2016 De rol van de rechter hemisfeer in het herstel van af

133 Pages·2016·2.14 MB·Dutch

Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
Academiejaar 2015 - 2016

De rol van de rechter hemisfeer in het herstel van afasie: een systematische review
Elissa-Marie Cocquyt & Lisa De Ley

Promotor: Prof. Dr. Miet De Letter
Copromotor: Prof. Dr. John Van Borsel

Masterproef voorgedragen tot het behalen van de graad van master in de
logopedische en audiologische wetenschappen

Dankwoord

Het schrijven van deze scriptie was de kers op de taart van mijn vierjarige opleiding
Logopedische Wetenschappen. Via deze weg wil ik graag enkele personen bedanken.
Eerst en vooral een oprechte dank u wel aan Prof. Dr. Miet De Letter voor haar
motiverende woorden, aanvullingen en bedenkingen, maar vooral haar vertrouwen in het
eindresultaat. Prof. Dr. Van Borsel wil ik graag bedanken voor het nalezen van het finale
geheel. Ook Lisa, mijn scriptiepartner, bedank ik voor de samenwerking.
Verder wil ik Katja Batens bedanken voor het vergroten van mijn interesse in neurogene
spraak- en taalstoornissen tijdens mijn stage op 10K12. De verrijkende inzichten kwamen
bij het schrijven van deze scriptie zeker van pas.
Ook mijn mama en Stijn verdienen een welgemeende dankjewel. Eerst en vooral om te
luisteren naar de talloze "hersenpraatjes", maar voornamelijk voor de extra duwtjes in de
rug en het vertrouwen wanneer ik dit in mezelf even kwijt was. Stijn wil ik graag extra
bedanken voor de hulp met de technische aspecten van dit werk en om me te herinneren
aan de conclusie van elk onderzoek.
Mommy, grandma en al mijn kleine en al iets grotere schatten in Ghana bedank ik voor
de onvoorwaardelijke vriendschap en steun. Het horen van jullie stem zo nu en dan was
een extra bron van motivatie om dit tot een goed einde te brengen. Medaase!
Vervolgens bedank ik ook graag mijn vriendinnen van de richtingen logopedie en
audiologie alsook mijn vrienden en vriendinnen daarbuiten: bedankt voor de steun en lieve
woorden. In het bijzonder bedank ik Charis. Onze gedeelde interesse voor
neurowetenschappen en voorliefde voor koffie maakten van ons een goed team. Laten
we dit vooral blijven, wie weet ooit als collega's, maar zeker en vast als vriendinnen. Om
te eindigen, wil ik ook mijn lieve meid Luna bedanken. Zonder het zelf te beseffen was je
gedurende mijn opleiding een bron van kracht en motivatie. Weten dat je naar mij opkijkt,
zorgde ervoor dat ik telkens mijn uiterste best deed om een goed voorbeeld voor je te zijn.
Kleine neuroloog in spé, dank je wel!
Elissa-Marie Cocquyt

Dankwoord

Na een intensieve periode van opzoekwerk, overzicht vinden in alle informatie en
uiteindelijk uitschrijven, is de tijd gekomen om onze thesis voor te leggen. Het was een
periode waarin ik veel geleerd heb, niet alleen over deze topic en wetenschappelijk
onderzoek maar ook op persoonlijk vlak. De totstandkoming van deze thesis is ook te
danken aan de steun en begeleiding van vele personen. Ik wil dan ook van deze
gelegenheid gebruik maken om deze personen uitdrukkelijk te bedanken.
Eerst en vooral wil ik onze promotor Prof. Dr. Miet De Letter bedanken voor het
begeleiden, opvolgen en nalezen van onze thesis. Haar deskundige raad en uitvoerige
feedback hebben een duidelijke meerwaarde betekend voor deze thesis. Ook onze
copromotor Prof. Dr. John Van Borsel wil ik hierbij bedanken omdat we bij hem steeds
terecht konden met onze vragen.
Vervolgens wil ik ook mijn familie, mijn vriend en mijn vriendinnen bedanken voor hun
luisterend oor en wijze raad gedurende dit boeiende proces.
Een speciaal dankwoord gaat uit naar mijn ouders. Zij gaven mij de mogelijkheid om deze
studie aan te vatten en hebben mij hierin steeds bijgestaan met grote morele steun en
inzet.
Ten slotte wil ik mijn medestudente Elissa-Marie bedanken voor het tot stand brengen
van deze thesis onder een vlotte en plezierige samenwerking.
Lisa De Ley

