1947 sonrası urdu hikayeciliği ve intizar hüseyin

135 Pages·2014·1.35 MB·Turkish

(cid:1)stanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Do(cid:2)u Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı
Urdu Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

1947 SONRASI URDU H(cid:1)KAYEC(cid:1)L(cid:1)(cid:3)(cid:1) VE
(cid:1)NT(cid:1)ZAR HÜSEY(cid:1)N

Gizem Do(cid:2)an
2501100104

Tez Danı(cid:4)manı(cid:1)
Yrd. Doç. Dr. Zekai Karda(cid:4)

(cid:1)stanbul 2014

(cid:1)
1947 Sonrası Urdu Hikayecili(cid:1)i ve (cid:2)ntizar Hüseyin
Gizem Do(cid:1)an
ÖZ

Çalı(cid:1)mamızın konusunu 1947 sonrası Urdu Hikayecili(cid:2)i ve (cid:3)ntizar Hüseyin
olu(cid:1)turmaktadır. 1947 yılı bölge tarihinde önemli bir dönüm noktasına i(cid:1)aret
etmektedir. Müslüman ve Hinduların beraber yürüttükleri ba(cid:2)ımsızlık mücadelesi
ba(cid:1)arıyla sonuçlanmı(cid:1)tır. Hindistan’ın (cid:3)ngiliz esaretinden kurtularak ba(cid:2)ımsızlı(cid:2)ına
kavu(cid:1)masıyla bu kıtada Müslüman ço(cid:2)unlu(cid:2)un olu(cid:1)turdu(cid:2)u Pakistan ve Hindu
ço(cid:2)unlu(cid:2)unun olu(cid:1)turdu(cid:2)u Hindistan olmak üzere iki ayrı devlet vücut bulmu(cid:1)tur.
1947 sonrası Urdu hikayecili(cid:2)inin anlatımına geçilmeden önce tezimizin I.
bölümünde ilk olarak Urdu edebiyatında nesir türünün do(cid:2)u(cid:1)u, ardından II. bölümde
hikaye türünün ortaya çıkı(cid:1)ına kadar olan süreç, Urdu hikayesini etkileyen edebi
akımlar ve dönemin önemli yazarları hakkında bilgi verilmi(cid:1)tir. Dört bölümden
olu(cid:1)an tezimin III. bölümünde ise 1947 sonrası Urdu hikayecili(cid:2)i, yazarları ve
bölünmenin hikaye türüne etkileri incelenmi(cid:1)tir. Son olarak IV. bölümde Urdu
edebiyatının ya(cid:1)ayan efsanesi olan (cid:3)ntizar Hüseyin’in hayatına, edebi ki(cid:1)ili(cid:2)ine ve
eserlerine yer verilmi(cid:1)tir.

Anahtar Kelimeler: Urdu Edebiyatı, hikayecilik, bölünme, (cid:3)ntizar Hüseyin

(cid:1)
iii(cid:1)
(cid:1)
(cid:1)
Urdu Narration After 1947 and Intizar Husain
Gizem Do(cid:1)an
ABSTRACT

This study constitutes Urdu Narration After 1947 and Intizar Hussain. 1947 is
the year, accepted as milestone in the history of Indian subcontinent. The struggle of
independence, has been done by Muslims and Hindus ended in a great success for
both parts. Two different countries from one has been established as India had its
independence from the captivity of the United Kingdom. On one hand, Pakistan with
Muslim majority, on the other hand, India with Hindu majority. Before continue to
the explanation of Urdu Narration After 1947, in the first chapter we provided an
explanation of birth of Urdu prose and first signs of tales and stories. In the second
chapter, the period until the emergence of stories genre, and then, some different
literature trends that had a considerable impact on Urdu literature along with
information about several memorable writers were explained. In the third chapter, we
primarily covered literature environment after 1947, writers and the impact on the
genre of stories caused by partition ofIndia. Lasty, in the forth chapter, we analysed
the life and literary character of one of the most significant name in Urdu literature,
who dedicated himself for himself fort his purpose, as well as recognised as a living-
legend in Pakistan, Intizar Hussain.
.

