1 Metacognities en gegeneraliseerde angst: theorie en behandeling

20 Pages·2007·0.1 MB·Dutch

1 Metacognities en
gegeneraliseerde angst: theorie en
behandeling
Inleiding
Degegeneraliseerdeangststoornis(GAS)wordtgekenmerktdoor
buitensporigeengegeneraliseerdebezorgdheid,diealsoncontroleer-
baarwordtbeleefdendietotgevoelensvanangstleidt.Hetbetreftper
definitieeenlangbestaandestoornis,wantomdediagnosetemogen
stellenmoetendeklachtenlangerdanzesmaandenaanwezigzijn
(DSM-IV-TR;APA,2000).Indepraktijk(b)lijktdetermijnvanzes
maandennogkort.Vaakzijndeklachtenal‘zolangmenzichkan
herinneren’aanwezig.Veelpatiëntenomschrijvenzichzelfdanook
als‘altijdaleentobber’of‘piekeraar’.Mogelijkgaathetdanook
meeromeenpersoonlijkheidskenmerk(ofzelfsstoornis).
Terwijlangststoornisseninhetalgemeengoedbehandelbaarzijnmet
cognitievegedragstherapie,vallenderesultatenbijdeGAStegen(ter-
wijlcognitievegedragstherapiewelalspsychologischebehandeling
vaneerstevoorkeuraangemerktwordt;LSMR,2003).Maarietsmeer
dandehelftvandepatiëntenbereikteenklinischrelevanteverbete-
ring(‘highendstatefunctioning’)(Elgersma&Arntz,1999;Gould,
Safren,O’NeillWashington&Otto,2004;Wells&King,indruk),
terwijlernogaltijdveelgepiekerdwordt(Craske,1999,beschrijftdat
patiëntennaafloopvandebehandelinggemiddeldnog40%vande
dagpiekeren).
Wells(1995)schreefdematigeresultatenvancognitievegedragsthe-
rapiebijdeGAStoeaanhetontbrekenvaneenstoornisspecifiek
model.Hijverwachttedatdebehandelresultatenzoudenverbeteren
alsbehandelprogramma’sgebaseerdzoudenwordenopeentheore-
tischmodelvandemechanismenenfactorendietengrondslaglig-
genaanhetpathologischpiekerendatdeGASkenmerkt.Inhetafge-
lopendecenniumontwikkeldehijeenmetacognitiefmodelvande
GAS.Hetopditmodelgebaseerdebehandelprogrammableekineen
‘openstudie’zeereffectief(Wells&King,indruk).Vandepatiënten
10 MetacognitievetherapiebijdeGAS
voldeed87,5%nabehandelingaandecriteriavoorherstelzoalsge-
formuleerddoorJacobsen(Jacobsen&Truax,1991;zieookFisher,
2006)opdeangstdispositieschaalvandeState-TraitAnxietyInven-
tory-Traitversion(STAI-T;Spielberger,Gorsuch,Lushene,Vagg&
Jacobs,1983).Bijfollow-upnaeenhalfjaareneenjaarbleek75%van
depatiëntennogaltijdtevoldoenaandecriteriavoorherstel.Ookin
eengerandomiseerdonderzoek,waarinmetacognitievetherapiever-
gelekenwerdmetappliedrelaxation,bleekbehandelingvolgenshet
modelvanWellszeereffectief(Wells,Welford,King,Wisely&Men-
del,invoorbereiding).Ditlaatsteonderzoekwerdgebruiktineen
vergelijkendeanalyseuitgevoerddoorFisher(2006).Hijvergeleek
daarinverschillendeonderzochtetherapievormenvoorGAS.Voor
zijnanalysegebruiktehijdecriteriavanJacobsenvoorherstel,toege-
pastopzoweldeSTAI-TalsopdePenn-StateWorryQuestionnaire
(PSWQ;Meyer,Miller,Metzger&Borkovec,1990),eenvragenlijstdie
specifiekdeneigingtotpiekerenmeet.Uitdezeanalysekwamnaar
vorendatnametacognitievetherapie80%vandepatiëntenvoldoet
aandecriteriavanJacobsenvoorherstelopbeidematen.Opde
PSWQblijftdezescoreookbijfollow-upnaeenjaargehandhaafd,op
deSTAI-Tgeldtdatnaeenjaarnogaltijd70%vandepatiëntenher-
steldis.Hiermeeismetacognitievetherapieveeleffectieverdanande-
recognitief-gedragstherapeutischebehandelprogramma’s,dievol-
gensdezeanalysehooguitin50%vandegevallentotherstelleiden.
