TR83 Mevcut Durum Analizi

302 Pages·2012·27.45 MB·Turkish

T.C.
ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI
TR83 BÖLGESİ
MEVCUT DURUM ANALİZİ
2012
İÇİNDEKİLER
TABLO LİSTESİ ..................................................................IX
ŞEKİL LİSTESİ ....................................................................XIV
1.YÖNETİCİ ÖZETİ ..........................................................1
2. SOSYAL YAPI ..............................................................................................23
2.1 GİRİŞ ..........................................................................................................................................................23
2.2 NÜFUS......................................................................................................................................................23
2.2.1 GİRİŞ ......................................................................................................................................................23
2.2.2. NÜFUS DİNAMİKLERİ ..................................................................................................................23
2.2.3. DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER .....................................................................................................30
2.2.3.1 Yaş ve Cinsiyet Dağılım Özellikleri ...........................................................................................30
2.2.3.2 Yaş Bağımlılık Oranları ..................................................................................................................33
2.2.3.3 Hanehalkı Büyüklükleri .................................................................................................................34
2.2.3.4 Kentleşme Oranları .......................................................................................................................35
2.2.3.5 Bebek ve Çocuk Ölüm Hızları ile Toplam Doğurganlık Oranları .................................36
2.2.3.6. Doğuşta Yaşam Beklentisi ..........................................................................................................36
2.2.4 GÖÇ ......................................................................................................................................................37
4 2.2.5 NÜFUS PROJEKSİYONLARI ........................................................................................................43
2.2.6 SONUÇ ................................................................................................................................................44
2.3 EĞİTİM........................................................................................................46
2.3.1 GİRİŞ ......................................................................................................................................................46
2.3.2 BÖLGEDE OKUR-YAZARLIK ORANLARI ...........................................................................47
2.3.3 OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ................................................................................................................49
2.3.4 İLKÖĞRETİM (ZORUNLU TEMEL EĞİTİM) ........................................................................50
2.3.5 ORTAÖĞRETİM ................................................................................................................................52
2.3.5.1 Genel Ortaöğretim .......................................................................................................................54
2.3.5.2 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim ................................................................................................56
2.3.6 YÜKSEKÖĞRETİM...........................................................................................................................57
2.3.7 ÇIRAKLIK VE YAYGIN EĞİTİM ..................................................................................................62
2.3.8 EĞİTİM VE İSTİHDAM İLİŞKİSİ ...................................................................................................64
2.3.9 SONUÇ ................................................................................................................................................66
2.4. SAĞLIK ......................................................................................................68
2.4.1 GİRİŞ ......................................................................................................................................................68
2.4.2 SAĞLIK SİSTEMİNİN YAPISI.........................................................................................................68
2.4.3 KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ .........................................................................................71
2.4.4 SAĞLIK EĞİTİMİ................................................................................................................................72
2.4.5 SONUÇ ................................................................................................................................................73
2.5 KÜLTÜR .....................................................................................................74
TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi
İÇİNDEKİLER
2.5.1 GİRİŞ ......................................................................................................................................................74
2.5.2 TARİHİ YAPILAR VE DOĞAL GÜZELLİKLER .....................................................................74
2.5.3 MÜZELER ............................................................................................................................................76
2.5.4 BÖLGE SİT ALANLARI TESCİLLİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI7 7
2.5.5 İLETİŞİM KAYNAKLARI VE SOSYAL MEKÂNLAR ............................................................79
2.5.5.1 Kütüphaneler ...................................................................................................................................79
2.5.5.2 Tiyatrolar ...........................................................................................................................................80
2.5.5.3 Sinemalar ...........................................................................................................................................80
2.5.5.4 Yerel Matbaalar ve Yazılı Medya .................................................................................................81