Keywords: Urdu Literature, narration, partititon, Intizar Hussain

iv(cid:1)
(cid:1)
ÖNSÖZ
Urdu edebiyatında modern hikaye türü ortaya çıkı(cid:1)ından itibaren en makul
düzyazı türü olmu(cid:1)tur. Hikaye, edebiyatçılar için duygularını ifade etmek ve halkın
sorunlarını yansıtmak için en etkili edebi tür haline gelmi(cid:1)tir. Hikayede roman gibi
ayrıntılı ve uzun bir yazım tarzı hakim olmadı(cid:2)ından bu tür, hem edebiyatçılar hem
de okuyanlar için vazgeçilmez bir tür olarak varlı(cid:2)ını sürdürmü(cid:1)tür.
Urdu edebiyatında modern hikayenin yolculu(cid:2)u Saccâd Haydar Yıldırım,
Prem Çand ve Ra(cid:1)îd’ul Hayri’nin katkılarıyla ba(cid:1)layıp günümüze kadar gelmi(cid:1)tir.
1900’lü yıllardan itibaren Urdu hikayecili(cid:2)inde birçok ini(cid:1) çıkı(cid:1) ya(cid:1)anmı(cid:1), çe(cid:1)itli
edebi akımlardan etkilenilerek konu ve üslup bakımından de(cid:2)i(cid:1)ikler meydana
gelmi(cid:1)tir. Urdu hikayesinin tarihsel süreçte yolculu(cid:2)u sade hikayelerle ba(cid:1)layıp
sembolik, mecazi ve soyut düzeydeki hikayelerle devam ederken, aynı süreç
içerisinde Urdu hikayesi teknik açıdan da kendini yenilenmi(cid:1)tir.
Urdu hikayesi sadece psikolojik ve duygusal durumları ifade etmemi(cid:1), siyasi
ve toplumsal olaylarla da bütünle(cid:1)mi(cid:1)tir. Urdu edebiyatının geçirdi(cid:2)i en büyük
tecrübe 1857’de ya(cid:1)anan Sipahi Ayaklanması ve 1947’de Pakistan devletinin
kurulmasıdır. Pakistan’ın kurulu(cid:1)uyla kar(cid:1)ılıklı mübadele dönemi ba(cid:1)lamı(cid:1), Pakistan
kısmındaki Hindular Hindistan’a Hindistan kısmındaki Müslümanlar Pakistan’a göç
etmek zorunda bırakılmı(cid:1)lardı. Gasp, adam öldürme, taciz, tecavüz gibi insanlık dı(cid:1)ı
suçların i(cid:1)lendi(cid:2)i ve manevi güçlüklerin ya(cid:1)andı(cid:2)ı bu süreç edebiyata da yansımı(cid:1),
ya(cid:1)anan olaylara (cid:1)ahitlik eden edebiyatçılar eserlerinde bu sancılı süreci kaleme
almı(cid:1)lardır. Tezimizde özellikle 1947 sonrası Urdu hikayecili(cid:2)inde ya(cid:1)anan de(cid:2)i(cid:1)im
ve geli(cid:1)imlerinin nasıl oldu(cid:2)unu imkanlarımız do(cid:2)rultusunda incelemeye çalı(cid:1)tık.
Tezimizin I. Bölümünde Urdu nesrinin do(cid:2)u(cid:1)u ve ilk dönem Urdu masal ve
hikayeleri hakkında bilgi verdikten sonra Urdu nesrinin geli(cid:1)imine öncülük eden ve
önemli faydalar sa(cid:2)layan Fort William Koleji’ni ve Aligarh Koleji’ni ele aldık. Urdu