Uitzonderingiseenandererecentontwikkeldebehandelmethode,
gebaseerdophet‘intoleranceofuncertainty-model’voordeGAS(zie
vooreenbeschrijvingbijv.Dugas,Buhr&Ladouceur,2004;zieook
VanderHeiden,Muris&VanderMolen,2005).Dezebehandelme-
thodeleidtbijafsluitingtot48%hersteldepatiëntenopdePSWQ,
maarbijfollow-upnaeenjaarblijktditpercentagetoegenomentot
64.
Eenbeperkingvandetweeonderzoekennaardeeffectiviteitvanme-
tacognitievetherapiebijdeGASzitindegeringeomvangvandeon-
derzoeksgroepen.Bovendienwaséénstudieongecontroleerd.Om
dieredenkandeconclusienietverdergaandandatheteenveelbelo-
vendebehandelingbetreft,die(veel)naderengoeduitgevoerdonder-
zoekbehoeftomdefinitievereuitsprakentekunnendoenoverdeef-
fectiviteitervan.Inmiddelswordtdoordeeersteauteur,insamenwer-
kingmetdeErasmusUniversiteitRotterdam,eengecontroleerdge-
randomiseerdonderzoekuitgevoerdnaardeeffectenvanmetacogni-
tievetherapie(MCT)bijdeGAS.Deresultatenwordenvergeleken
methetreedsgenoemdespecifiekecognitief-gedragstherapeutische
1 Metacognitiesengegeneraliseerdeangst:theorieenbehandeling 11
behandelprogrammavoordeGAS,gebaseerdopde‘intoleranceof
uncertainty’-theorie(IofU),enmeteenwachtlijstcontrolegroep.
Uiteenvoorlopigeanalysevandeeerste27afgerondebehandelingen
(17indeMCT-conditieen10indeIofU-conditie)blijktdatbeidebe-
handelingenleidentotsignificanteafnamevandeklachten(gemeten
metdeSCL-90endePSWQ)(Rau,2006).Deklachtafnameinde
MCT-conditiewasdaarbijsignificantgroterdanindeIofU-conditie
(figuur1.1).
PSWQ-totaalscores psychoneuroticismeschaal SCL-90
76 250
66 200
56 Wells 150 Wells
46
Dugas 100 Dugas
36
26 50
16 0
meting 1 meting 2 meting 1 meting 2
Figuur1.1 GemiddeldescoresopdePSWQenSCL-90bijvoor-ennameting.
Eeninteressantebevindinghierbijisdatdetweeexperimentelegroe-
pennietsignificantverschillenwatbetreftveranderinginscoresop
deschaal‘positieveopvattingen’(POP)vande‘Meta-CognitiesVra-
genlijst’(MCV;Hermans,Crombez,VanRijsoort&Laeremans,1998)
enopdeIntoleranceofUncertaintyScale(IUS;Buhr&Dugas),maar
welopdeMCV-schaal‘negatieveopvattingen’(NOP)(figuur1.2).
OokwerdindeMCT-conditiegevondendateenveranderinginnega-
tieveopvattingenoverpiekerensignificantsamenhingmeteenscore-
afnameopdePSWQ.Eendergelijkverbandwerdnietgevondenvoor
positievemetacognities.Uitdezevoorlopigeresultatenkangeconclu-
deerdwordendatdeMCTeffectieverlijktdande(ookeffectieve)
IofU-behandeling.Hetverschiltussenbeideconditieskanmogelijk
verklaardwordendooreensterkereafnamevandenegatieveopvattin-
genoverpiekeren,dieindemetacognitievetheorievanGAScentraal
staan.
