2020 Or Before -Shri Durga Saptshati

2020·1.9 MB·Hindi

by  Pandey Pandit Shri Ramnarayanduttji Shashtri Ram

118
H üÊË„UÁ⁄U—H
‚ÁøòÊ
üÊˌȪʸ‚åÇÊÃË
Á„UãŒË •ŸÈflÊŒ ÃÕÊ ¬Ê∆U-ÁflÁœ-‚Á„UÃ
ÿÊ üÊË— Sflÿ¢ ‚È∑ΧÁßʢ ÷flŸcfl‹ˇ◊Ë—
¬Ê¬Êà◊ŸÊ¢ ∑ΧÃÁœÿÊ¢ NUŒÿ·È ’ÈÁh—–
üÊhÊ ‚ÃÊ¢ ∑ȧ‹U¡Ÿ¬˝÷flSÿ ‹Ö¡Ê
ÃÊ¢ àflÊ¢ ŸÃÊ— S◊ ¬Á⁄U¬Ê‹Uÿ ŒÁfl Áfl‡fl◊˜H
àfl◊fl ◊ÊÃÊ ø Á¬ÃÊ àfl◊fl
àfl◊fl ’ãœÈ‡ø ‚πÊ àfl◊fl–
àfl◊fl ÁfllÊ º˝ÁfláÊ¢ àfl◊fl
àfl◊fl ‚flZ ◊◊ ŒflŒflH
•ŸÈflÊŒ∑§ó
¬Êá«Uÿ ¬¢0 üÊË⁄UÊ◊ŸÊ⁄UÊÿáÊŒûÊ¡Ë ‡ÊÊSòÊË “⁄UÊ◊”
H˙ Ÿ◊‡øÁá«∑§ÊÿÒH
¬Õ˝ ◊ ‚S¢ ∑§⁄UáÊ∑§Ê ÁŸflŒ Ÿ
ŒÁfl ¬˝¬ãŸÊÌÄÔ⁄U ¬˝‚ËŒ ¬˝‚ËŒ ◊ÊḪÃÙ˘Áπ‹Sÿ–
¬˝‚ËŒ Áfl‡fl‡flÁ⁄U ¬ÊÁ„U Áfl‡fl¢ àfl◊ˇfl⁄UË ŒÁfl ø⁄UÊø⁄USÿH
ŒÈªÊ¸‚åÇÊÃË Á„¢UŒÍ-œ◊¸∑§Ê ‚fl¸◊Êãÿ ª˝ãÕ „ÔÒ– ß‚◊¢ ÷ªflÃË∑§Ë
∑Χ¬Ê∑§ ‚ÈãŒ⁄U ßÁÄÔÊ‚∑§ ‚ÊÕ „ÔË ’«∏-’«∏ ªÍ…∏ ‚ÊœŸ-⁄U„ÔSÿ ÷⁄U „ÔÒ¥–
∑§◊¸, ÷ÁQ§ •ı⁄U ôÊÊŸ∑§Ë ÁòÊÁflœ ◊ãŒÊÁ∑§ŸË ’„ÔÊŸflÊ‹Ê ÿ„Ô ª˝ãÕ ÷Q§Ù¢∑§
Á‹ÿ flÊ¢¿UÊ∑§À¬ÃL§ „ÔÒ– ‚∑§Ê◊ ÷Q§ ß‚∑§ ‚flŸ‚ ◊ŸÙ˘Á÷‹Á·Ã
ŒÈ‹¸÷Ã◊ flSÃÈ ÿÊ ÁSÕÁà ‚„Ô¡ „ÔË ¬˝Êåà ∑§⁄UÃ „ÔÒ¥ •ı⁄U ÁŸc∑§Ê◊ ÷Q§
¬⁄U◊ ŒÈ‹¸÷ ◊ÙˇÊ∑§Ù ¬Ê∑§⁄U ∑ΧÃÊÕ¸ „ÔÙÃ „ÔÒ¥– ⁄UÊ¡Ê ‚È⁄UÕ‚ ◊„ÔÌ· ◊œÊŸ
∑§„ÔÊ ÕÊó“ÃÊ◊ȬÒÁ„U ◊„ÔÊ⁄UÊ¡ ‡Ê⁄UáÊ¢ ¬⁄U◊‡fl⁄UË◊˜˜– •Ê⁄UÊÁœÃÊ ‚Òfl
ŸÎáÊÊ¢ ÷ÙªSflªÊ¸¬flª¸ŒÊH ◊„ÔÊ⁄UÊ¡! •Ê¬ ©Uã„UË¥ ÷ªflÃË ¬⁄U◊‡fl⁄UË∑§Ë
‡Ê⁄UáÊ ª˝„ÔáÊ ∑§ËÁ¡ÿ– fl •Ê⁄UÊœŸÊ‚ ¬˝‚㟠„ÔÙ∑§⁄U ◊ŸÈcÿÙ¢∑§Ù ÷Ùª, Sflª¸
•ı⁄U •¬ÈŸ⁄UÊflÃ˸ ◊ÙˇÊ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UÃË „ÔÒ¥–” ß‚Ë∑§ •ŸÈ‚Ê⁄U •Ê⁄UÊœŸÊ ∑§⁄U∑§
∞‡flÿ¸∑§Ê◊Ë ⁄UÊ¡Ê ‚È⁄UÕŸ •πá« ‚Ê◊˝ÊÖÿ ¬˝Êåà Á∑§ÿÊ ÃÕÊ flÒ⁄UÊÇÿflÊŸ˜
‚◊ÊÁœ flÒ‡ÿŸ ŒÈ‹¸÷ ôÊÊŸ∑§ mÊ⁄UÊ ◊ÙˇÊ∑§Ë ¬˝ÊÁåà ∑§Ë– •’Ã∑§ ß‚
•Ê‡ÊËflʸŒM§¬ ◊ãòÊ◊ÿ ª˝ãÕ∑§ •ÊüÊÿ‚ Ÿ ◊Ê‹Í◊ Á∑§ÃŸ •Êø, •ÕʸÕ˸,
Á¡ôÊÊ‚È ÃÕÊ ¬˝◊Ë ÷Q§ •¬ŸÊ ◊ŸÙ⁄UÕ ‚»§‹ ∑§⁄U øÈ∑§ „ÔÒ¥– „Ô·¸∑§Ë
