Гісторыя Вялікага Княства Літоўскага 1248-1377 г.

314 Pages·2015·58.888 MB·Belarusian

by  Краўцэвіч А.

ВЯЛIКАЕ КНЯСТВА ЛIТОУСКАЕ ПРЫ АЛЬГЕР ДЗЕ (1377 г.)
16° 20°
56
Q) Хельмiнская зямля
·, ·.@
Мiхалауская зямля
'@ Добжыньская зямля
@ Познаньская зямля
®
Куя:)fскае княства (Куявы)
@ Калiшская зямля
ф Ленчыцкая зямля
®
Серадзьская зямля
®
Сандамiрская зямля
@ Сталiцы дзяржау на 1345 г.
0 Цэнтры зямель i удзельных княствау
о lншыя гарады i населеныя пункты
- Межы ВКЛ у 1377 г.
Межы Польскага каралеуства
• • • Лiнiя nадзелу ВКЛ на вiленскую
i троцкую nаловы з 1345 г.
Межы уладанняу лiтоускiх князёу,
• • • якiя знаходзiлiся у васальнай залеж­
насцi ад польскага караля ( 1366-1370)
Межы уладанняу князёу Карыятавiчау
Тэрыторыя ВКЛ да 1345 г.
Тэрыторыя ВКЛ у 1377 г.
Тэрыторыя, спрэчная nамiж ВКЛ i
Польскiм каралеуствам
Тэрыторыя, спрэчная nамiж ВКЛ i
Вялiкiм Княствам Маскоускiм
Частка Поля, якое выкарыстоувалi
воз. ~ татары для качэуяу
Еалато,., Землi, якiя кантралявалiся ардынскай
адмiнiстрацыяй да 1396 г.
Незаселенае пруска-лiцвiнскае пагра­
нiчча
45
,___ _. .::.._ ___. .__ __ .......; ..__ Калабжэг [арады,_як~ У розныя гады
,...,.,,...---=--..:....----...;....--"-=""'""'"--'-----'-....:..-->---'-~-...,....,,+.--------=-'-'---"'----,"""-="""~-...;;;..;'---->'--"......_ __,~ уваходз1л1 у Ганзу
1362Х Найбольш буйныя бiтвы з nазначэн­
нем года
Аутары карты: Сцяпан i Вiктар Цемушавы

Аляксандр Краўцэвіч
ГІСТОРЫЯ
Вядікага Княства
Аітоўскага
1248 1377 г.
-
ГАРАДЗЕНСКАЯ
.БІБЛІЯТЭКА

АЛЯКСАНДР КРАЎЦЭВІЧ
ГІСТОРЫЯ ВЯШКАГА КНЯСТВА ШТОЎСКАГА
АД ПАЧАТКУ ГАСПАДАРСТВА ДА
КАРАЛЕЎСТВА ЛІТВЫIРУСІ
(1248 -1341 г.)
ДУУМВІРАТ АЛЬГЕРДАIКЕЙСТУТА ГЕДЫМІНАВІЧАЎ
(1341 -1377 г.)
ГАРОДНЯ-УРОЦЛАЎ 2015
ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА
прысвячаеццатойГародні,якоймыганарымся.
Дзякуемусім, хто з намі.
facebook: knihizhrodna
twitter @KnihiZhrodna
Каардынатар кніжнай серыі
«ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА»:
Павал Мажэйка
Ідэя серыі: Эдвард Дмухоўскі
'Тісторыя Вялікага Княства Літоўскага 1248-1377 г." Аляксандра Краўцэвіча - чарговае выданне
кніжнай серыі ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА.
Кніга 1: Ад пачатку гаспадарства да каралеўства Літвы і Русі (1248 - 1341 г.)
Першыя этапы гісторыі Вялікага Княства Літоўскага (1248 - 1341 г. - стварэнне дзяржавы, змаганне
за выжыванне, пачатак тэрытарыяльнага росту) прадстаўленыя ў еўрапейскім і беларускім гістарычным
кантэксце. Тэкст навуковы, дапоўнены даведкавым апаратам, разлічаны на гісторыкаў, настаўнікаў,
студэнтаў і ўсіх зацікаўленых гісторыяй.
