2010 geriatri ve gerontoloji

16 Pages·2010·1.19 MB·Turkish

2010
GERİATRİ VE GERONTOLOJİ
TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ’NDEN
2010 YILI İÇİN MESAJ
Yaşama yıllar katmak, yıllara ile buluşmasını sağlamıştır. Elinizde-
yaşam katmak” görüşünün ki bu dokuman da bu işbirliğinden
anlamına kurulduğu günden bu çıkan ve değerli meslektaşlarımızın
yana değer katmaya çalışan Türk derneğimize verdiği bir sorumlu-
Geriatri Derneği her yıl etkin- luk sonucu oluşturulmuştur. Bu
liklerinin kapsamını geliştirmeye dokuman aracılığı ile 65 yaş ve üz-
çalışmaktadır. eri hekimleri sağlığın korunması ve
geliştirilmesi ile ilgili konularda ger-
Uzun yıllardan bu yana toplu-
eksinim duyulan konu başlıklarının
ma yaşlı sağlığı ile ilgili konular-
ayrıntıları sunulmaya çalışılmıştır.
da katkılar sunmaya çalışan TGD,
Emek veren bütün yazarlarımıza
geçtiğimiz 2009 yılında yaş itibarıyla
teşekkür ederiz.
hedef grubu olan meslektaşlarımızın
sorunlarını saptamak, çözümler üzer- Siz değerli okuyucularımızın
inde yoğunlaşmak konusuna önce- yeni yılını en içten duygularımızla
likleri arasına almıştır. Bu amaç ise kutlar, bir başka etkinliğimizde
derneğin ilimizdeki meslek örgütü sizlerle birlikte olmayı dileriz.
ANKARA TABİP ODASI’NDAN 65 YAŞ VE ÜZERİ HEKİMLERE MEKTUP
PPrrooff.. DDrr.. GGüüllrriizz EERRSSÖÖZZ //// AAnnkkaarraa TTaabbiipp OOddaassıı YYöönneettiimm KKuurruulluu BBaaşşkkaannıı
Hekimlerin örgütlü sesi olan Türk Ta- taşlarımız; meslek içi iletişim, denetim, edilmiştir. Bu satırlar aracılığı ile sizlere nuçlarına yönelik girişimlerimiz bu çaba
bipleri Birliği (TTB) anayasal güvence al- hekimlik değerleri ve hekimlerin özlük ulaşma çabamız da bunlardan biridir. ve etkinliklerimizin sürekliliğinin sağlan-
tında, 6023 sayılı yasa ile kurulmuştur. Bir- haklarının iyileştirilmesi, tıp eğitimi niteli- ATO; 65 yaş ve üzerindeki meslektaşlarına ması açısından önemli bir dönüm nokta-
liğimizin; üyelerinin maddi ve manevi ğinin arttırılması, sürekli tıp eğitimi, sağlık ulaşmak konusunda daha etkin olmanın
sıdır. Çok keyifl i, onurlu ve heyecan duya-
haklarını korumak, meslek ahlakını en iyi politikalarının oluşturulmasına ve geliş- önemini kavrayarak yayınlarımızın sizlere
rak yaptığımız somut bir girişim değerli
şekilde koruyup geliştirmek, hekimlik tirmesine katkı amacı ile odamıza emek- düzenli ulaşması konusunda düzenleme-
meslektaşlarımızın birbirleri ile paylaşım-
mesleğinin çıkarlarını her ortamda dile lerini akıtmaktadır. Çeşitli alanlardaki ça- leri yapmıştır. Ayrıca 65 yaş ve üzerindeki
da bulunabilecekleri, bilimsel/kültürel
getirmek, mezuniyet öncesi tıp eğitimi, lışmalar, oda çalışanlarımız, hukuk büro- meslektaşlarımızdan odamıza üye olma-
okuma yapabilecekleri “29 Aralık 2009 ta-
uzmanlık eğitimi ve sürekli eğitim alanın- su, pratisyen hekimlikten asistan hekimli- yanların bulunduğu algısı üzerine onlara
da etkin çalışmalar yapmak, toplum sağlı- ğe, tıp eğitiminden halk sağlığına, insan ulaşma yollarını geliştirmeye çalışmakta- rihinde “Dr. Behçet Aysan Okuma Salonu”
ğını korumak, geliştirmek ve herkesin ko- haklarından basın ve yayına komisyonla- dır. Yine bu çalışmadan esinlenilerek oluş- açılışı olmuştur. Bizlere açılışta eşlik eden
lay ulaşabileceği kaliteli, uygun maliyetli rımız tarafından yürütülmektedir. Çalış- turulan en genç, en yeni komisyonumuz değerli meslektaşlarımız salonu kullan-
sağlık hizmeti sunulmasını sağlamak için ma sonuçları, ürünler toplantılar, gazete, “emekli hekimler komisyonu” ilk toplantı- maktan multuluk duyacaklarını ifade et-
çalışma yükümlülüğü vardır. Kamu kuru- broşür, web sayfası ya da basın yolu ile sını Aralık 2009’da gerçekleştirmiştir. Bu
mişlerdir (Resim 1-3). Bu mekanın meslek-
mu niteliğinde olan örgütümüze ülkede- meslektaşlarımız ve halkımızla paylaşıl- komisyondan be çalışmalarından beklen-
taşlarımızın birbirleri ve oda ile iletişimini
ki hekimlerin yaklaşık %80i üyedir. Temel maktadır. Bu çalışmalardan biri de Türk timiz emekli ya da 65 yaş ve üzeri meslek-
artırmasını arzu ediyoruz.
gelirini üye aidatlarının oluşturduğu Geriatri Derneği (TGD) ile birlikte yürüttü- taşlarımızla birlikteliğimizin artmasıdır.
TTB’nin üye hekim sayısının 100’ü aştığı ğümüz ve Eylül 2009’da raporu yayınla-
Aslında hekimlik emekli olunamayan
her ilde yerel örgütlenmeleri, odaları var- nan “Ankara Tabip Odası’na Kayıtlı 65 Yaş Şimdiye kadar emekli ya da 65 yaş
bir meslek, bir yaşam biçimi. Meslek örgütü
dır. ve Üzeri Hekimlerin Profili” konulu araş- grubu meslektaşlarımıza özel olarak ulaş-
tırmadır. tığımız en öncelikli dönem onlara mes- olarak yaşamlarının her devresinde mes-
Ankara Tabip Odası (ATO) yaklaşık lekte geçirdikleri yılların anısına çeşitli et- lektaşlarımıza destek olmak için çabaları-
12.000 üye sayısı ile ülkemizdeki en bü- Araştırma sonucu 65 yaş ve üzeri he- kinlikler düzenlediğimiz “14 Mart Haftası” mızı sürdüreceğiz.
yük odalardan biridir. Seçili kurullar ve ta- kimlerin meslek örgütlerinden beklenti- etkinlikleri olmuştur. Ancak TGD ile birlik-
mamen gönüllü olarak değerli meslek- leri konusunda çok önemli ipuçları elde te yapmış olduğumuz çalışmamızın so- Saygılarımla.
Fotoğraflar Türk Geriatri Derneği tarafından düzenlenen fotoğraf yarışmalarında sergilemeye değer bulunanlar arasından seçilmiştir.
2 • TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010
TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ
KURULUŞ (2003) VE ETKİNLİKLER
Yaşlanan insanlarımızın çoklu sağlık sorunlarına çözüm önerileri üretebilmek, bu konudaki gelişmeleri gündeme getirmek
için akademik bir paylaşım ortamı yaratabilmek ve bilimsel birikimleri halkla paylaşabilmek amacı ile Ankara’daki çeşitli Üniver-
sitelerin Tıp Fakültelerinden “Yaşlı Sağlığı” konusunda çalışmaları bulunan öğretim üyeleri tarafından kurulan TÜRK GERİATRİ
DERNEĞİ ülkemizde bu konu ile ilgili olarak 2003 yılında kurulan ilk bilimsel dernektir.
Gerek hekimlere ve diğer sağlık profesyonellerine ve gerekse halka yönelik tüm eğitim etkinlikleri dernek üyelerinin gönül-
lü katkıları ile gerçekleşmektedir.
YÖNETİM KURULU ÜYELERİ
Prof. Dr. Yeşim Gökçe Kutsal-Başkan
Prof. Dr. Selçuk Bölükbaşı-Başkan Yardımcısı
Doç. Dr. Dilek Aslan-Genel Sekreter
Prof. Dr. Mehmet Murad Başar-Sayman
Prof. Dr. Kutay Biberoğlu-Üye
Prof. Dr. Sedat Boyacıoğlu-Üye
Prof. Dr. Kenan Hızel-Üye
DENETLEME KURULU ÜYELERİ
Prof. Dr. Berna Arda
Doç. Dr. Haldun Gündoğdu
Doç. Dr. Tolga Reşat Aydos
A-Hekimlere yönelik eğitim etkinlikleri
“Sürekli Tıp Eğitimi ve Sürekli Mesleki Gelişim” Programları çerçevesinde;
1-Türk Geriatri Dergisi
1998 yılından beri düzenli olarak yayınlanan hakemli bir dergi olup, 2003 yılından beri Türk Geriatri Derneği’nin resmi bilimsel yayın organıdır.
Dergi Science Citation Index Expanded (SciSearch), Journal Citation Reports/Science Edition, Social Scisearch, Journal Citation Reports/Social
Sciences Edition, Index Copernicus Master List, EMBASE, SCOPUS ve TÜBİTAK - ULAKBİM “TÜRK TIP DİZİNİ” kapsamında yer almaktadır, Yayın dili
Türkçe ve İngilizce’dir.
www.geriatri.org , www.geriatri.dergisi.org
Ücretsiz olar ak dağıtılmaktadır. Elektronik ortamda açık erişimli bir dergidir, tüm makaleler tam metin olarak yer almakta ve makalelerin yayın
için gönderimi ve danışman değerlendirme işlemleri internet üzerinden yapılmaktadır.
Geniş bir ulusal ve uluslar arası “danışma kurulu”na sahip olan dergi, International Association of Gerontology and Geriatrics kapsamında ülkemizi
temsil eden tek dergidir..
2-Düzenlenen Kongre Ve Sempozyumlar
-Geriatri 2004 “1.Ulusal Yaşlı Sağlığı Kongresi”Nisan 2004 -Antalya, “Yaşlıda Ağrı Sempozyumu”-Mart 2005 İstanbul, Geriatri 2006 Uluslararası
destekli, “2.Ulusal Yaşlı Sağlığı Kongresi” (International Association of Gerontology and Geriatric-IAGG, International Institute on Ageing-INIA
ve European Union Geriatric Medicine Society-EUGMS desteği ile)Nisan 2006-İstanbul, Geriatri 2008 Uluslar arası destekli “3. Ulusal Yaşlı Sağlı-
ğı Kongresi” (International Association of Gerontology and Geriatric-IAGG, International Institute on Ageing-INIA desteği ile)Nisan 2008-Antal-
ya, “Yaşlılarda Osteoporoz Sempozyumu” Nisan 2009-Ankara
* Tümü TTB STE kredilendirme kurulu tarafından kredilendirilmiş etkinliklerdir.
3-En İyi Araştırma Yarışmaları
Amaç; genç meslektaşlarımızın “yaşlı sağlığı” konusunda bilimsel araştırma yapmaları yönünde yüreklendirilmesi ve desteklenmesidir.
“En İyi Araştırma Yarışması” 1999, 2001, 2003, 2005 ve 2007 de yapılan yarışma 2009 yılında da yinelenecek ve araştırmacılar ödüllendirilecek-
tir.
4-Kurslar
-International Institute on Ageing-INIA ve Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi-GEBAM ile birlikte düzenlenen;“1.Geriatri
ve Gerontoloji Kursu”- 2006-Ank.
-Türk Tabipleri Birliği ile birlikte düzenlenen “Geriatri Kursu” 2007-Ankara, Nisan 2008 de düzenlenen “Temel Geriatri Kursu”-Antalya, Interna-
tional Institute on Ageing-INIA ve Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi-GEBAM ile birlikte düzenlenen;“ 2. Geriatri ve
Gerontoloji Kursu”- 2009-Ankara
5-Türkgeriatri yahoogroups
Yaşlı sağlığına emek veren ve ilgi duyan ülkemizin farklı bölgelerinden tüm Türk Geriatri Derneği üyelerini kapsamına alan bir iletişim ağıdır.
Üniversite ve S.B. Eğitim hastanelerinde görev yapan meslektaşlarımızın katkıları ile aktif bir paylaşım ortamı oluşturulmuştur.