’Êà „ÔÒ Á∑§ ¡ªÖ¡ŸŸË ÷ªflÃË üÊˌȪʸ¡Ë∑§Ë ∑Χ¬Ê‚ fl„ÔË ‚åÇÊÃË
‚¢ÁˇÊåà ¬Ê∆U-ÁflÁœ‚Á„Uà ¬Ê∆U∑§Ù¢∑§ ‚◊ˇÊ ¬ÈSÃ∑§M§¬◊¢ ©U¬ÁSÕà ∑§Ë ¡Ê
⁄U„ÔË „ÔÒ– ß‚◊¢ ∑§ÕÊ-÷ʪ ÃÕÊ •ãÿ ’ÊÃ¢ fl „ÔË „ÔÒ¥, ¡Ù “∑§ÀÿÊáÊ”∑§
Áfl‡Ù·Ê¢∑§ “‚¢ÁˇÊåà ◊Ê∑¸§á«Uÿ-’˝rʬÈ⁄UÊáÊÊ¢∑§”◊¢ ¬˝∑§ÊÁ‡Êà „ÔÙ øÈ∑§Ë „ÔÒ¥– ∑ȧ¿
©U¬ÿÙªË SÃÙòÊ •ı⁄U ’…∏Êÿ ªÿ „ÔÒ¥–
(4)
ß‚◊¢ ¬Ê∆U ∑§⁄UŸ∑§Ë ÁflÁœ S¬c≈U, ‚⁄U‹ •ı⁄U ¬˝Ê◊ÊÁáÊ∑§ M§¬◊¢ ŒË
ªÿË „ÔÒ– ß‚∑§ ◊Í‹ ¬Ê∆U∑§Ù Áfl‡Ù·Ã— ‡ÊÈh ⁄UπŸ∑§Ê ¬˝ÿÊ‚ Á∑§ÿÊ ªÿÊ
„ÔÒ– •Ê¡∑§‹ ¬˝‚Ù¢◊¢ ¿¬Ë „ÈÔ߸ •Áœ∑§Ê¢‡Ê ¬ÈSÃ∑¢§ •‡ÊÈh ÁŸ∑§‹ÃË „ÔÒ¥,
Á∑¢§ÃÈ ¬˝SÃÈà ¬ÈSÃ∑§∑§Ù ß‚ ŒÙ·‚ ’øÊŸ∑§Ë ÿÕÊ‚Êäÿ øc≈UÊ ∑§Ë ªÿË
„ÔÒ– ¬Ê∆U∑§Ù¢∑§Ë ‚ÈÁflœÊ∑§ Á‹ÿ ∑§„ÔË¥-∑§„ÔË¥ ◊„ÔûUfl¬Íáʸ ¬Ê∆UÊãÃ⁄U ÷Ë Œ ÁŒÿ
ªÿ „ÔÒ¥– ‡ÊʬÙhÊ⁄U∑§ •Ÿ∑§ ¬˝∑§Ê⁄U ’ËÊÿ ªÿ „ÔÒ¥– ∑§flø, •ª¸‹Ê •ı⁄U
∑§Ë‹∑§∑§ ÷Ë •Õ¸ ÁŒÿ ªÿ „ÔÒ¥– flÒÁŒ∑§-ÃÊÁãòÊ∑§ ⁄UÊÁòÊ‚ÍQ§ •ı⁄U ŒflË‚ÍQ§∑§
‚ÊÕ „ÔË Œ√ÿÕfl¸‡ÊË·¸, Á‚h-∑È¢§Á¡∑§ÊSÃÙòÊ, ◊Í‹U ‚åÇ‹Ù∑§Ë ŒÈªÊ¸,
üÊˌȪʸmÊÁòÊ¢‡ÊãŸÊ◊◊Ê‹Ê, üÊˌȪʸc≈UÙûÊ⁄U‡ÊßÊ◊SÃÙòÊ, üÊˌȪʸ◊ÊŸ‚¬Í¡Ê •ı⁄U
Œ√ÿ¬⁄UÊœˇÊ◊ʬŸSÃÙòÊ∑§Ù ÷Ë Œ ŒŸ‚ ¬ÈSÃ∑§∑§Ë ©U¬ÊŒÿÃÊ Áfl‡Ù· ’…∏ ªÿË
„ÔÒ– ŸflÊáʸ-ÁflÁœ ÃÙ „ÔÒ „ÔË, •Êfl‡ÿ∑§ ãÿÊ‚ ÷Ë Ÿ„ÔË¥ ¿Í≈UŸ ¬Êÿ „ÔÒ¥–
‚åÇÊÃË∑§ ◊Í‹ ‡‹Ù∑§Ù¢∑§Ê ¬Í⁄UÊ •Õ¸ Œ ÁŒÿÊ ªÿÊ „ÔÒ– ÃËŸÙ¢ ⁄U„ÔSÿÙ¢◊¢ •Êÿ
„ÈÔ∞ ∑§ß¸ ªÍ…∏ Áfl·ÿÙ¢∑§Ù ÷Ë Á≈Uå¬áÊËmÊ⁄UÊ S¬c≈U Á∑§ÿÊ ªÿÊ „ÔÒ– ߟ
Áfl‡Ù·ÃÊ•Ù¢∑§ ∑§Ê⁄UáÊ ÿ„Ô ¬Ê∆U •ı⁄U •äÿÿŸ∑§ Á‹ÿ ’„ÈÔà „ÔË ©U¬ÿÙªË
•ı⁄U ©UûÊ◊ ¬ÈSÃ∑§ „ÔÙ ªÿË „ÔÒ–
‚åÇÊÃË∑§ ¬Ê∆U◊¢ ÁflÁœ∑§Ê äÿÊŸ ⁄UπŸÊ ÃÙ ©UûÊ◊ „ÔÒ „ÔË, ©U‚◊¢ ÷Ë
‚’‚ ©UûÊ◊ ’Êà „ÔÒ ÷ªflÃË ŒÈªÊ¸◊ÊÃÊ∑§ ø⁄UáÊÙ¢◊¢ ¬˝◊¬Íáʸ ÷ÁQ§– üÊhÊ •ı⁄U
÷ÁQ§∑§ ‚ÊÕ ¡ªŒê’Ê∑§ S◊⁄UáʬÍfl¸∑§ ‚åÇÊÃË∑§Ê ¬Ê∆U ∑§⁄UŸflÊ‹∑§Ù ©UŸ∑§Ë
∑Χ¬Ê∑§Ê ‡ÊËÉÊ˝ •ŸÈ÷fl „ÔÙ ‚∑§ÃÊ „ÔÒ– •Ê‡ÊÊ „ÔÒ, ¬˝◊Ë ¬Ê∆U∑§ ß‚‚ ‹Ê÷
©U∆UÊÿ¢ª– ÿlÁ¬ ¬ÈSÃ∑§∑§Ù ‚’ ¬˝∑§Ê⁄U‚ ‡ÊÈh ’ŸÊŸ∑§Ë „ÔË øc≈UÊ ∑§Ë ªÿË