2.5.6 SONUÇ ................................................................................................................................................82
2.6 KADININ GÜÇLENDİRİLMESİ ............................................................84
2.6.1 GİRİŞ ......................................................................................................................................................84
2.6.2 KADIN NÜFUS .................................................................................................................................84
2.6.3 KADININ EĞİTİM DURUMU .....................................................................................................86
2.6.4 KADIN VE ÇALIŞMA YAŞAMI ....................................................................................................87
2.6.5 KADINA KARŞI ŞİDDET ..............................................................................................................92
2.6.6 SİYASİ KATILIM ..................................................................................................................................93
2.6.7 SONUÇ ................................................................................................................................................94 5
2.7 GELİR DAĞILIMI, İSTİHDAM, ÇALIŞMA HAYATI VE SOSYAL
GÜVENLİK HİZMETLERİ .............................................................................97
2.7.1 GİRİŞ .....................................................................................................................................................97
2.7.2 GELİR DAĞILIMI ..............................................................................................................................97
2.7.2.1 Türkiye’de Gelir Dağılımı.............................................................................................................97
2.7.2.1.1 Bölgeler İtibarıyla Gelir Dağılımı ...........................................................................................98
2.7.2.1.2 Kentsel ve Kırsal Gelir Dağılımı ............................................................................................102
2.7.3 İSTİHDAM ...........................................................................................................................................103
2.7.3.1 İşgücüne Katılma Oranı (15+ yaş) ...........................................................................................104
2.7.3.2 İstihdam.............................................................................................................................................106
2.7.3.3 İşsizlik .................................................................................................................................................114
2.7.4 ÇALIŞMA HAYATI ...........................................................................................................................118
2.7.4.1 Çalışma Koşulları, İş Güvenliği ve İstihdam ..........................................................................118
2.7.4.2 Sendikalar .........................................................................................................................................121
2.7.5 SOSYAL GÜVENLİK HİZMETLERİ ..........................................................................................122
2.7.6 SOSYAL İÇERME VE YOKSULLUK ..........................................................................................126
2.7.7 SONUÇ ...............................................................................................................................................130
2.8. KURUMSALLAŞMA ............................................................................132
2.8.1 GİRİŞ .....................................................................................................................................................132
2.8.2 KURUMSAL ÖRGÜTLENMENİN MEVCUT DURUMU .................................................132
TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi
İÇİNDEKİLER
2.8.3 YEREL İDARELER ............................................................................................................................133
2.8.3.1 İl Özel İdareleri ...............................................................................................................................134
2.8.3.2 Belediyeler .......................................................................................................................................134
2.8.4 BÖLGESEL GELİŞMEDE KURUMSAL YAPI ..........................................................................135
2.8.5 BÖLGEDEKİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ......................................................................136
2.8.5.1 Bölge Dernekleri ve Vakıfları .....................................................................................................136
2.8.5.2 Bölgede Hizmet veren Ticaret ve Sanayi Odaları (TSO) ve Ticaret Borsaları ........138
2.8.5.3 Bölgede Bulunan Oda ve Esnaf Sanatkar Sayıları ................................................................139
2.8.5.4 Bölgedeki Memur ve İşçi Sendikaları ......................................................................................139
2.8.6 SONUÇ ...............................................................................................................................................140
2.9 SOSYAL YAPI: DEĞERLENDİRME ..................................................141
3. İKTİSADİ YAPI ...............................................................144
3.1 GİRİŞ ....................................................................................................................................................144
3.2 TARIM ......................................................................................................147
3.2.1 GİRİŞ ..................................................................................................................................................147
3.2.2 TOPRAK VE SU KAYNAKLARI .............................................................................................151
3.2.2.1 Bölge Arazi Varlığı ve Toprak Yapısı .....................................................................................152
6
3.2.2.2 Sulama ............................................................................................................................................155
3.2.3 BİTKİSEL ÜRETİM ........................................................................................................................156
