15. yüzyıl

593 Pages·2013·27.75 MB·Turkish

ALEVl·BEKTA
I · IRLERI
AN L
13.-14.-15. YÜZYIL
İSMAİL ÖZMEN
~
~~
T.C.
KÜLTÜR BAKANLIGI
SANAT/ EDEBİYAT
- 2 Temmuz 1993 günü Sivas Madımak otelinde
çağdışı, yobaz düşüncelilerin yaktığı düşünce
şehidlerinin ateşten semaha duran ruhlarının
kutsal anısına saygıyla sunulur. -
T.C. KÜLTÜR BAKANLIGI YAYINLARI/ 2062
Yayımlar Dairesi Başkanlığı
Sanat - Edehiyat Eserleri Dizisi/ 162-31
ALEVİ - BEKTAŞİ ŞİİRLERİ
ANTOLOJİSİ
CİLT: 1
(13. Yüzyıldan 16. Yüzyıla Kadar)
İSMAİL ÖZMEN
© T.C. KÜLTÜR BAKANLIGI, 1998 -ANKARA
ISBN 975-17-1940-2 (Takım)
ISBN 975-17-1941-0
Kapak Düzeni/ Canan BAYRAM
antolojisi [haz.] tsmail,
Alevi-Bektaşi şiirleri ı
özmen. - Ankara : KUltür 1998.
Bakanlı~ı,
5 c. ; 24 cm. - (Kültür ;
Bakanlı~ı yayınları
2062. Yayımlar Dairesi Baıkanlı~ı sanat-edebiyat
eserleri dizisi ; 162-31)
ISBN 975-17-1940-2(tk.)
I. özmen, II. Seriler: .
İsmail.
811
Birinci Baskı, 5.000 Adet
TÜRK TARİH KURUMU BASIMEVİ -ANKARA, 1998
Sözlü anlatım geleneğine daha çok bağlı kalmış Anadolu edebiyatı
özünü yaşadığı topraklar üzerindeki uygarlıktan alır. Anadolu uygarlığının
yapı taşlarından birini oluşturan kültür kollarından biri de şiirdir.
"Alevi ve Bektaşi Şiirleri Antolojisi"ni hazırlayan İsmail Özmen, bir
kültür ürünü olan şiirin Selçuklu ve Osmanlı cjönemlerindeki sanatlar
arasında en karmaşık, en değişik yapıda olduğunu belirtmektedir. Özmen,
divan şairlerinin de kendi kendini bilme ve anlama bilincinden yoksun
olduğunu savunmaktadır. Özmen, bu şiir geleneğinin karşısına Alevi ve
Bektaşi şiirini koyarak, değişik bir antoloji çalışması gerçekleştirmiştir.
Antolojiler, kitap okurları için birer yol gösterici kaynaklardır. Okurlar
ulaşmak istedikleri yazara, esere ve konuya antolojiler sayesinde ulaşırlar.
İsmail Özmen'in bu titiz çalışması da Alevi ve Bektaşi şiirlerinin dinamik
yapısını ve tarihsel sürecini okura aktarması açısından önemli bir eserdir.
Bu oylumlu ve zahmetli çal!şması nedeniyle İsmail Özmen'e, kitabı
okurla buluşturan Yayımlar Dairesi Başkanllğl'na ve emeği geçen herkese
teşekkürlerimi sunarım.
M. İstemihan TALAY
Kültür Bakam

İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER VII
SUNU
GİRİŞ........................................................................................................................... 9
13 -15. YÜZ YIL ALEVİ -BEKTAŞİ ŞİİRİ ÜZERİNE 17
A) Genel bir bakış ................................................... _. ........................ :................... 17
8) Tasavvuf ve Hurufiliğin etkisi ........................................................................ 21
C) Vahdet-i Vücud Felsefesinde İnsan ................................................................ 22
D) Melametilerin etkisi ................................................ ........................................ 22
E) Fütuvvet ve tasavvuf ............................................................... .,...................... 25
F) Ahilik ve etkisi ................................................................................................ 26
G) Dönmeler ve etkileri ....................................................................................... 28
H) Sars.ıntı dönemleri............................................................................................ 28
İ) İslam dininin genel ilkeleri ve etkileri.............................................................. 29
1 - Evren......................................................................................................... 29
2 - Tanrı.......................................................................................................... 29
3- Kitap .......................................................................................................... 30
4 - İnsan ................................................................................................ :......... 30
5 - Ruh ( tin ) .. ...... ..... . .. .......................... ........... .................... .... ..................... 31
6 - Görev -yetki -sorumluluk........................................................................ 31
7 - Helal -haram ............................................................................................ 31
8 - İman.......................................................................................................... 32
9- Kader......................................................................................................... 32
10 - İrade -özgürlük......................................................................................... 32
11 - Kadın......................................................................................................... 33
12 - Yontu -Resim -Müzik............................................................................. 34
13 - Yumuşaklık -Sertlik Durumu................................................................... 34
14- İçki............................................................................................................ 34
15 - Yasaklama -Haram .................... ......................... .... ........ ............. ............ 35
16 - Sonuç ......................................................................................................... 35
VIII iÇiNDEKiLER
HACI BEKTAŞ VELİ 39
1 -Yaşam öyküsü . .. .. .. . .... ....... .. ... .. ............ ..... ... ... .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. ... . .. .. .. .... .. .. . .. .. . 39
2 - Eserleri .. .. . .. .. .. . .. ... .. ... .. .. .. . .. .. .. .. . .. ... ............. .. .. .. ... .. . .... .... .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. 41
3 -Felsefesi .................................... ............................. .............................. ........ 44
Eserlerinden Örnekler···················'···································································· 49
A) Şiirleri ...................................................................................................... 49
B) Metinler.................................................................................................... 52
1-Makalattan Seçmeler.......................................................................... 52
il -Kitab -ül Fevaid ( Fevaiidname) den Seçmeler................................ 53
C) Seçme Sözler............................................................................................ 58
SEYYİD ALİ SULTAN 63
YUNUS EMRE ......................................................................................................... 65
A) Yunus'un Kimliği ............................................................................................ 65
a) Genel Olarak (Tarihi Yaşamı) .................................................................. 65
b) Söylencelerdeki Yunus Emre.................................................................... 66
2 -Yunus Emre'de İnsan Kavramı....................................................................... 71
3 -Yunus Emre'de Aşk Kavramı......................................................................... 75
4-Yunus Emre'de Dost ve Dostluk Kavramı...................................................... 76
5 -Yunus Emre'de Ölüm Kavramı....................................................................... 80
6 -Yunus Emre'de Dervişlik Kavramı................................................................. 81
a) Kırklar ve Dervişler Söylencesi .. ............................. ........................... ... ... 82
b) Yunus Emre'de Şiirin İşlevi ......... :............................................................ 85
c) Yunus Emre'de Dört Kapı, Kırk Makam................................................... 87
7 -Yunus Emre'de Düşünce ve Mizah Anlayışı ........... .. ...... ................... .. .. .. ... .. . 90
B) Şiirlerinden Örnekler ...................................................................................... 93
Birinci Bölüm....................................................................................................... 93
İkinci Bölüm ........................................................................................................ 125
SAİD EMRE 183
a) Yaşam Öyküsü................................................................................................. 183
b) Söylencedeki Yeri ............................................................................................ 184
Şiirlerinden Örnekler............................................................................................ 192
ABDAL MUSA SULTAN ...................................................................................... 203
A -Şiirlerinden Örnekler ..................................................................................... 205
B -Nasıhatnamesinden .... ... . .. ... ..................... .. .. . . ........................ .. .. .. ........... ..... .. 207
C -Velayetnamesinden ....................................................................................... 208
iÇİNUt;KİLER IX
KAYGUSUZ ABDAL ............................................................................................. 215
1) Yaşam Oy ki.isti .. .. ... . . .. . .. .. ...... .... ..... .. .. . . . . .. ............ ... . ..... .. .. .. .. .. .. .............. .... .. 215
il) Yapıtları ...................................................................................... :. ................. 215
III) Edebi Kişiliği ................................................................................................ 216
Şiirlerinden Örnekler ...................................................................................... 219
iV) Di.iz Yazılarından Örnekler ............................................................................ 245
SEYYİD NESİMİ . ... ....................... ............................ ... .. ......................... ... ............. 249
Şiirlerinden Örnekler ............................................................................................ 260
NEDİMİ .............................................................................. ;. ...................................... 397
TEMENNAY İ ................................................... ····················· ..................... ·............... 399
SADIK ABDAL ............. ... .. .......................... .. ......................... ................................. 401
SURURİ ...................................................................................................................... 409
KÜÇÜK ABDAL (KÖÇEK ABDAL) ................................................................ 413
BARAK BABA .................................................................. .............................. ......... 417
Barak Baba Risalesi ..................................................... .............................. .. ........ 420
GÜVENÇ ABDAL (Genç Abdal ) ................................ .......................... ........... 437
ŞEYH BEDREDDİN SİMAVİ ....... ... ........................ ... .. ...................................... 443
Kişilik Yapısı ........................................................................................................ 445
Varidattan Seçme Örnekler ..... . .. . .. . . .. ..... .. .. .. ........ .. .. .. .. . . ........ .. .. .. .. .. . .. . . . . . ... . ........ 446
VARİDAT İÇİN TASAVVUFİ TERİMLER SÖZLÜGÜ ............ ............... 469
SÖZLÜK .................................................................................................................... 497
KAYNAKÇA ........................................................................................................, ..... 567