„ÔÒ, ÃÕÊÁ¬ ¬˝◊ÊŒfl‡Ê ∑ȧ¿ •‡ÊÈÁhÿÙ¢∑§Ê ⁄U„Ô ¡ÊŸÊ •‚ê÷fl Ÿ„ÔË¥ „ÔÒ– ∞‚Ë
÷Í‹Ù¢∑§ Á‹ÿ ˇÊ◊Ê ◊Ê°ªÃ „∞ÈÔ „◊Ô ¬Ê∆U∑§Ù¢‚ •ŸÈ⁄UÙœ ∑§⁄UÃ „Ò¥ Ô Á∑§ fl „◊Ô ¢ ‚ÍÁøÃ
∑§⁄U¢, Á¡‚‚ ÷Áflcÿ◊¢ ©UŸ∑§Ê ‚ÈœÊ⁄U Á∑§ÿÊ ¡Ê ‚∑§–
ó„ÔŸÈ◊ÊŸ¬˝‚ÊŒ ¬ÙgÊ⁄U
U
H üÊˌȪʸŒ√ÿÒ Ÿ◊—H
Áfl·ÿ-‚ÍøË
Áfl·ÿ ¬Îc∆U-‚¢ÅÿÊ
1- •Õ ‚åÇ‹Ù∑§Ë ŒÈªÊ¸.............................................................................7
2- üÊˌȪʸc≈UÙûÊ⁄U‡ÊßÊ◊SÃÙòÊ◊˜˜....................................................................9
3- ¬Ê∆UÁflÁœ—............................................................................................13
1- Œ√ÿÊ— ∑§flø◊˜˜...........................................................................19
2- •ª¸‹ÊSÃÙòÊ◊˜˜.............................................................................30
3- ∑§Ë‹∑§◊˜˜....................................................................................36
4- flŒÙQ¢§ ⁄UÊÁòÊ‚ÍQ§◊˜˜......................................................................41
5- ÃãòÊÙQ¢§ ⁄UÊÁòÊ‚ÍQ§◊˜˜.....................................................................43
6- üÊËŒ√ÿÕfl¸‡ÊË·¸◊˜˜........................................................................44
7- ŸflÊáʸÁflÁœ—...............................................................................52
8- ‚åÇÊÃËãÿÊ‚—...........................................................................56
4- üÊˌȪʸ‚åÇÊÃË
1- ¬˝Õ◊ •äÿÊÿó◊œÊ ´§Á·∑§Ê ⁄UÊ¡Ê ‚È⁄UÕ •ı⁄U ‚◊ÊÁœ∑§Ù
÷ªflÃË∑§Ë ◊Á„U◊Ê ’ÃÊÃ „ÈÔ∞ ◊äÊÈ-∑Ò§≈U÷-flœ∑§Ê ¬˝‚¢ª
‚ŸÈ ÊŸÊ..............................................................................59
