YILDIZ ECEVİT Türk Romanında Postmodernist Açılımlar

240 Pages·2014·5.29 MB·Turkish

YILDIZ ECEVİT
Türk Romanında Postmodernist Açılımlar
YILDIZ ECEVtT 28 Ocak I946'da Gelibolu’da doğdu. Ankara Üniversitesi D.T.C.F
Alman Dili ve Edebiyatı Anabiüm Dalı ve Bilkent Üniversitesinde öğretim üyesi ola­
rak görev yaptı. Uzmanlık dalı Alman edebiyau olan Ecevit, yüksek lisans ve doktora
çalışmalarım Kalka/Ferit Edgü ve Max Frisch/Oğuz A tay arasında karşılaştırmalı
düzlemde gerçekleştirdi. Daha sonra ilgi alanım avangardisc Türk tomarıma kaydı­
ran Yıldız Ecevit’in bugüne değin yayımlanmış kitapları şunlardır Oğuz Alay’da Ay­
dın Olgusu, Ara Yayınlan, İstanbul, 1989; Inulektuettenprdblematik be i Max Frisch und
Oğuz Atay, Ara Yayınlan, İstanbul, 1990; tsviçre-Alman Edebiyatı, Ara Yayınlan, İs­
tanbul, 1990 (2. basım. Kültür Bakanlığı Yayınlan, Ankara, 2001); Kurmaca Bir Dün­
yadan, Gûndogan Yayınlan, Ankara, 1992; Bozkır Kurdunun Düş Yolculukları, Her­
mann Hesse (derleme), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1994; Orhan Pamult'u Okumak
Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1996.
İletişim Yayınlan 697 • Çağdaş Türkçe Edebiyat 102
ISBN 975-470-875-4
© 2001 İletişim Yayıncılık A. Ş.
1. BASKI 2001, İstanbul (1000 adet)
KAPAK Utku Lomlu
KAPAKTAKİ GRAVÜR Süleyman Saim Tekcan,
“Süleymanname'den", renkli metal gravür
KAPAK FİLMİ Diacan Grafik
UYGULAMA Hüsnü Abbas
DÜZELTİ Serap Yeğen
MONTA] Şahin Eyilmez
BASKI ve CİLT Sena Ofset
İletişim Yayınlan
Klodfarer Cad. iletişim Han No. 7 Cağaloğlu 34400 İstanbul
Tel: [phone] • Fax; 212.516 12 58
e-mail: [email protected].ır • web: www.iletisim.com.tr
YILDIZ ECEVIT
Türk
Romanında
Postmodernist
Açılımlar

“Sanat doğanın bir taklidi değildir;
tersine ona yapılan bir ektiT, kendisini
aşmak üzere yanma dikilen fizik ötesi
bir ekidir doğanın."
Friedrich Nietzsche,
"Tragedyanın Doğuşu"

