2 / prof. dr. halil inalc?k PDF
Preview 2 / prof. dr. halil inalc?k
Her Yıl Bir Büyük Türk Bilgi Şölenleri 2 / PROF. DR. HALİL İNALCIK Editörler: Yusuf Oğuzoğlu Selçuk Kırlı Yardımcı Editörler: İsmail Yaşayanlar Gözde Kırlı Her Yıl Bir Büyük Türk Bilgi Şölenleri 2 / Prof. Dr. Halil İnalcık (2-3.10.2015) Türk Ocakları Bursa Şubesi Yayınları: 6 Bilgi Şölenleri Serisi: 3 ISBN: 978-975-7739-94-4 Editörler: Yusuf Oğuzoğlu, Selçuk Kırlı Yardımcı Editörler: İsmail Yaşayanlar, Gözde Kırlı Kapak Tasarımı, Sayfa Düzeni: Gözde Kırlı © Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi, MART 2016 Baskıya Hazırlık : Ercüment KARTAL / [email protected] Baskı: F. Özsan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Üçevler Mh. Tanay Cad. No: 13 Nilüfer/Bursa İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ BİYOGRAFİSİNE SIĞMAYAN BİR BİLİM ADAMI: HALİL İNALCIK Mehmet KALPAKLI ..................................................................................................................1 HALİL İNALCIK’IN ESERİNDE OSMANLI DEVLETİNİN KURULUŞU MESELESİ Mehmet ÖZ ..............................................................................................................................44 HALİL İNALCIK’IN OSMANLI KURULUŞ DÖNEMİ ARAŞTIRMALARI VE TARİH YÖNTEMİ Yusuf OĞUZOĞLU .................................................................................................................50 ANNALES EKOLÜ VE HERMENÖTİK AÇIDAN PROF. DR. HALİL İNALCIK’IN TARİHÇİLİĞİ Cafer ÇİFTÇİ ............................................................................................................................71 KUZEY KARADENİZ SAHİLLERİNDE JULIEN BORDIER İLE KIRIM’DA, EVLİYA ÇELEBİ İLE AZAK’TA PROF. DR. HALİL İNALCIK’IN İZİNDE Jean-Louis BACQUÉ-GRAMMONT.......................................................................................78 ALA POURSUİTE DE PROF. DR. İNALCIK AU BORD NORD DE LA MER NOİR: EN CRİMÉE AVEC JULIEN BORDIER, EN AZOV AVEC EVLİYA ÇELEBİ Jean-Louis BACQUÉ-GRAMMONT.......................................................................................80 PROF. DR. HALİL İNALCIK VE OSMANLI TEŞKİLAT TARİHİ Mehmet İPŞİRLİ ......................................................................................................................82 KLASİK DÖNEM OSMANLI SİYASÎ TARİHİ VE HALİL İNALCIK Feridun M. EMECEN ..............................................................................................................88 TURSUN BEY’İN TÂRİH-İ EBÜ’L-FETH’I (1444-1488) VE FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİNE DAİR TESPİTLER Kenan İNAN ............................................................................................................................99 SADECE DEFTER-İ SANCAK-I ARVANİD’İ YAYINLAMIŞ OLSAYDI BİLE. . . Amy SINGER ........................................................................................................................110 IF HALIL INALCIK HAD MERELY PUBLISHED THE DEFTER-I SANCAK-I ARVANID. . Amy SINGER .........................................................................................................................116 FETİH SONRASI GALATA VE BURADAKİ İTALYAN VARLIĞI Nevin ÖZKAN .......................................................................................................................122 “TARİHÇİLERİN KUTBU”, AKDENİZ, PLUS ULTRA GEÇ ORTA ÇAĞ VE YENİ ÇAĞ’DA AKDENİZ Özlem KUMRULAR ..............................................................................................................136 PROF. DR. HALİL İNALCIK’IN TARİH FELSEFESİ Mustafa ÖZTÜRK ..................................................................................................................145 TARİHSEL SOSYOLOJİ PERSPEKTİFİNDE HALİL İNALCIK Ali Yaşar SARIBAY ................................................................................................................153 OSMANLI DENİZCİLİĞİNİN MESELELERİ VE HALİL İNALCIK İdris BOSTAN ........................................................................................................................158 HALİL İNALCIK’IN KIRIM TARİHİ VE OSMANLI KUZEY SİYASETİ ARAŞTIRMALARINA KATKILARI Yücel ÖZTÜRK ......................................................................................................................164 HALİL İNALCIK’IN TANZİMAT VE BULGAR MESELESİ BAŞLIKLI DOKTORA TEZİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ali AKYILDIZ .......................................................................................................................188 YİRMİNCİ YÜZYIL’IN EN BÜYÜK OSMANLI İMPARATORLUĞU TARİHÇİSİNİN AKLI VE ANLAYIŞI: PROFESÖR HALİL İNALCIK Rhoads MURPHEY ...............................................................................................................195 THE MIND AND MENTALITY OF THE TWENTIETH CENTURY’S PREMIER HISTORIAN OF THE OTTOMAN EMPIRE: PROFESSOR HALIL INALCIK Rhoads MURPHEY ...............................................................................................................202 TELEVİZYON BELGESELCİLİĞİMİZDE HALİL İNALCIK İLE 22 YIL Neşe SARISOY KARATAY ...................................................................................................209 OSMANLI-TÜRK EDEBİYATINI YENİDEN ANLAMAK YA DA TAŞLARI YERİNE OTURTMAK: HALİL İNALCIK’IN HAS-BAĞÇEDE ‘AYŞ U TARAB NEDÎMLER ŞÂİRLER MUTRİBLER” KİTABI ÜZERİNE Nuran TEZCAN .....................................................................................................................225 OSMANLI ÇİFT-HÂNE SİSTEMİ VE HALİL İNALCIK Tayfun ULAŞ ..........................................................................................................................241 PROF. DR. HALİL İNALCIK’IN SOSYAL VE İKTİSADİ TARİH HAKKINDA GÖRÜŞLERİ Yücel ÖZKAYA ......................................................................................................................254 ÖNSÖZ Bu kitap büyük bir abideye küçük bir selamdır. Bu selamı vermek bana nasip olduğu için çok mutluyum. Prof. Dr. Selçuk Kırlı Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi Başkanı Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi Her Yıl Bir Büyük Türk Bilgi Şölenleri / 2. Prof. Dr. Halil İnalcık BİYOGRAFİSİNE SIĞMAYAN BİR BİLİM ADAMI: HALİL İNALCIK Mehmet KALPAKLI* Halil İnalcık, yaz günlerinin bitip mevsimin sonbahara evrildiği bir Eylül gününde İstanbul-Kızıltoprak’ta doğdu. Babası Kırım’dan göçen bir ailenin ferdi Osman Nuri Bey, annesi Ayşe Bahriye Hanım’dır. Ailenin Ankara’ya taşınması ile ilk eğitimini 1923-1930 yılları arasında Ankara Gazi Mektebi’nde aldı. Orta öğrenimine Sivas Muallim Mektebi’nde başlamıştı. Ertesi yıl Ankara’ya döndü ve eğitimini Gazi Muallim Mektebi’nde tamamladı. Bir gün, coğrafya dersinde sınıflarını Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ziyaret edip en ön sırada oturan küçük Halil’e önündeki haritayla ilgili sorular sormasını, her zaman göz yaşları içinde anlatmaktadır. Mezuniyetin- den sonra, Sadri Maksudi’nin tavsiyesiyle dönemin en seçkin okulu olan Balıkesir Muallim Mektebi’ne girdi. Bu okul, pek çoğu yurt dışında tahsil görmüş değerli öğretmenlere sahip bir bilim yuvası, adeta bir akademi idi. Nitekim, hocaların pek çoğu daha sonra açılacak üniversitelere hoca olarak atanmışlardır. Balıkesir’deki hocaları arasında Abdülbaki Gölpınarlı da vardı. İlk gençlik yıllarını Balıkesir’de geçirdi. 15 Eylül 1935’te mezun oldu. Yine Sadri Maksudi’nin yüreklendirmesi ve tavsiyesiyle Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi’ne girmeye karar verdi. Sınavları birin- cilikle kazandı. DTCF, Atatürk’ün direktifleriyle kurulmuştu. Bünyesinde yerli ve yabancı (başta Hitler zulmünden kaçanlar olmak üzere) çok değerli bilim insanlarını barındıran eşsiz bir bilim yuvasıydı. Tarih Bölümü’nü 1940 yılında tamamladı. Fuad Köprülü, M. Göker, Yusuf Hikmet, Herbert Louis, Bekir S. Baykal gibi hocalardan dersler almıştı. Köprülü’nün tavsiyesi ile 30 Nisan 1940’ta mezun olduğu DTCF’nin Yeni Çağ Kürsüsü’ne asistan (ilmi yardımcı) olarak atandı. Faik Reşit Unat’ın yol göstermesiyle Saray Arşivi’nde bulunan Abdülhamid için derlenmiş Bulgar meselesine dair 10 ciltlik malzemeyi değerlendiren bir tezle Doktor ünvanını aldı. Yıl: 1942 idi. Tanzimat ve Bulgar Meselesi başlıklı bu tez aslında Türkiye’deki ilk ciddi sosyal-ekonomik tarih yaklaşımına sahip bilimsel çalışmadır. Halil İnalcık, bu teziyle 19. yüzyıl Balkanlar’ındaki kitlesel