6-Çeşitli Üniversitelerin Tıp Fakülteleri, Diğer Uzmanlik Dernekleri, Türk Tabipleri Birliği Ve
Tabip Odalari İ le Birlikte Gerçekleştirilen Eğitim Etkinlikleri
-Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi “Geriatri Paneli” 2003, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi ile “Geriatri Sempozyumu” 2004, Gazi-
antep Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Gaziantep Tabip Odası ile “Yaşlılık Sorunları Sempozyumu” 2005, Türk Farmakoloji Derneği Klinik Farmakoloji
Çalışma Grubu ile “Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı Sempozyumu” 2006-İzmir, MESA Hastanesi Direktörlüğü ve Türk Geriatri Derneği ortak etkin-
liği; “Geriatri ve Etik Paneli” 2006-Ankara.
www.geriatri.org
TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010 • 3
-Türk Farmakoloji Derneği Klinik Farmakoloji Çalışma Grubu ile “Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı Sempozyumu” 2007-Adana, Kırıkkale Üniversitesi
ve Türk Geriatri Derneği ortak etkinliği; “Geriatride Multidisipliner Yaklaşım Sempozyumu”- Kırıkkale- 200, Türk Geriatri Derneği ve Türk Andro-
loji Derneği ortak etkinliği; “Yaşlanan Erkek” Sempozyumu 2008-İstanbul
-Türk Biyoetik Derneği ve Türk Geriatri Derneği ortak etkinliği; “Geriatri ve Etik Kursu”, 2008 –Ankara
-Gazi Üniversitesi ve Türk Geriatri Derneği ortak etkinliği “Yaşlanan Kadın Sempozyumu” 1 Ekim 2009-Ankara
- Kırıkkale Üniversitesi ve Türk Geriatri Derneği ortak etkinliği “Yaşlanan Dünya ve Yaşlanan İnsan Sempozyumu”-26 Ekim 2009 Kırıkkale
7- Türk Geriatri Derneği Üyeleri Tarafindan Hazirlanan Hekimlere Yönelik Kitaplar
-Temel Geriatri Kitabı (140 yazarlı, 1400 sayfalık kapsamlı bir başvuru kaynağıdır)-Ankara, 2007, Yaşlılık Döneminde Beslenme Sorunları ve
Yaklaşımlar-Ankara, 2008, Mayo Clinic-Sağlıklı Yaşlanma Kitabının dilimize çevirisi yapılmıştır-Ankara, 2004
8- Gelecekte Düzenlenecek Olan Etkinlikler
-“Temel Geriatri Kursu”-1 Nisan 2010 İzmir Crown Plaza Otel, Geriatri 2010 “4. Ulusal Yaşlı Sağlığı Kongresi” 2-4 Nisan 2010-İzmir Crown Plaza
Otel, “Demansa Güncel Bakış Sempozyumu” Ankara-1 Ekim 2010, “Osteoartrit Güncelleme Sempozyumu” Ankara-Nisan 2011
B- Halk eğitimine yönelik etkinlikler
1-Ekim ayında “Uluslararası Yaşlılar Günü” ve Mart ayında “Ulusal Yaşlılar Haftası” etkinlikleri
TTB-Ankara Tabip Odası, Emekliler Sendikası, Ankara Ticaret Odası ve
Belediyeler ile ortak olarak gerçekleştirilen etkinlikler: 2003 yılı “Sağlıklı Yaşlanma Sempozyumu”, 2004 yılı “Yaşlılarda Kemik ve Eklem Sağlığı
Konferansları”, 2005 yılı “Sağlıklı Yaşlanma Konferansları”, 2006 yılı “ Başarılı ve Üretken Yaşlanma için Önce Sağlık Sempozyumu”, 2009 yılı 23
Mart 2009 “Sağlıkla Yaşlanalım Sempozyumu”
2-Halka Yönelik Kitaplar *
-Sağlıklı Yaşlanma- 2003, Sağlıklı Yaşlanma- 2005 (2. baskı), Başarılı ve Üretken Yaşlanma için Önce Sağlık- 2006, Yaşlının Evi ve Çevresi (Ev ve
çevre düzenlemeleri) – 2006, Sağlıkla Yaşlanalım-2009
* Halk kitapları ücretsiz olarak dağıtılmaktadır.
3-Yarışmalar ve Ödül Törenleri
-Çocuklara yönelik. “Çocuk gözüyle yaşlılık” kompozisyon yarışması ve ödül töreni - Ankara, 1 Ekim 2003
-Ulusal Fotoğraf yarışmaları ve Ödül Törenleri * Türkiye Fotoğraf Sanatçıları Federasyonu ve Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği desteği ile ger-
çekleştirilmektedir.
2004 yılı-Fotoğraf Yarışma Konusu: “Yaşlanmak fakat ihtiyarlamamak” /2007 yılı- Fotoğraf Yarışma Konusu: “Yaşama Yıllar Yıllara Yaşam Katmak”
C-Ulusal Etkinliklere Katılım
-Türk Geriatri Derneği üyeleri 17-18 Aralık 2008 tarihlerinde SHÇEK tarafından düzenlenen“TÜRKİYE’DE YAŞLILARIN DURUMU VE YAŞLANMA ULUSAL
EYLEM PLANI” çalıştayına katılarak “YAŞLILIKTA SAĞLIK VE REFAHIN ARTIRILMASI” konusundaki grup çalışmasında başkan ve grup üyesi olarak katı-
lım.
-Türk Geriatri Derneği üyeleri Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Daire Baş-
kanlığı, Yaşlı Sağlığı Şube Müdürlüğü tarafından organize edilen; “BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK KURULUŞLARINDA GÖREV YAPAN HEKİMLERE YÖNELİK
YAŞLI SAĞLIĞI TANI VE TEDAVİ REHBERİ” nin hazırlık sürecinde ve 6-7 Mayıs 2009 tarihlerinde gerçekleşen çalıştayında editör ve yazar olarak katılım.
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü ve Avrupa Eğitim Vakfı ortak etkinliği olan;“Yaşlı Bakımının Profesyonelleşmesi ve Kadın İstihdamı-
nın Geliştirilmesi Üzerine Bir Atölye Çalışması”na katılım- Ankara, 25 Eylül 2009
D-Uluslararası İlişkiler
- Türk Geriatri Derneği, International Association of Gerontology and Geriatric-IAGG de ülkemizi temsil etmektedir. www.iagg.com.br
- Türk Geriatri Derneği, European Union Geriatric Medicine Society-EUGMS de ülkemizi temsil etmektedir. www.eugms.org
- Derneğin kongre ve kursları International Institute on Ageing-INIA tarafından desteklenmektedir. www.inia.org.mt
E-Uluslararası Temsiliyetler
-2nd Workshop on Health and Social Care toplantısına katılım 2003 Prag
- International Association of Gerontology and Geriatrics-IAGG Council Meeting’e katılım 2004 Viyana
-European Forum Quality of Life Workshop’a katılım Europan Research Area in Aging, 2005 Londra
-World Congress of Gerontology and Geriatrics IAGG-ER Council Meeting’e katılım 2005 Rio
-Health & Social Care Workshop’a katılım 2006 Budapeşte
-European Union Geriatric Medicine Society Board Meeting’e katılım 2006 Cenevre
-European Research Area in Aging User Involvement in Aging Research Workshop’a katılım 2006 Londra
-IAGG-European Region Clinical Geriatric Management Congress’e katılım. 2006 Ostend
-IAGG 6th European Congress St. Petersburg 2007 kongresine katılım
-The Gerontological Society of America 60 th Annual Scientific Meeting 2007 San Francisco toplantısına katılım
-British Geriatrics Society The Clinical Section of the European Region of the IAGG and the and EUGMS Meeting’e katılım- Nisan 2009 Bournemouth
-IAGG World Congress-Paris, kongresine katılım. Temmuz 2009
www.geriatri.org
4 • TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE YAŞLANMA
PPrrooff.. DDrr.. YYeeşşiimm GGÖÖKKÇÇEE KKUUTTSSAALL //// HHaacceetttteeppee ÜÜnniivveerrssiitteessii sağlık hizmetlerinden rahatlıkla yararlana- runmaları ile ilgili hizmetleri düzenlemek, lenmenin sağlanması, b-Sağlık ve bakım
TTııpp FFaakküülltteessii FFiizziikksseell TTııpp vvee RReehhaabbiilliittaassyyoonn AAnnaabbiilliimm DDaallıı bilmeli, olabildiğince uzun süre kendi orta- takip etmek, koordinasyon sağlamak, de- hizmetlerine tam erişimin sağlanması; yaş-
TTüürrkk GGeerriiaattrrii DDeerrnneeğğii BBaaşşkkaannıı mında yaşayabilmeli, yeterli gelire sahip ol- netlemek, yaşlılara yönelik huzurevi ile lıların sağlık ve bakım hizmetlerine evren-
malı, güvenli bir çevrede yaşayabilmeli, ka- benzer nitelikteki sosyal hizmet kuruluşları- sel ve eşit olarak ulaşımının sağlanması için
pasite ve ilgi alanına göre hizmet verebil- nın yurt sathında dengeli ve ihtiyaçlara da-
yaş, cinsiyet ya da herhangi bir nedene da-
meli, iş gücüne katılabilmeli, bilgi ve dene- yalı olarak kurulması ve belirli program çer-
yalı sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin orta-
yimlerini genç kuşaklara aktarabilmek için çevesinde yaygınlaştırılması ile ilgili faali-
dan kaldırılması, yaşlıların gereksinimleri-
kendi ile ilgili politikaların saptanmasında yetleri planlamak, uygulamak ve yürütül-
aktif rol alabilmelidir. mesini takip ve koordine etmek, yaşlıların nin karşılanması ve sürece katılımlarının
toplum içinde korunması ile ilgili faaliyetle- teşvik edilmesi için temel sağlık hizmetleri-
2002 yılında düzenlenen “2nd World As- ri düzenlemek ve yürütülmesini sağlamak, nin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi, yaşlıla-
sembly on Ageing-2.Uluslararası Yaşlanma kamu kuruluşları ile gerçek kişiler ve özel
rın gereksinimlerini karşılamak için sağlık
Asamblesi” tarafından yayınlanan Yaşlan- hukuk tüzel kişilerince açılacak yaşlı kuru-
ve bakım hizmetlerinin sürdürebilirliliğinin
ma 2002 Uluslararası Eylem Planı’ nın ama- luşlarının açılmaları, çalışmaları ve denetle-
sağlanması ve sağlık politikasının uygula-
cı; “Her yerde insanların güvenli ve saygın meleri ile ilgili esasları belirlemek, rehberlik
şekilde yaşlanmalarını ve toplumlarında etmek, uygulamayı takip, koordine etmek ma ve geliştirilmesinde yaşlıların aktif katılı-
bütün haklara sahip birer vatandaş olarak ve denetlemekle görevlendirilmiştir. mının sağlanması, c-Bakım hizmeti veren-
yaşamaya devam etmelerini garanti etmek” lerin ve sağlık çalışanlarının eğitimi, yaşlıla-
şeklinde ifade edilmektedir. 2008 yılında Başbakanlık Sosyal Hizmet- rın gereksinimleri konusunda sağlık çalı-
Dünyada yaşlanma
ler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun koordi-
şanlarının ve bakım hizmeti veren diğer bi-
Dünya Sağlık Örgütü yanında, Türk Ge-
natörlüğünde, konu ile ilgili tüm kurum ve
Yirminci yüzyıl ile birlikte gelişen en riatri Derneği’nin ülkemizi temsilen üyesi reylerin bilgilendirilmesi ve eğitim olanak-
kuruluşların aktif katılımı ile “Türkiye’de
önemli kavram “Toplumların Yaşlanması”dır. olduğu Uluslararası Gerontoloji ve Geriatri larının sağlanması, d-Yaşlıların ruh sağlığı
Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal
Tıp, bilim ve teknoloji üçgenindeki gelişme- Birliği (International Association of Geron- gereksinimleri; korumadan erken tanı ve
Eylem Planı” için bir çalıştay gerçekleştiril-
ler ve doğum oranlarındaki azalma bu sü- tology and Geriatrics) ve Avrupa Birliği Ge-
miş ve bu etkinlik sonucunda hazırlanan ra- tedaviye değişen çeşitli ve çok yönlü ruh
reçte temel taşı oluşturmuştur. Doğurganlı- riatrik Tıp Derneği (European Union Geriat-
porda ele alınan ana konular aşağıdaki şe- sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesi, yaşlılar-
ğın yenilenme düzeyinin altına düşmesinin ric Medicine Society ) tarafından hazırlanan
kilde netleştirilmiştir. da ruh sağlığı sorunlarının Çözümlenmesi
bir yansıması olarak öncelikle çocuk nüfus- deklerasyonlarda geriatrinin önemi süre-
ta, ardından da genç ve orta yaşlı nüfusta gen olarak gündeme getirilmekte ve yaşlı 1-Yaşlılar ve kalkınma Ve Tedavi Hizmetleri, e-Yaşlılar ve yeti ye-
beklenen azalmayı takiben yaşlı nüfusun sağlığı konusunun başta tıp olmak üzere il- tersizliği; yaşam boyu fonksiyonel kapasite-
hem oransal, hem de sayısal artışı kaçınıl- gili tüm mesleklerin mezuniyet öncesi ve nin en üst düzeyde sürdürülebilmesi ve yeti
a- Topluma ve kalkınma sürecine aktif