edebiyatının zenginle(cid:1)mesine katkıda bulunan bu kolejlerde görev alan önemli yazar
ve eserlerinin isimlerine yer verdik. Ayrıca toplumsal ve siyasal etkileri kadar edebi
alanda da iz bırakan 1857 Sipahi Ayaklanması hakkında bilgi verdik.
v
II. bölümde modern Urdu hikayesinin do(cid:2)u(cid:1)u ve geli(cid:1)im süreciyle beraber bu
süre zarfındaki önemli hikaye yazarlarını inceledikten sonra Urdu edebiyatında
özellikle hikaye türünü etkileyen edebi akımları ve bu akımları temsil eden yazarların
isimlerine ve eserlerine yer verdik.
Tezimizin III. bölümünde ise öncelikle 1947 sonrası edebi ortamı ele aldık.
Hindistan’ın bölünerek Pakistan’ın kurulmasıyla göç etmek zorunda kalan halkın göç
süreci boyunca ya(cid:1)adıkları elbette ki edebiyata yansımı(cid:1)tı. Biz de bu ba(cid:2)lamda
dönemin hikayelerinin temalarını inceledikten sonra Urdu edebiyatında beliren yeni
dönem hikayecili(cid:2)i ve ülkede ya(cid:1)anan bir takım siyasi istikrarsızlıkların hikaye
türünü ne (cid:1)ekilde etkiledi(cid:2)ini açıkladık.
Son olarak tezimizin IV. bölümünde 1947 sonrası Urdu hikayecili(cid:2)inin en
önemli isimlerinden olan Urdu edebiyatına yazdı(cid:2)ı çe(cid:1)itli edebi türden yazılarıyla
hizmet etmi(cid:1) efsane yazar (cid:3)ntizar Hüseyin’in hayatını ve edebi ki(cid:1)ili(cid:2)ini inceledikten
sonra eserlerinin isimlerine yer verdik. Gelecekte bu sahada ara(cid:1)tırma yapmak
isteyen ara(cid:1)tırmacılara kolaylık sa(cid:2)laması amacıyla sundu(cid:2)umuz bu çalı(cid:1)mada
gösterdi(cid:2)imiz titizli(cid:2)e ra(cid:2)men farkında olmadan yaptı(cid:2)ımız hataların ve eksikliklerin
ho(cid:1)görü ile kar(cid:1)ılanmasını ümid ediyoruz.
Tezimin her a(cid:1)amasında yardımlarını benden esirgemeyen ve ilmî usüllere
uygun bir çalı(cid:1)ma yapmama olanak sa(cid:2)layan de(cid:2)erli hocam ve tez danı(cid:1)manım
Yrd.Doç.Dr. Zekai Karda(cid:1)'a, yardım ve fikirleriyle bana ı(cid:1)ık tutan de(cid:2)erli hocam
Prof. Dr. Halil Toker’e, bana bir dönem danı(cid:1)manlık yapan de(cid:2)erli hocam Doç.Dr.
Durmu(cid:1) Bulgur'a ve bölüm hocalarım Prof.Dr.Celal Soydan, Okutman Ahmet
Eryüksel ve Ara(cid:1).Gör.Dr. Arzu Süren Çiftsüren'e te(cid:1)ekkürü borç bilirim. Ayrıca
yeti(cid:1)memde büyük emekleri olan ve e(cid:2)itim hayatım boyunca her türlü deste(cid:2)i
benden esirgemeyen anne ve babama, Urduca çalı(cid:1)malarıma yardımcı olan de(cid:2)erli
arkada(cid:1)ım Rawish Turan’a te(cid:1)ekkürlerimi sunarım.