isyanların gerçek sebebinin eski Osmanlı sisteminden kalan ağalık rejimi ile yerli Hristiyan köylünün topraklara sahip olma mücadelesi olduğunu kanıtlıyordu. Bir yıl sonra 15 Aralık 1943’te “Viyana’dan Büyük Ricat’e Osmanlı İmparator- luğu ve Kırım Hanlığı” başlıklı teziyle Doçent oldu. Hemen akabinde askere gitti. O yıllar II. Dünya Savaşı’nın en karanlık günleriydi. Alman orduları Batı Trakya’yı işgal etmişlerdi. Neyse ki, Türkiye bu savaşa dahil olmadı. Halil İnalcık iki yıl sonra 1946 yılının başlarında terhis oldu. Askerlik hizmeti öncesinde DTCF Arapça Bölümü’nde okuyan Şevkiye Işıl ile nişanlanmıştı. Bir süre sonra evlendiler. 1948 yılında kızları Günhan doğdu. * Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü 1 Her Yıl Bir Büyük Türk Bilgi Şölenleri / 2. Prof. Dr. Halil İnalcık 1949 yılında ihtisas için İngiltere’ye gitti. Londra’da bir buçuk yıl kaldı. Başta School of Oriental and African Studies (SOAS), British Museum ve British Library ve Public Record Office olmak üzere çeşitli kurumlarda bilimsel çalışmalar yaptı. Paul Wittek, Bernard Lewis, V. Menage gibi alimlerle çalıştı. Avrupa tarihi üzerine araştırmalar yaptı. O yıllarda Fernand Braudel’in Akdeniz kitabı yayınlanmıştı. Büyük yankı uyandıran bu çalışmayı okuyan Halil İnalcık, Braudel’in yaklaşımını çok beğenmiş ve Annales Okulu’nun tarih yaklaşımını benimsemiştir. Türkiye’ye dönüşünde Belleten’de bu konuda bir makale yazıp Annales Okulu’nu Türk akade- misine tanıtmıştır. Nitekim, Ömer Lütfü Barkan ve Halil İnalcık bu tarih ekolünü Türkiye’ye taşıyan bilimadamları olmuştur. Londra’dan dönüşünde Bursa Şer’iyye Sicilleri üzerine çalışmaya başladı. Genelde siciller özelde Bursa Şer’iyye Sicilleri’nin önemini belirten bir makale yazarak tarihçileri bu yönde çalışmaya teşvik etmişti. (“15. Asır Türkiye İktisadi ve İctimai Tarih Kaynakları, İÜ. İktisat Fakültesi Mecmuası, 15, 1953-54, sf. 51-67) Bursa sicilleri bulundukları uygunsuz ortamdan Halil İnalcık’ın girişimleri sayesinde kurtuldu. Önce Topkapı Sarayı’ndaki atölyede restore edilen bu 280 kadar defter Bursa’da uygun şartlarda (o zaman Arkeoloji Müzesi’nde, şimdi tüm siciller gibi Milli Kütüphane’de) araştırmacıların istifadesine sunuldu. Sosyal tarihin ve idari hayatın kaynağı olarak kadı sicillerinin önemini her zaman vurgulayan Halil İnalcık, bu konuda pek çok çığır açıcı yayın yaptı. 1952 yılında “Viyana Bozgunu Yıllarında Osmanlı ve Kırım Hanlığı” teziyle profesörlüğe yükseltildi. 1953-54 öğretim yılında Amerika’da Columbia Üniversi- tesi’nde misafir Profesör olarak bulundu. Orada Osmanlı tarihi üzerine dersler verdi. 1954 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar ve Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid kitapları yayımla- nınca tüm dünyada ün yaptı. Fethin 500. yılına rastlayan Fatih üzerine kitabı 500. yılın belki de en büyük kazanımıydı. 1956 yılında kazandığı bir bursla araştırmalar yapmak üzere Harvard Üniversi- tesi’ne gitti. Bu bursu Amerikan tarihini öğrenmek ve ülkemizde öğretmek üzerine almıştı. Bir yıl sonra yurda döndüğünde DTCF yanında Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde de Osmanlı, Avrupa ve Amerika tarihi üzerine dersler vermeye başladı. Prof. Halil İnalcık, DTCF’den emekliliğe dek yoğun bir şekilde yayınlar yaptı, ulusal ve uluslararası pek çok bilimsel kongre ve sempozyumlara katıldı ve Osmanlı tarihinin pek çok değişik cephesi üzerine yepyeni bakış açıları ve yaklaşımlar öneren tebliğler sundu. Prof. İnalcık’ın 1972 yılındaki ilk emekliliğine kadar yaptığı çalış- malar ona dünya çapında saygın bir tarihçi unvanı kazandırdı. Yurtdışındaki pek çok üniversite ve bilimsel kuruluş tarafından çalışma, seminer ve konferans için davet edildi. (İsrail, Münih, Kıbrıs, Beyrut, Hollanda, New York, Princeton, Pennsylva- nia, Bibliotheque Nationale-Paris, Sofya, Harvard, vd.) Güneydoğu Araştırmaları Enstitüsü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü gibi önemli kurumların ve Archivum Ottomanicum gibi saygın dergilerin kuruluşunda aktif rol üstendi. Uluslararası Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Kurumu (AIESEE) ve Royal Historical Society tarafından üye seçildi. 2
Description:The list of books you might like