Навуковы рэдактар: доктар гістарычных навук Валянцін Голубеў
Рэцэнзенты: доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук,
кандыдат гістарычных навук Васіль Варонін
Карэктар: Валянціна Жук
Кніга 2: Дуумвірат Альгерда і Кейстута Гедымінавічаў (1341 - 1377 г.)
Працяг дзеяў Вялікага Княства Літоўскага прысвечаны гаспадаранню дуумвірата Альгерда і Кей­
стута Гедымінавічаў. Тэкст забяспечаны навуковым апаратам, разлічаны не толькі на гісторыкаў, але і на
настаўнікаў, студэнтаў і ўсіх аматараў гісторыі.
Рэцэнзенты: доктар гістарычных навук Валянцін Голубеў
доктар гістарычных навук Алесь Смалянчук
старшы выкладчык кафедры тэорыі і гісторыі дзяржавы і права Акадэміі Міністэрства
ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь Андрэй Радаман
Карэктар: Кася Крот
Дызайн вокладкі: Іван Паўлёнак
Вёрстка: Іван Паўлёнак
Шрыфт на вокладцы: Statut, аўтар Дзяніс Серабракоў (www.dsgn.by)
На вокладцы: рэканструкцыя пячаткі Міндаўга; пячатка Кейстута; пячатка Альгерда
ISBN 978-83-7893-121-8
Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu
www.kew.org.pl
Друкарня: Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN im. Stanisława Kulczyńskiego Sp. z o.o.
•4'^y З’яўленне кнігі сталася магчымым у выніку супрацы «ГАРАДЗЕНСКАИ БІБЛІЯТЭКІ» з Калегіумам Усходняй Еўропы
г імя Яна Новака-Езяраньскага ва Уроцлаве і Дэпартаментам публічнай і культурніцкай палітыкі Міністэрства замежных
справаў Полыпчы ў межах конкурсу «Сумесная польска-беларуская дзейнасць». Кніга прадстаўляе погляды аўтара і не
Ministerstwo3 P°!ska з’яўляецца афіцыйнай пазіцыяй Міністэрства замежных справаў Полынчы.
Spraw Zagranicznych
Copyright © Гарадзенская Бібліятэка, 2015
© Аляксандр Краўцэвіч, 2015
© карта 1 Аляксандр Краўцэвіч, 2013;
карта 2 Аляксандр Краўцэвіч, Сцяпан Цемушаў 2015
© Kolegium Europy Wschodniej im. Jana
Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu, 2015
Змест
УСТУП..........................................................................................................................................7
Перыядызацыя гісторыі ВКЛ эпохі самастойнасці (1248 - 1569 г.)....................................8
Тэрміналагічныя заўвагі...........................................................................................................10
Кніга 1
Ад пачатку гаспадарсгва да каралеўства Літвы і Русі (1248 -1341 г.)