İÇİNDEKİLER
Sunuş....,....................................... 3
A. Giriş ............................................................. 15
I. KOZMOLOJİ, GERÇEKLİK VE SANAT......................................17
II. 20. YÜZYIL AVANGARDİST ROMAN ESTETİĞİNE
GENEL BAKIŞ........................................................................33
1. Roman Estetiğinde Değişen Değerler............................33
2. Estetik Modernizm ve Roman..........................................40
3. Modernist İmge...............................................-..............48
4. Modernist Seçkincilik ve Estetisizm............ 54
5. “Postmodern Durum"............................ 57
6. Postmodern Düşünce......................................................62
7. Postmodern Anlatı........................... 67
8. Oyun Olarak Kurmaca....................................................71
9. Postmodern Okuma/Eleştiri............................................79
III. YETMİŞ SONRASI TÜRK ROMANINDA ESTETİK DEVRİM......83
B. Metin Çözümlemeleri ........................................................95
I. OĞUZ ATAY'IN "TEHLİKELİOYUNLAR" ROMANINDA
‘ÜSTKURMACA’...................................................... „..........37
1. Kurmacanın Kurmacasi— ........................................97
2. 'Tehlikeli Oyunlar"da Ana Yapı/Kurgu Özellikleri 100
3. "Tehlikeli Oyunlar"da Üstkurmaca..............- .........104
4. Son Deyiş ..................................................-........727
II. ORHAN PAMUK'UN "BENİM ADIM KIRMIZI"
ROMANINDA ‘ÇOĞULCU ESTETİK'......................................129
1. Karşıtlıklardan Yeni Bir Kozmolojiye.............................131
2. "Cross the Border/Close the Gap"...................... 135
3. 'Sanatlararasılık' ya da Pamuk'un 'Epik Resim'leri.......143
4. Metinlerarasında ya da Resimlerarasında Yaşamak 153
5. Kurmaca ile Gerçek Arasında Yaşamak...........................158
6. Orhan Pamuk'u Okumak ya da Okuyamamak_______162
III. HASAN ALİ TOPTAŞ'IN “BİN HÜZÜNLÜ HAZ'İ:
ÖNCÜ TÜRK ROMANINDA ROMANTİK BİR UÇ DURAK 167
1. Postmodern Bir Modernist............................................167
2. Türk Edebiyatında Bîr Kafka ....................................169
3. Yaşamı Romantize Etmek.. ........ 171
4. Kurguda Postmodernist Öğeler...........................-........175
5. Üstkurmaca Düzlemde Varolmak............................— 184
6. Metinlerarası Düzlem ya da
'Anlatı Ormanlarında Bir Gezinti' .....................191
7. Imgeleşen Roman ......... 195
8. Bir Dilsel Anıt..................................................—.... 199
9. Metinde Anlamın İzini Sürmek ..... 200
10. Son Deyiş.....................................-......-...-...............207
IV. METİN KAÇAN'DAN B\R‘NEWAGF ANLATISI:
"FINDIK SEKİZ'.................................. — .209
1. "Ağır Roman" ve "Fındık Sekiz"...................................213
2. "Fındık Sekiz"de 'Nefs-i Emmare'yi Yaşamak ........215
3. Malibu ve Impala ile Mistik Yollarda............ 220
4. "Fındık Sekiz"de Biçim/Yapı/Kurgu/Dil Özellikleri......226
5. Son Deyiş .......................................—...............235
Dizin....................... -_______________ 237
SUNUŞ
“Bana dil hep dikkatsizce, rastgele bir biçimde
kullanılıyormuş gibi geliyor ve bundan katlanılması
zor bir rahatsızlık duyuyorum [...] En büyük rahatsızlı­
ğı da kendi konuşmamı dinlerken duyuyorum; eğer
yazmayı yeğliyorsam, bunun nedeni her tümceyi ge­
rektiği kadar düzeltebilmemdir."
Italo Calvino, "Amerika Dersleri"
Sunuş yazısına bir epigrafla başlamak, alışılmışın dışında bir
kullanım belki. Ancak, alanında konuşmaktansa yazmayı
yeğleyen, bu nedenle de çok yönlü sorulara hedef olan ve
bunu açıklamakta güçlük çeken ben, kendime Calvino gibi,
hem de çok değer verdiğim bir yandaş bulduğumdan ötürü
mutluyum. Postmodemistler gibi gerçeği metinlerarası düz­
lemde dile getirmek, bu kullanımın doğurduğu bir tür ironi­
nin arkasına gizlenmek, yaşamda da işe yarıyormuş.
“Türk Romanında Postmodernist Açılımlar” kitabının çıkış
noktası postmodern edebiyat özelliklerinin Türk romanla­
rında izini sürdüğüm geniş kapsamlı dört araştırma/incele­
me yazısı oldu. 1998 ve 1999 yıllarında kaleme aldığım ve
daha önce yayımlanan, Oğuz Alay’m “Tehlikeli Oyunlar"
(Mayıs/ 1998), Metin Kaçan’ın “Fındık Sekiz" (Ekim/1998),
Orhan Pamuk’un “Benim Adım Kırmızı” (Mari/1999) ve Ha­
san Ali Toptaş’ın “Bin Hüzünlü Haz" (Kasım/1999) roman­
larıyla ilgili bu yazılardan her biri postmodern edebiyatın
önemli bir özelliğinden yola çıkılarak oluşturulmuştu.
“Tehlikeli Oyunlar” üzerine olan yazıda, postmodern edebi­
9
yatın ana kurgu düzlemi ûsthunnaca ele alınıyordu. “Benim
Adım Kırmızıda postmodern düşüncenin çıkış noktası ço­
ğulculuk çok yönlü bir bakış açısından irdelenmekteydi.
“Bin Hüzünlü Haz" ise postmodern edebiyatın romantizmle
bütünleşen boyutundan yola çıkılarak oluşturulmuştu. Bu
metinlerin içinde en marjinali olan “Fındık Sekiz” de post­
modern bir mistik anlatı olarak New Age edebiyatının bir
örneğiydi.
Bu açıdan bakıldığında, söz konusu araştırma/inceleme
yazıları, postmodern edebiyatın Türkiye’deki yayılımını,
ana özellikleri vurgulayarak örneklemek açısından bütün­
cül bir yapı oluşturmaktaydı. Metinleri yalnızca, yukarıda
değindiğim odak konular bağlamında ele almadım; her biri­
ni postmodern edebiyatın diğer ana özelliklerini de irdele­
yerek inceledim. Her bir araştırma/inceleme yazısı, postmo­
dernist edebiyatı çözümlemeye yönelik, kendi içinde bü­
tünlüğü olan bir çalışmadır. Örneğin bu yazıların hepsi ayrı
ayrı ûstkıırmaca/metinlerarasılık/çogulculıık gibi, postmo­
dern edebiyatın ana özellikleri açısından incelenmişlerdir.
Bir araştırmada sürekli aynı öğelerin büyüteç altına alınıyor
olması, ne sanatçı olarak adı geçen yazarların, ne de bir
araştırmacı olarak benim kendimizi yinelediğimizi, özgün
olamadığımızı gösterir. Nasıl geleneksel anlatı metinlerini
inceleyen geleneksel gözlüklü bir araştırmacı her metinde
içerik ve karakter çözümlemesi yapıyorsa, içeriğin ve birey-
insanın ortadan kalktığı 20. yüzyıl avangardist anlatı edebi­
yatı üzerine çalışan bir araştırmacının da her metinde üst-
kurmacanm/çoğulculuğun izini sürüyor olması böyle bir
yaklaşımdır. Yeni edebiyatın bu ele avuca sığmaz metinleri,
kendi eleştirilerini kendileri yönlendirmekledir.
Metin çözümleme yazılarını kaleme alırken, genelde ke­
sin doğrular içeren bir yorumsamacılıktan uzak durmaya
çalıştım: Kimi kez betimlemeci bir tutumla metinlerdeki
10