IndithoofdstukwordtdemetacognitievetheorievandeGASuitge-
breiderbeschreven.Vervolgenswordtdehieropgebaseerdebehande-
lingbeschreven.Voordeuitvoeringvanditbehandelprogrammais
tenbehoevevanhethierbovengenoemdeonderzoekeenprotocol
geschrevenmetdetitelBehandelprotocolmetacognitievetherapie
12 MetacognitievetherapiebijdeGAS
POP-subschaalscores NOP-subschaalscores
35
30
56
25
20 Wells 46 Wells
15 Dugas 36 Dugas
10
26
5
16
0
meting 1 meting 2 meting 1 meting 2
IUS-totaalscores
100
80
60 Wells
40 Dugas
20
0
meting 1 meting 2
Figuur1.2 Verlooptussenvoor-ennametingvandegemiddeldescoresopdePOP-enNOP-
subschaalendeIUS.
GAS:onderzoeksversie(VanderHeiden,Methorst,VanderMolen&
Muris,nietgepubliceerd;ziebijlage1vooreenverkorteversie).Dit
protocolvormdedeleidraadvoordebehandelingvandepatiëntendie
indevolgendedriehoofdstukkenbeschrevenworden.
Metacognitievetheorie
Standaardcognitief-gedragstherapeutischebehandelprogramma’s
richtenzichopdeinhoudvanhetpiekeren.Dezebenaderingis,zoals
indeinleidingalvermeld,maarmatigeffectief.Eenspecifiekmodel
voordeGASmoetdanookvooraldeontwikkelingeninstandhouding
vanhetovermatig,gegeneraliseerdeenoncontroleerbarepiekeren
trachtenteverklaren.Opdiéfactorenmoetdebehandelinggericht
wordeninplaatsvanopdeinhoudvanhetpiekeren.Inhetdoor
Wellsontwikkeldemodelwordenmetacognitiesoverhetpiekeren
zelfbeschouwdalsdecentralefactorenindeontwikkelingenin-
standhoudingvandeGAS(Wells,1995;1997).Metmetacognities
1 Metacognitiesengegeneraliseerdeangst:theorieenbehandeling 13
wordendecognitieveprocessen,strategieënenkennisdiebetrokken
zijnbijdeordeningenbeoordelingvanhetdenkenzelfbedoeld(Fla-
vell,1979;Wells,2004).
Wells(1995)onderscheidttweetypengepieker,gebaseerdopver-
schillenininhoudenfunctie(Wells,1995).
‘Type-1-gepieker’verwijstnaarzorgenoverexternegebeurtenissenen
interneniet-cognitievegebeurtenissen(bijv.lichamelijkereacties).
‘Type-2-gepieker’bestaatuitnegatieveinschattingenvanenzorgen
overdeeigencognitieveervaringenenprocessen.Hetgaatdaarbijin
hoofdzaakompiekerenoverhetpiekeren,ookwelaangeduidals
‘metagepieker’.
‘Type-1-gepieker’omvatdusdezorgenoverallerlei,vaakalledaagse
zaken,zoalsdeeigengezondheidendievanfamilieen/ofvrienden
(‘Ojee,dathoestjevanpazaltochnietbetekenendathijlongontste-
kingheeft?’),derelatie(‘WatisHenklaatthuisvanzijnwerk,zouhij
vreemdgaan?’),dekinderen(‘AlsLottemaarnietaangeredenwordt,
nuzealleennaarschoolmoetfietsen’),hetwerk(‘Alsdiefoutme
maargeenslechtebeoordelingoplevert’),hethuishouden(‘Hebik
welgenoeginhuisvoordievisitevanvrijdag?’),definanciëlesituatie
(‘Ismijnpensioenwelgoedgeregeld?Wantstrakskaniknietrond-
komennamijn65e.Enikverdiennietgenoegomnuextratespa-
ren.’)ofdevrijetijdsbesteding(‘MoetiknuwelnaarDeEftelinggaan?
