0 TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

104 Pages·2004·2.73 MB·Turkish

TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

0
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARL AMA SİSTEMLERİ Alper

1-TELEFON ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ
1.1 HABERLEŞMEYE GİRİŞ

İnsanlık tarihinin başlaması ile birlikte insanlar birbirleriyle sözlerle ve
işaretlerle haberleşmişlerdir.İnsan sesini ulaştıramadığı mesafeye işaretlerle, bu
şekilde haber veremiyorsa bizzat giderek haber vermek veya bir vasıtayla haber
vermek ihtiyacını duymuştur. Toplum hayatının gelişmesiyle yazılı metinlerle
haberleşmeyi sağlayan posta işletmeleri kurulmuştur. Posta işletmeleri alt yapılarını
elektronik-haberleşmenin gelişimine göre sürekli geliştirmiş ve bugünkü modern
işletmeler haline gelmişlerdir.
1.1.1 TELGRAF VE TELEFONUN KEŞFİ VE İLK UYGULAMALAR

Elektriğin keşfi ile uzaktan haberleşmede kullanılması yeni bir çığır
açmıştır.Elektrik akımına bağlı mıknatıslanma olayı ve ilk basit rölenin
gerçekleştirilmesi ile uzak mesafeye işaret gönderme yolu açılmıştır.

İlk olarak anlamlı bir işaret gönderme sistemi MORSE tarafından ortaya
konularak 1830 yıllarında demiryolu işletmesinde kullanılmaya başlanmıştır. Sistemin
gönderme tarafında hatta gerilim uygulamaya yarayan anahtar (maniple) ve alış
tarafında akım geçişini tam olarak duymaya yarayan kulaklık vardı. Her iki taraftaki
operatöre kısa uzun işaretlerle ifade edilen harfleri gönderecek ve alacak şekilde
morse alfabesinin öğretilmesi ve titizlikle eğitilmeleri gerekiyordu. Çünkü kaçırılan bir
sinyal bilginin hatalı olmasına netice veriyordu. Daha sonra alıcı tarafın işaretleri şerit
şeklindeki kağıda yazmasını sağlayan sistemin geliştirilmesi ile telgraf (latince
tel:uzak, graphe:yazı) ticari amaçlı yaygın haberleşme aracı haline gelmiştir.

Maniple Hat
Hat

Lamba Gönderme Şerite
Hoparlör Sistemi Yazıcı

Pil

Telgrafın basit şeması

1
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

Telgrafın pratik olarak kullanılması yaygınlaşırken artan haberleşme talepleri, uzak
mesafeye iletmedeki zorluklar, aynı anda çok sayıda haberleşme isteği, ticari olarak
cazip bir iş kolu haline gelmesi, hızlı bir şekilde daha iyi yeni sistemlerin
geliştirilmesine ve telgraf şebekesinin kurulmasına zorlayıcı sebepler olmuştur.
Fransa'da Emile Boudat 1874'de çoklayıcı sistemleri keşfederek telgrafta
uygulanmasını sağladı.

Telgraf işaretlerinin uzak mesafelere doğrudan bakır iletkenlerle naklinde
karşılaşılan zayıflama, girişim ve gürültü gibi zorlukların etkisini azaltmak için, ilk
olarak uzun hatlara röleli tekrarlayıcılar (repetör) kondu. Bu yenilikten sonra tek
hattan tek kanallı olarak uzak mesafelerle haberleşme sağlanmış oldu.

Telgrafta kazanılan tecrübeler ses nakliyle ilgili araştırmaların yoğunlaşmasına
sebep oldu. Elektrik akımındaki titreşimi bir bobindeki mıknatıslanma etkisine bağlı
olarak vızıltı şeklinde izleme gerçekleştirildi. Telgrafın keşfinden 40 yıl sonra 1876
Abraham Graham Bell ilk olarak insan sesini elektrik akımındaki değişmeye bağlı
olarak iletmeyi gerçekleştirdi.

