık Yavuz Sosyal Politikada Değişim ve Sosyal Güvenlik Reformu / Seyhan Erdoğdu Eğitim AKP’nin Neoliberal ve Muhafazakâr Eğitim Anlayışı / Kemal İnal AKP ve Eğitimin Siyasal Sosyolojisi / Ramazan Günlü Kent ve Çevre AKP ve Konut: Toplumsal Konut Yöneltisi Açısından TOKİ Uygulamaları/ Cevat Geray AKP Döneminde Ormancılık Düzeninde Dönüşüm / Yücel Çağlar Modern Muhafazakârlık ve Liberal Politikalar Arasında Doğal Varlıklar: AKP’nin Çevre Politikalarına Bir Bakış / Bülent Duru 6 Önsöz Neden AKP hakkında bir kitap? 2002 yılında başlayan AKP iktidarı dönemi, Türkiye yakın tarihinin önemli bir dönemeci olarak anılacak. AB’ye giriş süreci, dinin siyasallaşma‐ sı, küresel ekonominin gerekleri, serbest piyasanın zorunlulukları, yerel sermayenin istemleri, parti tabanının beklentileri gibi etmenlerin yönünü belirlediği bu yıllar kapsamlı bir dönüşüm seferberliğini simgeliyor. “AKP Kitabı”, söz konusu sürecin ekonomik ve toplumsal düzeydeki etkilerini farklı toplumsal sınıf ve katmanlar açısından çözümleme kaygısının bir so‐ nucu olarak ortaya çıktı. Din‐siyaset ilişkileri, uluslararası sorunlar, ekonomi politikaları, kamu yönetimindeki dönüşümler, sosyal güvenlik alanındaki değişimler, sağlık alanındaki yönelimler, eğitim sistemindeki bunalımlar bu çalışmada ele alınan başlıca konuları oluşturuyor. Bir anlamda bu derleme, akademiden ve düşünce dünyasından kimi kalemlerin, Türkiye’nin AKP iktidarında geçen yıllarını eleştirel bir bakış açısıyla ele alma çabasıdır. Her ne kadar adı yalnızca AKP’yi konu edinen bir çalışma olduğu izlenimi verse de, elinizde‐ ki kitabı, Türkiye’nin 2000’li yılların başlarında geçirdiği toplumsal ve eko‐ nomik dönüşümün bir değerlendirmesi olarak okumak mümkündür. “AKP Kitabı”nın kökeni, Mülkiye Dergisi’nin 2006 yılında “AKP: Bir Dönemin Bilançosu” başlığıyla çıkan Güz sayısına dayanıyor. Aradan üç yıl geçtikten sonra, Phoenix Yayınevi’nin önerisiyle, söz konusu özel dosyadaki yazılar güncellenip geliştirildi, daha önce değinilmeyen konulara yeni katkı‐ lar sağlandı; sonuçta da bu kapsamlı derleme ortaya çıktı. Siyaset, sınıf, in‐ san hakları, hukuk, din, uluslararası ilişkiler, ekonomi, toplumsal cinsiyet, medya, sağlık, sosyal güvenlik, eğitim, kent ve çevre konularında AKP ikti‐ darı politikalarını mercek altına alan otuz iki makaleyi bir araya getiren ki‐ tabın bu anlamda bir ilk oluşturduğunu düşünüyoruz. 7 AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü Çoğunluğunu Ankara’dan ve Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden akademis‐ yenlerin, araştırmacıların oluşturduğu yazarlar grubu, daha çok sol gelenek‐ ten beslenseler de, geniş bir siyasal yelpazeyi temsil etmekteler. Bu anlamda, “AKP Kitabı”nın politik bir mücadelenin parçası olarak Partiyi hedef alma amacı taşımadığını, yalnızca 2000’lerin Türkiyesi’ne damgasını vuran önem‐ li bir siyasal aktörü bütün yönleriyle masaya yatırma girişimi olduğunu belirtmek gerekir. Fikir babalığını Phoenix Yayınevi’nden Bülent Özçelik’in yaptığı “AKP Kitabı”nın yayımlanması Mülkiye Dergisi Yazı Kurulu ve Mülkiyeliler Birli‐ ği yetkilileri sayesinde oldu. Siyasal Bilgiler’den arkadaşlarımız Dr. Elçin Aktoprak, Barış Övgün, Belgin Büyükbuğa, Bilge Sevim Çimen, Esra Dik, Özge Özkoç, Murat Yaman ve Yavuz Yıldırım düzeltme aşamasında yar‐ dımlarını esirgemediler. Hepsine teşekkür borçluyuz. İlhan Uzgel, Bülent Duru Ankara, Şubat 2009 8 SİYASET 9