Misschienishetwelslechtweerdiedagendanvindtniemanderwat
aan.Endatiszondevanhetgeld.’).Ditsoortzorgenzijnvoorveel
mensenherkenbaar,wellichtookvoorualslezer.Hetverschilmet
GAS-patiëntenisdatzijditsoortgedachtenvoortdurendhebben.Is
deeneredentotzorgverdwenen,danvolgtersteevasteennieuwe
redentotzorg.Allerleialledaagsesituatieswordenalsmogelijkbe-
dreigendingeschat,waardoor‘type-1-gepieker’geactiveerdwordtals
eenmanieromdesituatieverdertebeoordelenenermeeomtegaan.
HetpiekerenlijktvoorGAS-patiënteneen(ofmisschienwelde)ma-
nieromenigecontroleteervarenoverambiguesituaties,diedagelijks
voorkomenendusnietofnauwelijkstevermijdenzijn.GAS-patiën-
tenbeschouwenpiekerendanookalshelpendofnuttig,wattotui-
tingkomtindepositievemetacognities(ziefiguur1.3;ophetbegrip
positievemetacognitieswordtindevolgendeparagraafuitgebreider
ingegaan).Depositievemetacognitieszijninfeitederedenwaarom
iemandpiekertinambigueofbedreigendesituaties.
Het‘type-1-gepieker’wordtgekenmerktdooreenaaneenschakeling
van‘watals’-vragen;elke‘watals’-vraagkanweerleidentoteennieu-
we‘watals’-vraagineenpogingoplossingenvoorofmanierenom
omtegaanmetdeverondersteldebedreigingentevinden.Methet
14 MetacognitievetherapiebijdeGAS
‘type-1-gepieker’wordtalshetwaregeprobeerdeennegatievege-
dachteofeenoorspronkelijkezorg‘doortewerken’.Ditproceslijkt
doortegaantotdepatiëntafgeleidwordt(doorandereactiviteitenof
taken)oftoteeninterndoelbereiktis.Inhetlaatstegevalgaathet
vaakomeen‘ervarengevoel’,datopgevatwordtalseentekendat
menmetdesituatieomkangaan(‘ikhebhetgevoeldesituatieaante
kunnen’).Ditgevoelkomtvoortuitdeinschattingdatallemogelijke
gevarenenmogelijkhedenoverdachtzijn(Wells,2004).
‘Type-1-gepieker’kanverschillendeemotionelegevolgenhebben.
Piekerenleidtaanvankelijktotgevoelensvanangst,doordatertel-
kensnieuwegevarenbedachtworden.Doordezegevareningedach-
ten‘doortewerken’kanhet‘ervarengevoel’–hetgevoeldesituatie
aantekunnen–bereiktworden,waardoordezeangstigegevoelens
afnemen.Het‘type-1’gepieker’wordthierdoornegatiefbekrachtigd.
Deangstigegevoelenszelfkunnenechterooknegatiefgeïnterpre-
teerdworden(bijv.alstekendatmendesituatienietaanzalkunnen
ofalstekenvanzwakte),watredenkanzijnvoorverderpiekeren.In
figuur1.3wordtdewederkerigerelatietussen‘type-1-gepieker’en
emotieaangegevenmeteentweezijdigepijl.Dezepijlrepresenteert
ooknogeenanderemogelijkeinvloedvan‘type-1-gepieker’opemo-
tie.Doordattype-1-gepiekervooralverbaal-linguïstischvanaardis
(ofwel:uitwoordenenzinnenbestaat),kanhetdeemotionelever-
werkingvananderetypencognitieveprocessen,zoalsbeelden,ver-
storen.Zobleekhetoproepenvanangstinducerendebeeldeninder-
daadteleidentoteentoenamevanaversievelichamelijkeactivatie,
terwijlhetinwoordenenzinnendenkenaanbeangstigendeonder-
werpenjuistleiddetoteenafnamevandergelijkelichamelijkereacties
(Vrana,Cuthbert&Lang,1986;Lyonfields,Borkovec&Thayer,1995).
