2002–2003 yılı laodikeia antik kenti kabartma buluntuları

217 Pages·2006·11.22 MB·Turkish

T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI
KLASİK ARKEOLOJİ BİLİM DALI

2002–2003 YILI LAODİKEİA ANTİK KENTİ
KABARTMA BULUNTULARI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
M. Ayşem TARHAN

Danışman
Doç. Dr. Celal ŞİMŞEK

Denizli, 2006
T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI
KLASİK ARKEOLOJİ BİLİM DALI

2002–2003 YILI LAODİKEİA ANTİK KENTİ
KABARTMA BULUNTULARI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
M. Ayşem TARHAN

Danışman
Doç. Dr. Celal ŞİMŞEK

Denizli, 2006

I
ÖZET

Lykos Vadisi Phrygia’nın batı ucunda yer almaktadır. Vadi’nin iklimi,
verimli toprakları, İç ve Güney Anadolu’yu Batı Anadolu'ya bağlayan yolların
kesişme noktasındaki yeri önemli bir konuma sahip olmasını sağlamıştır. Bu nedenle,
Kalkolitik Dönem’den itibaren yerleşimlere sahne olmuştur. Laodikeia, bu verimli
Vadi’nin ortasında kurulmuştur. Kent, ticari anlamda ayrıcalıklı ve zengin kentler
arasında yer almakta olup, istihdam alanı tekstil ve ticaret alanların olsa da antik
dönemdeki yıkıcı depremler kentte imar faaliyetleriyle, mimariye bağlı yontuculuğun
aktif olmasını ve önemli bir iş sektörü haline gelmesini sağlamıştır. Laodikeia’da
ortaya çıkarılan heykeltıraşlık buluntularıyla ilgili çalışmalar, kaçak kazılar ya da
tarla tesviyesi sırasında tespit edilenler haricinde ilk kez bu tezdeki eserlerle toplu
olarak değerlendirilmiştir. Çalışmamızdaki eserler, Helenistik Dönem’den başlayarak
M.S. 3. yy.ın ilk yarısına kadar tarihlenen örneklerden oluşmaktadır. Helenistik
örneklerin azlığı, Roma Dönemi içinde Antoninler ve Severuslar Dönemi’ne ait
yontu ve kabartmaların fazlalığı şaşırtıcı değildir. Bu durum belirtilen dönemlerde
kentte imar faaliyetlerinin yoğunluğunu göstermektedir.
Kazı çalışmalarında bulunan heykeltıraşlık malzemelerinin niteliği ve
sayısının fazlalığı, Erken Bizans Dönemi’ne kadar üretim yapan yerel atölyenin var
olduğu görüşümüzü güçlendirmektedir. Bu yerel atölyede yapılmış eserler üzerinde
Klasik ve Helenistik etkiler hâkimdir. Kentte genel olarak M.Ö. 4. yy.ın sanat
özelliklerini bilen sanatkârların varlığından söz etmek mümkündür. Figürlerin
üzerindeki elbiselerdeki çizgisel tasarımlar, ışık-gölge kontrastı, matkabın derin ve
geniş kullanımıyla ön plana çıkarılmıştır. Çalışmamız kapsamındaki parçalar
değerlendirildiğinde, Roma Dönemi’nde Aphrodisias etkilerini görmek mümkündür.
Bununla birlikte Hierapolis’le de konu ve üslup yönünden benzerlikler olduğu tespit
edilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Laodikeia, Lykos Vadisi, Kabartma, Tykhe, Aphrodisias.
I I

ABSTRACT

The Lycus Valley takes place at the west end of Phrygia. Her climate, fertile
lands and place, which is on the junction of the roads from Central and South
Anatolia to the West Anatolia, proved an important position. Therefore, she had been
settled down from the Chalcolithic Period. Laodiceia was founded in the center of
this fertile Valley. The site, takes part among the privileged and rich cities in the
commercial meaning, and her employment field seems textile and trade. However,
destructive earthquakes proved the construction activities, the architectural sculpture
to been active and to became it an important employment sector. Studies about the
sculptural finds which revealed from Laodiceia, except the finds captured by illegal
excavations and during the leveling of fields, had been utilized together with the
achievements of this thesis for the first time. Achievements of our study, constitutes
of the examples from Hellenistic Period to the first half of the 3rd century A.D.
Seldom of the Hellenistic examples, and majority of the statues and relieves of
Antonine and Severan times within the Roman Period is not surprising. This situation
shows the intensity of the construction activities during the periods mentioned above.
The quality and great quantity of the sculptural materials found during the
excavation works, supports our thought about the existence of a local workshop
which had made production until Early Byzantine Period. Classical and Hellenistic
influences are dominant on the achievements of this local workshop. In general, it is
possible to mention about the artists who know the art features of the 4th century B.C.
Linear designs on dresses taken to the foreground by the contrast of light-shadow and
usage of drill deeply and widely. It is possible to see the influence of Aphrodisias in
the Roman Period when the fragments in the scope of our study utilized. Besides,
similarities had been determined with Hierapolis on subject and style.

