Acceptance & Commitment Therapy: Een praktische inleiding voor hulpverleners PDF
Preview Acceptance & Commitment Therapy: Een praktische inleiding voor hulpverleners
Acceptance & Commitment Therapy Acceptance & Commitment Therapy Een praktische inleiding voor hulpverleners Redactie: Jacqueline A-Tjak Francis De Groot Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opge- slagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b o Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloem- lezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 5894 6 NUR 777 Ontwerp omslag: Boekhorst Design Ontwerp binnenwerk: TEFF Typografie Automatische opmaak: Pre Press Zeist Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl Inhoud Voorwoord 1 Inleiding 5 Francis De Groot en Jacqueline A-Tjak I HET ACT-THERAP IEMODEL 7 1 Theoretische achtergronden van ACT 9 Francis De Groot, Marco Kleen en Ando T.A.J.J. Rokx Verbaal gedrag en de Relational Frame Theory (RFT) 10 Disfunctioneren verklaard: cognitieve fusie en experi¨en- ti¨ele vermijding 15 Drie generaties gedragstherapie: een historisch perspectief 15 2 Zes kernprocessen 17 Jacqueline A-Tjak en Francis De Groot 3 Acceptatie 21 Jacqueline A-Tjak en Francis De Groot Analyse 22 Creatieve hopeloosheid 23 Controle is het probleem 25 Boodschappen die de therapeut overbrengt 25 Do’s en don’ts 26 Acceptatie en bereidheid 27 Boodschappen die de therapeut overbrengt 29 Do’s en don’ts 29 VI Acceptance & Commitment Therapy 4 Cognitieve defusie 31 Jacqueline A-Tjak en Francis De Groot Analyse 32 De context van letterlijkheid 32 Je verstand is niet je vriend en niet je vijand 33 Redenen zijn geen oorzaken 35 Gelijk willen hebben 36 Boodschappen die de therapeut overbrengt 36 Do’s en don’ts 36 5 Zelf 39 Jacqueline A-Tjak en Francis De Groot Analyse 40 Zelf-als-inhoud 40 Zelf-als-proces 41 Zelf-als-context 41 Boodschappen die de therapeut overbrengt 43 Do’s en don’ts 43 6 Contact met dit moment ‘NU’ 45 Jacqueline A-Tjak en Francis De Groot Analyse 46 Boodschappen die de therapeut overbrengt 48 Do’s en don’ts 48 7 Waarden 49 Jacqueline A-Tjak en Francis De Groot Analyse 50 Boodschappen die de therapeut overbrengt 54 Do’s en don’ts 54 8 Waardegerichte actie 57 Jacqueline A-Tjak en Francis De Groot Analyse 58 Boodschappen tijdens deze fase 61 Do’s en don’ts 62 I I PRAKT ISCHE TOEPASS INGEN 63 9 ACT bij angst 65 Nico van der Meijden ACT-visie 66 ACT-interventies 67 Inhoud VII 10 ACT bij depressie 71 Marco Kleen en Jacqueline A-Tjak ACT-visie 72 ACT-interventies 73 11 ACT bij chronische pijn 79 Marco Kleen en Peter H.T.G. Heuts ACT-visie 79 ACT-interventies 80 12 ACT bij trauma 87 Ando T.A.J.J. Rokx ACT-visie 88 ACT-interventies 89 13 ACT bij psychose 93 Lucas F.M. Goessens ACT-visie 94 ACT-interventies 95 14 ACT bij complexe problematiek 99 Ando T.A.J.J. Rokx en Marcel A.L. van den Ende ACT-visie 99 ACT-interventies 100 Opstellen van het waardenkompas 101 Labeling 103 I I I VERD IEP ING 107 15 ACT in je rol als therapeut 109 Jacqueline A-Tjak en Marco Kleen Mindful met je cli¨ent zijn 110 Proces of protocol? 113 16 ACT en multidisciplinaire mogelijkheden 115 Francis De Groot Behandelen of begeleiden van cli¨enten 115 Omgaan met reacties van de hulpverleners zelf 122 17 Verder verdiepen in ACT 125 Marco Kleen en Jacqueline A-Tjak Cursussen en workshops 125 Andere hulpmiddelen 126 Theorie 126 Onderzoek 128 VIII Acceptance & Commitment Therapy Literatuur 131 Personalia 137 Redactie 137 Auteurs 137 Voorwoord Veel therapiestromingen zijn ontstaan uit de klinische praktijk. Soms von- den therapiee¨n hun weg van de klinische praktijk naar het laboratorium, maar die overgang naar het lab is moeilijk en eerder uitzondering dan regel. Gedragstherapie is uniek als therapeutische benadering omdat zij ontstond in het laboratorium. Hoewel het heel wat tijd vergde voordat gedragsthera- pie ruim aanvaard werd, zorgde een ruime hoeveelheid onderzoekers en clinici in de jaren zestig van de vorige eeuw voor een stevige basis. Terwijl de gedragstherapie een basis verwierf, verscheen tegelijkertijd de zogenaamde Derde Weg in de psychologie. Gestalt-, humanistische en exis- tentie¨le theoretici beschouwden freudiaanse en gedragsmatige benaderingen als te mechanisch en te weinig ge¨ınteresseerd in de complexiteit van de menselijke activiteit. Hun therapiee¨n richtten zich op zin, betekenis en het ontwikkelen van het hoogste menselijke potentieel. Ze gebruikten expe- rie¨ntie¨le methoden en hielden zich diepgaand bezig met de therapeutische relatie. Geen van deze tradities ontwikkelde een sterk empirisch onder- zoeksprogramma. Ook was er de dertig daaropvolgende jaren weinig inter- actie tussen deze groepen. De gedragstherapeutische beweging evolueerde met de tijd. De eerstegene- ratiegedragstherapiee¨n omvatte een relatief eenvoudig pakket behandelin- gen gebaseerd op de principes van operante en respondente