2- ÁmÃËÿ •äÿÊÿóŒflÃÊ•Ù¢∑§ Ã¡‚ ŒflË∑§Ê ¬˝ÊŒÈ÷ʸfl •ı⁄U
◊Á„U·Ê‚È⁄U∑§Ë ‚ŸÊ∑§Ê flœ .....................................................75
3- ÃÎÃËÿ •äÿÊÿó‚ŸÊ¬ÁÃÿÙ¢‚Á„Uà ◊Á„U·Ê‚È⁄U∑§Ê flœ..................88
4- øÃÈÕ¸ •äÿÊÿó ßãº˝ÊÁŒ ŒflÃÊ•Ù¢mÊ⁄UÊ ŒflË∑§Ë SÃÈÁÃ.................97
5- ¬¢ø◊ •äÿÊÿóŒfl ÃÊ•Ùm¢ Ê⁄UÊ ŒflË∑§Ë SÃÈÁÃ, øá«-◊Èá«∑§
◊Èπ‚ •Áê’∑§Ê∑§ M§¬∑§Ë ¬˝‡Ê¢‚Ê ‚ÈŸ∑§⁄ ‡ÊÈê÷∑§Ê ©UŸ∑§
¬Ê‚ ŒÍà ÷¡ ŸÊ •ı⁄U ŒÃÍ ∑§Ê ÁŸ⁄UÊ‡Ê ‹ı≈UŸÊ............................109
6- ·c∆U •äÿÊÿóœÍ◊˝‹ÙøŸ-flœ ..........................................123
7- ‚åÃ◊ •äÿÊÿóøá« •ı⁄U ◊Èá«∑§Ê flœ............................128
8- •c≈U◊ •äÿÊÿó⁄UQ§’Ë¡-flœ..........................................134
(6)
Áfl·ÿ ¬Îc∆U-‚¢ÅÿÊ
9- Ÿfl◊ •äÿÊÿóÁŸ‡ÊÈê÷-flœ...................................................145
10- Œ‡Ê◊ •äÿÊÿó‡ÊêÈ÷-flœ...............................................153
11- ∞∑§ÊŒ‡Ê •äÿÊÿóŒflÃÊ•Ù¢mÊ⁄UÊ ŒflË∑§Ë SÃÈÁà ÃÕÊ ŒflË-
mÊ⁄UÊ ŒflÃÊ•Ù¢∑§Ù fl⁄UŒÊŸ....................................................159
12- mÊŒ‡Ê •äÿÊÿóŒflË-øÁ⁄UòÊÙ∑¢ § ¬Ê∆U∑§Ê ◊Ê„ÊÔàêÿ....................171
13- òÊÿÙŒ‡Ê •äÿÊÿó‚È⁄UÕ •ı⁄U flÒ‡ÿ∑§Ù ŒflË∑§Ê fl⁄UŒÊŸ...........179
5- ©U¬‚¢„ÔÊ⁄U—...........................................................................................183
1- ´§ÇflŒÙQ¢§ ŒflË‚ÍQ§◊˜˜..............................................................186
2- ÃãòÊÙQ¢§ ŒflË‚ÍQ§◊˜ ..................................................................189
3- ¬˝ÊœÊÁŸ∑¢§ ⁄U„USÿ◊˜...................................................................192
4- flÒ∑ΧÁÃ∑¥§ ⁄U„ÔSÿ◊˜˜.....................................................................198
