1978-2008. 30 urte... ta aurrera

64 Pages·2008·7.099 MB·Basque (Euskara)

by  Herri Batasuna

Untitled-2eusk.indd 1 22/04/2008 20:14:37
Untitled-2eusk.indd 2 22/04/2008 20:14:38
Untitled-2eusk.indd 3 22/04/2008 20:14:39
Untitled-2eusk.indd 4 22/04/2008 20:14:39
LURRA ETA
BARATZEZAINA
Jon Idigoras ahaztezinak honako hau idatzi zuen: «Eta beste batzuek, askatasunaren baratzezainek, euren gatz mili-
esaten ez badut lehertu egingo naiz». tarra eta politikoa jarri zuten une eta toki egokienetan.
«Herri Batasunaren eta bere ibilbide politiko osoaren Baratzezain onaren trebakuntzarekin gertatu ohi bezala,
sorkuntza Euskal Herriko gizarteari gertatutako onena Herri Batasunaren agerpena 1978an, herriaren bihotzean,
da. Eta Herri Batasuna existitu ezean, asmatu egin ez zen batere ustekabekoa izan. Esan daiteke XIX. mendetik
beharko litzateke. Askotan galdetu izan diot neure aurrera, ubide ezberdinetatik iritsitako ubide orokorrean
buruari zer gertatuko ote zen HB existitu ezean. bateratzen amaituko zuten ideologiak sortzen ari zirela.
Kontzientzia nazionala egungo maila berean egongo Antzina mugimendu komunaletan, Bizkaiko meategietan,
litzateke? Euskara egoera berean izango litzateke? sindikatuen eta klase alderdietan, 36ko fusilatuengan;
Espainiako eta Frantziako inposizioekiko aurkakotasuna labur esanda, ogiaren konkistarako borrokan, ordezkatutako
bera izango litzateke?» gatazka soziala arazo nazionalarena, hizkuntzaren
Zalantzarik gabe, buruen asmatze handietatik —eta HBren berreskurapenaren, bertako erakunde burujabeena ez zen
sorkuntza asmatzea izan zen, zalantzarik gabe— herriek onura beste bide batzuetatik bideratu zen maiz.
handiak lortzen dituzte, eta euren prozesu emantzipatzaileak Noizean behin elkartu egiten ziren; hala nola,
azeleratzen dituzte. Era berean, klase politikoaren akatsek frus- Gamazadako kintoen aurkako matxinadetan, 30eko
trazio mingarriak eta atzerapenak ekartzen dituzte. hamarkadako estatutuetan... Eta gero eta gehiagotan topatu
Nolanahi ere, garatzeko aurretiko baldintza objektiboak behar ziren, EAEren sorkuntzarekin, 36ko Fronte Popularrarekin eta
dituzten baldintza subjektiboak izaten jarraitzen dute —izan erresistentzia antifrankistarekin, azkenik, 50eko hamarkadan
ere, pertsonetatik jaiotzen dira, gogoratuko zuen gure José distiraz sortutako eta hainbat arkumeren ama izandako
Bergamínek—. Orduan, zer da lehenago, arrautza edo oiloa? Euskadi eta Askatasunarekin elkartu arte.
Fruitua ala hazia? Agian, ezker abertzalea —Herri Batasunak 1978rako, kontzientzia nazionala eta soziala nahikoa helduta
lehenengo eta, ondoren, hainbat sigla politikok ordezkatuta— zegoen herriaren batasunerantz aurrerapausoa emateko.
Euskal Herrian horrelako zerbait jaio behar zelako sortu zen, Egun, hogeita hamar urte beranduago, arrazoia ematen diogu
erresistentziaz eta harrotasun nazionalez osatutako historiak Idigorasi, eta ezker abertzaleak kontzientzia nazionala altxatzea
ongarrituta. eta arrazoibide politiko guztiak baldintzatzea lortu duela
berresten dugu: Gernikako Estatutuaz inor ez dela gogoratzen
Euskal Herriak ez zuen bere hizkuntza nazionalaren humusa dirudi; subiranotasuna, euskalduntzea, lurraldetasuna
galdu nahi; izan ere, horrek aurreko inbasioak gogoratzen zitu- eta erabakitzeko eskubidea manifestu politiko gehienetan
en –1839, 1876, 1936-; ez zituen Espainiako estatalismoarekin daude, gehiago edo gutxiago, eta Madrilen ere, Herrialdearen
egindako itunen bide hilak onartzen; neofrankismoaren edozer «batasuntzea» aipatzen dute.
trikimaina gorrotatzen zuen eta, munduko ezkerraren korron-
teen eta batzarrean eta auzolanean oinarritutako euskal ohitura Ezker abertzalearen aurrez aurreko aurkakotasunak gure
komunalistaren artean, berezko sustraiak zituen planetako asimilazioa saihestu du, eta gure eskaeren eta horiek ahultzeko
enpresa emantzipatzaileari eta sozialistari bere fruitu Estatuaren neurrien arteko ondorioak askok aprobetxatutako
autoktonoak eta solidarioak eskaini ahal izango zizkion tokiko isurpena ekarri du: guztiontzako kafe autonomikoa edo astin-
ezkerra garatzeko lur zatia zegoela susmatzen zuen. dutako zuhaitzaren intxaurrak.