conditionering. Uit de behoefte om de complexiteiten van de menselijke cognitie beter aan te pakken ontstond stilaan de tweedegeneratiegedragstherapiee¨n. Deze nieuwe behandelingen gingen zwaar te leen bij de cognitieve therapiee¨n en cree¨er- den gemengde therapiee¨n die meestal cognitieve gedragstherapie (CGT) worden genoemd. Cognitieve en gedragsmatige behandelingen werden in professionele organisaties wereldwijd volledig vermengd. De jaren tachtig en negentig waren getuigen van de opkomst van een derde golf gedragstherapeutische en cognitieve behandelvormen. Ironisch genoeg bevat de derde generatie van de gedragstherapeutische beweging, zoals Mindfulness Based Cognitive Therapy, Dialectische Gedragstherapie, Functio- neel Analytische Psychotherapie en Acceptance and Commitment Therapy, heel wat elementen uit de Derde Weg-therapiee¨n van de jaren zestig. Er zijn sterke verschillen tussen de derdegeneratiebehandelvormen. Zo komt Mindfulness Based Cognitive Therapy uit de cognitieve traditie, terwijl Acceptance 2 Acceptance & Commitment Therapy and Commitment Therapy uitdrukkelijk gedragsanalytisch is. Toch zijn er drie kenmerken die al deze derdegeneratietherapiee¨n verbinden. Ten eerste zijn ze allemaal gegroeid binnen de CGT-gemeenschap. Ten tweede staan ze alle- maal achter een empirische benadering van therapieontwikkeling. En ten derde hebben ze gemeenschappelijke interesses in terreinen die traditioneel niet zo kenmerkend zijn voor CGT, zoals acceptatie, mindfulness, waarden, de therapeutische relatie en experie¨ntie¨le behandelmethoden. Dit boek is gewijd aan Acceptance and Commitment Therapy, of ACT (uitge- sproken als een woord, niet als letters). ACT is een eigentijdse gedragsthe- rapeutische behandelvorm, gebaseerd op een contextuele wetenschapsfilo- sofie en op een elementaire gedragsanalytische theorie, inclusief een post- skinneriaanse analyse van de menselijke taal en cognitie, die mindfulness- en acceptatiegerichte interventies enerzijds en interventies gericht op recht- streekse gedragsverandering anderzijds combineert. ACT-interventies rich- ten zich niet op symptoomvermindering, maar het is wel aangetoond dat ze daartoe leiden. ACT is daarentegen gericht op het vergroten van de keuze- vrijheid van clie¨nten, zodat ze kunnen leven op een manier die vitaal en in overeenstemming met hun waarden is. Onder de derdegeneratiegedragstherapiee¨n is ACT enigszins uniek door haar wijze van therapieontwikkeling. De traditionele weg van therapieontwik- keling bij empirisch georie¨nteerde behandelingen is die van het opstellen van therapiehandleidingen, het testen daarvan in kleinschalig klinisch on- derzoek, vervolgens in grootschalig sterk gecontroleerd onderzoek en dan het testen van het eindproduct in ree¨le praktische settings. Binnen de ACT- gemeenschap van therapieontwikkeling volgen we een andere weg. Onze benadering kiest uitdrukkelijk voor een gezamenlijke ontwikkeling van de behandeling als een gemeenschappelijke inspanning van onderzoe- kers binnen de meest elementaire experimentele gedragsanalyse, deskundi- gen in de experimentele psychopathologie, klinische onderzoekers, en indi- viduen met een praktijk in zeer uiteenlopende settings. Deze inspanning leidt vervolgens tot een behandeling waarvan elke stap werd gevormd door het aanvoelen en de gevoeligheden van onderzoekers en practici. Binnen dit model voeden klinische kwesties basisonderzoek en basisonderzoek voedt de ontwikkeling van interventies. We hopen dat een dergelijke inspanning de kloof tussen onderzoek en praktijk, waarmee empirisch klinische psycho- logie vaak kampt, kan voorkomen. Een ander aspect van deze gemeenschappelijke inspanning is het betrek- ken van onderzoekers en clinici uit uiteenlopende praktijksettings, wereld- delen en culturele groepen. Deze diversiteit aan invalshoeken betekent niet dat we geen blinde vlekken hebben; we menen echter dat dit onze beste verzekering is dat we niet dezelfde blinde vlekken hebben. Ik heet dit Nederlandstalige werk welkom bij het geheel van het ACT- trainingsmateriaal. In dit boek zul je een deel vinden van het meest actuele denken binnen de ACT-benadering, zowel op het vlak van klinische toepas- singen als op dat van de basistheorie. De ontwikkeling van ACT was een wetenschappelijke onderneming, maar evenzeer met liefde verrichte arbeid. Ik weet dat de auteurs van dit boek Voorwoord 3 hierin persoonlijk hebben ge¨ınvesteerd. Het materiaal wordt op een prak- tische manier gepresenteerd, maar toont ook de diepte van de theorie en nodigt uit tot verdere studie. Laat dit werk dan ook een open uitnodiging zijn aan de lezer om zich aan te sluiten en te helpen bij de ontwikkeling van ACT. Jullie bijdragen zijn welkom. Ik hoop jullie onderweg tegen te komen. Wishing liberation and peace for all. Kelly G. Wilson, Ph.D. University of Mississippi Center for Contextual Psychology
The list of books you might like