mazdır. Özellikle endüstrileşmiş ülkelerde sonrası eğitim süreçlerinde yer almasının katılım;yaşlıların sosyal, kültürel, ekonomik yetersizliği olan yaşlıların tam katılımının
nüfusun yaş dağılımındaki değişikliklere önemi vurgulanmakta ayrıca yaşlılara su-
ve politik katılımlarının sağlanması ve yaşlı- sağlanması
paralel olarak sağlık hizmetlerinin paylaşı- nulan tüm hizmetlerin ulusal eylem planları
ların karar verme sürecinin bütün aşamala-
mı ve sosyal güvenlik hakları gibi pek çok çerçevesinde ve multidisipliner bir yaklaşım
sorunun hızla ortaya çıkması toplumları rına katılımının sağlanması, b- İş ve yaşla- 3- Yaşlılar için olanaklar sunan,
ile gerçekleştirilmesi gerekliliği üzerinde
sosyal ve politik açıdan adeta bir açmazla nan işgücü; çalışmak isteyen bütün yaşlılar
durulmaktadır. Uluslararası Yaşlanma Ensti- destekleyici ortamların sağlanması
karşı karşıya bırakmıştır. Gerekli sosyal des- için istihdam olanaklarının sağlanması, c-
tüsü (International Institute on Ageing) ise
tek sistemleri oluşturulmadan ortaya çıkan Kırsal kesimde kalkınma, göç ve kentleşme;
tüm dünyada gerçekleştirdiği sertifika kurs-
yaşlı nüfustaki patlama halen yılda % 2.5 kırsal kesimde yaşam koşullarının ve alt ya- a- Konutlar ve yaşanan alanlar; yaşlıların
ları ile geriatri ve gerontoloji konularındaki
oranında bir artışla devam etmektedir ve pının iyileştirilmesi, yaşlıların kırsal kesimde bireysel tercihleri göz önüne alınarak top-
güncel bilgileri etkin bir şekilde yaymakta-
bu toplam popülasyondaki artış oranından dır. toplum tarafından dışlanmasının önlenme- lum içinde “kendi ortamlarında
çok daha fazladır. Bugün dünya üzerindeki si ve yaşlı göçmenlerin yeni toplumlara ka- yaşlanma”nın teşvik edilmesi, yeti yetersiz-
toplam nüfusun yüzde 10’u 65 ve daha yu- Türkiye’de yaşlanma tılımı, d- Bilgiye erişim, eğitim ve liği olanlar başta olmak üzere yaşlıların ge-
karı yaşlardaki nüfusu oluştururken 2050’de öğrenim;öğrenim, eğitim ve eğitimin yeni- reksinimleri göz önüne alınarak bağımsız
bu oranın yüzde 16’nın üzerine çıkması Türkiye’de son yirmi yılda doğurganlık lenmesi olanaklarından olduğu kadarmes- yaşamanın teşvik edilmesini sağlamak üze-
beklenmektedir. Günümüzde dünyadaki
oranındaki azalma, nüfus kompozisyonun- leki rehberlik ve yerleştirme hizmetleri ile
re ev ve çevresel tasarımların geliştirilmesi,
gelişmiş ülkelerde 65 yaş ve üzerinde 146
da önemli değişikliklere neden olmuştur. ilgili yaşam boyu fırsateşitliği ve bütün yaş
milyon insan olduğu tahmin edilmektedir yaşlıların ekonomik olarak karşılayabilece-
65 ve yukarı yaştakilerin oranı 2005 yılında gruplarında bireylerin, yaşla kazanılmış de-
ve bu yaş grubunun 2020 de 232 milyon ci- ği, erişilebilir ulaşım sistemlerinin var olma-
% 5.9 a ulaşmıştır ki, bu 4.249.100 kişi de- neyimlerin yararları göz önüne alınarak, ka-
varında olacağı, 2030 yılında ise 1.4 milyara sı ve geliştirilmesi b-Bakım ve bakım veren-
mektir. Devlet Planlama Teşkilatı tarafından pasite ve danışmanlığından yararlanma,
ulaşacağı ön görülmektedir. En hızlı artan lerin desteklenmesi; yaşlılara verilen hiz-
hazırlanan projeksiyonlar; 2005 yılında e-Kuşaklar arası dayanışma; kuşaklar arası
populasyon ise 85 yaş ve üzerindeki grup- metlerin sürekliliğinin sağlanması ve bakım
6.147.000 olan 60 yaş ve üzerindeki kişilerin eşitlik ve dayanışmanın güçlendirilmesi, f-
tur. Avrupa en hızlı yaşlanma oranlarına sa-
sayısının, 2015 yılında 8.442.700, 2025 yılın- Yoksulluğun ortadan kaldırılması; yaşlılarda verenlerin desteklenmesi, yaşlıların, özellik-
hip kıta iken, Afrika yoksulluk ve HIV-AIDS
da ise 12.055.400 olacağını bildirmektedir. yoksulluğun azaltılması, g-Sosyal koruma/ le kadınların bakım hizmetlerindeki rolleri-
nedeniyle en yavaş yaşlanan kıta özelliğini
Türkiye’de hayatta kalma beklentisi 2005 sosyal güvenlik, gelir güvenliği ve yoksullu- nin desteklenmesi, c-İstismar, ihmal ve şid-
korumaktadır.
yılı itibari ile 70.8 yıl iken, 2015 de 72.3 yıl, ğun önlenmesi; bütün çalışanlara yönelik det; yaşlılara karşı her türlü ihmal, istismar
Uluslararası yaklaşımlar 2023 de ise 74.1 yıl olacağı ön görülmekte- emekli maaşları, özürlülük yardımları ve ve şiddetin ortadan Kaldırılması, Yaşlı İstis-
dir. Devlet İstatistik Enstitüsü raporları ise; sağlık güvencesi dahil olmak üzere, temel marını Önlemeye Yönelik Destek Hizmetle-
doğuşta beklenen yaşam süresinin 2007 yı-
1999 yılı Dünya Sağlık Örgütü tarafın- sosyal koruma/sosyal güvenlik sağlanabil- rinin Verilmesi, d-Yaşlanmaya bakış açısı;
lında 71.7 iken, 2050 yılında 77.3 (erkekler
dan “Uluslararası Yaşlılar Yılı” olarak belir- mesi için programlar geliştirilmesi ve bütün yaşlıların otorite, bilge, üretken özellikleri-
lendi. Yaslıların ailelerine ve topluma katkı- için:74.3, kadınlar için: 80.4) olacağını belirt- yaşlılara, özellikle sosyal ve ekonomik ola- nin ve diğer önemli katkılarının toplum ta-
da bulunmayan insanlar olarak algılanma- mektedir. Mevcut demografik eğilimlerin rak dezavantajlı olanlara yeterli asgari gelir rafından tanınmasının sağlanması.
larının yanlış olduğu vurgulanarak aktif ve devam edeceği varsayımından hareketle sağlanması, h- Acil durumlar doğal afetler
üretken bir yaşlılık sürecinin önemi üzerin- yapılan hesaplamalar, 21. yüzyılın tüm dün- ile diğer acil durumlar sırasında ve sonra- Bir başka ulusal güncel etkinlik olarak;
de duruldu. Ailesel, sosyal ve çevresel fak- yadaki beklentilere paralel olarak Türkiye’de
sında yaşlıların beslenme, barınma, tıbbi 2009 yılı başında T.C. Sağlık bakanlığı temel
törleri kapsayan doğru bir yaşam tarzı ya- de yaşlı yüzyılı olacağına işaret etmektedir.
bakım ve diğer hizmetlerden eşit olarak ya-
sağlık hizmetleri genel müdürlüğü bulaşıcı
nında sosyal eşitsizlik ve yoksulluğun azal- Değişen yaş yapısı ile birlikte, özellikle yüz-
rarlanması ve acil durumlardan sonra top-
tılmasına yönelik politikalar da yaşlılık süre- yılın ikinci yarısında, yaşlı nüfusun, sosyal, olmayan hastalıklar ve kronik durumlar da-
lumların tekrar kurulması, yeniden yapılan-
cinin en iyi şekilde yaşanabilmesine destek demografik ve ekonomik açıdan Türkiye’de ire başkanlığı, yaşlı sağlığı şube müdürlüğü
ması ve sosyal dokunun düzenlenmesi yö-
olacaktır. de önem kazanması beklenmekte, 2050 yı- tarafından organize edilen “birinci basa-
nünde yaşlıların katkılarının artırılması
lında Türkiye nüfusunda16 milyon civarın- makta çalışan hekimler için yaşlı sağlığı
Pek çok platformda gündeme getirilen da yaşlının bulunacağı öngörülmektedir. tanı ve tedavi rehberi” için ilgili tüm res-
2- Yaşlılıkta sağlık ve
1982 “1st World Assembly on Ageing-1. Böylesi bir durum hedefl enen ve yürütülen
mi kuruluşlardan ve uzmanlık derneklerin-
Uluslar arası Yaşlanma Asamblesi” sonuç plan ve programlar açısından önem taşı- refahın artırılması
den temsilcilerin katılımları ile yapılan çalış-
raporundaki önemli noktaları şu şekle sıra- maktadır.
tay sonucunda kapsamlı bir kitap hazırlan-
lanmaktadır: yaşlılar fiziksel ve mental ola- a-Yaşam boyu sağlığın geliştirilmesi ve
Ulusal yaklaşımlar mış ve basım aşamasına getirilmiştir.
rak kötüye kullanılmamalı, toplumun sos- refahın artırılması; yaşlılık döneminde has-
yal, eğitsel ve kültürel kaynaklarını kullana- talık ve bağımlı kalma riskini artıran faktör-
KAYNAKLAR
bilmeli, yaşlı birey potansiyelini geliştirme Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme lerin birikmiş etkilerinin azaltılması, yaşlılık
1 Gokce Kutsal Y. Turkey. In: Erdman B. Palmore, Frank Whittington, and
şansına sahip olabilmeli, nerde yaşarsa ya- Kurumu Yaşlı Bakım Hizmetleri Dairesi Baş- dönemindeki hastalıkların önlenmesi için
Suzanne R. Kunkel (Eds). The International Handbook on Aging, USA, ABC
şasın temel özgürlük ve insan haklarına sa- kanlığı; sosyal ve ekonomik yoksulluk için- politika geliştirilmesi ve bütün yaşlılar için
CLIO,LLC 2009,pp:579-592
hip olmalı, hastalıklardan korunmak için de bulunan yaşlıların tespiti, bakımı ve ko- gıda maddelerine ulaşımın ve yeterli bes- 2 Gökçe Kutsal Y. Neden Geriatri. Turk J Phys Med Rehab 2009: 55 Supp 52-56
www.geriatri.org
TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010 • 5
ANKARA TABİP ODASINA
de etmişlerdir. En sık yapılan egzersiz yaşandığı belirtilen beş sorun hasta-
yürüyüş olmuştur (%71,0). lık (%29,6), maaş düşüklüğü (%22,4),
Hastalık durumları, sağlık algısı kamuda ek görev alamama (%15,3),
meslektaşlarının deontolojik yaklaşı-
KAYITLI 65 YAŞ VE ÜZERİ (cid:4) Hekimlerin %85,2’si (231 kişi) sürekli
mı (%9,1) ve statü kaybı (%6,1) olmuş-
olarak ilaç kullanmasını gerektirecek
tur. Sorun yaşandığını ifade edenle-
veya bir başka hekim tarafından tanı
rim %99’u sorunlara çözüm üretilebi-
konulmuş kronik bir hastalığı olduğu-
leceğini ifade etmiştir.
nu belirtmiştir. Kronik bir hastalığı
HEKİMLERİN PROFİLİ
olan katılımcıların %40,2’si (92 kişi) hi- (cid:4) Hekimlerin sorunların çözümüne iliş-
pertansiyon, %13,5’i (31 kişi) kalp ve kin beklentileri olan kurumların ba-
dama sistemi hastalıkları, %9,2’si (21 şında meslek örgütü (%41,6) ve Sağlık
kişi) DM, %8,3’ü (19 kişi), %6,1’I (14 Bakanlığı (%28,8) gelmektedir.
Doç. Dr. Dilek ASLAN // Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi • Türk Geriatri Derneği kişi) hiperlipidemi ve %5,2’si (12 kişi) (cid:4) Araştırmaya katılan ve bu soruya ya-
Genel Sekreteri • Ankara Tabip Odası Yönetim Kurulu Üyesi (2008-2010) prostat hipertrofisi olduğunu ifade nıt veren 254 hekimin 118’i (%46,5)
Uzm. Dr. Serdal KANUNCU// Ankara Tabip Odası Halk Sağlığı Komisyonu Üyesi etmiştir. ATO’dan beklentileri olduğunu belirt-
(cid:4) Katılımcıların %86,0’ı (233 kişi) sürekli miştir.
Prof. Dr. Yeşim GÖKÇE-KUTSAL // Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi Türk Geriatri Derneği Başkanı olarak ilaç kullandığını belirtmiştir. Öneriler
(cid:4) Hekimlerin %11,8’i (32 kişi) sağlık hiz-
metine ulaşmada zorluk yaşadığını Ankara Tabip Odası tarafından uygula-
vurgulamıştır. Bekleme süresinin nabilecek başlıklar:
uzunluğu (%52,0; 13 kişi) ve genç he-
1. Konferans, panel gibi bilimsel organi-
kimlerin deontoloji konusuna özen
zasyonların planlanması ve uygulanması
göstermemeleri (16,0; 4 kişi) bu konu-
2. Hekimlerle iletişim kanallarının artırıl-
da gösterilen iki neden olmuştur.
ması
(cid:4) Araştırmaya katılanlardan 159 kişi
3. Özel günlerde yaşlı hekimlere yönelik
(%59,3) sağlık durumunu “iyi” şeklin-
sosyal içerikli toplantılar düzenlenmesi
de ifade etmiştir.