Piekerenzoudanookopgevatkunnenwordenalseenmanierom
hevigegevoelensvanangst,diegepaardgaanmetdenkeninbeelden,
tevermijden.Hoewelwerkzaamopdekortetermijn,heefthetvermij-
denvandienaregevoelenstotgevolgdatemotioneleverwerkingvan
naregebeurtenissennietofmoeilijkerplaatsvindt.Opdiemanier
bezienhoudtpiekerendeemotionelesymptomen,diehetgevolgzijn
vangebrekkigeofontbrekendeemotioneleverwerkingofhabituatie,
opdelangeretermijninstand.Zulkenegatieveeffectenvanpiekeren
kunnennegatieveopvattingenoverpiekerenenoverheteigenvermo-
genomgevarenhethoofdtebieden,versterken(Wells,2004).
TijdenseenpiekerperiodewordenbijGAS-patiëntendenegatieve
opvattingenoverhetpiekerprocesendegevolgenvanpiekerengeac-
tiveerd.Blijfthetpiekerenbinnen‘veiligegrenzen’(bijv.doorpositie-
veinschattingenofhettoepassenvancopinggedrag,ofdoorhetsnel
1 Metacognitiesengegeneraliseerdeangst:theorieenbehandeling 15
bereikenvanhet‘ervarengevoel’desituatieaantekunnen)danwor-
dendenegatieveopvattingenmogelijknietvollediggeactiveerd.Het
piekeren(endepositieveopvattingendaarover)wordtindatgeval
negatiefbekrachtigd.Overstijgthetpiekerende‘veiligegrenzen’,dan
wordendenegatieveopvattingenoverdegevolgenvanhetpiekeren
welvollediggeactiveerd.Tweethema’sstaancentraalindezeopvat-
tingen:inschattingenvanhetverliesvancontroleoverheteigenden-
ken(‘ikkanhetpiekerennietmeerstoppen,strakskomikernooit
meeruit’)envanhetgevaarwaartoehetpiekerenzalleiden(‘alsik
zoveelblijfpiekerenwordikmisschienwelgek’).Deactiveringvan
negatieveopvattingenoverhetpiekerenleidttotnegatievebeoorde-
lingenvanhetpiekerenzelf,hetzogenoemdetype-2-gepieker(of
metagepieker).‘Type-2-gepieker’zijndebewustezorgenoverhetvele
enoncontroleerbarepiekerenzelfdiedeGAS-patiëntheeftineenuit
dehandgelopenpiekerperiode.Vaakweerspiegelthettype-2-gepie-
kerletterlijkdenegatievemetacognities,dieindepiekersituatietel-
kensdoorhethoofdspoken.
Hettype-2-gepiekerversterkt(reedsaanwezige)gevoelensvanangst,
zoalsinfiguur1.31.aangegevendoordetweepijlendieeenvicieuze
cirkelvormen.Dezetoenmendeangstigegevoelenskunnenvervol-
gensalsnegatiefofbedreigendgeïnterpreteerdworden(‘nuverliesik
echtdecontroleovermezelf’),waardoordeangstnogmeertoe-
neemt.Detoenemendeangstwordtvaakopgevatalstekendathet
eigenvermogenmetdesituatieomtegaantekortschiet,watdebe-
hoefteversterktomverdertepiekeren(‘type-1-gepieker’)tothetge-
voelervarenwordtdathetveiligisomtestoppen.Opdezewijze
houdttype-2-gepiekerhettype-1-gepiekerinstandenverstoorthetde
mogelijkheidteervarendathetveiligistestoppenmetpiekeren.
1 Inhoofdstuk2,3en4wordenvolledigingevuldemetacognitievemodellen
weergegeven:demodellendieindebetreffendebehandelingenzijngebruikt.
16 MetacognitievetherapiebijdeGAS
trigger (bijv. een ‘wat-als’-gedachte)
activering positieve metacognities
type-1-gepieker
activering negatieve metacognities
type-2-gepieker
(metagepieker)
gedrag emotie
gedachtecontrole
Figuur1.3 HetmetacognitievemodelvandeGAS(Wells,1997).
