yabancı dil olarak türkçe öğretiminde öğrenene yönelik dil ihtiyaç analizi

126 Pages·2016·1.84 MB·Turkish

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE
ÖĞRENENE YÖNELİK DİL İHTİYAÇ ANALİZİ:
KOSOVA ÖRNEĞİ

GÖKBEN JILTA
2501131395

TEZ DANIŞMANI
YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM AKIŞ

İSTANBUL –2016

YABANCI DĠL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETĠMĠNDE ÖĞRENENE
YÖNELĠK DĠL ĠHTĠYAÇ ANALĠZĠ: KOSOVA ÖRNEĞĠ

GÖKBEN JILTA
ÖZ

Bu araĢtırmanın amacı, Yunus Emre Enstitüsü Kosova Türk Kültür
Merkezinde Türk diline ilgi duyan kursiyerlerin dil öğrenme
gereksinimlerinindemografik değiĢkenlere (yaĢ, cinsiyet ve eğitim) göre farklılık
gösterip göstermediğini ortaya koymaktır.
AraĢtırmanın verileri, Iwai ve diğerlerinin (1998) Japon dili üzerinde
yaptığıçalıĢmalarında kullandıkları ölçeğin, Çangal (2013) tarafından geçerlik ve
güvenirliği yapılarak Türkçeye uyarlanmıĢ formu ile toplanmıĢtır. AraĢtırma, 2015
yılında Yunus Emre Enstütüsü Kosova Türk Kültür Merkezindeuygulanan
Türkçekurslarında yapılmıĢtır. Kosova’nınPrizren, PriĢtine ve Ġpek illerinde
toplamaltmıĢ öğrenciye anket ulgulanmıĢtır. Türkçe öğrenen kursiyerlerin 17’si
kadın, 43’ü erkektir. Kursiyerlere uygulanan anketteki maddelerin anlaĢılabilirliği
dikkate alınarak A1,B1 ve C1 seviyesinde Türkçe öğrenen 60 kursiyere anket
uygulanmıĢtır. Veriler SPSS programı kullanılarak one way ANOVA, aritmetik
ortalama, t-testi ile analiz edilmiĢtir. AraĢtırmadan elde edilen verilere göre Yunus
Emre Enstitüsü Kosova Türk Kültür Merkezinde Türkçe öğrenen kursiyerlerin dil
öğrenme ihtiyaçları sırasıyla ticaret yapma, eğitim ve iĢ imkânı, bireysel ilgi ve
ihtiyaçlar, sınıf içi iletiĢim kurma olmak üzere dört alt boyutta kendini göstermiĢtir.
Kursiyerlerin dil öğrenme ihtiyaçları ile yaĢ arasında anlamlı bir farklılık
bulunamamıĢtır. Benzer olarak, cinsiyet ve anadil değiĢkeni arasında da anlamlı bir
farklılık bulunamamıĢtır. Eğitim durumu değiĢkeninde ise anlamlı farklılık
gözlenmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Kosova Yunus Emre Enstitüsü, Yabancılara Türkçe Öğretimi,
Dil Ġhtiyaç Analizi, Yunus Emre Türk Kültür Merkezi, Kosova.

iii
THE ANALYSIS OF LANGUAGE NEEDS IN TEACHING TURKISH TO
FOREIGNERS: AN EXAMPLE OF KOSOVA
JILTA, Gökben

ABSTRACT
The purpose of this study is to determine whether the needs of language learning for
the trainees who learn Turkish in Yunus Emre Institute Kosovar Cultural Center vary
according to their age, sex or educational status. Research data have been collected
with the help of the scale used by Iwai in his book “Japanese Language Needs
Analysis” (1998). The validity and credibility of this scale have been formed and
translated into Turkish by Çangal (2013) The research was made at Turkish courses
in Yunus Emre Institute Kosovar Cultural Center in 2015. A questionnaire was
conducted of sixty students in the cities of Kosovar; Prizren, Pristine and Ipek. 17 of
the Turkish learners are female and 43 of them are male. Considering the
comprehensibility of the survey questions, sixty trainees with the level of A1, B1 and
C1 were determined as samples. In the analysis of the data, percentage, arithmetic
average, t-test analysis of variance (ANOVA) have been used. According to data
acquired by the research, the needs of Turkish learners in Yunus Emre Institute
Kosovar Turkish Cultural Center are; trading, the chance of education and jobs,
personal interest and needs and communication in the classroom. It has been found
out that there is no significant difference between the need of language learning and
other factors; age, sex or native tongues. However; there is a significant difference on
educational status.
Key Words: Kosova Yunus Emre Instıtue, Teaching Turkish to foreigners,
Language need analysis, Yunus Emre Turkish Cultural Center, Kosovar.