4. Aidat düzenlemelerinin 65 yaş ve üze-
(cid:4) Araştırmaya katılanlardan 210 kişi
ri gruba özel olarak yapılabilmesi
(%78,9) araştırma yapıldığı andaki
sağlık durumlarını geçen seneyle he- 5. Aktif çalışma yaşamı içinde olan he-
men hemen aynı olarak ifade etmiş- kimlerin çeşitli mekanizmalarla ödüllendi-
Doğuşta beklenen yaşam sürelerinin gi- Temel Bazı Bulgular tir. rilmesi
derek uzaması ile yaşlılık ve sorunları üze-
(cid:4) Kırk bir kişi (%15,5) geçen seneye göre 6. Sağlık ve yaşam profili araştırmaları-
rinde daha fazla durmak gerektiği açıktır. Sosyo-demografik ve çalışma ya- şimdiki sağlık durumlarını “daha nın düzenli aralıklarla yapılabilmesi
Fiziksel, biyolojik tüm çevresel etkenlerden şamı ile ilgili kötü” ve “çok daha kötü” olarak be- 7. Hekimlerin sağlık ve sosyal hakları ile
daha yoğun etkilenilen bu dönemde, mes- lirtmiştir. ilgili yapılan çalışmaların 65 yaş ve üzeri
(cid:4) Araştırmaya katılan hekimlerin
leğini yaşam biçimine dönüştüren hekim- (cid:4) Sosyal yaşam, günlük yaşam aktivite- gruba özel vurgularla geliştirilmesi
%76,6’sı erkek (209 kişi) ve %23,4’ü
lerin koşullarını belirlemek amacı ile Ankara kadındır (64 kişi). Grubun çoğunluğu leri, fonksiyonellik 8. Sağlık Bakanlığı ve ilgili diğer kurum/
Tabip Odası (ATO) Halk Sağlığı Komisyonu (%84,3; 231 kişi) evlidir. Hekimlerin (cid:4) Araştırmaya katılanların %93,4’ü her- kuruluşlarla işbirliği yapılması ve yaşlanan
ve Türk Geriatri Derneği (TGD) çalışanları yaş ortalaması 74,9±6,3’dır. gün gazete okuduğunu belirtmiştir. hekimlerin sorunlarına çözüm üreten poli-
tarafından odamıza kayıtlı 65 yaş ve üzeri (cid:4) Hekimlerin çoğunluğu (%67,7;182 (cid:4) Katılımcıların %90,8’i hergün televiz- tikalara katkı verilebilmesi
hekimlerin yaşamlarına ilişkin bazı özellik- kişi) eşi ile birlikte yaşadıklarını belirt- yon izlediğini belirtirken, sadece
Türk Geriatri Derneği tarafından
miştir. Otuz kişi (%11,2) yalnız yaşa- %1,5’i televizyon seyretmediğini ifa-
ler ve koşulları belirlemek amacıyla bu ça-
maktadır. de etmiştir. uygulanabilecek başlıklar:
lışma planlamış ve yürütülmüştür. Altmış-
(cid:4) Araştırmaya katılan hekimlerin (cid:4) Katılımcıların %45,1’i ara sıra radyo
beş yaş ve üzeri hekimlerin sosyo-
1. Yaşlı dostu sağlık hizmeti modeli ge-
%95,3’ü (254 kişi) uzman hekim oldu- dinlediğini belirtmiştir.
demografik özellikleri, yaşam davranışları liştirme çalışmalarının yapılması
ğunu belirtmiştir.
(cid:4) Katılımcıların %79,8’inin arasıra ev
çalışma koşulları, sosyal yaşam aktiviteleri-
(cid:4) Hekimlerin meslekteki ortalama ça- gezmesi, arkadaş ziyareti yaptığı sap- 2. Meslek örgütü ile birlikte Sağlık Ba-
ne ve yaşam kalitesine ilişkin özelliklerin lışma süresinin 44,05±0,4 yıl ve gün- tanmıştır. kanlığı tarafından kamusal mekanizmaların
belirlendiği bu çalışmada, ATO ve TGD tara- de ortalama çalışma süresinin de geliştirilmesine katkı sağlanması
(cid:4) Araştırmaya katılanların %82,6’sı hiç
fından konu ile ilgili yapılabilecek katkıların 8,2±2,6 saat olduğu saptanmıştır. kahvehaneye gitmemektedir. 3. Yerel yönetimlerle geliştirici çalışma-
içeriğinin belirlenmesi de amaçlanmştır. (cid:4) Ekonomik durumunu hekimlerin lar planlanması
(cid:4) Hekimlerin %75,7’si arasıra gezintiye
%48,0’ı (123 kişi) iyi, %49,2’si (126 kişi)
Tanımlayıcı tipte olan bu araştırma ATO çıktığını belirtmiştir.
KAYNAKLAR
orta ve %2,8’i (7 kişi) kötü olarak ifade
ve TGD çalışanları tarafından ATO’ya kayıtlı (cid:4) Katılımcıların %79,7’si arasıra başka- 1. WHO Definition of Health. http://www.who.int/about/definition/en/. Erişim tarihi: 1 Ağustos
etmiştir. 2009.
65 yaş ve üzeri hekimlerin yaşamlarına iliş- ları tarafından ziyaret edildiğini ifade
2. Aslan D. Yaşlılık Döneminde Koruyucu Hekimlik Yaklaşımı. In: Geriatri (Aslan D, Yayına Hazırlayan),
(cid:4) Grubun %45,1’i (122 kişi) bakmakla
kin bazı özellikler ve koşulları belirlemek etmiştir. Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Birinci Baskı, Mart 2007, pp: 38-45.
yükümlü olduğu herhangi bir kişi ol- 3. Gökçe Kutsal Y. Yaşlanan dünyanın yaşlanan insanları. Geriatri, Türk Tabipleri Birliği yayını, Anka-
amacıyla planlamış ve yürütülmüştür. Çalış- (cid:4) Araştırmaya katılanların %97,4’ü tele- ra, 2007, p:13-19
madığını belirtmişdir.
maya 274 hekim katılmıştır. fon edebilme, %97,7’si ilaç kullanabil- 4. Gökçe Kutsal Y. Yaşlanan dünyanın yaşlanan insanları. Temel Geriatri, Türk Geriatri Derneği yayını,
(cid:4) Hekimlerin 147’si (%54,4) çalışmadı- Ankara, 2008, p:9-15
me, %90,9’u yemek, mutfak işlerini 5. World Health Report, 1998, WHO publications, Genova 1998:7.
Amaçlar ğını belirtmiştir. Çalışanların çoğunlu-
yapabilme, %97,7’si banyo yapabil- 6. Troisi J. Geriatri ve Gerontoloji Kurs Notları, Uluslararası Yaşlanma Enstitüsü, Hacettepe Üniversite-
ğu özel tıp merkezinde çalışmaktadır si Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi, Geriatri Derneği, Ocak 2006, Ankara: 74-121.
Ankara Tabip Odası üyesi 65 yaş ve üzeri (%66,7; 78 kişi). me, %100,0’ı tuvalete gidebilme, 7. Aslan D. Uluslararası Sağlık Bakış Açısıyla Yaşlılık. In: Gökçe-Kutsal, Y. (Ed), Aslan, D (Ed. Yrd.) Te-
%98.9’u giyinebilme, %100,0’ı yemek mel Geriatri, Güneş Kitabevleri, Ankara, 2007; 111-117.
hekimlerin; (cid:4) Çalışma yaşamı sonlandığında he- yiyebilme, %92,2’si toplu taşıma araç- 8. Active Ageing, A Policy Framework. WHO publications 2002. http://whqlibdoc.who.int/hq/2002/
WHO_NMH_NPH_02.8.pdf. Erişim Tarihi: Şubat 2008.
1. Bazı sosyo-demografik özelliklerin kimlerin %72,1’i (106 kişi) rahatlamış, larından yararlanabilme, %94,4’ü 9. Bilir N, Paksoy N. Değişen Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılık Kavramı. In: Temel Geriatri (Gökçe-Kutsal
belirlenmesi (cinsiyet, medeni du- %51,0’ı (75 kişi) mutluluk, %48,9’u (72 para ile ilgili (alışveriş, banka) işleri ya- Y Ed ve Aslan D Yrd Ed.) Güneş Kitabevleri Yayınları, Ankara, 2007, pp. 3-11.
10. Aslan D. Yaşlanan Erkek ve Sağlık Kavramı. Yaşlanan Erkek Sempozyumu. Ekim 2008, İstanbul.
rum, sosyal güvenceye sahip olma kişi) boşluk, %13,6’sı (20 kişi) tedirgin- pabilme gibi günlük aktivitelerini ba- Türk Geriatri Dergisi Özel Sayısı 2008; 2: 13-16.
durumu), lik ve %12,9’u (19 kişi) kaygı hissetmiş- ğımsız olarak yapabildiğini ifade et- 11.E Trhişei mAg teairnihgi :o 3f tMheay Wıso 2r0ld0’s8 .Population. http://www.un.org/esa/socdev/ageing/popageing.html.
lerdir. miştir. 12. Last JM. International Health in Maxcy-Rosenau-Last, Public Health and Preventive Medicine,
2. Sağlıklı/riskli yaşam davranışlarının
Sağlıklı yaşam davranışları - alış- Editor; Wallace T.B, Fourteeenth Edition, Appleton-Lange,1998: 1139-1145.
saptanması (sigara, alkol tüketimi, fi- (cid:4) Katılımcıların %2,3’ü gözlüğe, %40,1’i 13. Gökçe-Kutsal Y, Özçakar L, Arslan Ş, Sayek F. Retired physicians: a survey study by the Turkish Me-
kanlıklar
işitme cihazına, %40,3’ü bastona, dical Association. Postgrad Med J 2004;80:101–103.
zik egzersiz yapma, vb), 14. Koçyiğit H, Aydemir Ö, Fişek G, Ölmez N, Memiş A. Kısa form 36 (KF 36) nın Türkçe Versiyonunun
(cid:4) Katılımcıların 119’u (%43,9) hiç sigara %14,2’si diş protezine ihtiyaç duyma-
güvenirliliği ve geçerliliği, İlaç ve Tedavi Dergisi, 1995:12:102-106.
3. Herhangi bir kronik sağlık sorunu
içmemiş, 124’ü (%27,5) içip bırakmış, dıklarını ifade etmişlerdir. Gözlüğe ih- 15. Aydemir Ö. Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisinde Yaşam Kalitesi Ölçümü: Kısa Form–36. 3-P der-
olma durumlarının belirlenmesi, 28’i (%10,3) halen sigara içmektedir. tiyacı olanların %98,4’ü gözlük kul- gisi 1999; (7) 14-22.
16. Arat Z. Hemodiyaliz Hasta ve Yakınlarında Tükenmişlik Sendromu, Hasta Yakınlarının Yaşam Ka-
4. Meslek ve çalışma koşullarının belir- (cid:4) Katılımcıların %85,6’sı (232 kişi) bes- landıklarını; %1,6’sı kullanmadıklarını litelerinin Değerlendirilmesi ve Etkileyen Faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006, pp. 19-21.
lenmesi, lenme alışkanlıklarını sağlıklı olarak belirtmişlerdir. İşitme cihazına ihtiya- 17. Türkiye Sağlık İnsangücü Durum Raporu. Mart 2008. Sağlık Bakanlığı Yayınları (Yayın no: 739).
ISBN 978-975-590-255-5.
5. Sosyal yaşam aktivitelerine ilişkin değerlendirmektedir. cı olanların %72,9’u, bastona ihtiyacı 18. The face of Canadian Physicians. http://www.cma.ca/multimedia/CMA/Content_Images/Po-
olanların %73,1’i, diş protezine ihtiya- licy_Advocacy/Policy_Research/4-5-Mstrfile_Stats_2009.pdf. Erişim tarihi: 5 Eylül 2009.