Zoalsuitfiguur1.3blijktheefttype-2-gepieker(ennegatievemeta-
cognities)nietalleeninvloedopdeemotie,maarookoptweeandere
mechanismen(overtgedragengedachtecontrolepogingen)dieeenrolspe-
lenbijhetinstandblijvenvandeproblematiek.Debedoeldegedrags-
responsenengedachtecontrolestrategieënhebbentotdoeltevoorko-
mendatmengaatpiekeren,enalshetpiekerentochdekopopsteekt,
omdenegatievegevolgenervantereduceren.Opdelangeretermijn
zijnbeidegroepenresponsenproblematisch,omdatzevoorkómen
datdeGAS-patiëntervaringenopdoetdiede‘type-2-zorgen’ende
negatievemetacognitiesoverdeoncontroleerbaarheidendegevaren
vanpiekerenfalsificeren.
Erbestaanverschillendegedragingenomteproberendepiekercycluste
voorkomenoftedoorbreken.Veelvoorkomendegedragingenzijnhet
vermijdenvanplaatsen,situatiesofzakendieaanleidingkunnen
geventotpiekeren,geruststellingofadviesvragen,afleidingzoeken
(‘overt’of‘covert’)enzelfspraak.Voorbeeldenzijnhetniet-lezenvan
krantenomnietgeconfronteerdtewordenmetberichtenoverinbra-
ken,voortdurendactiefblijven(omdathetpiekerenstartzodramen
totrustkomt),departnerelkedagvragentebellenofhijgoedisaan-
1 Metacognitiesengegeneraliseerdeangst:theorieenbehandeling 17
gekomenopzijnwerkofdehuisartsherhaaldelijkvragenofveelpie-
kerenechtniettoteenhersenbloedingkanleiden.Gedragsresponsen
zijnmaarbeperkteffectief.Teneersteomdathetvrijwelonmogelijkis
allesituatiesdieaanleidingtotpiekerenkunnengeventevermijden,
juistomdatGAS-patiëntenvoortdurendoveralledaagsezakentob-
ben.TentweedeomdatGAS-patiëntenpiekerenalseencopingstrate-
giegebruiken(alsgevolgvandepositievemetacognities)endusam-
bivalentstaantegenoverhetvolledigopgevenvanhetpiekerprocesals
dateenmaalopgangisgekomen.Daardoorervarenpatiëntenmaar
beperktecontroleoverhetpiekerenalsgevolgvandegedragsrespon-
sen.Ditkanvervolgenswordengeïnterpreteerdalsbewijsvoorhet
gevreesdecontroleverlies,wathetmetagepiekerendenegatieveme-
tacognitiesversterkt.Leidteengedragsresponsweltotdegewenste
controleoverhetpiekeren,danvoorkomtdatdatdenegatievemeta-
cognitiesontkrachtworden.Hetpiekerenblijftdanuit,waardoorde
patiëntnietkanervarendatpiekerennietleidttot‘rampen’.Gedachte-
controlepogingen(ofwel:cognitievestrategieënomhetpiekerentebe-
heersen)betekenenvooraldatGAS-patiëntenproberengedachtendie
debehoefteuitlokkenomtepiekerenteonderdrukken.Iseen‘ge-
vaar’gesignaleerdendusdebehoefteomtepiekerenontstaan,dan
wordtmeestalnietmeergeprobeerdhetpiekerenteonderdrukken.
Ditzouimmersgelijkstaanaan‘geencopingstrategietoepassen’
(Wells,2004).Hetonderdrukkenvangedachteniseenmoeilijke,zo
nietonmogelijkeopgave.Vaakleidthetjuisttoteenongewenstetoe-
namevandeonderdruktegedachten,zoalsbekenduitde‘wittebeer-
experimenten’(Wegner,1989).Indezeexperimentenwerdaantwee
groepenproefpersonengevraagdhungedachtenterapporteren.De
groepdiedeinstructiehadgekregendatzenietaaneenwittebeer
mochtendenken,rapporteerdemeergedachtenovereenwittebeer
dandegroepdietehorenhadgekregendatzewélaaneenwittebeer
mochtendenken.Deparadoxalegedachtetoenamealsgevolgvan
pogingendegedachtenteonderdrukkenkandenegatievemetacogni-
tiesoverde(on)beheersbaarheidvanhetpiekerenversterken.Inge-
vallenwaarbijdegedachteonderdrukkingwélleidttothetgewenste
effect(hetvoorkomendatpiekerenalscopingstrategietoegepast
moetworden),blijvendenegatievemetacognitiesongewijzigd.Net
alsbijdegedragsresponsenwordthetuitblijvenvanhetgevreesde
controleverliesen/ofdeverondersteldegevarenvanhetpiekerentoe-
geschrevenaandegedachteonderdrukkinginplaatsvanaandeon-
juistheidvandenegatievemetacognitie.