5- ◊ÍÌÃ⁄U„SÔ ÿ◊˜˜..............................................................................208
6-ˇÊ◊Ê-¬˝ÊÕ¸ŸÊ...................................................................................214
7-üÊˌȪʸ◊ÊŸ‚-¬Í¡Ê..........................................................................216
8-ŒÈªÊ¸mÊÁòÊ¢‡ÊãŸÊ◊◊Ê‹Ê......................................................................223
9-Œ√ÿ¬⁄UÊœˇÊ◊ʬŸSÃÙòÊ◊˜˜.................................................................226
10-Á‚h∑ȧÁÜ¡∑§ÊSÃÙòÊ◊˜˜......................................................................230
11-‚åÇÊÃË∑§ ∑ȧ¿ Á‚h ‚ê¬È≈U-◊ãòÊ.................................................233
12-üÊËŒflË¡Ë∑§Ë •Ê⁄UÃË.......................................................................238
13-üÊË•ê’Ê¡Ë∑§Ë •Ê⁄UÃË....................................................................239
14- ŒflË◊ÿË.........................................................................................240
U
•Õ ‚åÇ‹Ù∑§Ë ŒªÈ ʸ
Á‡Êfl ©UflÊøó
ŒÁfl àfl¢ ÷Q§‚È‹÷ ‚fl¸∑§Êÿ¸ÁflœÊÁÿŸË–
∑§‹ı Á„U ∑§Êÿ¸Á‚hKÕ¸◊ȬÊÿ¢ ’˝ÍÁ„U ÿàŸÃ—H
Œ√ÿÈflÊøó
oÎáÊÈ Œfl ¬˝flˇÿÊÁ◊ ∑§‹ı ‚fl¸c≈U‚ÊœŸ◊˜˜–
◊ÿÊ ÃflÒfl SŸ„ÔŸÊåÿê’ÊSÃÈÁ× ¬˝∑§Ê‡ÿÃH
˙ •Sÿ üÊˌȪʸ‚åÇ‹Ù∑§ËSÃÙòÊ◊ãòÊSÿ ŸÊ⁄UÊÿáÊ ´§Á·—,
•ŸÈc≈ÈU¬˜˜¿U㌗, üÊË◊„ÔÊ∑§Ê‹Ë◊„ÔÊ‹ˇ◊Ë◊„ÔÊ‚⁄USflàÿÙ ŒflÃÊ—,
üÊˌȪʸ¬˝ËàÿÕZ ‚åÇ‹Ù∑§ËŒÈªÊ¸¬Ê∆U ÁflÁŸÿÙª—–
˙ ôÊÊÁŸŸÊ◊Á¬ øÃÊ¢Á‚ ŒflË ÷ªflÃË Á„U ‚Ê–
’‹ÊŒÊ∑Χcÿ ◊Ù„ÔÊÿ ◊„ÔÊ◊ÊÿÊ ¬˝ÿë¿ÁÃH1H
ŒÈª¸ S◊ÎÃÊ „Ô⁄UÁ‚ ÷ËÁÃ◊‡Ù·¡ãÃÙ—
SflSÕÒ— S◊ÎÃÊ ◊ÁÃ◊ÃËfl ‡ÊÈ÷Ê¢ ŒŒÊÁ‚–
ŒÊÁ⁄Uº˝KŒÈ—π÷ÿ„ÔÊÁ⁄UÁáÊ ∑§Ê àflŒãÿÊ
‚flÙ¸¬∑§Ê⁄U∑§⁄UáÊÊÿ ‚ŒÊº˝¸ÁøûÊÊH2H
Á‡Êfl¡Ë ’Ê‹ó„U ŒÁfl! ÃÈ◊ ÷Q§Ê¥∑§ Á‹ÿ ‚È‹÷ „UÊ •ÊÒ⁄U ‚◊Sà ∑§◊ÊZ∑§Ê