özelliklerin saptanması, (cid:4) Ortalama tüketilen öğün sayısı 19. Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması. Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayınları,
1,55±1,01 olarak bulunmuştur. cı olanların %24,1’i ihtiyaç duydukları Ankara, Haziran 2006, s:1. http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tgyona/TGYONA_rapor.pdf. Erişim
6. Yaşam kalitesine ilişkin bazı özellikle- araçları kullanmadıklarını belirtmiş- tarihi: 5 Eylül 2009.
rin belirlenmesi, (cid:4) • Günde içilen su miktarının ortalama lerdir. 20. Aslan D, Bilir N, Özcebe H, Ergüder T (Yayına Hazırlayan). Türkiye’de Sağlık Çalışanlarının Sigara
İçme Durumu ve Etkileyen Faktörler. Sağlık Bakanlığı, 2007. SB, CDC, HASUDER, DSÖ Ortak yayı-
değeri 5,88±2,28 bardak olarak bu-
7. ATO ve Türk Geriatri Derneği tarafın- Mesleki alana ilişkin sorun yaşa- nı, Kumbaskı Yayınevi, Ankara 2008.
lunmuştur. 21. Troisi J, Gokce Kutsal Y (Eds): Aging in Turkey, Hacettepe University Research and Application
dan konu ile ilgili yapılabilecek katkı- ma durumu Center of Geriatrics Sciences-GEBAM and International Institute on Aging-INIA publication, Veri-
(cid:4) • Hekimlerin ortalama uyku süreleri tas Press, Malta 2006. p: 23-105.
ların içeriğinin belirlenmesi, 6,97±1,14 olarak bulunmuştur (cid:4) Araştırmaya katılan ve bu soruya ya- 22. Aslan D. Yaşlılık Döneminde Yaşam Kalitesi Kavramı In: Gerontoloji ve Geriatri II Kurs Kitabı. BM-
8. Konu ile ilgili ileride yapılacak olan nıt veren 117 hekim (%45,3) kendi yaş INIA, HÜ-GEBAM, Geriatri Derneği Yayınları (Yayına hazırlayanlar: Aslan D, Özbek M.). Rekmay of-
(cid:4) • Hekimlerin %50,2’si (133 kişi) düzen- set basımı, pp. 199-204 (Ocak 2009).
çalışmalara katkı sağlanması amaç- grubunun mesleki yaşantı ile ilgili bir 23. Calvert MJ, Freemantle N, Use of Health-Relaited Quality of Life in Prescribing Research Part One:
li olarak fizik egzersiz yaptıklarını ifa-
sorun yaşadığını belirtmiştir. En sık Why Evaluate Health-Relaited Quality of Life?, Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics,
lanmıştır.
2003; 28: 513-521
www.geriatri.org
6 • TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010
YAŞLILARDA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR;
KORUNMA İLKELERİ VE HASTALIKLARIN ERKEN TANISI KONUSUNDA ÖNERİLER
Dr. Meltem ŞENGELEN // Hacettepe Üniversitesi bir belirsizlik mevcuttur; çünkü tarama, ~ Yüksek riskli gruptakilere (%20’nin
Onkoloji Enstitüsü, Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı. yararları hemen ortaya çıkmadığından ya- üzerinde yaşam boyu risk) yılda bir
şam beklentileri kısa olan hastalarda ya- manyetik rezonans ve mamografi
Dünyada ve ülkemizde nüfus giderek rarlı olamamaktadır. yapılmasını, orta düzeyde riskli
yaşlanmaktadır. Yaşlılarda sık görülen sağ- gruptakilere (%15-20 yaşam boyu
Kolorektal kanser
lık sorunları çoğunlukla kardiyovasküler risk) doktorlarıyla tartışarak yıllık
hastalıklar, hipertansiyon, kanser gibi kro- manyetik rezonans taraması ek-
nik hastalıklar ve beslenme bozukluğu, Elli yaş üzerinde kolorektal kanser pre- lenmesini önermektedir.
görme ve işitme bozuklukları, depresyon, valansı ve mortalitesi artmaktadır. Tarama
düşme ve kazalardan kaynaklanan yara- ile adenomların ve kanserin erken yaka- Amerika Birleşik Devletler Koruyucu
lanmalardır. lanması amaçlanır. Amerikan Kanser Der- Sağlık Hizmetleri Grubu, 2009’da kadınlar- önermekte, Amerikan Kanser Derneği bir
neği, ortalama risk taşıyan kadın ve erkek- da meme kanseri taraması önerilerini de- üst sınır belirtmemekte, Amerika Geriatri
Yaşlıları daha uzun süre sağlıklı, aktif ve lere 50 yaşından itibaren aşağıdaki tarama ğiştirerek kadınlarda tarama başlangıcını Derneği en az 70 yaşına kadar 1-3 yıllık ara-
dolayısıyla bağımsız kılabilmek için dü- yöntemlerinden biri ile tarama yapılmasını 40 yaştan 50 yaşa çıkarmıştır. 50-74 yaş larla taramayı önermektedir.
zenli sağlık kontrollerini kapsayan koruyu- önerir: arası kadınlarda 2 yılda bir mamografi ile
cu sağlık hizmetleri sunulmalıdır. Koruyu- meme kanseri taraması önerilmektedir. (cid:4) Klasik Pap testi yılda bir veya sıvı-
cu hizmetler kapsamında yaşlılara sigara (cid:4) Beş yılda bir sigmoidoskopi (rektal Amerikan Tabipler Birliği, taramanın 75 bazlı Pap testi 2-3 yılda bir tekrar-
bırakma, beslenme, fizik aktivite ve düş- tuşe ile birlikte) yaşında, Amerika Geriatri Derneği 85 ya- lanmalıdır.
me ve yaralanmalar ve trafik kazalarına (cid:4) On yılda bir kolonoskopi (rektal şında kesilmesini önerirken Amerikan
karşı eğitim ve danışmanlık verilmesi ön- tuşe ile birlikte) Kanser Derneği bir yaş sınırı belirtmemiş- (cid:4) Üst üste üç ve üzerinde normal so-
celenmelidir. Ayrıca hastalıkların erken ta- (cid:4) Beş yılda bir çift kontrast baryum tir. Mayo Klinik ise yıllık mamografi ve kli- nuç alan ve son 10 yılda tüm test-
nınması ve buna bağlı olarak hastalığa enema (rektal tuşe ile birlikte) nikte meme muayenesinin 70 yaşa kadar; leri normal olan 70 yaş üzeri kadın-
bağlı morbidite ve mortalitenin azaltıla- lar taramaya son verebilirler. Ser-
bilmesi amacıyla düzenli aralıklarla tara- viks kanseri geçirmiş olan ve diğer
ma programları uygulanmalıdır. risk faktörlerini taşıyan kadınlar ise
taramaya devam etmelidirler.
Hipertansiyon
(cid:4) Kanser veya prekanseröz değişik-
İnme ve kardiyovasküler olaylar için likler dışındaki sebeplerle histe-
risk faktörü olan hipertansiyonun saptan- rektomi yapılmış olan kadınlar ta-
ması ve tedavi edilmesi çok önemlidir. ramaya son verebilirler. Serviks çı-
Mümkünse her muayenede kan basıncı kartılmadan histerektomi yapılmış
ölçülmelidir. olan kadınlarda ise taramaya de-
vam edilmelidir.
Hiperlipidemi
Prostat kanseri
Koroner arter hastalığı ve pek çok kro-
nik hastalık için risk faktörü olan hiperlipi- Prostat kanseri, ilerleyen yaş ile birlikte
deminin önlenmesi kardiyovasküler ölüm- insidans ve mortalitesi artan bir kanserdir.
ler ve tüm sebeplerden ölümleri azaltır. Li- Prostat kanseri tanısı konulan erkeklerin
pid taraması, 35-65 yaş arasında öneril- %81’i 65 yaş ve üzerindedir. Özellikle ileri
mekte, 65 yaş sonrasında ise yüksek riskli yaştaki hastalarda küçük tümörleri teşhis
hastalarda (sigara içen, diyabetik, hiper- etmenin hastaya getirdiği fayda tartışma
tansif hastalar) tarama, hasta ile hekim te- konusu olmakla birlikte Prostat Spesifik
davi üzerinde uzlaştığı sürece yapılmalı- Antijen (PSA), belirli bir yaşın üzerindeki
dır. erkeklerde yaygın olarak kullanılan bir
testtir. Çoğu erken tanı ve tarama rehber-
Osteoporoz
leri, taramanın anında ortaya çıkan potan-
siyel zararları, gelecek yıllar içinde ortaya
Yaşlılarda her iki cinsiyette birden yay- çıkması beklenen potansiyel faydaları kar-
gın olan osteoporoza karşı kadınlara gün- şısında ağır bastığından yaşam beklentisi
lük 1000-1500 mg kalsiyum desteği, fizik sınırlı yaşlı erkeklerde PSA taramasını
egzersiz ve sigaranın bırakılması öneril- önermez. Örneğin Amerikan Kanser Der-
mektedir. (cid:4) Beş yılda bir sanal kolonoskopi yıllık klinikte meme muayenesi ve iki yılda neği, 50 yaş ve üzerindeki ortalama riske
(cid:4) Yıllık dışkıda gizli kan testi (pozitif bir mamografi ile takibin bir kadının 8-10 sahip bireylere yaşam beklentileri 10 yılın
Kardiyovasküler sistem
çıkarsa kolonoskopi) yıllık yaşam beklentisi olduğu sürece; yük- üzerindeyse yıllık PSA taraması önerir.
sek riskli kadınlarda ise yıllık mamografi
Akciğer kanseri
Yaşlılarda rutin kardiyovasküler tara- Daha yüksek riskli bireylerde taramaya taramasının sürdürülmesini önermekte-
manın rolü tanımlanmamıştır. Periyodik daha erken başlanması ve daha sık aralık- dir.
sağlık kontrolünde rutin EKG yerine risk larla taranması önerilmektedir. Kolorektal Dünyada hem erkeklerde, hem de ka-
Serviks kanseri
faktörlerine (sigara, hipertansiyon, hiperli- kanserin erken teşhisinin hayatı uzatma- dınlarda en fazla ölüme neden olan kan-
pidemi, sedanter yaşam) karşı tarama ve yacağı düşünüldüğünde taramaya son ser tipidir. Sigara ve dumanından uzak
davranış değişikliği önerilmelidir. verilir. Seksen yaş üzerinde tarama öneril- Kadınlarda Dünyada en sık görülen durmak akciğer kanserinden korunmada
mesine dair kanıt yoktur. ikinci kanser türü olan serviks kanseri, en önemli adımı oluşturacaktır.
Kanser
kanserden ölüm sebepleri arasında üçün-
Meme kanseri KAYNAKLAR
cü sırada, az gelişmiş ülkelerde ise tarama
1. Freedman A, Pimlott N, Naglie G. Preventive care for the elderly.
Günümüzde kanser tanılarının yaklaşık programlarının olmaması nedeniyle birin-
Do family physicians comply with recommendations of the Canadian
yarısı 70 yaş üstü kişilere konulmaktadır. Meme kanseri gelişmiş ülkelerde oldu- ci sırada yer alır. İnvazif serviks kanserinin Task Force on Preventive Health Care? Can Fam Physician 2000;46:350-
Yaşlılarda kanser açısından tarama ile ilgili ğu gibi ülkemizde de kadınlar arasında en hem insidans hem de mortalitesi yaşla bir- 7.
2. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı.
sık görülen ve kanserden ölümlerde ikinci likte artmaktadır. Serviks kanserinden ölen
http://www.kanser.gov.tr/index.php?cat=10. Erişim tarihi:
sırayı alan kanser türüdür. Artan yaş, kadınların %40-50’si 65 yaş ve üzerindedir. 06.01.2010.
meme kanseri gelişiminde en önemli risk Düzenli jinekolojik muayene ve alınan ser- 3. Şengelen M. “Yaşlılık Döneminde Sağlığın Korunmasına İlişkin Ulusla-
faktörüdür. Amerikan Kanser Derneği vikal smear’in sitolojik ve HPV enfeksiyonu rarası Öneriler.” Kitap bölümü. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyonda Yeni
Ufuklar. Yaşlı Sağlığı. Kutsal YG (Editör). Güneş Tıp Kitabevleri, Ankara,
kadınlara: yönünden incelenmesi serviks kanseri ris-
2010, pp:19-29.
kini %80’in üzerinde azaltmaktadır. Ser- 4. Takahashi PY, Okhravi HR, Lim LS, Kasten MJ. Preventive health care in
~ 20 yaşından sonra düzenli aralık- viks kanserinde taramanın kesileceği yaş the elderly population: a guide for practicing physicians. Mayo Clin
Proc 2004;79:416-27.
larla kendi kendine meme muaye- konusunda bir konsensus bulunmamakta,
5. U.S. Preventive Services Task Force (USPSTF) Recommendations.
nesi, 3 yılda bir klinikte meme mu- öneriler 60-75 yaş arasında değişmektedir. http://www.ahrq.gov/CLINIC/uspstfix.htm#Recommendations. Erişim
ayenesi, Birleşik Devletler Koruyucu Sağlık Hizmet- tarihi: 06.01.2010.
leri Grubu üst sınırı 65 yaş olarak belirler- 6. US Preventive Services Task Force. Screening for breast cancer: U.S.
Preventive Services Task Force recommendation statement. Ann Intern
~ 40 yaşından sonra yılda bir klinikte ken Ulusal Sağlık Enstitüsü 65 yaş ve üzeri
Med. 2009;151:716-26, W-236.
meme muayenesi ve mamografi, kadınlarda taramaya devam edilmesini
www.geriatri.org
TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010 • 7
YETERLİ VE DENGELİ BESLENME
İLE İLGİLİ ÖNERİLER
Doç. Dr. Dilek ASLAN // Hacettepe Üniversitesi
Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Türk Geriatri Derneği Genel Sekreteri
Beslenme yaşam için gerekli bir bile- Yaşlılık döneminde temel besin ögele- başına 1 gram protein tüketilmesi öneril- Su
şen olup sağlıklı beslenme ile ilgili genel rine (besinlerin bileşiminde bulunan kim- mektedir.