18 MetacognitievetherapiebijdeGAS
HetontstaanvandeGAS
UitdemetacognitievetheorievolgtdatdeGASzichoverlangeretijd
ontwikkelt.Aanvankelijkwordtpiekerenalssuccesvolbeleefdeco-
pingstrategietoegepast,ingegevendoordepositieveopvattingendie
iemandheeftoverpiekeren.Dezeopvattingenontstaanalsgevolgvan
model-lerenen/ofbekrachtigingvanhetpiekeren(Borkovec,Hazlett-
Stevens&Diaz,1999).Alsbijvoorbeeldeenvandeouderszorgelijk
vanaardiskaneenkindditovernemen.Alsdieouderhetpiekeren
zelfooknogeensalspositiefziet(‘danbenjealtijdgoedvoorbereid’)
draagtdatbijaandevormingvanpositieveopvattingenoverpieke-
ren.Depositieveopvattingenwordenverderbeïnvloeddoordeposi-
tievegevolgenofhetuitblijvenvangevreesdegebeurtenissen,dieaan
hetpiekerenwordentoegeschreven.Eenkinddatzichveelzorgen
maaktovereenaankomendexamen,kanhetbehalenvanhetexamen
vervolgenstoeschrijvenaanhetpiekeren(‘doorhetpiekerenwasik
opallesvoorbereid’).Ookkan,zoalseerderbeschreven,piekeren
leidentot‘eengevoelcontroletehebbenoverdegevreesdesituatie’;
deafnamevangevoelensvanspanningenangstdiehiervanhetge-
volgzijnversterkendegeloofwaardigheidvandepositieveopvattin-
genoverpiekeren.Meernogdanpositievebekrachtiginglijktnega-
tievebekrachtigingeenroltespelenbijdevormingeninstandhou-
dingvanpositievemetacognities.Doordatdezorgenmeestalover
allerleialledaagsezakengaan,vindendegevreesde‘rampen’uitein-
delijknauwelijksplaats.Inplaatsvandepositieveopvattingenover
piekerenbijtestellen(‘hé,misschienispiekerentochnietzonodig
alsikdacht,wantwatikvreeskomttelkensnietuit’)wordthetuitblij-
venvande‘rampen’alsbewijsgezienvoorhetnutvanpiekeren
(‘pfffff,gelukkighadikmezogoedvoorbereiddaternietsmisis
gegaan’).Zolangeralleenpositievemetacognitieszijnisernoggeen
probleem.Wantstrategieëndiehelpen(ofbeter:beleefdwordenals
helpend)houdenwegraaginstand.
Problematischwordthetpasalsmensenooknegatieveopvattingen
overpiekerenontwikkelen.Ditkanhetgevolgzijnvanbelangrijke
‘lifeevents’,nieuweinformatieoverpiekerenen/ofdegevolgenvan
piekerenzelfopdenkenenemoties.Eenvoorbeeldvanheteerste
doetzichvoorwanneeriemands‘pieker-rolmodel’eenhartinfarct
krijgt.Hetinfarctkandanwordentoegeschrevenaanhetpiekeren,
waardoorhetpiekerenplotsookalsnegatiefenbedreigendervaren
wordt.Eventuelepogingenhetpiekerentestoppen(omhetgevaaraf
tewenden)mislukken,watbevestigtdatpiekeren‘gevaarlijk’isen
laatziendatpiekerenoncontroleerbaaris(geworden).Krijgtiemand