1950 sonrası türk resmġnde fġgüratġf soyutlama

162 Pages·2015·6.24 MB·Turkish

T.C.
TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
GÜZEL SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI
RESĠM-Ġġ EĞĠTĠMĠ BÖLÜM DALI RESĠM BÖLÜMÜ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

1950 SONRASI TÜRK RESMĠNDE
FĠGÜRATĠF SOYUTLAMA

EMEL AKIN

TEZ DANIġMANI
ÖĞR. GÖR. DR. DENĠZ GÖKDUMAN

EDĠRNE 2015
T.C.
TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
GÜZEL SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI
RESĠM-Ġġ EĞĠTĠMĠ BÖLÜM DALI RESĠM BÖLÜMÜ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

1950 SONRASI TÜRK RESMĠNDE
FĠGÜRATĠF SOYUTLAMA

EMEL AKIN
1088215104

TEZ DANIġMANI
ÖĞR. GÖR. DR. DENĠZ GÖKDUMAN

EDĠRNE 2015
i
ÖNSÖZ
Figür resmi, tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye‟de de büyük geliĢmeler
göstererek sürekli bir iletiĢim aracı haline gelmiĢtir. Figür resminin Türk resim
sanatına giriĢ ve geliĢme sürecinin doğru anlaĢılması adına, baĢlangıcından bu güne
Türk resminin figür resmi ile iliĢkisi incelenerek geçirdiği değiĢimler ele alınmıĢtır.
1950 sonrası Türk resminde figüratif soyutlamanın incelendiği bu araĢtırmada, batı
sanatının Türk resmi üzerindeki etkileri ve Türk resim sanatçılarının yaĢadığı
değiĢimlere yer verilmiĢtir.
Osmanlı Devleti‟nin yıkılmasının ardından yaĢanan siyasi, toplumsal ve
kültürel geliĢmeler ıĢığında Türk resim sanatı büyük bir geliĢme süreci içerisine
girmiĢtir. Figür resminin Türk resim sanatına giriĢ sürecinde, kültür ile etkileĢimi
sonucu gösterdiği değiĢim, akımlar ve bu değiĢimden etkilenen sanatçılar; 1950
sonrası Türk resminin araĢtırılması, tezin en önemli amacıdır.
1950 sonrası Türk sanatında figüratif soyutlama sanatının incelenmesinin
amaçlandığı bu süreçte bilgi, tecrübe ve desteklerini esirgemeyen baĢta danıĢmanım
Sn. Öğr. Gör. Dr. Deniz GÖKDUMAN‟ a, Sn. Doç. Dr. Nurcan PERDAHÇI‟ ya, Sn.
Yrd. Doç. Dr. Mehtap KODAMAN‟ a, aileme, minnet ve Ģükranlarımı sunarım.
ii
ÖZET
1950 SONRASI TÜRK RESMĠNDE
FĠGÜRATĠF SOYUTLAMA
Bu araĢtırmada 1950 sonrası Türk Resim Sanatında figüratif resim
anlayıĢının soyut sanat içerisinde nasıl bir geliĢim süreci izlediğinin ve Türk
resmindeki yerinin kuramsal bir çerçevede incelenmesi amaçlanmıĢtır. Bu araĢtırma
figürün ele alındıktan sonra nasıl farklılaĢarak soyutlandığının, izlediği geliĢim
sürecinin anlaĢılması açısından önemlidir. AraĢtırma 1950 Sonrası Türk Resim
Sanatında Figüratif Soyutlamanın geliĢim süreci, figüratif soyutlama yapan sanatçılar
ve eserleri ile sınırlıdır.
AraĢtırmanın birinci bölümünde; problem, araĢtırmanın amacı, önemi,
sınırlılıklar, tanımlar, sayıtlılar, kısaltmalar, araĢtırmanın yöntemi yer almaktadır.
AraĢtırmanın ikinci bölümünde; figür, figüratif resim, soyutlama ve sanatta
soyutlama kavramları vurgulanarak, figüratif resmin soyutlamaya olan etkilerinden
bahsedilmiĢtir.
Figür ve figüratif soyutlama kavramının Türk resim sanatı içerisindeki yeri
ve tarihsel geliĢimi baĢlığı altında yer alan üçüncü bölümde, Türk sanatında figürün
ilk oluĢum sürecine değinerek minyatür sanatından itibaren ele alınmıĢ, devamında
ise Batı resim sanatından etkilenerek geliĢtiği dönemlere yer verilmiĢtir. Müstakil
Ressamlar ve HeykeltıraĢlar Birliği ile ortaya çıkan kübist eğilimler ve sonrasında
meydana gelen sanat akımları ile kurulan gruplar içerisinde, figür resminin yeri
araĢtırılmıĢ, sanat akımlarının anlatım biçimi, tekniği, konusu ve sanat anlayıĢında
ortaya çıkan figürün ele alınıĢ biçimindeki farklılıklar incelenmiĢtir.
AraĢtırmanın dördüncü bölümde ise ÇağdaĢ Türk Resim sanatında figüratif
soyutlama yapan ressamlar, Cevat Dereli, Avni ArbaĢ, Selim Turan, Ferruh BaĢağa,
Bedri Rahmi Eyüboğlu, Mustafa EsirkuĢ, Nurullah Berk, Fikret Mualla, Mehmet
iii
Güleryüz, Abidin Dino, Burhan Uygur, Mustafa Ata, Muzaffer Akyol, Fikret Otyam,
Utku Varlık, Onay AkbaĢ ve Mustafa Horasan resimleri incelenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Figüratif Resim; Soyutlama; Figüratif Soyutlama;
Müstakil Ressamlar ve HeykeltıraĢlar Birliği; D Grubu, Yeniler Grubu, Onlar
Grubu,Türk resim sanatı.
iv
ABSTRACT
THE FIGURATIVE ABSTRACTION IN TURKISH PICTORIAL
ART AFTER THE YEARS 1950
In this study it is aimed to look into figurative pictorial art approach in
Turkish painting after the years of 1950 and it is also aimed to show how it improved
in the abstract art.
What we would like to express in this study is that we want to represent how