önerilerin yanı sıra 65 yaş ve üzeri grubun yasal madde) duyulan gereksinim diğer Pratik olarak yaşlıların günde 2-2,5 litre
bilmesi gereken bazı ayrıntılar bulunmak- yaş gruplarından farklıdır. Bu farkların gö- Yağ (8-10 bardak) sıvı tüketmesi önerilir. Fizik-
tadır.
zetildiği öneriler aşağıda sunulmuştur: sel aktivite, metabolizmanın etkilenmesi-
Vücudun enerji kaynağıdır. 1 gram yağ
ni sağlayan herhangi bir hastalık olması,
Yaşlılık döneminde bazal metabolizma Karbonhidrat 9 kkal enerji sağlamaktadır. Yaşlılarda gün-
fizik egzersiz yapılma sıklığı, mevsimsel
hızı azalır, dolayısıyla da toplam enerji
lük alınan enerjinin en fazla %30’unun
değişiklik, iklim değişiklikleri, sıvı gereksi-
harcaması-kalori gereksinimi azalır. Bu
Yaşlılık döneminde günlük enerjinin yağlardan sağlanması önerilmektedir. Bu
nimini değiştirebilir.
dönemde beden ağırlığının kilogramı ba-
%50-60’ının karbonhidratlardan sağlan- dönemde LDL kolesterolü artırmak yolu
şına 30 kkal/gün enerji tüketilmesi öneril-
ması önerilir. Karbonhidrat gereksinimi ile kardiyovasküler hastalıkların riskini ar- Posa
mektedir. Bu değer ise günlük olarak ka-
daha çok “kompleks” yapıda bulunan kar- tıran satüre yağ asitlerinin tüketiminin
dınlarda 1900 kkal; erkeklerde ise 2300
kkal olarak kabul edilmektedir. Yaşlı birey- bonhidratlardan (tahıl, kurubaklagil) sağ- toplam alınan enerjinin %8’ini geçmeme- Posalı gıdalar barsak hareketlerini artırır,
lerin günlük aldıkları enerjinin 1500 kalori- lanmalıdır. si önerilmektedir. Ayrıca; soya, zeytinyağı, kan şekerini düzenler, kan kolesterolünü
nin altına düşmemesi önerilmektedir. ayçiçek yağı dengesinin iyi kurulması öne- azaltmaya katkı sağlar, şişmanlığı önler ve
barsak kanserine karşı koruyucudur. Bu
nedenle bitkisel gıdaların vücutta sindiri-
lemeyen bölümü olarak da bilinen posalı
gıdaların günde 25-30 mg tüketilmesi
önerilmektedir. Kurubaklagiller, kepekli
tahıl ürünleri posa içeriği yüksek olan gı-
dalar arasındadır. Kurutulmuş meyveler
(incir, kayısı, erik, hurma, vb), haşlanmış/
pişirilmiş meyveler, yeşil yapraklı sebzeler
(marul, maydanoz, taze nane, pırasa, vb),
kök sebzeleri (enginar, patates, havuç, vb)
posa açısından zengin olan diğer besin
önerileri arasında yer almaktadır. Bireyle-
rin beslenme alışkanlıklarında posayı bir-
den bire artırmaları hazımsızlık, sindire-
meme gibi sorunları beraberinde getire-
bilir. Bu nedenle posanın artırılması ve is-
tenilen düzeye getirilmesi altı haftalık bir
sürede gerçekleşmesi uygun olur.
Sağlıklı beslenmeye ilişkin yukarıdaki
önerilerin yanı sıra bazı ek bilgiler aşağıda
sunulmuştur:
Gıda güvenliği kavramı unutulmamalı-
Protein rilmektedir. Bu dönem için özelikle ω-3 dır. Besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve
yağ asitlerinin ağırlıkta olduğu balık, ek saklanması konusunda hijyenik şartların
Vücuda enerji de sağlanması son derece önemlidir. Oda sı-
olarak yeşil yapraklı sebzelerin tüketilmesi
sağlayan protein (bir caklığında bakterilerin üreme olasılığı ar-
önerilmektedir. Ayrıca margarinlerde bu-
gram protein 4 kalori tar. Gıdaların oda sıcaklığında iki saatten
lunan trans yağ asitleri de kalp hastalıkları
enerji verir) günde vü- daha uzun bir süre bırakılmamasına dik-
ile ilişkilendirildiklerinden bisküvi, kek ve
cut ağırlığı başına 0.9- kat edilmelidir. Gıdaların 5ºC-60 ºC arasın-
diğer tatlıların tüketiminin sınırlandırılma-
1.1 gram alınmalıdır. da kalması RİSK OLUŞTURMAKTADIR.
sı gerekir.
Hastalık, stres ve ame- 70ºC’de pişirim gerçekleştiğinde mikroor-
liyatlar durumunda ganizmaların önemli bir kısmının yok ol-
Kan homosistein düzeyinin düşük ol-
protein gereksinimi duğu bilinmelidir.
masını sağlayabilmek için de yağ oranı
artar. Bazı organ yeter-
sizliklerinde (böbrek, düşük olan gıdaların tüketilmesi önerilir Günde en az üç öğün tüketilmeli, ek
karaciğer) ise protein (düşük yağ içeriği olan süt ve süt ürünleri olarak ara öğünler beslenme davranışları
alımının kısıtlanması gibi). Bu ürünlerin kullanılması kan homo- içinde var edilmelidir. Öğünlerde tüketi-
gerekir. Bütün hayvan- sistein düzeyini azaltarak kalp ve damar len miktarlar azaltılmalı, sık sık tüketim
sal ve bitkisel besinler hastalıkları riskini %7-9 azaltır. desteklenmelidir.
protein kaynağıdır, an-
Vitamin ve mineraller Yaşlılık döneminde tuz ve sodyum tü-
cak besinlerin içerdik-
ketiminin azaltılması uygun olur. Bu yaş
leri protein miktarı ve
kalitesi birbirinden Yaşlılık döneminde vitamin ve mineral grubunda hipertansiyon sıklığı diğer yaş
gruplarına göre daha fazladır.
farklıdır. Örneğin, et-et gereksinimin artması temel olarak vücut
ürünleri-yumurta- direncinin ve bağışıklık sisteminin zayıfl a- KAYNAKLAR
balık-peynir gibi hay- ması, konik hastalıkların artması, hareket- • Aslan D, Şengelen M, Bilir N. Yaşlılık Döneminde Beslenme Sorunları ve
vansal besin kaynaklı sizlik gibi nedenlere bağlıdır. Vücut için Yaklaşımlar. Geriatri Derneği Eğitim Serisi 1, Öncü Matbaa, Ankara,
protein iyi kalite prote- 2008.
gerekli olan D Vitamini dışındaki vitamin
in olarak değerlendiril- • http://www.who.int/foodsafety/publications/consumer/manual_
ve mineraller eğer yaşlıda başka bir sağlık
mektedir. Bunun yanı keys.pdf. Erişim: 15 Aralık 2009.
sorunu yoksa yeterli ve dengeli beslenme
sıra bitkisel kaynaklı • Aksoydan E. Yaşlılık ve Beslenme. Şubat 2008. http://www.beslenme.
sayesinde sağlanabilmektedir. D vitamini saglik.gov.tr/content/files/yayinlar/kitaplar/beslenme_bilgi_seri-
proteinler düşük kali-
gereksiniminin karşılanabilmesi için haf- si_1/a1.pdf. Erişim: 14 Aralık 2009.
teli proteinlerdir. Yaşlı-
tada 2-3 kez elin ve yüzün 20-30 dakika • Rakıcıoğlu N. Yaşlılıkta Beslenme. http://www.gebam.hacettepe.edu.
lık döneminde beden
tr/oneri/YASLILIKTA_BESLENME.pdf. Erişim: 14 Aralık 2009.
ağırlığının kilogramı güneşlenmesinin sağlanması önemlidir.
www.geriatri.org
8 • TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010
İLERİ YAŞTA BAĞIŞIKLAMA
Doç. Dr. Dilek ASLAN // Hacettepe Üniversitesi
Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Türk Geriatri Derneği Genel Sekreteri
ve 2010 yılına kadar da %100’ünde pnömokok aşısıdır. Pnömokok aşısının
yaşlıların infl uenza aşışı olabilmesi ile il- etkinliği %60-64 olup aşılamadan sonar
gili olanak ve koşulların sağlanması kararı yaklaşık 9-10 yıl koruyuculuğu sürmekte-
alınmıştır. Mevsimsel grip aşısı için zaman- dir. 65 yaş ve üzerinde kişiler için ilk aşılama
lama genellikle Ekim ayında başlayıp Aralık 65 yaşın altında yapıldıysa ve bu aşıdan
ayı ve Ocak ayında da devam edebilir. Bu sonar 5 yıl ya da daha uzun sure geçtiyse
sürenin değişimi grip salgınının zamanının yeniden aşılama önerilmektedir.
değişimine göre farklılaşabilmektedir. 65
4. Tetanoz aşısı:
yaş ve üzeri bireylerin bu aşıyı YIDA BİR
KEZ olmaları önerilmektedir. Aşının koru- Erişkin bireyler her on yılda bir tetanoz
yucu etkisi 1-2 hafta sonar başlamaktadır. tekrar dozlarını yaptırmalıdırlar. Dolayısıyla,
65 yaş ve üzeri kişiler için de aynı öneri
Ülkemizde de mevsimsel grip aşısı 65 yaş
geçerlidir.
ve üzeri grup için sağlık kurumlarında
ücretsiz olarak yapılmaktadır. 5. Hepatit B aşısı:
2. H1N1(v) gribi aşısı: Yaşlılık döneminde hekim tarafından
gerekli görüldüğünde hepatit B aşısı da
Dünyada 2009 yılı Nisan ayından bu
yaptırılabilir.
yana H1N1(v) pandemisi yaşanmaktadır.
Türkiye’de de pandemiden korunmak için KAYNAKLAR
1.State of the world’s vaccines and immunization-Third edition. WHO-
EN ETKİLİ YOL olan AŞILAMA uygulamaları
UNICEF-World Bank publications. http://whqlibdoc.who.int/publica-
Kasım ayından bu yana uygulanmaktadır. tions/2009/9789241563864_eng.pdf. Erişim: 11 Aralık 2009.
Ülkemizde Dünya Sağlık Örgütü’nün 2. Key Facts About Seasonal Flu Vaccine. http://www.cdc.gov/fl u/
protect/keyfacts.htm. Erişim: 11 Aralık 2009.
de önerisine uygun olarak risk grupları
Bilindiği gibi bağışıklama Temel Sağlık morbidite sebebi olan hastalıklardan ya 3. Erişikin Bağışıklama Rehberi. Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik
tanımlanmış ve bu risk gruplarının Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği-Erişkin Bağışıklama Rehberi Çalışma
Hizmetlerinin en önemli bileşenlerinden da istenmeyen etkilerinden korunmaktır.
aşı olmasının altyapısı ücretsiz olarak Grubu. Ankara, 2009.
birisi olup yaş gruplarına göre bu hizme- İleri yaş (bir başka ifadeyle; 65 yaş ve üz-
sağlanmıştır. Yaşlılık dönemi öncelikli bir
tin kapsamı değişebilmektedir. Bireyde eri) gruptaki bireyler için “kırılgan” ifadesi
risk grubu olarak tanımlanmamış olsa
bağışıklık düzeyinin istenilen seviyeye get- de kullanılmakta olup bu döneme özel
da bu yaş grubunun risk grupları içinde
irmek olduğu anlamı taşıyan bağışıklamayı önlemlerin alınması gereği üzerinde
tanımlanmış olan hastalıklara sahip olma
sağlamak için aşılama bir uygulanma durulmaktadır.
sıklığı yüksektir. Diabetes mellitus, KOAH,
işlemi olarak ifade edilmektedir. Doğuşta
1. Mevsimsel grip aşısı: astım gibi herhangi bir kronik hastalığı
beklenen yaşam süresinin artmasına bağlı
olan bireylerin aşılanması önerilmektedir.
olarak ileri yaşta aşılama/bağışıklama ko- Dünyada ve Türkiye’de 65 yaş ve üzeri
65 yaş ve üzerinde olup bu gibi durumlara
nusu özelikle gelişmiş ülkelerde başlatılmış, grup için genel ve bölgeye/ülkeye özel
sahip olan bireylerin aşılanmas ı önerilme-
bu yaklaşım gelişmekte olan ülkelere de bağışıklama seçenekleri bulunmaktadır.
ktedr.