I. ПАЎСТАННЕ IМАЦАВАННЕ ДЗЯРЖАВЫ НА ПАНЯМОННІ (1248 - 1315 г.)
Глава 1. ПАЧАТАК ГАСПАДАРСТВА. УЗНІКНЕННЕ
ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА..............................................................................13
1.1. Еўрапейскі кантэкст.....................................................................................................13
1.2. Панямонне напярэдадні новай дзяржавы.................................................................21
1.2.1. Этнічная сітуацыя...............................................................................................24
1.2.2. Палітычны стан....................................................................................................27
1.3.Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага...................................................................29
1.3.1. Славяна-балцкі саюз ..........................................................................................29
1.3.2. Наваградак і Міндаўг..........................................................................................32
ГЛАВА 2. ВЫПРАБАВАННЕ НА ТРЫВАЛАСЦЬ (1248 - 1270 г.).............................36
2.1. Змаганне з Галіцка-Валынскім княствам (1248 -1264 г.).....................................36
2.1.1. Першая вайна (1248 -1254 г.)..........................................................................36
2.1.2. Залежнасць ад Галіцка-Валынскага княства (1254 -1258 г.).......................39
2.1.3. Аднаўленне і ўмацаванне незалежнасці ВКЛ (1258 - 1263 г.)....................40
2.2. Кароткая гісторыя каралеўства Літва (1253 -1260 г.) ...........................................42
2.3. Першы ўнутраны крызіс (1263 -1264 г.) ................................................................45
2.4. Першы дуумвірат. Войшалк (1264 - 1267 г.) і Шварн (1264 -1270 г.)................50
ГЛАВА 3. ПАД ЗНАКАМ ПАГОНІ (1270 -1315 г.)........................................................54
3.1. Стабілізацыя пры Трайдэне (1270 - 1282 г.)..........................................................54
3.1.1. Ад абароны да насіупу......................................................................................56
3.1.2. Унутраны стан дзяржавы Трайдэна.................................................................61
3.2. “Цёмныя гады” (1283 - 1292 г.) ................................................................................62
3.2.1. Тварам у твар з Ордэнам.....................................................................................64
3.2.2. Кпггалт знешнепалітычнай дактрыны.............................................................69
3.3. Пачаткі дынастыі Гедыміна (1292 -1295 г.) ...........................................................69
3.4. Віцень. “Рыцар збройны накані...” (1295- 1315 г.)...............................................72
3.4.1. Ваяр, сын ваяра....................................................................................................72
3.4.2. Пагоня на Прусы..................................................................................................73
3.4.3. Словам і мечам. Палітыка ВКЛ у Полынчы, Інфлянтах i Pyci....................76
3.4.4. Ліцвінскі плацдарм у паўночнай Смаленшчыне............................................80
3.4.5 Гаспадарства мацнее............................................................................................81
ПАДСУМАВАННЕ:
ВЫНІКІПЕРШАГА ЭТАПУ ДЗЕЙНАСЦІ ВКЛ (1248 - 1315 г.)...............................85
II. “КАРАЛЕЎСТВА ЛІТВЫIРУСІ”. ГАСПАДАРАННЕ
ГЕДЫМІНА (1316 - 1341 г.)
ГЛАВА 1. ЗАСНАВАЛЬНІК ВЯЛІКАЙ ДЫНАСТЫІ....................................................88
1.1. Далёкае і бліжняе атачэнне........................................................................................88
1.2. Гедымін Дойлід.............................................................................................................91
1.3. Зброяй і словам. Дакгрына знешняй палітыкі.........................................................94
1.4. Пачатак гаспадарання Гедыміна (1316 - 1322 г.).....................................................96
ГЛАВА 2. ВАЙНАIДЫПЛАМАТЫЯ НА ЗАХАДЗЕ....................................................99
2.1. Дыпламатычны марш на Захад (1323 - 1324 г.).....................................................102
2.1.1 Віленскі мірны трактат 2 кастрычніка 1323 г.................................................107
2.1.2. Справа хрышчэння Гедыміна.......................................................................115
2.2. Ліцвінска-польскі саюз (1325 - 1331 г.)..................................................................121
2.3. Заходні кірунак пасля Віленскага міру...................................................................125
ГЛАВА 3. ЛІТВАI РУСЬ......................................................................................................128
3.1. Аб’яднанне беларускіх земляў.................................................................................128
3.1.1. Палессе і Падляшша........................................................................................129
3.1.2. Полацак, Віцебск, Смаленск...........................................................................130
3.2. ВКЛ і Русь, залежная ад татараў.............................................................................136
3.2.1. Адносіны з Ардой..............................................................................................136
3.2.2. Паўночна - Усходняя Русь. Вялікае Княства Уладзімірскае.......................137
3.2.3. Пачаткі ліцвінска-маскоўскай канфрантацыі................................................139
3.2.4. Вялікі Ноўгарад і Пскоў...................................................................................141
3.2.5. Галіцка-Валынская, Кіеўская і Чарнігаўская землі......................................148
ПАДСУМАВАННЕ : ГАСПАДАРСТВА ГЕДЫМІНА.................................................155
Спісскаротаў ..........................................................................................................................162
Крыніцы....................................................................................................................................162
Бібліяграфія..............................................................................................................................163
Храналогія гісторыі ВКЛ да канца гаспадарання Гедыміна.............................................171
Паказальнік імёнаў..................................................................................................................174
Паказальнік геаграфічных назваў .......................................................................................178
Кніга 2
Дуумвірат Альгерда і Кейстута Гедымінавічаў (1341 -1377 г.)