a figure taken is differentiated by making it abstract and show its improving process.
The study is limited with developing process of figurative abstraction in
Turkish pictorial art after the years of 1950 and artists who make figurative
abstraction and their works.
In the first part of the study, it can be seen the problem, the aim and
importance of the study, limitations, numerals, the abbreviations and the method of
this research.
In the second part of the study, it is mentioned the effects of figurative
paintings to abstraction by stressing the concept of figure, figurative painting,
abstraction and especially abstraction in pictorial art.
The third part of the study deals with the importance of figure and concept
of figurative painting in Turkish pictorial art and its historical evolution.
Starting with the art of miniature which is the first figure in Turkish pictorial
art and then how it is influenced by western pictorial art and expressed the process of
evolution. By the Union of Independent Painters and Sculptors, some cubist trends
emerged. Then later some groups formed with this new art movements.
It is analyzed how they handle figurative painting, their techniques,
expressing styles and art approaches and differences.
v
In the fourth and the last part of the study, the contemporary Turkish artists
who make figurative abstractions such as Cevat Dereli, Avni ArbaĢ, Selim Turan,
Ferruh BaĢağa, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Mustafa EsirkuĢ, Nurullah Berk, Fikret
Mualla, Mehmet Güleryüz, Abidin Dino, Fikret Mualla, Burhan Uygur, Mustafa Ata,
Utku Varlık, Burhan Uygur, Muzaffer Akyol, Fikret Otyam, Onay AkbaĢ and
Mustafa Horasan are introduced and their works are reviewed thoroughly.
Key words: figurative painting, abstraction, figurative abstraction, the
Union of Independent Painters and Sculptors, the D group, the New Group, The tenth
group, Turkish pictorial art
vi
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
ÖNSÖZ ......................................................................................................................... i
ÖZET ........................................................................................................................... ii
ABSTRACT ............................................................................................................... iv
ĠÇĠNDEKĠLER ......................................................................................................... vi
RESĠMLER LĠSTESĠ ............................................................................................... ix
1. GĠRĠġ ...................................................................................................................... 1
1.1. Problem ............................................................................................................ 1
1.2. Amacı ............................................................................................................... 2
1.3. Önemi .............................................................................................................. 3
1.4. Sınırlılıkları ...................................................................................................... 3
1.5. Sayıltılar ........................................................................................................... 4
1.6. Kısaltmalar ....................................................................................................... 4
1.7. AraĢtırmanın Yöntemi ..................................................................................... 4
1.7.1. AraĢtırmanın Modeli ............................................................................ 4
1.7.2. Verilerin Toplanması ........................................................................... 4
2. FĠGÜR, SOYUTLAMA VE FĠGÜRATĠF SOYUTLAMA ............................... 5
2.1. Figüratif Resim ................................................................................................ 5
2.2. Soyutlama kavramı ve Sanatta Soyutlama ...................................................... 8
2.2.1. Soyutlama Kavramı ............................................................................. 8
2.2.2. Sanatta Soyutlama ................................................................................ 9
2.2.2.1. Geometrik Soyutlama ......................................................... 10
2.2.2.2. Lirik Soyutlama .................................................................. 12