ÁflœÊŸ ∑§⁄UŸflÊ‹Ë „UÊ– ∑§Á‹ÿȪ◊¥ ∑§Ê◊ŸÊ•Ê¥∑§Ë Á‚Áh-„UÃÈ ÿÁŒ ∑§Ê߸ ©U¬Êÿ
„UÊ ÃÊ ©U‚ •¬ŸË flÊáÊËmÊ⁄UÊ ‚êÿ∑˜§Ô-M§¬‚ √ÿQ§ ∑§⁄UÊ–
ŒflËŸ ∑§„UÊó„U Œfl! •Ê¬∑§Ê ◊⁄U ™§¬⁄U ’„ÈUà SŸ„U „ÒU– ∑§Á‹ÿȪ◊¥ ‚◊SÃ
∑§Ê◊ŸÊ•Ê¥∑§Ê Á‚h ∑§⁄UŸflÊ‹Ê ¡Ê ‚ÊœŸ „ÒU fl„U ’Ëʙ°§ªË, ‚ÈŸÙ! ©U‚∑§Ê ŸÊ◊
„ÒU “•ê’ÊSÃÈÁÔ–
˙ ß‚ ŒÈªÊ¸‚åÇ‹Ê∑§Ë SÃÊòÊ◊ãòÊ∑§ ŸÊ⁄UÊÿáÊ ´§Á· „Ò¥U, •ŸÈc≈ÈU¬˜Ô ¿U㌠„ÒU,
üÊË◊„UÊ∑§Ê‹Ë, ◊„UÊ‹ˇ◊Ë •ÊÒ⁄U ◊„UÊ‚⁄USflÃË ŒflÃÊ „Ò¥U, üÊˌȪʸ∑§Ë ¬˝‚ãŸÃÊ∑§
Á‹ÿ ‚åÇ‹Ê∑§Ë ŒÈªÊ¸¬Ê∆U◊¥ ß‚∑§Ê ÁflÁŸÿÊª Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „ÒU–
fl ÷ªflÃË ◊„UÊ◊ÊÿÊ ŒflË ôÊÊÁŸÿÊ¥∑§ ÷Ë ÁøûÊ∑§Ê ’‹¬Ífl¸∑§ πË¥ø∑§⁄U ◊Ê„U◊¥
«UÊ‹ ŒÃË „Ò¥UH1H
◊Ê° ŒÈª¸! •Ê¬ S◊⁄UáÊ ∑§⁄UŸ¬⁄U ‚’ ¬˝ÊÁáÊÿÊ¥∑§Ê ÷ÿ „U⁄U ‹ÃË „Ò¥U •ÊÒ⁄U SflSÕ
¬ÈL§·Ê¥mÊ⁄UÊ Áøãß ∑§⁄UŸ¬⁄U ©Uã„¥U ¬⁄U◊ ∑§ÀÿÊáÊ◊ÿË ’ÈÁh ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UÃË „Ò¥U– ŒÈ—π,
ŒÁ⁄Uº˝ÃÊ •ÊÒ⁄U ÷ÿ „U⁄UŸflÊ‹Ë ŒÁfl! •Ê¬∑§ Á‚flÊ ŒÍ‚⁄UË ∑§ÊÒŸ „ÒU, Á¡‚∑§Ê ÁøûÊ
‚’∑§Ê ©U¬∑§Ê⁄U ∑§⁄UŸ∑§ Á‹ÿ ‚ŒÊ „UË Œÿʺ˝¸ ⁄U„UÃÊ „UÊH2H
(8)
‚fl¸◊X‹◊XÀÿ Á‡Êfl ‚flʸո‚ÊÁœ∑§–
‡Ê⁄Uáÿ òÿê’∑§ ªıÁ⁄U ŸÊ⁄UÊÿÁáÊ Ÿ◊Ù˘SÃÈ ÃH3H
‡Ê⁄UáÊʪÌ˟Êø¬Á⁄UòÊÊáʬ⁄UÊÿáÙ –
‚fl¸SÿÊÌÄÔ⁄U ŒÁfl ŸÊ⁄UÊÿÁáÊ Ÿ◊Ù˘SÃÈ ÃH4H
‚fl¸SflM§¬ ‚fl¸‡Ù ‚fl¸‡ÊÁQ§‚◊ÁãflÃ–
÷ÿèÿSòÊÊÁ„U ŸÙ ŒÁfl ŒÈª¸ ŒÁfl Ÿ◊Ù˘SÃÈ ÃH5H
⁄U٪ʟ‡Ù·ÊŸ¬„¢ÔÁ‚ ÃÈc≈UÊ H 1H
L§c≈UÊ ÃÈ ∑§Ê◊ÊŸ˜ ‚∑§‹ÊŸ÷Ëc≈UÊŸ˜–
àflÊ◊ÊÁüÊÃÊŸÊ¢ Ÿ Áfl¬ãŸ⁄UÊáÊÊ¢
àflÊ◊ÊÁüÊÃÊ sÔÊüÊÿÃÊ¢ ¬˝ÿÊÁãÃH6H
‚flʸ’ʜʬ˝‡Ê◊Ÿ¢ òÊÒ‹ÙÄÿSÿÊÁπ‹‡flÁ⁄–
∞fl◊fl àflÿÊ ∑§Êÿ¸◊S◊mÒÁ⁄UÁflŸÊ‡ÊŸ◊˜˜H7H
H ßÁà üÊË‚åÇ‹Ù∑§Ë ŒÈªÊ¸ ‚ê¬ÍáÊʸH
U
ŸÊ⁄UÊÿáÊË! ÃÈ◊ ‚’ ¬˝∑§Ê⁄U∑§Ê ◊¢ª‹ ¬˝ŒÊŸ ∑§⁄UŸflÊ‹Ë ◊¢ª‹◊ÿË „UÊ–
∑§ÀÿÊáÊŒÊÁÿŸË Á‡ÊflÊ „UÊ– ‚’ ¬ÈL§·ÊÕÊZ∑§Ê Á‚h ∑§⁄UŸflÊ‹Ë, ‡Ê⁄UáÊʪÃflà‚‹Ê,
ÃËŸ ŸòÊÊ¥flÊ‹Ë ∞fl¢ ªÊÒ⁄UË „UÊ– ÃÈê„¥U Ÿ◊S∑§Ê⁄U „ÒUH3H