Keywords: Laodiceia, Lycus Valley, Relief, Tyche, Aphrodisias.
II I

İÇİNDEKİLER

ÖZET………………………………………………………………………………….I
ABSTRACT………………………………………………………………………….II
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………...III
ÇİZİM, HARİTA, TABLO VE GRAFİK DİZİNİ………………………………….IV
RESİMLER…………………….…………………………………………………….V
KISALTMALAR………………………………………………………..…………VII
ÖNSÖZ……………………………………...…………………………………….VIII
GİRİŞ…………………………………………………………………………………1

BİRİNCİ BÖLÜM
LAODİKEİA’NIN TARİHÇESİ ve YAPILAN ARAŞTIRMALAR

1.1.Laodikeia’nın Tarihçesi…………………………………………………………..4
1.2. Kentte Yapılan Araştırmalar ve Kazılar…………………………………………9

İKİNCİ BÖLÜM
LAODİKEİA YONTUCULUĞU

2.1.Lykos Vadisi heykeltıraşlığı Genel Özellikleri ve Etkileşimler……….………..13

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3.1. 2002-2003 Yılı Kazılarında Bulunan Kabartmaların
Değerlendirilmesi……………………………………………………………………25

DEĞERLENDİRME ve SONUÇ………………………………………………….. 74
KATALOG……………………………………………………………………….... 79
KAYNAKLAR…..………………………………………………………………. 131
EK 1: Tablo, Grafik, Çizim ve Harita……………………………………………. 150
EK 2: RESİMLER……………………………………………………..………… 159
ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………………….204
IV
EK.1: TABLO, GRAFİK ÇİZİM VE HARİTA DİZİNİ

Tablo 1: Kabartmalı Blokların Buluntu Yerlerine ve Yıllara Göre Dağılımı.
Grafik 1: Buluntuların Alanlara Göre Dağılımı.
Harita 1: Batı Anadolu ve Phrygia Kentleri (Traversari 2000’den alınmıştır).
Plan 1 : Laodikeia Uydu Fotoğrafı ve Çalışma Alanları (2002).
Çizim 1: KN.22 Tavan Kasetine Ait Kabartmalar.
V