2.2.2.3. Geometrik Non-Figüratif Soyutlama .................................. 13
2.2.2.4. Lirik Non-Figüratif Soyutlama ........................................... 14
2.2.2.5. Figuratif Soyutlama ............................................................ 15
vii
3. 1950 ÖNCESĠ TÜRK RESĠM SANATININ TARĠHSEL GELĠġĠMĠ .......... 17
3.1. Türk Resminin GeliĢim Dönemi .................................................................... 22
3.2. Cumhuriyet Öncesi Toplumsal Yapı ............................................................. 26
3.3. Cumhuriyet Dönemi Toplumsal Yapı ........................................................... 28
3.4. Cumhuriyet Döneminde Modern Sanat Temayülleri..................................... 29
3.5. Cumhuriyet Döneminde Kurulan Sanat Grupları .......................................... 35
3.5.1. Müstakil Ressamlar ve HeykeltıraĢlar Birliği .................................... 35
3.5.2. D Grubu ............................................................................................. 40
3.5.3. Yeniler Grubu .................................................................................... 45
3.5.4. Onlar Grubu ....................................................................................... 49
3.6. 1950 Sonrası Figüratif Resmin GeliĢim Süreci ............................................. 51
3.7. 1950 Sonrası Dönemde Soyut Resme GeçiĢ ................................................. 58
3.7.1. Lirik Soyut Sanat Eğilimi .................................................................. 73
3.7.2. Geometrik - Non Figüratifler ............................................................. 76
3.7.3. Lirik Non - Figüratif Soyutlama ........................................................ 77
3.8. Figüratif Resmin Soyut Sanat Ġçindeki Algısı .............................................. 77
3.9. Figüratif Soyutlamaya GeçiĢ Süreci ............................................................. 79
3.10. Figüratif Sanat Eğilimleri .............................................................................. 86
3.10.1. Toplumsal - Gerçekçi Eğilim ............................................................. 86
3.10.2. Gerçeküstücü (Sürrealist) Sanat Eğilimi ............................................ 91
3.10.3. Naif Sanat Eğilimi ............................................................................. 93
3.10.4. DıĢavurumcular .................................................................................. 96
4. ÇAĞDAġ TÜRK RESĠM SANATINDA FĠGÜRATĠF SOYUTLAMA
YAPAN SANATÇILAR VE ESERLERi ........................................................ 103
4.1. Cevat Dereli (1900-1989) ............................................................................ 103
4.2. Fikret Mualla (1903-1967) .......................................................................... 105
4.3. Nurullah Berk (1906-1982) ......................................................................... 107
4.4. Bedri Rahmi Eyüboğlu (1911-1975) ........................................................... 110
4.4. Abidin Dino (1913-1993) ............................................................................ 111
4.6. Selim Turan (1915-1994) ............................................................................ 113
4.7. Ferruh BaĢağa (1915-2010) ......................................................................... 117
4.8. Avni ArbaĢ (1919-2003) .............................................................................. 119
4.9. Mustafa EsirkuĢ (1921-1986) ...................................................................... 120
viii
4.10. Mehmet Güleryüz (1938 - ) ......................................................................... 123
4.11. Burhan Uygur (1940-1992) ......................................................................... 126
4.12. Utku Varlık (1942 - ) ................................................................................... 129
4.13. Mustafa Ata (1945 - ) .................................................................................. 131
4.14. Onay AkbaĢ (1964 - ) .................................................................................. 134
4.15. Mustafa Horosan (1965 - ) ........................................................................... 136
SONUÇ .................................................................................................................. 1391
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 141