İlk mikrofon , sabit mıknatıstan çekirdek etrafındaki iletken sargı ve manyetik
akıyı sese dönüştüren diyaframdan ibaretti. Alıcı ise benzer şekilde dizayn edilmiştir.
Endüksiyon akımının bobinden geçmesi ile değişen manyetik kuvvet etkisi ile
diyafram sesi tekrarlıyordu. Daha sonra zayıf olan ses iletimini güçlendirmek için
besleme bataryası ilave edilmiştir. Böylece uzak mesafeden insan sesiyle
haberleşmenin yolu açılarak telefon (tele=uzak, Phone=ses) hizmete girmiştir.

Telefonun keşfinden hemen sonra sisteme zil akımı üretecek manyeto
sistemi eklenerek diğer tarafı uyaran ilk telefon işaretleşmesi gerçekleştirildi. Daha
sonra telefonları irtibatlamak için manuel santrallar kuruldu. Santrallar arası irtibatı
sağlayan trank devreleri gerçekleştirildi. Uzak mesafe haberleşmesinde ortaya çıkan
zayıflama , gürültü gibi problemleri çözecek tedbirler ve araçlar geliştirildi. DC işaret
gönderme zorlukları sebebiyle AC ton üreterek uzak mesafeye işaret gönderilmesi
sağlandı.

Yoğunlaşan haberleşme talepleri bir hattan çok sayıda bağlantı kurma
çalışmalarını arttırdı. Ve 1920 yıllarında çok sayıda frekans kanalı kullanan telgraf
taşıyıcı (fransızca couranporteur = akım taşıyıcı) sistemleri geliştirildi. Modülasyon
teknikleri kullanılmaya başlandı. 24 kanallı telgraf sistemi tesis edildikten sonra çok
büyük bir tasarruf sağlandı. Daha sonra üst mertebede analog çoklayıcı sistemler
geliştirildi.

2
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

1.2. SES VE SES ÖZELLİKLERİ

Ses hava zerreciklerinin bir titreşim kaynağının etkisi altında bir noktadan diğer
bir noktaya hareketiyle meydana gelir. Temas eden diğer zerrenin etkilenmesi
suretiyle yayılır. Yayılmakta olan ses titreşimleri hava moleküllerinin, bir kısmından
diğerine doğru iletilmesinde karşılaşılan direnç sebebiyle zayıflar.

20Hz ile 20KHz arasındaki sinyallere ses frekans sinyalleri denir. Normal bir
insan kulağı 100 Hz ile 12 KHz arasındaki sinyalleri rahatlıkla duyabilirler. İnsan
kulağının işitemiyeceği seviyede olan 20KHz'den büyük seslere ultra ses denir.

Kulağın algılama özelliği ile ilgili yapılan çalışmalarda ses gücünün artması ile
ses artışının doğrusal olmadığı ve logaritmik olduğu anlaşılmıştır.Haberleşme sistem
ve cihazlarının yapısı ve ölçü birimleride bu sebepten logaritmik olarak
düzenlenmiştir.Decibel kullanılır.

1.3. SANTRAL VE TELEFON İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

• End office : Abone hattının bağlandığı santrala end office (uç santral) denir.
• Trunk: End office ‘leri (telf. santrallarını) birbirine bağlayan hatta trunk denir
• Tandem office : Birden fazla End office ‘i bağlayarak santrallar arası anahtarlama
yapan merkezdeki santrala tandem office denir.
• Tandem trunk :End Office’ leri tandem santrala bağlayan hatlara tandem trunk
denir.