Gizem Do(cid:2)an

vi
(cid:1)
(cid:1)Ç(cid:1)NDEK(cid:1)LER
ÖZ ............................................................................................................................... iii
ABSTRACT ............................................................................................................... iv
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v
(cid:1)Ç(cid:1)NDEK(cid:1)LER ........................................................................................................ vii
KISALTMALAR ...................................................................................................... ix
G(cid:1)R(cid:1)(cid:2) .......................................................................................................................... 1

1. BÖLÜM: URDU NESR(cid:1) ....................................................................................... 9
1.1. URDU NESR(cid:1)N(cid:1)N DO(cid:3)U(cid:2)U ........................................................................ 9
1.2. URDU NESR(cid:1)N(cid:1)N GEL(cid:1)(cid:2)(cid:1)M(cid:1) .................................................................... 12
1.2.1. FORT WILLIAM KOLEJ(cid:1) ..................................................................... 12
1.2.2. AL(cid:1)GARH KOLEJ(cid:1) ................................................................................ 17
1.2.2.1. 1857 AYAKLANMASI .................................................................. 18
1.2.2.2. SIR SEYY(cid:1)D AHMED HAN VE AL(cid:1)GARH HAREKET(cid:1) ........... 20
1.2.2.3. KOLEJ(cid:1)N KURULU(cid:2)U ...................................................................... 24

2. BÖLÜM: URDU EDEB(cid:1)YATINDA MODERN H(cid:1)KAYE ............................. 32
2.1. MODERN URDU H(cid:1)KAYES(cid:1)N(cid:1)N DO(cid:3)U(cid:2)U ........................................... 32
2.2. MODERN URDU H(cid:1)KAYES(cid:1)N(cid:1)N GEL(cid:1)(cid:2)(cid:1)M(cid:1) ......................................... 36
2.3. ANGARE ....................................................................................................... 40
2.4. (cid:1)LER(cid:1)C(cid:1) YAZARLAR DERNE(cid:3)(cid:1) ............................................................. 42
2.5. MODERN URDU H(cid:1)KAYES(cid:1)N(cid:1) ETK(cid:1)LEYEN EDEB(cid:1) AKIMLAR ..... 44
2.5.1. ROMANT(cid:1)ZM AKIMI ........................................................................... 44
2.5.2. GERÇEKÇ(cid:1)L(cid:1)K AKIMI ......................................................................... 48
2.5.3. (cid:1)LER(cid:1)C(cid:1) EDEB(cid:1)YAT AKIMI ................................................................ 52

vii
(cid:1)
3. BÖLÜM: 1947 SONRASI URDU H(cid:1)KAYEC(cid:1)L(cid:1)(cid:3)(cid:1) ........................................ 57
3.1. PAK(cid:1)STAN’IN KURULU(cid:2)U ...................................................................... 57
3.2. BÖLÜNME DÖNEM(cid:1) EDEB(cid:1) ORTAM .................................................... 59
3.3. BÖLÜNME SONRASI H(cid:1)KAYELERDE TEMALAR ............................ 64
3.3.1. FESADAT DÖNEM(cid:1) TEMALAR ......................................................... 64
3.3.2. GÖÇ TEMASI ........................................................................................ 66
3.4. URDU EDEB(cid:1)YATINDA YEN(cid:1) DÖNEM H(cid:1)KAYEC(cid:1)L(cid:1)K .................... 68
3.4.1. YEN(cid:1)L(cid:1)KÇ(cid:1)L(cid:1)K VE SEMBOL(cid:1)K H(cid:1)KAYE ......................................... 68
3.4.2. S(cid:1)YAS(cid:1) (cid:1)ST(cid:1)KRARSIZLIK DÖNEM(cid:1)N(cid:1)N H(cid:1)KAYEYE
YANSIMASI .................................................................................................... 72
3.5. 1947 SONRASI H(cid:1)KAYE YAZARLARI ................................................... 75

4. BÖLÜM: (cid:1)NT(cid:1)ZAR HÜSEY(cid:1)N .......................................................................... 81
4.1. HAYATI ........................................................................................................ 81
4.1.1. YAZARLIK KAR(cid:1)YER(cid:1)N(cid:1)N BA(cid:2)LAMASI VE MESLEK(cid:1)
GÖREVLER(cid:1) .................................................................................................... 85
4.2. EDEB(cid:1) K(cid:1)(cid:2)(cid:1)L(cid:1)(cid:3)(cid:1) ......................................................................................... 88
4.3. ESERLER(cid:1) .................................................................................................. 108
4.3.1. H(cid:1)KAYE DERLEMELER(cid:1) .................................................................. 108
4.3.2. ROMANLARI ...................................................................................... 110
4.3.3. ÇEV(cid:1)R(cid:1) ESERLER(cid:1) ............................................................................. 111
4.3.4. OYUNLARI ......................................................................................... 112
4.3.5. D(cid:1)(cid:3)ER ESERLER(cid:1) .............................................................................. 112