Horiek estatutuaren jarraitzaileen esku gutiziatsuetan erori
Herri Batasunaren sorkuntza baratzezainaren asmatze politiko dira,egitura autonomista muntatzeko. Borrokaz, sufrimenduz
handia da. Baratzezainak badaki zapaltzen duen zoru eta deuseztapen ahaleginez betetako hogeita hamar urte behar
emankorrak zer eskatzen duen, zer hazi eta ongarri diren izan ditu ezker abertzaleak euskal gizarteari Francoren heriot-
egokienak, zer tresna erabili behar dituen une bakoitzean, -oxi- zaren ondoren hartutako bideak inora ez zeramala erakusteko.
genatzeko, zein belar gaiztoak kentzeko- eta, etengabe, lan es- Egun, euskal ezker horren adoreari esker, subiranotasuna ez
kuzabalaren izerdiaz eta, askotan, norberaren odolaz garaztatu da hain urrun ikusten. Eta etsaiak ondo daki ezker abertzalea
behar dela. Mendeetan ongarritutako lur apartak HBn aurkitu bakarrik dela Euskal Herriko hazitegia lantzen jarraitzeko gai,
zuen baratzezain onena. Edo, agian, alderantziz izan zen. azken uztara arte.
Baina kontua da hainbeste ezaugarri berezi dituen herrialdeak Horregatik bota nahi gaituzte baratzetik.
ezker berezia behar zuela, eta 1978an aurkitu zuen hori. Ez dute aurretik lortu. Ez dute inoiz lortuko.
Era berean, aurreko mendean, Zumalakarregiren jeinua
herri mordotsuan eta esperantzatuan sustatu zen. Eta 1936an, Herri Batasunak 30 urte bete ditu.
sasetatarrek, amilibiatarrek, monzondarrek, agirretarrek eta Zorionak zuri, Euskal Herria.

Untitled-2eusk.indd 5 22/04/2008 20:14:41
Untitled-2eusk.indd 6 22/04/2008 20:14:42
Untitled-2eusk.indd 7 22/04/2008 20:14:43
Borroka eta antolakuntza
Euskal Herriaren
askatasunaren alde
Sorrera eta lehen ekintzak
horretan, egoera berrira moldatu behar izan
Franco diktadorearen heriotzak, 1975ean,
zen. Horregatik hasi ziren Ezker Abertzaleak
aldaketarako itxaropen handiak sortu
defendatutako proiektu askatzaile soziala eta
zituen, eta frankismoaren aurka zeuden
nazionala bere egiten sektore ugarik, eta
alderdiak horretara prestatzen hasi ziren.
beharrak eraginda, sektore guztiak batuko
Azken talde hori ere oso anitza zen:
zituen talde politiko legal bat sortzea
frankismoaren aurka zuzenean borroka
pentsatzen hasi ziren.
egin zuten eta, era berean, zapalkuntza
jasan zuten taldeak zeuden; baita, erbeste
1978an Herri Batasuna hauteskunde koalizio
urrun eta, nolabait, erosotik, itxarotera
gisa sortu zen, hauteskunde deialdiei aurre egin
mugatu zirenak ere.
ahal izateko. HB sortzeko prozesua baina
lehenago hasi zen, bost alderdi politikok
Zalantzarik gabe, Ezker Abertzalea egunez Altsasun sinatutako minimozko dokumen-
egun frankismoa suntsitzeko borroka egin tuaren lanketaren harira. Altsasuko Mahaia
duten taldeen barnean dago. Aldaketa garai izena hartu zuen, bere hastapenetan. Hurrengo
Untitled-2eusk.indd 8 22/04/2008 20:14:44
hilabeteetan bilerak egiten jarraitu zuten, eta Eta egitura horrekin, HB lehen hauteskundeei
hala, Herri Batasuna sortzeko hitzarmena aurre egiten hasi zen.
1978ko apirilaren 27an sinatu zuten. Aurreko
bost alderdietatik, bat atzean gelditu zen eta, Lehen erronka 1978an bertan izan zen: Espai-
ondorioz, honako lau alderdiek sinatu zuten: niako Konstituzioari buruzko erreferenduma.