3
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

HABERLEŞME KEŞİF İŞLETMEDE KULLANILAN İŞARETLEŞME DÜNYADA TÜRKİYE’
VE GELİŞMESİNİN VE BAĞLANTI ŞEKİLLERİ İLK TESİS DE TESİS
TARİFİ YILI YILI
Mors telgrafı Tek hat,tek akım tek ibre ile 1830
İlk çoklayıcı sistem Emil Baudot beşli sistem 1840
Telefonun keşfi İki tel irtibatı ile görüşme 1876
İlk manuel yol verme Zille diğer aboneyi ikaz 1879 1881
İlk ticari manuel santral Aboneden santral operatörüne - santraldan 1879 İstanbul
aboneye zille ikaz ve meşgul lambası 1909
İlk otomatik yol verme 5 telli abone telefonundan 4 tel sinyalleşme ve 1889
düzeni Strowger sürücü
İlk uzak mesafe telefon Manuel kanal kullanılarak Londra-Paris 1891 Ankara-İst
irtibatı arasında 1926
İlk ticari otomatik Abone devresinin durum kontrolü, Pals laPorte
santralın tesisi şeklinde adres kodlama, zil,geri tonu........ 1892
İlk döner sellektörlü DC tek hat işaretleşmesi İngiltere 1914 Ankara
santralın tesisi DP yazıcı işaretleşmesi 1926
İlk Krosbar santral Santrallar arası otomatik arama ve trank Stockholm
işaretleşmesi 1919
İlk analog çoklayıcı 12 kanal K/P sistemlerinin geliştirilmesi 1920 1940
sistemlerin kullanımı
Bell NO.1 Krosbar Amerika’da geliştirildi 1938
Uzak mesafede oparatör Operatörler trank üzerinden otomatik arama Philedelphia 1970
otomatik araması ile yaparak irtibat sağlıyorlar 1943
bağlantı
Şehirler arası uzak Abone Şehir kodu kullanarak otomatik arama 1960 1976
mesafede otomatik yapıyor.
görüşme
İlk uydu haberleşmesi ABD de ilk uydu yer bağlantısı 1970 Yer İst.1975
İlk milletlerarası Trank ücretlendirmesi 1965 1979
otomatik görüşme
Elektronik santrallar TTE 500A tipi santrallar 1965 Pasin 1983
Yeni işaretleşmelerin R1 ve R2 MF işaretleşmesinin kullanılmaya 1968 1968
kullanılması başlanması
Sayısal santrallar Ankara’da Kavaklıdere DMS10 1980 1984
Mobil (araç) telefonu Ankara ve İstanbul Nokia Firması 1986
No.7 işaretleşmesi Ankara DMS 300-ABD arası 12.08.1983
GSM santralı İstanbul,Türkcell-Ericson 24.02.1994

Telefon Haberleşmesinin tarihi gelişme dönemleri

4
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

1.4. A-B HATTI (Tip-ring Hattı)

AB hattı telefon santralı ile telefon makinası arasındaki bağlantıyı sağlayan bir çift
hatta denir. Bu hat üzerinde DC besleme akımı , AC zil çaldırma akımı, numara
arama sinyalleri, konuşma sinyalleri ve telefon makinasının durumuna göre
ücretlendirme işaretleri taşınır. Bu bağlantı fiziksel olarak ya da radyo dalgaları ile
sağlanır. Fiziksel bir AB hattı iç şebekede kullanılan 0.4, 0.5, 0.6, 0.9, 1.3 mm
çapındaki iletkenlerden oluşabilir. AB hattına bağlanan telefonun santralının
göndermiş olduğu çevir sesini ve 12 KHz ücretlendirme sinyalini algılayabilmesi için
max zayıflaması -7.75 dB0 olması maksimum bukl (gidiş-dönüş) direnci ise santral
tiplerine göre XBar 1500 ohm ,Erikson 1200 ohm ,elektronik santrallerde 1300 ohm
olması gerekmektedir.

A AB Hattı A Çatalaltı Kontağı
B B
C

-48 V Zil
Santral hat Telefon
röleleri makinası
AB hattı prensip şeması

Ahizenin kaldırılmasıyla çatalaltı kontağı üzerinden devre tamamlanır ve
santrallardaki hat röleleri çeker .Bu şekildeki telefonun açıldığını anlayan santral
numara kaydedici devreyi A-B hattına bağlar. Bunu da çevir sesi ile aboneye duyurur.

5
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

Numara bilgisi santrala iki şekilde gönderilir.