örnek olmuştur. Dünyada 75 ülkede yaşlılara özel aşılama/
bağışıklama programın olduğu üzerinde 3. Pnömokok aşısı:
Günümüzde ileri yaş bağışıklama
durulmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün
uygulama-larının en önemli gerekçesi Yaşlı nüfus için aşılama konusunda önce-
2003 yılında yapılan Genel Kurulu’nda
bu yaş grubunda görülen ve mortalite/ likler arasında yer alan bir diğer aşı da
2006 yılına kadar taraf ülkelerin %50’sinde
www.geriatri.org
TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010 • 9
YAŞAM BOYU SİGARA SORUNU VE
ÖNLEME indikleri bir davranıştır. Çalışmalar sigara-
ya başlama yaşının 13 yıl dolayında
PPrrooff.. DDrr.. NNaazzmmii BBİİLLİİRR //// HHaacceetttteeppee ÜÜnniivveerrssiitteessii
olduğunu göstermektedir. Bu durumda
TTııpp FFaakküülltteessii HHaallkk SSaağğllıığğıı AAnnaabbiilliimm DDaallıı
sigaraya başlamanın önüne geçmek için
özellikle çocuklara yönelik programların
Canlılar dünyasında insan diğer pek erleyen yaş ile birlikte diş ve diş eti uygulanması gereklidir. Bunlar arasında si-
çok türle karşılaştırıldığında oldukça uzun hastalıkları olabilir. sigara içenlerde özel- gara reklamlarının yasaklanması, sigara
yaşayan bir varlıktır. Örneğin fare, hamster likle diş eti hastalıkları daha sık görülür. içilebilecek yerlerin azaltılması, çocuklara
ortalama olarak 2 yıl, kedi, köpek 15 yıl, at Sigara içen kişilerin dişlerinde sararma sigara satışının yasaklanması, otomatik si- yönelik çabalarına karşılık bu sorunlardan
25, fi l 40 yıl yaşarken insanlar ortalama olur. gara makineleri (vending machine) ile si- korunmak için sigara ile mücadelenin
olarak 70 yıl dolayında ömre sahiptir. gara satışı yapılmaması, sigara fi yatının ısrarlı ve kararlı bir şekilde sürdürülmesi
Yaşlanma canlı yaşamının doğal ve 8. Osteoporoz: Daha çok menopoz sonrası artırılması, sigaranın zararları konusunda gerekmektedir. Tütün kullanımının kon-
kaçınılmaz sonucudur. Bütün canlılar za- yaşlardaki kadınlarda görülen ve ke- eğitim yapılması gibi uygulamalar trolü çalışmaları bakımından uluslararası
man içinde yaşlanır. Yaşlanma ile birlikte miklerin mineral dansitesinin azalması sayılabilir. işbirliği de çok önemlidir. Bu konuda
organizmada bir takım değişiklikler mey- şeklinde ortaya çıkan osteoporoz sigara Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) çeşitli yön-
dana gelir. Bu değişiklikler hücrelerin içen kadınlarda daha sık görülmektedir. (b) Sigara içenlerin vazgeçmelerine lendirmeler yapmaktadır. Bunların en belli
yaşlanması şeklinde olur. Yaşlanan yardım edilmesi: Sigara içmeyenlerin bu başlı olanı 2008 yılında tatnıtımı yapılan
hücrelerin yerini yeni hücreler alır. 9. Diğer hastalıklar: Sigara kullanımının in- alışkanlığı hiç edinmemeleri için çaba gös- ve 6 temel stratejinin yer aldığı MPOWER
san vücudunda hemen her organ ve terilmesi önemlidir, ancak sigara içenlerin yaklaşımıdır. Bu stratejiler kapalı alanlarda
Yaşam süresi uzadığı ölçüde de sistemle ilgili olumsuz etkileri vardır. yarısının sigaraya bağlı bir nedenle ve sig- sigara kullanımının yasaklanması, sigara
yaşlanmanın ortaya çıkardığı bazı sorunlar Örneğin mide-barsak hastalıkları, erken ara içmeyenlere göre ortalama olarak 20 kullanımının sağlık etkileri konusunda
artmaktadır. Bu sorunların bir kısmı yaşla menopoz, katarakt, per- yıl daha erken öldükleri bilin- eğitim yapılması, tiryakilere sigarayı
birlikte ortaya çıkan ve hastalık olarak iferik damar mektedir. Buna karşılık bırakmaları yönünde destek sağlanması,
değerlendirilmeyen değişikliklerdir. Bazı hastalıkları, el kişilerin sigarayı tütün ürünlerinin reklam ve tanıtımı ile si-
değişiklikler ise insanın yaşamını önemli ve ayak- terketmeleri gara fi rmalarının çeşitli etkinliklerde spon-
şekilde etkiler, hatta ciddi hastalıklara, larda durumun- sorluk yapmasının yasaklanması, sigara
ölüme yol açabilir. Yaşın ilerlemesi ile or- da siga- fi yatının artırılması ve tütün kullanım
taya çıkan değişiklikler bir ölçüde genetik raya sıklığının ve tütün kontrolü çalışmalarının
özellikler tarafından belirlenmekle birlik- bağlı izlenmesi ve değerlendirilmesi şeklinde if-
te, insanların alışkanlıkları ve bazı çevre ade edilebilir.
faktörleri de bu değişikliklerin meydana
gelmesinde rol oynamaktadır. Bu faktörler Türkiye’de tütün kontrolü çalışmaları
arasında sigara kullanımı önemli bir yer
tutar. Sigara kullanımı çok sayıda ciddi ve Ülkemizde tütün kontrolü çalışmaları
öldürücü sağlık sorunları ile ilişkilidir ve bakımından 1996 yılında çıkarılmış olan
her yaştaki bireyler için zararlıdır. “Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlen-
mesine Dair Kanun” (No. 4207) bir dönüm
Yaşlılıkta sık görülen sağlık sorunları noktası oluşturmaktadır. Kanun eğitim ve
ve sigara ile ilişkisi sağlık kuruluşları başta olmak üzere çoğu
kapalı yerde sigara kullanımını, 18 yaşından
1. Kalp hastalıkları: İnsanlarda en fazla küçük çocuklara sigara satışını, tütün ürün-
ölüm nedeni olan kalp hastalıklarının lerinin reklam ve tanıtımının yapılmasını
meydana gelmesinde çeşitli faktörler rol yasaklamış, sigara paketleri üzerine uyarı
oynar. Bunlar arasında sigara içilmesinin yazısı yazılmasını ve televizyon kanallarının
de önemli yeri vardır. Sigara içenlerde sigaranın zararları konusunda eğitici
kalp hastalığı riski daha fazladır. yayınlar yapmasını öngörmüştür. Bu
Kanun’un kapsamı 2008 yılında
2. Hipertansiyon: Tansiyon yükselmesinde genişletilmiş, bu şekilde Türkiye tütün
sigara içilmesnin etkisi azdır. Ancak, tan- sağlık kontrolü konusunda dünyanın sayılı ül-
siyonu yüksek olanlar sigara içerlerse keleri arasında yer almıştır. Bu düzenleme
kalp hastalığı meydana gelmesi riski çok sorunlarının ile MPOWER kapsamında işaret edilen
artmaktadır. dolaşım azaldığı da bil- stratejilerin hepsi yasa tarafından
bozukluğu so- inmektedir. Bu kapsanmış olmaktadır. Yasada işaret
3. Kanserler: Başta akciğer kanseri olmak nucu üşüme, ciltte nedenle bu yönde çaba edilen hususlara uymayanlar hakkında
üzere çeşitli kanserlerin meydana gelm- kırışıklık, besinlerin ab- gösterilmesi gerekmektedir. Si- bazı ceza uygulamaları 1996 yılındaki yas-
esinde sigaranın etkisi vardır. Akciğer sorbsiyonununun bozulması sonucu gara içenlerin bu alışkanlıktan ada da tanımlanmakla birlikte yasanın
kanserlerinin yüzde 90’ı, gırtlak kanserl- beslenme bozuklukları gibi çeşitli sağlık vazgeçmeleri bakımından en önemli 2008 yılında yenilenen şeklinde bu husus-
erinin yüzde 95’i sigaraya bağlıdır. Yani sorunları sigara içen kişilerde daha sık yaklaşım eğitim olmalıdır. Sigaranın ta uygulama bakımından kolaylık
sigara olmasa akciğer kanserri ve gırtlak olarak görülür. zararları ve sigarayı bırakmanın yararları getirilmiştir. Değişik şekillerdeki kural
kanseri neredeyse hiç olmayacaktır. Sig- (öncelikle sağlık yönünden ve ekonomik ihlallerinde, ihlalin yapıldığı yer ve duru-
ara kullanımı ile en az 12 tür kanserin Sigara kullanımı konusunda önemli bir yönden) anlatılmalıdır. Ayrıca sigarayı ma göre kolluk kuvvetleri, belediyeler,
(akciğer, larinks, ağız boşluğu, özofagus, başka alan da sigara dumanından pasif et- bırakmak isteyenlere tıbbi destek de mülki amirler ceza uygulaması yapabilme-
mide, kolon, pankreas, mesane, böbrek, kilenmidir. Sigara içenler yalnızca kendile- sağlanmaalıdır. ktedir. Tütün endüstrisi tarafından yapılan
meme, serviks uteri...) meydana gelmesi rine zarar vermekle kalmaz, çevrelerindeki ihlaller için Tütün ve Alkol Piyasası Düzen-
arasında ilişkiler vardır. diğerr kişilere de zarar verirler. Sigara (c) Sigara dumanından pasif etkile- leme Kurulu (TAPDK) ve televizyonlara
dumanından pasif olarak etkilenenlerde nenlerin korunması: Bu amaçla toplu yönelik uygulamalar için de Radyo ve Tele-
4. Kronik bronşit, amfi zem: Bu hastalığı de göz yaaşarması, burun tıkanıklığı, fena olarak bulunulan yerlerde sigara içilm- vizyon Üst Kurulu (RTÜK) yetkilendirilmiş
olanların yüzde 90’ı sigara içen kişilerdir. koku gibi rahatsızlıkların yanı sıra, kalp esine izin verilmemelidir. Sigara içen kişiler ve görev-lendirilmiştir.
O halde kronik bronşit ve amfi zem siga- krizi, akciğer kanseri, felç gibi ciddi ve diledikleri yerlerde sigara içmeyi kendileri
KAYNAKLAR
ra içmeyenlerde hemen hiç görülmez. öldürücü hastalıkların riski de açısından bir hak olarak ifade edebilmek- 1. The Health Consequences of Smoking: A Report of the Surgeon Gene-
artmaktadır. tedirler. Ancak sigara içmeyenlerin de sig- ral, US Department of Health and Human Services, 2004.
2. The World Health Report, 2006, Working Together for Health, WHO,
5. Sinir sistemi hastalıkları: Sigara içenlerde ara dumanının olmadığı bir ortamda
Geneva, 2006.
bayin kanaması, felç, erken bunama (Al- Sigaranın (sağlık, çevre kirliliği, yaşama ve sigara dumanı olmayan bir 3. WHO European Country Profiles on Tobacco Control, WHO, 2003.
zheimer hastalığı) daha fazla görülür. yangınlar, ekonomik kayıplar vb.) çeşitli havayı soluma hakları dikkate alınmalı, si- 4. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, MPOWER, WHO, Geneva,
2008.
açılardan olumsuz sonuçları dikkate gara içmeyenler bu haklarını bilerek bu
5. 4207 sayılı; Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun,
6. Şeker hastalığı: Bu hastalıkta tedaviye alındğında, sigara içilmesinin azaltılması haklarına sahip çıkmalı ve savunmalıdır. Resmi Gazete 26 Kasım 1996, No: 22829.
titizlikle uyulmaddığı takdirde zaman ve toplumsal düzeyde tütün kontrolü 6. 5727 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun-
da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete 19 Ocak 2008, No:
içinde damar bozuklukları meydana ge- çalışmaları yapılması gerekliliği ortaya Sonuç olarak yaşlanmaya paralel olarak 26761.
lir. Sigara da dmar bozukluklarına yol çıkmaktadır. Toplumsal düzeyde kontrol gelişen değişiklikler ve yaşlılıkta sık görül- 7. Bilir N, Güçiz B, Yıldız AN., Assessing Tobacco Control Strategies in
Turkey, Final Project Report by Hacettepe Public Health Foundation,
açtığından, şeker hastalığı olanların sig- edilmesi bakımından birbirini tamam- en sağlık sorunları sigara içen kişilerde Ankara, 2003.
ara içmesi çok sakıncalıdır. layan üç yaklaşım söz konusudur: daha fazla olarak meydana gelmektedir. 8. Smoking Status of the Health Professionals and Infl uencing Factors, D.
Aslan, N. Bilir, H. Özcebe, Ministry of Health, Ankara, 2008.
Sigara içilmemesi, bu sorunlardan korun-
9. Bilir N, Çakır B, Dağlı E, Ergüder T, Önder Z.; Tobacco Control in Turkey,
7. Ağız-diş sorunları: Sigara içenlerin ağzı (a) Sigaraya başlamanın önlenmesi: ma bakımından çok önemlidir. Sigara World Health Organization, Regional Off ice for Europe, Copenhagen,
ve nefesi kötü kokar. Bunun ötesinde il- Sigara içmek insanların sonradan ed- endüstrisinin sigara satışlarını artırmaya 2009.
www.geriatri.org
10 • TÜRK GERİATRİ DERNEĞİ // GERİATRİ VE GERONTOLOJİ HABERLERİ // 2010
AKILCI İLAÇ KULLANIMI
Prof. Dr. Yeşim GÖKÇE KUTSAL //
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı
lişsel bozukluk, hipotansi- tedavi planı mümkün olduğunca ba-
yon, akut böbrek yetmezli- sitleştirilmelidir.