iv
ÖNSÖZ
Günümüzde yabancı dil öğrenimi, küreselleĢme çağındaetkin iletiĢim için gerekli
hale gelmektedir. GeliĢen teknoloji dünyada hızlı bir değiĢim ve küreselleĢmeyi
beraberinde getirmiĢ, küreselleĢme ulusların birbiri ileetkileĢime girmesine sebep
olmuĢtur. Bu etkileĢim hem kültürel bir geliĢmeyi hem de dilsel bir iletiĢimi
içermektedir. Bu nedenle artık birden fazla dil bilmek neredeyse bir zorunluluk
haline gelmiĢtir.
OluĢumu yüzyıllar öncesinden baĢlayıp hala devam eden Türk dili sosyal, kültürel,
ekonomik alanda Türkiye Cumhuriyeti’nin etkileĢim halinde olduğu ülkelerde
konuĢulmaktadır. Etnik olarak bağlarının bulunduğu ülkelerde konuĢulması bir yana
artık dünyanın çok farklı ülkelerinde Türkçe’ye ciddi anlamda bir merak uyandığı
gözlemlenmektedir.
Yunus Emre Vakfına bağlı olarak kurulan Yunus Emre Enstitüsünün Türkçe
konuĢulan çeĢitli ülkelerde açmıĢ olduğu Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri
yabancılara Türkçe öğretimine katkılar sağlamaktadır; bu bağlamda Türkçenin
yabancı dil olarak öğretimi alanında öğretmen yetiĢtirme, müfredat hazırlama,
materyal geliĢtirme ve ölçme-değerlendirme çalıĢmalarının akademik boyutlarda
değerlendirilmesi bir zorunluluk hâlini almıĢtır. Dil öğretiminde ihtiyaç analizinin
adı geçen diğer araĢtırmalara kaynaklık ettiği dikkatle incelendiğinde bu alanda
yapılacak olan çalıĢmalara ıĢık tutacak;içerik belirlemeden materyal geliĢtirmeye,
öğretmen yetiĢtirmeden eğitim politikaları geliĢtirmeye kadar dil öğretiminin değiĢik
alanlarında etkili olacağı açıktır. Yabancılara Türkçe öğretimi alanında ihtiyaç
analizi çalıĢmalarına katkı sağlamayı amaçlayan bu tez; giriĢ, kavramsal çerçeve,
yöntem, bulgular ve yorum, sonuç ve öneriler ile kaynakça bölümlerinden
oluĢmaktadır. GiriĢ bölümünde yabancı dil öğrenme ihtiyacının nasıl doğduğuna
değinildikten sonra problem durumuna, ilgili araĢtırmalara, araĢtırmanın amacına ve
önemine, varsayımlara, sınırlılıklara ve tanımlara yer verilmiĢtir. Kavramsal çerçeve
bölümünde; yabancılara Türkçe öğretiminin tarihi, Kosova’nın tarihçesi ve bugünkü
durumu, Türkçe dil ihtiyaç analiziyer almaktadır. Yöntem bölümünde araĢtırmanın
modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve analiz edilmesi; bulgular ve
v
yorum bölümünde katılımcılara ait bilgiler, alt problemlere iliĢkin bulgular ve
yorum; sonuç bölümünde ise alt problemlerden hareketle sonuç ve önerilere yer
verilmiĢtir. ÇalıĢmaya ait “Türkçeyi Öğrenmede Ġhtiyaçlara Yönelik Anket” Türkçe,
Arnavutça ve BoĢnakça olarak ekler kısmında yer almaktadır.
Bu çalıĢma pek çok kiĢi ve kurumun desteğiyle gerçekleĢtirilebilmiĢtir.
ÇalıĢmam boyunca bana yol gösteren, cesaretlendiren, desteklerini esirgemeyen, alan
tecrübesini ve akademik zenginliğini paylaĢmaktan çekinmeyen danıĢman hocam
Yrd. Doç. Dr. Ġbrahim AKIġ’a; Ayrıca tez konumu seçmemde ve kaynak konusunda
“Yabancılara Türkçe Öğretimi” alanı ile tanıĢmamı sağlayan ve çalıĢmaları ile ufuk
açan hocam Yrd. Doç. Dr. Erol BARIN’a; araĢtırma sürecine destek olan, bilgi ve
belge paylaĢımını esirgemeyen Yunus Emre Enstitüsü çalıĢanlarına veKosova Yunus
Emre Enstitüsü (Prizren, PriĢtine, Ġpek)illerinde görev yapan okutmanlara, ayrıca her
an yanımda olan, desteğini esirgemeyen aileme en içten duygularımla teĢekkürlerimi
sunuyorum.