Abstract Nederlands

Achtergrond en doel
Herstel van afasie, na een CVA in de linker hemisfeer, is een levenslang proces. In het
algemeen worden drie herstelfasen onderscheiden op basis van de onderliggende
fysiologische mechanismen: de acute, subacute en chronische fase. In elke fase kan een
reorganisatie van taal optreden in de ipsi- en/of contralesionele hemisfeer. De rol van de
linker hemisfeer in het herstel van afasie werd reeds uitgebreid onderzocht. De kennis
omtrent de rol van de rechter hemisfeer in het herstel van afasie is echter uiteenlopend.
Daarom was het doel van deze systematische review om een overzicht te geven van de
rol van de rechter hemisfeer bij spontaan en therapiegerelateerd afasieherstel in elke
herstelfase alsook van de variabelen die hierop een invloed hebben.
Methode
Aan de hand van het PICOS-principe werden de onderzoeksvragen opgesteld. Alle
relevante artikels werden verzameld aan de hand van zoektermen via de elektronische
databanken Pubmed en Web of Science. Via de opgestelde in- en exclusiecriteria werden
de artikels geselecteerd en nadien gelezen. Gegevens omtrent neuroplasticiteit en
functionele repercussie werden in een samenvattende tabel beschreven. De resultaten
werden nadien weergegeven aan de hand van beschrijvende statistiek.
Resultaten
Uit de 51 geselecteerde en geanalyseerde artikels blijkt bij spontaan afasieherstel een
faciliterende invloed van de rechter hemisfeer met de inferieur frontale gyrus als
belangrijkste regio zowel in de acute als subacute fase. De rol van de rechter hemisfeer
na een therapie in de acute fase is onduidelijk. In de subacute en de chronische fase
daarentegen blijkt onmiddellijk na therapie een faciliterende invloed van de rechter
hemisfeer met een activatie van homologe taalgebieden alsook gebieden gerelateerd aan
aandacht en geheugen. Bij een participatiegerichte therapie is de rol van de rechter
hemisfeer onduidelijk. Studies met een follow-upmeting in de chronische fase, na
therapievrije maanden, tonen aan dat de rechter hemisfeer niet langer bijdraagt aan het
afasieherstel of dit zelfs inhibeert. Onderzoek naar variabelen die een invloed hebben op
de rol van de rechter hemisfeer wijst op het belang van letsel-, taal- en
therapiegerelateerde variabelen.
Conclusie
Onderzoek omtrent de neurale correlaten van spontaan en therapiegerelateerd
afasieherstel in de acute en subacute fase is schaars en verder onderzoek is vereist om
de primaire bevindingen te bevestigen. In de chronische fase daarentegen gebeurde
reeds meer onderzoek, maar een systematische opvolging van de neuroplasticiteit en
taalvaardigheden is vereist om een duidelijker beeld te krijgen van de rol van de rechter
hemisfeer op langere termijn, zijnde maanden na het beëindigen van een therapie. Ook
verder onderzoek naar de variabelen met een invloed op de rol van de rechter hemisfeer
is vereist om de hiaten in de huidige kennis aan te vullen.
Trefwoorden
Afasie – CVA – taalherstel – neuroplasticiteit – therapie – spontaan herstel – rechter
hemisfeer