УСТУП......................................................................................................................................187
ГЛАВА 1. ЕЎРОПА ДАЛЬНЯЯ IБЛІЖНЯЯ Ў ДРУГОЙ ПАЛОВЕ 14 ст. 189
1.1. Паглыбленне крызісу....................................................................................................189
1.1.1. “Чорная смерць”..................................................................................................191
Наступствы атакі чумы.......................................................................................193
1.2. Жыццё працягваецца....................................................................................................195
1.3. Міжнародная сітуацыя.................................................................................................198
1.3.1. Суседзі Літвы на рубяжы 40-х гадоў...............................................................212
1.3.2. Пачатак змагання за галіцка-валынскую спадчыну (1340 -1341 г.)...........214
ГЛАВА 2. СТАНАЎЛЕННЕ ДУУМВІРАТУ АЛЬГЕРД-КЕЙСТУТ (1341 -1352 г.) .....219
2.1. Непрысугны вялікі князь Яўнут. 1341 - 1344 г. ......................................................219
2.1.1. Альгерд і Кейстут на межах..............................................................................222
Дапамога Пскову..................................................................................................222
2.2. Дзяржаўны пераварот канца 1344 г. і першыя поспехі дуумвіраў........................225
2.2.1. Асобы дуумвіраў..................................................................................................227
2.2.2. Удалы пачатак......................................................................................................231
2.3. Параза ля ракі Стрэве і крызіс 1348 -1352 г. ..........................................................234
2.3.1. Бітва каля ракі Стрэве ў Аўкпггоце..................................................................234
2.3.2. Аднаўленне вайны за Галіцка-Валынскую Русь (1349 - 1352 г.)................236
Польская спроба хрышчэння Кейстута............................................................238
Уяўны канфлікт паміж Альгердам і Кейстутам каля 1349 - 1350 г. 239
Ваенныя кампаніі 1349 -1351 г. у Галіцка-Валынскай Русі.......................239
Венгерская спроба хрышчэння і прысяга Кейстута.......................................241
2.3.3.Перамір’е 1352 г. Падзел галіцка-валынскай спадчыны.................................244
ГЛАВА 3. “НЕ СПЫНЩЬ, НЕ СТРЫМАЦЬ”. ЛІТВА - СУПЕРДЗЯРЖАВА
ЦЭНТРАЛЬНАЙIУСХОДНЯЙ ЕЎРОПЫ (1353 -1377 г.)........................................249
3.1. Баі за Галічччыну i Валынь у 1353 - 1356 г.............................................................249
3.2. Дыпламатыя на захадзе і прарыў на усходзе (1356 - 1362 г.)...............................253
3.2.1. Дыпламатычныя гульні з Полыичай і Імперыяй у 1357 -1360 г................254
3.2.2. Пералом на Pyci i эскалация вайны з Ордэнам (1358 - 1362 г.) .................258
3.3. Паўза на Pyci i вайна з Ордэнам i Полынчай (1363 -1367 г.) ..............................266
3.4. 3 баямі наперад (1367 - 1377 г.) .................................................................................269
ГЛАВА 4. АГУЛЬНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА ДЗЯРЖАВЫ АЛЬГЕРДА
I КЕЙСТУТА..........................................................................................................................275
4.1. Сістэма дуумвірату.......................................................................................................275
4.2. Рэлігійная палітыка.......................................................................................................278
4.3. Знешнепалітычная дзейнасць.....................................................................................282
Падсумаванне.......................................................................................................................286