Gökben JILTA

vi
ĠÇĠNDEKĠLER
ÖZ ............................................................................................................................... iii
ABSTRACT ............................................................................................................... iv
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v
TABLOLAR LĠSTESĠ ............................................................................................. xii
KISALTMALAR LĠSTESĠ .................................................................................... xiv
GĠRĠġ .......................................................................................................................... 1
BÖLÜM I…………………………………………………………………………….2
1.1. Problem Durumu ............................................................................................... 2
1.2. AraĢtırmanın Amacı .......................................................................................... 3
1.3. AraĢtırmanın Önemi .......................................................................................... 4
1.4. Varsayımlar ....................................................................................................... 4
1.5. Sınırlılıklar ........................................................................................................ 5
1.6. Ġlgili AraĢtırmalar .............................................................................................. 5
BÖLÜM II .................................................................................................................. 8
2.1. Yunus Emre Vakfı............................................................................................. 8
2.1.1.Yunus Emre Enstitüsü ................................................................................. 8
2.1.1.1. Yunus Emre Vakfı Ġdari Yapısı ve Organları ..................................... 8
2.1.1.2. Kültürel Diplomasi Aracı Olarak Yunus Emre Enstitüsü ................... 9
2.1.3. Yunus Emre Enstitüsü Faaliyetleri........................................................... 10
vii
2.1.3.1. Türkçe Eğitim-Öğretim Faaliyetleri .................................................. 10
2.1.3.1.1. Türkçe Yeterlik Sınavı (TYS) .................................................... 11
2.1.3.1.2. Türkoloji Projesi ........................................................................ 12
2.1.3.1.3. Uzaktan Türkçe Öğretimi ........................................................... 12
2.1.3.1.4. Türkçe Yaz Okulu ...................................................................... 12
2.1.3.1.5.Yabancılara Türkçe Öğretimi Sertifika Programları ................... 13
2.1.3.2. Kültür-Sanat Faaliyetleri ................................................................... 13
2.1.3.2.1. Yürütülmekte Olan Bazı Projeler ............................................... 14
2.1.3.2.1.1. Balkanlar'da Kültürel Mirasın Yeniden ĠnĢası Projesi ........ 14
2.1.3.2.1.2. Balkanlar'da Geleneksel Türk El Sanatlarının Ġhyası Projesi14
2.1.3.2.1.3. 100 Türkiye Kütüphanesi Projesi ........................................ 15
2.1.3.2.2. Planlama AĢamasında Olan Bazı Projeler.................................. 15
2.1.3.2.2.1. Avrupa'daki Türk Çocuklarına Türkçe Eğitimi .................. 15
2.1.3.2.2.2. Uzaktan Türkçe Öğretimi .................................................... 15
2.1.3.2.2.3. Türk Kahvehanesi Projesi ................................................... 16
2.1.3.2.2.4. Türkiye Kitapçısı ................................................................. 16
2.1.3.2.2.5. Yerinde Tarih Projesi .......................................................... 16
2.1.3.2.2.6. Bütün Dinler, Bütün Diller O'nu Söyler .............................. 16
2.1.1.2. ĠĢbirlikleri ve PaydaĢ Kurumlar ........................................................ 17
2.1.1.2.1. Enstitünün Türkiye'deki PaydaĢları ........................................... 17
viii
2.1.1.2.2. Uluslararası PaydaĢ Kurumlar.................................................... 18