‡Ê⁄UáÊ◊¥ •Êÿ „ÈU∞ ŒËŸÊ¥ ∞fl¢ ¬ËÁ«∏UÃÊ¥∑§Ë ⁄UˇÊÊ◊¥ ‚¢‹ÇŸ ⁄U„UŸflÊ‹Ë ÃÕÊ ‚’∑§Ë
¬Ë«∏UÊ ŒÍ⁄U ∑§⁄UŸflÊ‹Ë ŸÊ⁄UÊÿáÊË ŒÁfl! ÃÈê„¥U Ÿ◊S∑§Ê⁄U „ÒUH4H
‚flS¸ flM§¬Ê, ‚fl‡¸ fl⁄UË ÃÕÊ ‚’ ¬∑˝ §Ê⁄U∑§Ë ‡ÊÁQ§ÿÊ‚¥  ‚ê¬ãŸ ÁŒ√ÿM§¬Ê ŒªÈ ¸
ŒÁfl! ‚’ ÷ÿÊ‚¥  „U◊Ê⁄UË ⁄UˇÊÊ ∑§⁄UÊ; ÃêÈ „U¥ Ÿ◊S∑§Ê⁄U „UÒH5H
ŒÁfl! ÃÈ◊ ¬˝‚㟠„UÊŸ¬⁄U ‚’ ⁄UÊªÊ¥∑§Ê Ÿc≈U ∑§⁄U ŒÃË „UÊ •ÊÒ⁄U ∑ȧÁ¬Ã „UÊŸ¬⁄U
◊ŸÊflÊ¢Á¿Uà ‚÷Ë ∑§Ê◊ŸÊ•Ê¥∑§Ê ŸÊ‡Ê ∑§⁄U ŒÃË „UÊ– ¡Ê ‹Êª ÃÈê„UÊ⁄UË ‡Ê⁄UáÊ◊¥ ¡Ê
øÈ∑§ „Ò¥U, ©UŸ¬⁄U Áfl¬ÁûÊ ÃÊ •ÊÃË „UË Ÿ„UË¥– ÃÈê„UÊ⁄UË ‡Ê⁄UáÊ◊¥ ªÿ „ÈU∞ ◊ŸÈcÿ
ŒÍ‚⁄UÊ¥∑§Ê ‡Ê⁄UáÊ ŒŸflÊ‹ „UÊ ¡ÊÃ „Ò¥UH6H
‚fl‡¸ flÁ⁄U! ÃÈ◊ ß‚Ë ¬˝∑§Ê⁄U ÃËŸÊ¥ ‹Ê∑§Ê¥∑§Ë ‚◊Sà ’ʜʕÊ¥∑§Ê ‡ÊÊãà ∑§⁄UÊ
•ÊÒ⁄U „U◊Ê⁄U ‡ÊòÊÈ•Ê¥∑§Ê ŸÊ‡Ê ∑§⁄UÃË ⁄U„UÊH7H
HüÊË‚UåÇ‹Ê∑§Ë ŒÈªÊ¸ ‚ê¬ÍáʸH
˙
H üÊˌȪʸÿÒ Ÿ◊—H
üÊËŒªÈ Êc¸ ≈UÙûÊ⁄U‡ÊßÊ◊SÃÙòÊ◊˜˜
߸‡fl⁄U ©UflÊø
‡ÊßÊ◊ ¬˝flˇÿÊÁ◊ oÎáÊÈcfl ∑§◊‹ÊŸŸ–
ÿSÿ ¬˝‚ÊŒ◊ÊòÊáÊ ŒÈªÊ¸ ¬˝ËÃÊ ÷flؘ ‚ÃËH 1H
˙ ‚ÃË ‚ÊäflË ÷fl¬˝ËÃÊ ÷flÊŸË ÷fl◊ÙøŸË–
•Êÿʸ ŒÈªÊ¸ ¡ÿÊ øÊlÊ ÁòÊŸòÊÊ ‡ÊÍ‹œÊÁ⁄UáÊËH 2H
Á¬ŸÊ∑§œÊÁ⁄UáÊË ÁøòÊÊ øá«ÉÊá≈UÊ ◊„ÔÊìʗ–
◊ŸÙ ’ÈÁh⁄U„¢Ô∑§Ê⁄UÊ ÁøûÊM§¬Ê ÁøÃÊ ÁøÁ×H 3H
‚fl¸◊ãòÊ◊ÿË ‚ûÊÊ ‚àÿÊŸãŒSflM§Á¬áÊË–
•ŸãÃÊ ÷ÊÁflŸË ÷Ê√ÿÊ ÷√ÿÊ÷√ÿÊ ‚ŒÊªÁ×H 4H
‡Ê¢∑§⁄U¡Ë ¬Êfl¸ÃË¡Ë‚ ∑§„UÃ „Ò¥Uó∑§◊‹ÊŸŸ! •’ ◊ ¥Ò •c≈UÊû Ê⁄U‡ÊßÊ◊∑§Ê
fláʸŸ ∑§⁄UÃÊ „Í°U, ‚ÈŸÊ; Á¡‚∑§ ¬˝‚ÊŒ (¬Ê∆U ÿÊ üÊfláÊ)-◊ÊòÊ‚ ¬⁄U◊
‚ÊäflË ÷ªflÃË ŒÈªÊ¸ ¬˝‚㟠„UÊ ¡ÊÃË „Ò¥UH 1H
1-˙ ‚ÃË, 2-‚ÊäflË, 3-÷fl¬˝ËÃÊ (÷ªflÊŸ˜Ô Á‡Êfl¬⁄U ¬˝ËÁÃ
⁄UπŸflÊ‹Ë), 4-÷flÊŸË, 5-÷fl◊ÊøŸË (‚¢‚Ê⁄U’㜟‚ ◊ÈQ§ ∑§⁄UŸflÊ‹Ë),
6-•Êÿʸ,7-ŒÈªÊ¸, 8-¡ÿÊ, 9-•ÊlÊ, 10-ÁòÊŸòÊÊ, 11-‡ÊÍ‹œÊÁ⁄UáÊË,
12-Á¬ŸÊ∑§œÊÁ⁄UáÊË, 13-ÁøòÊÊ, 14-øá«UÉÊá≈UÊ (¬˝øá«U Sfl⁄U‚ ÉÊá≈UÊŸÊŒ
∑§⁄UŸflÊ‹Ë), 15-◊„UÊÃ¬Ê (÷Ê⁄UË Ã¬SÿÊ ∑§⁄UŸflÊ‹Ë), 16-◊Ÿ (◊ŸŸ-