Eusko Abertzale Ekintza (EAE), Euskal Azkenean, bi jarrera eztabaidatu ziren: aurkako
Sozialista Batzordea (ESB), Euskal botoa eta abstentzioa. Ofizialki, HBk aurkako
Herriko Alderdi Sozialista (HASI) eta botoa eskatu zuen, baina asko izan ziren
Langileen Alderdi Iraultzaile Abertzalea atzerrikotzat ematen zuten Konstituzioari
(LAIA). Haiez gain, beste pertsona ospetsu botorik eman ez ziotenak. Konstituzio horren
batzuk ere hartu zuten parte eraketa berrian. aurka, arrazoi hauengatik egin zen bereziki:
monarkia ezarriko zuen konstituzio anti-
Ideia politikoetan gero eta erreformistagoa demokratikoa zelako; kapitalismoa bultzatzeaz
bihurtzen ari zen Euskadiko Ezkerrak gainera, langileen interesen aurkakoa zelako;
garatutako proiektua baztertu zuten, eta haus- eta erabat zentralista eta euskaldunen aurka-
tura demokratikorako agertokia proposatzen koa zelako, azken batean autodeterminazio
hasi ziren. Horretarako, KAS Alternatiba landu eskubidea ukatzen ziolako Euskal Herriari, eta
zuten, Euskal Herriaren independentzia eta euskara bigarren mailako hizkuntza bihurtzen
sozialismoa iparrorratz. Planteamenduarekin zuelako.
asmatu egin zela nabarmen geratu zen hasiera-
hasieratik; izan ere, oso denbora laburrean, Erreferendumaren emaitzek argi islatu zuten
laguntza batzarrak eta batzordeak sortu ziren Euskal Herriak Espainiako Konstituzioaren
Euskal Herriaren luze zabalean. HBren ideia inguruan zuen iritzia: abstentzioa eta aurkako
sozialistak eta abertzaleak berretsiko zituzten botoa (beste alderdi batzuk ere eskatutakoa)
tokiko batzordeak sortzen hasi ziren. Azkenean, izan ziren nagusi, eta Hego Euskal Herriko
1978ko urrian, HBren barne egitura zehaztu, hautesleen % 34,55k bakarrik babestu zuten
eta Batzorde Iraunkorra eta Aholku Batzordea Konstituzioa.
eratu ziren.
Untitled-2eusk.indd 9 22/04/2008 20:14:46
Lehen hauteskundeekin batera, HB bere ibil- gaurko gudarien alde» goiburuarekin. Lehen
bidean konstantea izango den beste bide bat manifestazioan istilurik izan ez bazen ere,
jorratzen hasi zen: masen gatazka eta herriaren bigarren manifestazioan polizia espainiarra
aktibazioa. Horrela, 1978ko urrian, lehenengo oldartu egin zitzaien, eta bost zauritu larri eta
manifestazioa deitu zuen, eta erabat aurka- hainbat zauritu arin eragin zituen.
koak ziren baldintzetan egin zuen. Espainiako
Gobernuarekin itun iraunkorrak hitzartzeko Hilabete batzuk beranduago, 1979ko
martxoan, Espainiako Parlamenturako eta
Senaturako hauteskundeak egin ziren, eta HBk
lehen ezustea eman zuen. Lehenik eta behin,
hauteskundeetarako proposatutako formularen-
gatik harritu zuen; izan ere, hautatutako dipu-
tatuek euren aulkiak ez betetzeko konpromisoa
hartu zuten. Horrek Espainiako estamentuen
eta gainontzekoen gaitzespena eragin zuen,
formula horrek hautesleen artean arrakastarik
izango ez zuela uste baitzuten. Hain zuzen ere,
hor gertatu zen bigarren ustekabekoa. 172.110
boto lortu zituen, bere oposizio nagusia zen
Euskadiko Ezkerrak izandako botoen bikoitza
hain zuzen ere. Emaitzek gainerako alderdiak
harritu zituen. Guztira, hiru diputatu
(Francisco Letamendia «Ortzi», Telesforo
Monzon eta Periko Solabarria) eta senatari bat
(Miguel Castells) lortu zituen. Egiaztagutunak
jasotzera joaterakoan, Monzon EAJko diputatu
gisa berrogei urtetan erabilitako aulki berean
eseri zen.
Emaitza bikain horiek hilabete beranduago
hobetu egin zituzten, izan ere, 1979ko apirilean
estreinakoz egin ziren udal hauteskundeetan
sekulako emaitzak lortu zituen HBk. Lehen
urratsak ematen hasi zenetik urtebete baino ez
zen pasa, eta jada Hego Euskal Herriko
bigarren indar politikoa bihurtu zen. 211.000
irrikan zeuden alderdiaren barnean aurkako jar- boto lortu zituzten Batzar Nagusietan eta
rerak bazeuden ere, azkenean, EAJk Nafarroako Foru Parlamentuan, eta 282 zine-
Espainiako Konstituzioaren erreferendumerako gotzi eta hamar alkatetza. Zinegotzien baturak
abstentzioa eskatzea erabaki zuen. Abstentzio- ez ditu boto guztiak islatzen, baina kontuan
aren jarrera justifikatzeko, eta Ezker Abertza- izan behar da herri hautagai asko aurkeztu
letik aldentzeko, 1978ko urriaren 28an, EAJk zirela HBren izena hartu gabe. Denbora pasatu
«Terrorismoaren aurkako» manifestazioa deitu ahala, Herri Batasunak zinegotzi kopurua
zuen Bilbon. Egun eta hiri berean, HBk ere handitu zuen, neurri batean, hautagaitza mota
beste manifestazio bat deitu zuen, «Atzoko eta horren murrizketari esker.
Untitled-2eusk.indd 10 22/04/2008 20:14:46