SONUÇ .................................................................................................................... 114
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 109

(cid:1)
viii
(cid:1)
KISALTMALAR

a.g.e. : Adı geçen eser
a.g.m. : Adı geçen makale
a.g.t. : Adı geçen tez
C. : Cilt
Çev. : Çeviren
d. : Do(cid:1)um
ö. : Ölüm
s. : Sayfa
Sa. : Sayı
salt. : Saltanat
yay. haz. : Yayına hazırlayan
(cid:1)
ix
(cid:1)
(cid:1)
G(cid:1)R(cid:1)(cid:2)
Urdu dilinin ortaya çıkı(cid:1)ıyla ilgili çe(cid:1)itli görü(cid:1)ler olsa da, Müslümanların
Hindistan’daki fetihlerin ardından konu(cid:1)tukları Arapça, Farsça ve Türkçenin
bölgenin yerli dilleriyle karı(cid:1)ması sonucunda (cid:1)ekillenmi(cid:1) bir dil oldu(cid:2)u
bilinmektedir.1 Urdu dilinin dil ailesi olarak kökenine baktı(cid:2)ımızda ise; Batı
Hintçesinin Delhi ve Merut’un civarında yüzyıllarca konu(cid:1)ulan, Saur Senic Prakrit
ailesinden gelen bir dil oldu(cid:2)unu görüyoruz. Urdu dili bu lehçe üzerinden
(cid:1)ekillenmi(cid:1)tir.2 Hint-Avrupa dil grubuna ba(cid:2)lıdır, gramer ve cümle dizimi itibariyle
Hintçeye benzer. Urdu dilinin olu(cid:1)umu (cid:1)öyle gösterilebilir:3
Hint-Avrupa Dilleri
Sanskritçe
Prakrit Dili
Batı Hintçesi Do(cid:2)u Hintçesi( Bengalce vs)

Bengaru Birc Bha(cid:1)a Kannavci Delhi-Mirtha Bölgesi Dili
Urdu Dili
Urdu kelimesi kök itibariyle Türkçe bir kelime olup “Ordu” anlamına
gelmektedir. Bu dile, Kuzey Hindistan’dan gelen Arapça ve Farsça bilmeyen Türk
askerleri tarafından kullanıldı(cid:2)ı için “Urdu” denilmi(cid:1)tir. Yani Urdu dili ilk olarak
Türk ordugâhında konu(cid:1)ulmaya ba(cid:1)lanmı(cid:1)tır. Bu dilin tohumları esas itibariyle
Gazne’den gelen Türklerin Hindistan’ı fethettikleri zaman atılmı(cid:1)tır. Bölgede
ya(cid:1)ayan Hindu ve Müslümanların günden güne artan siyasi ve kültürel münasebetleri
bu dilin geli(cid:1)mesine yardım etmi(cid:1)tir.4 (cid:3)imdi bu sürece göz atalım:
(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)
1 Halil Toker, “Urdu (cid:3)iirine Genel Bir Bakı(cid:1) (Ba(cid:1)langıcından Klasik Dönemin Sonuna Kadar)”,
(cid:2)arkiyat Mecmuası, Sayı: 8, 1998, s.285
2 Ram Babu Saksena, A History of Urdu Literature, Sang-e-Meel Publications, Lahore 1996, s.1
3 Muhammad Sabir, “Urdu Dilinin Men(cid:1)ei ve Mahiyeti”, Türk Kültürü, C:III, Sa:26, Ankara 1964,
s.100
4 Muhammad Sabir, a.g.m, s.101
1
(cid:1)