2.1.1.3. Mevcut Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri ................................... 19
2.1.1.3.1. Yıllara Göre Açılan Kültür Merkezleri ...................................... 20
2.1.1.3.2. 2015 Yılında Açılması Planlanan Merkezler ............................. 21
BÖLÜM III: KAVRAMSAL ÇERÇEVE .............................................................. 22
3.1. Kosova, Tarihçesi, Coğrafi Durumu ve Bugünkü Durumu ............................ 22
3.2. Kosova’nın Tarihi ve Türkçenin Bölgedeki Durumu ..................................... 22
3.2.1. Eski Tarih ..................................................................................................... 23
3.2.1.1. Osmanlı Ġmparatorluğu Döneminde Kosova ........................................ 23
3.2.1.2. Yugoslavya Dönemi .............................................................................. 26
3.2.1.3. Yugoslavya Dönemi Sonrasında Kosova .............................................. 26
3.2.2. Kosova’nın Bağımsızlık Ġlanı ve Uluslararası Ortam .............................. 27
3.2.3. Dilsel ve Etnik Yapı ................................................................................. 27
3.2.4. Resmi Diller ve KonuĢulan Diller ............................................................ 28
3.2.5. Kosova’da Eğitim ve Öğretim ................................................................. 29
3.2.5.1. Kosova’da Türkçe ............................................................................. 31
3.2.5.1.1. Kosova’da Anadili Olarak Türkçe ............................................. 31
3.2.5.1.2. Kosova’da Yabancı Dil Olarak Türkçe ...................................... 32
3.2.5.1.2.1. Kosova Yunus Emre Enstitüsü ........................................... 33
3.2.5.1.2.1.1. Yabancılara Türkçe Öğretiminde Dikkat Edilmesi
Gereken Temel Ġlkeler........................................................................ 33
ix
3.2.5.1.2.1.2. Öğretimin Basamaklı Kur Sistemine Uygun Olarak
Planlanması ........................................................................................ 35
3.2.5.1.2.1.3. Öğretim Süresine ĠliĢkin Planlama ............................. 36
3.2.5.1.2.1.4. Mekân ve Öğrenci Sayısını Belirleme ........................ 38
3.2.5.1.2.1.5. Öğretmen YetiĢtirme .................................................... 39
3.2.5.1.2.1.6. Materyal Hazırlama ...................................................... 38
3.2.5.1.2.1.7. Öğretim Strateji, Yöntem ve Tekniklerini GeliĢtirme.. 40
3.2.5.1.2.1.8. Politika GeliĢtirme ....................................................... 41
3.3. Sosyal ve Duygusal Ġhtiyaçlar ......................................................................... 42
3.4. Kültürel ihtiyaçlar ........................................................................................... 43
3.5. Akademik ihtiyaçlar ........................................................................................ 44
3.6. Dil Ġhtiyaç Analizi ........................................................................................... 44
BÖLÜM IV: YÖNTEM ........................................................................................... 46
4.1. AraĢtırmanın Modeli ....................................................................................... 46
4.2. Evren ve Örneklem ......................................................................................... 46
4.3. Verilerin Toplanması ...................................................................................... 47
4.3.1. Veri Toplama Aracı...................................................................................... 47
4.3.2. Veri Toplama Süreci .................................................................................... 48
4.4. Verilerin Analizi.............................................................................................. 48
Araştırmada .......................................................................................................... 48
4.5. Verilerin Çözümlenmesi ................................................................................. 48

x