EK 2: RESİMLERİN LİSTESİ

Resim 1: KN.1 Doğulu baş parçası.
Resim 2: KN.2 Frizli lahit parçası ön yüz.
Resim 3: KN2 Frizli lahit parçası arka yüz.
Resim 4: KN.3 Friz bloğuna ait erkek başı parçası.
Resim 5: KN3 Friz bloğuna ait erkek başı parçası.
Resim 6: KN.3 Friz bloğuna ait erkek başı parçası.
Resim 7: KN.3 Friz bloğuna ait erkek başı parçası detayı.
Resim 8: KN.4 Girland çelenkli masklı kabartma parçası ön yüz.
Resim 9: KN.4 Mask kabartması detayı.
Resim 10: KN.4 Girland çelenkli masklı kabartma parçası arka yüz.
Resim 11: KN.5 Kalkan kabartmalı parça.
Resim 12: KN.6 Frizli lahit parçası buluntu hali.
Resim 13: KN.6 Frizli lahit parçası.
Resim 14: KN.6 Frizli lahit parçası.
Resim 15: KN.7 Gigant veya Galat kabartmalı friz parçası.
Resim 16:KN.8 Friz bloğuna ait kadın başı.
Resim 17:KN.8 Friz bloğuna ait kadın başı detayı.
Resim 18: KN.8 Friz bloğuna ait kadın başı detayı.
Resim 19: KN.9 Yüksek kabartma kadın başı parçası.
Resim 20: KN.9 Yüksek kabartma kadın başı parçası.
Resim 21: KN.10 Friz bloğuna ait erkek kabartması parçası.
Resim 22: KN.10 Friz bloğuna ait erkek kabartması parçası.
Resim 23: KN.10 Friz bloğuna ait erkek kabartması parçası.
Resim 24: KN.10 Friz bloğuna ait erkek kabartması parçası arka yüz.
Resim 25: KN.11 Friz bloğuna ait Medusa başı parçası.
Resim 26: KN.12 Aslan kabartmalı lahit parçası.
Resim 27: KN.12 Aslan kabartması detayı.
Resim 28: KN.13 Aslan kabartmalı lahit parçası.
Resim 29: KN.13 Aslan kabartması detayı.
V I
Resim 30: KN.14 Friz bloğuna ait sakallı erkek başı parçası.
Resim 31: KN.14 Friz bloğuna ait sakallı erkek başı parçası.
Resim 32: KN.15 Tavan kasetine ait horoskop kabartma parçası ve buluntu yeri.
Resim 33: KN.15 Tavan kasetine ait horoskop kabartma parçası.
Resim 34: KN.15 Horoskop kabartmasına ait Triton detayı.
Resim 35: KN.16 Sporcu ya da Gladyatör ait stel parçası.
Resim 36: KN.17 Tavan kasetine ait Satyr kabartma parçası.
Resim 37: KN.17 Tavan kasetine ait Satyr kabartması detayı.
Resim 38: KN.17 Tavan kasetine ait Satyr kabartması detayı.
Resim 39: KN.18 Tavan kasetine ait Satyr başı parçası.
Resim 40: KN.18 Tavan kasetine ait Satyr başı parçası.
Resim 41: KN.19 Satyr kabartmasına ait parça.
Resim 42: KN.20 Satyr kabartmasına ait parça.
Resim 43: KN.21 Zeus kabartmasına ait parça.
Resim 44: I. Propylon (Anıtsal Giriş) yapısı.
Resim 45: KN.22 Tavan kasetlerine ait kabartmalar.
Resim 46: Adakçı ve Dans Eden Menad-Satyr kabartmalı panolar.
Resim 47: KN.22 Laodikeia Tykhe’si.
Resim 48: KN.22 Laodikeia Tykhe’si detayı.
Resim 49: KN.22 Laodikeia Tykhe’si detayı.
Resim 50: Caracalla Dönemi Laodikeia sikkesi.
Resim 51: KN.22 Dans eden Menad-Satyr kabartmalı pano.
Resim 52: KN.22 Menad-Satyr kabartmalı pano detayı.
Resim 53: KN.22 Dionysos-Ariadne kabartmalı pano.
Resim 54: KN.22 Menad-Nymphe ve Pan, Kartal ve Eros kabartmalı panolar.
Resim 55: KN.22 Menad-Nymphe ve Pan kabartmalı pano.
Resim 56: KN.22 Bellerophon ve Pegasos kabartmalı pano.
Resim 57: KN.22 Kartal ve Eros kabartmalı pano.
Resim 58: KN.22 Tavan kaseti geçki bölümleri detayı.
Resim 59: KN.22 Tavan kasetlerine ait kabartmalar arka yüz.
Resim 60: KN.22 Tavan kasetlerine ait kabartmalar arka yüz.
Resim 61: KN.22 Tavan kasetlerine ait kabartmalar arka yüz.
V II
Resim 62: KN.23 Tavan kasetine ait selamlaşma sahneli parça.
Resim 63: KN.23 Tavan kasetine ait selamlaşma sahneli parça detayı.
Resim 64: Caracalla Nymphaeumu.
Resim 65: KN.24 Kabartmalı kılıç tutan sol el.
Resim 66: KN.25 Medusa kabartmalı kemer kaseti.
Resim 67: KN.25 Medusa kabartması detayı.
Resim 68: KN.26 Eros kabartmalı girlandlı panel parçası.
Resim 69: KN.26 Eros kabartması detayı.
Resim 70: KN.27 Eros kabartmalı girland parçası.
Resim 71: KN.28 Eros kabartmalı girlandlı panel.
Resim 72: KN.28 Eros kabartmaları detayı.
Resim 73: KN.28 Ortada yer alan Eros kabartması detayı.
Resim 74: KN.28 Yanda yer alan Eros kabartması detayı.
Resim 75: KN.29 Eros kabartmalı girlandlı panel.
Resim 76: KN.29 Eros kabartmalı girlandlı panel.
Resim 77: KN.29 Eros kabartmalı girlandlı panel.
Resim 78: KN.30 Panter kabartmalı friz parçası.
Resim 79: KN.30 Panter kabartmalı friz parçası arka yüz.
Resim 80: KN.31 Panter kabartmalı friz parçası.
Resim 81: KN.31 Panter kabartmalı friz parçası üstten görünüm.
Resim 82: KN.32 Panter kabartmalı friz parçası.
Resim 83: KN.33 Panter kabartmalı friz parçası.
Resim 84: KN.33 Panter kabartması detayı.
Resim 85: KN.34 Panter kabartmalı friz parçası.
Resim 86: KN.34 Panter kabartmalı friz parçası arka yüz.
Resim 87: KN.35 Kertenkele kabartmalı parça.