ği, ödem ve kalp yetmezli-
ğinin kötüleşmesi, gastro- 9. Aynı etki ve yan etki profiline sahip
intestinal fonksiyonlarda ilaç seçenekleri varsa geriatrik yaş
değişme, yürüyüş ve hare- grubu ile ilgili bilimsel verileri olan
ket bozukluklarıdır. Yaşlı- ilaç tercih edilmelidir.
larda ilaç yan etkisi erişkin
popülasyona göre iki kat 10. İlaca mümkün olan en düşük dozda
daha fazla görülmekte ve başlanmalı, eğer gerekiyorsa doz
bu durumun kullanılan ilaç kontrollü olarak artırılmalı, doz ayar-
sayısının artmasına bağlı laması dikkatle yapılmalıdır.
olarak fazlalaştığı dikkati
çekmektedir. İleri yaştaki 11. Sedasyon yapan, sakinleştirici özelli-
kişilerin hastane başvuru- ği olan ilaçlar kişinin günlük yaşa-
larının %28ini kullandıkları mındaki faaliyetlerini etkileyebilece-
ilaçlara bağlı sorunlar oluş- ği için dikkatle önerilmeli ve kullanıl-
turmakta, bunların %70 i malıdır.
de ilaç yan etkileri olarak
bildirilmektedir. Genellikle 12. Yan etkisi olabilecek ilaçlar mümkün
letarji ve konfüzyon gibi olduğunca kısa sürede kullanılıp, ke-
Yaşlanma
lanlar, antihipertansifl er, bronkodilatatör- özgün olmayan bulgular nedeniyle, uza- silmelidir.
ler, diüretikler ve oral hipoglisemik ajanlar mış veya artmış ilaç yan etkinlerinin tanısı
Multifaktöryel bir süreç olan yaşlanma; izlemektedir. İlaç yan etkisi olabileceğini zor olmaktadır. Semptomlara yönelik yeni 13. İlaçlar gerekli kan-idrar incelemeleri
yaşam boyunca mikroskopik düzeyden düşündürmesi gereken bulguları ise yaşlı- ilaçların yazılması ise süreci kısır bir dön- gibi laboratuar testleri yapıldıktan
makroskopik düzeye geçmektedir. Her ne lar göz önüne alındığında şöyle sıralanabi- güye sokmaktadır. Bu gerçekler ışığında; sonra reçete edilmelidir.
kadar geçen zamana bağlı olarak fizyolo- lir; depresyon, konfüzyon, huzursuzluk, geriatrik yaş grubundaki bir hastanın ilk
jik kayıpların ortaya çıkması bekleniyorsa düşme, hafıza kaybı, ekstrapiramidal sis- değerlendirilmesinde, kullanılan ilaçlara 14. Hastanın tedaviye uyumunu artır-
da bu kayıpların hızı bireyden bireye bü- tem bulguları (Parkinsonizm, tardiv diski- bağlı yan etki olup olmadığının öncelikle mak için kullanım takvimi hazırlan-
yük değişiklik göstermektedir. Yaşlanma- nezi), konstipasyon ve inkontinans. değerlendirilmesi ve dışlanması gerek- malı, ilaç kutuları belirgin olarak eti-
nın karakteristik özellikleri; 1-Organ sis- mektedir. ketlenmelidir.
temlerinin rezerv kapasitelerinde azalma Türkiye’de 23 ildeki huzurevlerinde ya-
Çoklu ilaç kullanımı
(özellikle stres periodlarında belirginleş- pılan araştırmada; huzurevi sakinleri tara-
15. Tedavi düzenli olarak gözden geçiril-
me), 2-Homeostatik kontrolde azalma fından en sık kullanılan ilaçların kardiyo-
meli ve gereksiz ilaçlar tedaviden
(termoregülasyon sisteminde bozukluk, vasküler sistem ilaçları ve analjezikler ol- İleri yaşlarda çoklu ilaç kullanımına ze-
çıkarılmalı, tekrar tekrar reçeteye ya-
baroreseptör duyarlılığında azalma vb), duğu dikkati çekmiş, çoklu ilaç kullanımı min hazırlayan en önemli faktörler; hasta-
zılmamalıdır.
3-Çevresel faktörlere uyum sağlayabilme ile ilaç yan etkileri arasında da pozitif kore- nın farklı doktorlara giderek çok sayıda re-
yeteneğinde azalma (pozisyon değişikliği lasyonlar saptanmıştır.1944 bireyin katıl- çete alması, doktorların fazla sayıda ilaç
16. Hastadan halen kullanmakta olduğu
ile ortaya çıkan ortostatik hipotansiyon, dığı bu çalışmada; katılımcıların %11.7 si yazmaya eğilimli olmaları, hastaların fazla
reçeteli ve reçetesiz ilaçları getirmesi
değişen ısıya adaptasyonda zayıfl ık vb), dört ilaç, % 17.3 ü ise beş veya daha fazla sayıda ilaç beklentilerinin olması, yaşlılar-
istenmelidir; reçetesiz olarak tüketi-
4-Stres cevap kapasitesinde azalma (ateş, sayıda ilaç kullanmakta olup, en sık kulla- da tanıdan ziyade semptoma yönelik ola-
len vitaminler, laksatifl er, mineraller,
anemi vb) dır. nılan ilaç gruplarının; kardiyovasküler sis- rak ilaç kullanılması, doktorların eski ilacı
analjezikler ve bitkisel-doğal ilaçlar
tem ilaçları (%26.7),analjezik ve antiinfl a- kesip yeni ilaca başlama eğilimi, hastanın
da çoklu ilaç kullanımı bağlamında
Yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkan matuar ilaçlar (%20.8) ve hematopoetik veya doktorun tercihi olarak kullanılan
önem arz ederler (Herbal ürünlerin
ve giderek artan bu kayıpların sonunda; sistem ilaçları(%14.8) olduğu görülmüştür. ilaçların otomatik olarak tekrar yazılması,
kullanımından kaçınılmalıdır).
kişi hastalıklara ve yaralanmalara karşı ko- Polifarmasi ve bildirilen ilaç yan etkileri çok sayıda reçetesiz ilaç satılması, yaşlı
runmasız bir hale gelmektedir. Bilindiği arasında pozitif korelasyon saptanan ça- hastaların aile bireylerinden veya çevre-
17. Aynı anda çok sayıda organ üzerine
gibi yaşlılığın derecesi kronolojik yaştan lışmada, reçetesiz ilaç kullanım oranının den ilaç alarak kullanma eğilimlerinin ol-
etkisi olan ilaçlardan kaçınılmalıdır.
bağımsız olabilmekte, genetik varyasyon- ise kadınlarda %7.0, erkeklerde ise %6.0 masıdır.
lara rastlanabilmekte ve çevresel etkenle- olduğu belirlenmiştir.
18. Özgün olmayan semptomlar için
re de değişik oranlarda maruz kalınabil- Yaşlılıkta akılcı ilaç kullanımına
yeni ilaç eklenmemeli, mümkünse
mektedir. Yine ülkemizin 12 farklı şehrinde 65 yaş yönelik öneriler
aynı anda iki yeni ilaca başlanmamalı
ve üzerindeki 1433 yaşlı ile görüşülerek
ve açık bir endikasyonu olmayan ila-
Yaşlılarda ilaç kullanımı
çoklu ilaç kullanımının araştırıldığı bir baş- 1. Yaşlı hastaya ilaç önerilirken tedavi
ca devam edilmemelidir.
ka çalışmada; 12 ildeki üniversitelerin tıp mutlaka bireyselleştirilmeli; o hasta-
Yaşlanma ile birlikte organlarda ve or- fakültesi hastanelerine değişik yakınmalar ya en uygun ilaç seçilmelidir.
19. En az 6 ayda bir hastaların ilaçları
gan sistemlerinde ortaya çıkan değişiklik- ile ardı sıra baş vuran yaşlılar ile doktorlar
gözden geçirilmelidir.
ler sonucunda, vücudun çeşitli stres ve tarafından yüz-yüze görüşmeler yapılmış- 2. Tedaviye başlamadan önce bir tanı
değişen koşullara adaptasyonu azalmıştır. tır. Araştırmaya katılan yaşlıların % 84,7’si- konmuş olmalıdır; sadece hastalık
20. Sağlık çalışanları ve hastalar arasın-
Dolayısı ile yaşlılarda sadece hastalıkların nin sürekli kullandığı bir ilacı olduğu sap- belirtileri için ilaç önerilmemelidir.
daki iletişim artırılmalı, yaşlı hastalar
klinik boyutu ve bununla bağlantılı olarak tanmıştır. Çalışmaya katılanların % 15,3’ü
ve yakınları ilaçların olası yan etkileri
tanısal mantık değil, tedavi yaklaşımları ilaç kullanmadığını, %23,2’si sadece 1 ilaç 3. Tıbbi sorunlar olanaklar elverdiğince
konusunda eğitilmelidirler.
da özellik arz etmektedir. Yaşlılarda hasta- kullandığını; %17’si 2 ilaç; %19,2’si 3 ilaç; ilaçsız olarak tedavi edilmeye çalışıl-
lıkların mekanizması ve nedenleri değer- %38,2’si ise 4 veya daha fazla ilaç kullandı- malıdır.
21. Diüretikler, anjiotensin dönüştürücü
lendirildikten sonra, bu duruma özgü te- ğını ifade etmiştir.
enzim inhibitörleri, antiepileptik ilaç-
davi yöntemini belirlemek gerekir. Çeşitli 4. -Hastanın bildirdiği sorunların ilaca
lar, antikoagülanlar, antiartimikler ve
seçeneklerin içinden etkinliği ve güveni- Ankara’da 65 yaş ve üzerindeki 1300 bağlı olup olmadığı değerlendirilme-
dijital gibi ilaçları kullanan hastaların,
lirliği kaliteli, bilimsel araştırma ve yayın- kişi ile yapılan yüz yüze görüşmelerde yaş- lidir.
düzenli olarak kan testleri veya teda-
larla kanıtlanmış olan ilaç seçilmeli ve yaş- lıların yarısından fazlasının sürekli ilaç kul-
viye özgü uygun laboratuar incele-
lı hastaya özgü bir dozaj şeması hazırlan- landığı, çoklu ilaç kullanımının kadınlarda 5. Başka doktorlar tarafından ilaç yazı-
meleri (karaciğer, böbrek fonksiyon
malıdır. daha fazla olduğu dikkati çekmiş, ancak lıp yazılmadığı sorulup araştırılmalı-
testleri, ilaç kan düzeyi v.s) yaptırıl-
yapılan karşılaştırmalarda bir doktor öne- dır.
malı; olası yan etkiler ve/veya toksisi-
Yaşlılarda ilaç farmakolojisini etkileye- risi veya reçetesi doğrultusunda ilaç kulla-
te yönünden değerlendirilmelidirler.
bilecek fizyolojik değişiklikler sonucunda, nımının kadınlarda daha yaygın olduğu 6. İyi bir ilaç kullanım öyküsü alınmalı-
ilacın dokular tarafından emilimi, vücut saptanmıştır. Ayrıca dört ve daha fazla ila- dır (Kullandığı tüm ilaçlar ve herbal KAYNAKLAR
1 Arslan Ş,Atalay A,Gökçe-Kutsal Y:Drug use in older people.J Am Geriatr
içindeki dağılımı, vücuttaki kullanımı, vü- cın bir arada kullanımının en fazla 71-80 ürünler belirlenmelidir).
Soc 2002; 50:1163-1168.
cuttan atılımı ve etki etmesi beklenen do- yaş grubunda olduğu, yaş ilerledikçe çok-
2 Gökçe-Kutsal Y:Yaşlılarda analjezik ve antiinfl amatuar ilaçların akılcı
kulardaki reseptör duyarlılığında ortaya lu ilaç kullanımının azaldığı belirlenmiştir. 7. Tedavi hedefl eri belirlenmelidir (Has- kullanımı. In:Gökçe-Kutsal (Ed) Geriatri 2002,Turgut Yayıncılık, İstan-
çıkan farklılaşmalara bağlı olarak; etkisi de talığa ait bir semptom mu yoksa kul- bul, 2002,s:173-179.
Yan etkiler 3 Gökçe Kutsal Y. Yaşlılarda çoklu ilaç kullanımı. Turkish Journal ofGeriat-
farklılıklar arz etmektedir. Yaşlılarda en sık lanılan bir ilacın yan etkisi mi tedavi
rics 2006; Special Issue,37-44
yan etki oluşturan ilaç grubu santral sinir edilmek istenmektedir?)
4 Gokce Kutsal Y, Barak A, Atalay A, Baydar T, Kucukoglu S, Tuncer T,
sistemi depresyonu yapan ilaçlardır, bun- Yaşlılık döneminde en sık görülen ilaç Hizmetli S, Dursun N, Eyigor S, Saridogan M, Bodur H, Canturk F,
ları antibiyotikler, analjezikler, antikoagü- yan etkileri; ağız kuruluğu, konfüzyon, bi- 8. Tedaviye uyumu artırmak açısından Turhanoglu A, Arslan S, Basaran A.Polypharmacy in Elderly.J Am Med
Dir Assoc 2009:10(7):486-490
www.geriatri.org