1- Kadran kontağı yada hat transistörü yardımıyla A-B hattı çevrilen numaraya göre
açılıp kapanır.Ahize kapalı iken -48V DC besleme vardır.Ahize açılınca besleme
gerilimi -12V ile -19V DC olur. Numara bilgisi gönderilirken hat 60 ms açık 40 ms
kapalı kalır. Bu bilgiler DP (Dial Pulse) kayıt devresi tarafından değerlendirilir.
Çatalaltı Kontağı
A A

DP B B K
Kayıt a
Devresi d
r
a
n

-48 V Diğer Devreler

Santral hat Telefon
röleleri makinası

0
40ms
-12 60ms

-48
3 2

Telefon DP Numara Bilgisi Telefon
Kapalı Kapalı
Telefon Konuşma
Açık Süresi

DP numara arama sinyalleri

2- Göndermek için tuşa basılan rakamın değerine göre makina içindeki osilatör
tarafından üretilen bir çift sinyal A-B hattına iletilir. Bu frekans santraldeki MF (Multi
Frequency) kayıt devresi tarafından değerlendirilir. Abone tuşlara hızlı basarsa
numara grubu hızlı gönderilir. Bu özelliği nedeniyle DP aramaya göre üstündür.

6
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

Çatalaltı Kontağı
A A

MF
Kayıt B B Numara
Devresi Devresi

Diğer Devreler
-48 V

Santral hat Telefon
röleleri makinası

0

-12 V

3 2

-48 V MF Numara Bilgileri Konuşma Süresi

Telefon
Kapalı
Telefon Telefon
Açık Kapalı

DTMF numara arama sinyalleri

7
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

1.5 TELEFON MAKİNASININ TANIMI , ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ

AB hattından gelen elektrik enerjisini yükselterek kulaklığa , mikrofondan
alınan elektrik sinyallerini yükselterek AB hattına ileten uzak iki birim arasında
görüşme yaptıran cihazdır.

Bir telefon makinasının 3 ana prensibi vardır.

1- Çağrılma (Aranma ) durumu
2- Çağırma (Arama ) durumu
3- Konuşma (Görüşme)durumu

1.5.1 TELEFON MAKİNASININ PARÇALARI

Bir otomatik telefon makinasına ait parçalar aşağıda belirtilmiştir.

1-Telefon ahizesi
a)Kulaklık
b)Ağızlık
2-Endüksiyon bobini
3-Zil ve Zil bobini
4-Kadran
5-Çatalaltı kontağı
6-Spiral kordon
7-Köken kordonu
8-Dış koruyucu ve şase

8
TELEFON İLETİŞİM VE ANAHTARLAMA SİSTEMLERİ Alper

1.5.1.1 TELEFON AHİZESİ

Mikrofon ve kulaklık kapsüllerini içine alan portatif parçadır.

a)KULAKLIK KAPSÜLÜ:

Ses bileşimi şeklindeki elektriksel dalgaları sese dönüştüren ve 300-3400
Hz'de verimli çalışan cihazlardır.

Elektrik sinyalleri bobin üzerinden geçerken manyetik alan meydana getirir. Bu
manyetik alan yumuşak demirin elektromıknatıslanmasına neden olur.Yumuşak
demirin elektromıknatıslığı sabit mıknatıs parça tarafından çoğaltılır.Yumuşak demir
etrafında oluşan alan şiddetine göre metal diyafram şiddetli yada zayıf bir şekilde
çekerek hareket eder. Diyafram hareketiyle titreşen hava molekülleri ses çıkartırlar.
Böylece elektrik sinyalleri ses enerjisine çevrilmiş olur. Kulaklığa paralel bağlanan
varistör (VDR) yüksek akımlarda düşük direnç gösterip kulaklığı kısa devre yaparak
yüksek akımların kulakta şok tesiri yapmasını engeller. Düşük akımlarda ise yüksek
direnç göstererek kulaklığı kısa devre etmez. Böylece ses seviyesi dengede kalır.

Diyafram

Bobin

Yumuşak Demir

S N

Mıknatıs

Kulaklık kapsülü iç yapısı

9