‡ÊÁQ§), 17-’ÈÁh (’Êœ‡ÊÁQ§), 18-•„¢U∑§Ê⁄UÊ (•„¢UÃÊ∑§Ê •ÊüÊÿ),
19-ÁøûÊM§¬Ê, 20-ÁøÃÊ, 21-ÁøÁà (øßÊ), 22-‚fl¸◊ãòÊ◊ÿË, 23-‚ûÊÊ
(‚ØÔ-SflM§¬Ê), 24-‚àÿÊŸãŒSflM§Á¬áÊË, 25-•ŸãÃÊ (Á¡Ÿ∑§
SflM§¬∑§Ê ∑§„UË¥ •ãà Ÿ„UË¥),26-÷ÊÁflŸË (‚’∑§Ê ©Uà¬ãŸ ∑§⁄UŸflÊ‹Ë),
27-÷Ê√ÿÊ (÷ÊflŸÊ ∞fl¢ äÿÊŸ ∑§⁄UŸÿÊÇÿ), 28-÷√ÿÊ (∑§ÀÿÊáÊM§¬Ê),
29-•÷√ÿÊ (Á¡‚‚ ’…∏U∑§⁄U ÷√ÿ ∑§„UË¥ „ÒU Ÿ„UË¥), 30-‚ŒÊªÁÃ,
10 *üÊˌȪʸ‚åÇÊàÿÊ◊˜*
‡ÊÊê÷flË Œfl◊ÊÃÊ ø ÁøãÃÊ ⁄UàŸÁ¬˝ÿÊ ‚ŒÊ–
‚fl¸ÁfllÊ ŒˇÊ∑§ãÿÊ ŒˇÊÿôÊÁflŸÊÁ‡ÊŸËH 5 H
•¬áÊʸŸ∑§fláÊʸ ø ¬Ê≈U‹Ê ¬Ê≈U‹ÊflÃË–
¬^Êê’⁄U¬⁄UËœÊŸÊ ∑§‹◊Ü¡Ë⁄U⁄UÁÜ¡ŸËH 6 H
•◊ÿÁfl∑˝§◊Ê ∑˝Í§⁄UÊ ‚ÈãŒ⁄UË ‚È⁄U‚ÈãŒ⁄UË–
flŸŒÈªÊ¸ ø ◊ÊÃXË ◊ÃX◊ÈÁŸ¬ÍÁ¡ÃÊH 7 H
’˝ÊrÊË ◊Ê„Ô‡fl⁄UË øÒãº˝Ë ∑§ı◊Ê⁄UË flÒcáÊflË ÃÕÊ–
øÊ◊Èá«UÊ øÒfl flÊ⁄UÊ„ÔË ‹ˇ◊ˇø ¬ÈL§·Ê∑ΧÁ×H 8 H
Áfl◊‹Ùà∑§Ì·áÊË ôÊÊŸÊ Á∑˝§ÿÊ ÁŸàÿÊ ø ’ÈÁhŒÊ–
’„ÈÔ‹Ê ’„ÈÔ‹¬˝◊Ê ‚fl¸flÊ„ÔŸflÊ„ÔŸÊH 9 H
ÁŸ‡ÊÈê÷‡ÊÈê÷„ÔŸŸË ◊Á„U·Ê‚È⁄U◊ÌŒŸË–
◊äÊÈ∑Ò§≈U÷„ÔãòÊË ø øá«◊Èá«ÁflŸÊÁ‡ÊŸËH 10H
‚flʸ‚È⁄UÁflŸÊ‡ÊÊ ø ‚fl¸ŒÊŸflÉÊÊÁß˖
‚fl¸‡ÊÊSòÊ◊ÿË ‚àÿÊ ‚flʸSòÊœÊÁ⁄UáÊË ÃÕÊH 11H
31-‡ÊÊê÷flË (Á‡ÊflÁ¬˝ÿÊ), 32-Œfl◊ÊÃÊ, 33-ÁøãÃÊ, 34-⁄UàŸÁ¬˝ÿÊ,
35-‚fl¸ÁfllÊ, 36-ŒˇÊ∑§ãÿÊ, 37-ŒˇÊÿôÊÁflŸÊÁ‡ÊŸË, 38-•¬áÊʸ (ìSÿÊ∑§
‚◊ÿ ¬ûÊ∑§Ê ÷Ë Ÿ πÊŸflÊ‹Ë), 39-•Ÿ∑§fláÊʸ (•Ÿ∑§ ⁄¢UªÊ¥flÊ‹Ë),
40-¬Ê≈U‹Ê (‹Ê‹ ⁄¢UªflÊ‹Ë), 41-¬Ê≈U‹ÊflÃË (ªÈ‹Ê’∑§ »Í§‹ ÿÊ ‹Ê‹ »Í§‹
œÊ⁄UáÊ ∑§⁄UŸflÊ‹Ë), 42-¬^ÔUÊê’⁄U¬⁄UËœÊŸÊ (⁄U‡Ê◊Ë flSòÊ ¬„UŸŸflÊ‹Ë),
43-∑§‹◊¢¡Ë⁄U⁄¢UÁ¡ŸË (◊œÈ⁄U äflÁŸ ∑§⁄UŸflÊ‹ ◊¢¡Ë⁄U∑§Ê œÊ⁄UáÊ ∑§⁄U∑§ ¬˝‚ãŸ
⁄U„UŸflÊ‹Ë), 44-•◊ÿÁfl∑˝§◊Ê (•‚Ë◊ ¬⁄UÊ∑˝§◊flÊ‹Ë), 45-∑˝Í§⁄UÊ (ŒÒàÿÊ¥∑§
¬˝Áà ∑§∆UÊ⁄U), 46-‚ÈãŒ⁄UË, 47-‚È⁄U‚ÈãŒ⁄UË, 48-flŸŒÈªÊ¸, 49-◊ÊâªË,
50-◊âª◊ÈÁŸ¬ÍÁ¡ÃÊ, 51-’˝ÊrÊÔË, 52-◊Ê„U‡fl⁄UË, 53-∞ãº˝Ë, 54-∑§ÊÒ◊Ê⁄UË,
55-flÒcáÊflË, 56-øÊ◊Èá«UÊ, 57-flÊ⁄UÊ„UË, 58-‹ˇ◊Ë, 59-¬ÈL§·Ê∑ΧÁÃ,