3.2.3.1 Düzey 2 Bölgeleri Bitkisel Üretimlerinin Karşılaştırılması ............................................158
3.2.3.2 Bölgede Öne Çıkan Bitkisel Ürünler ...................................................................................161
3.2.3.3 Örtü Altı Sebze Tarımı .............................................................................................................165
3.2.3.4 Organik Tarım .............................................................................................................................165
3.2.3.5 Tarım İşletmeleri .........................................................................................................................166
3.2.3.5.1 Türkiye ve Bölge Tarım İşletmeleri Büyüklükleri ..........................................................167
3.2.3.5.2 Tarımsal İşletmelerde Üretim .............................................................................................169
3.2.3.6 Tarımsal Mekanizasyon .............................................................................................................170
3.2.3.7 Tarıma Dayalı Sanayi İşletmeleri ............................................................................................171
3.2.3.8 Tarım Ürünleri Dış Ticareti .....................................................................................................172
3.2.4 HAYVANCILIK ...............................................................................................................................173
3.2.4.1 Hayvan Sayısı ve Hayvancılık İşletmeleri .............................................................................173
3.2.4.2 Hayvansal Üretim ve Verimlilik ..............................................................................................177
3.2.5 SU ÜRÜNLERİ ...............................................................................................................................180
3.2.5.1 Bölge Tatlı Su Balıkçılığı ve Balık Yetiştirme Tesisleri ......................................................181
3.2.5.2 Deniz Balıkçılığı ............................................................................................................................184
3.2.6 ORMANCILIK ................................................................................................................................185
3.2.6.1 Bölge Orman Varlığı ..................................................................................................................188
3.2.6.1.1 Orman Varlığının GSYİH Açısından Değerlendirilmesi .............................................188
TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi
İÇİNDEKİLER
3.2.6.2 Orman İşletmeciliği ....................................................................................................................190
3.2.6.3 Ağaçlandırma Çalışmaları ve Erozyon Kontrolü ..............................................................191
3.2.6.4 Orman Köyleri ............................................................................................................................191
3.2.7 SONUÇ ............................................................................................................................................192
3.3 SANAYİ .....................................................................................................194
3.3.1 GİRİŞ ..................................................................................................................................................194
3.3.2 TR83 BÖLGESİ SANAYİ SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ 194
3.3.3 SANAYİ SEKTÖRÜNÜN BÖLGE EKONOMİSİNDEKİ YERİ .....................................197
3.3.4 BÖLGEDE SANAYİ SEKTÖRÜ İSTİHDAMI .......................................................................198
3.3.5 SANAYİ ALT SEKTÖRLERİ .......................................................................................................199
3.3.5.1 İmalat Sanayi .................................................................................................................................200
3.3.5.1.1 Yoğunlaşma Katsayısı Analizi ...............................................................................................201
3.3.5.1.2 Değişim Payı Analizi (Shift-Share Analysis) .....................................................................207
3.3.5.1.3 Bölgemizde Öne Çıkan Sektörlerin Analizi ...................................................................209
3.3.5.1.3.1 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı ......................................................................................211
3.3.5.1.3.2 Ağaç ve Ağaç Mantarı Ürünleri İmalatı; Saz, Saman ve Benzeri Malzemelerden
Örülerek Yapılan Eşyaların İmalatı ......................................................................................................213
3.3.5.1.3.3 Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı ..................................................215 7
3.3.5.1.3.4 Tıbbi Aletler; Hassas ve Optik Aletler ile Saat İmalatı ...........................................217
3.3.5.1.3.5 Mobilya imalatı; başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar ............................220
3.3.5.1.4 Sanayi Alt Sektörlerinde Karşılaştırmalı Rekabet Üstünlüğü ...................................221
3.3.5.2 Madencilik ve Taşocakçılığı ......................................................................................................228
3.3.5.3 Enerji ...............................................................................................................................................229
3.3.5.3.1 Elektrik Tüketimi .....................................................................................................................230
3.3.5.3.2 Yenilenebilir Enerji Kaynakları .............................................................................................231
3.3.5.3.2.1 Rüzgar Enerjisi ......................................................................................................................231
3.3.5.3.2.2 Güneş Enerjisi .......................................................................................................................232
3.3.5.3.2.3 Biyoenerji ................................................................................................................................232
3.3.6 SANAYİ ORGANİZASYONU .................................................................................................233
3.3.6.1 Küçük Sanayi Siteleri (KSS)......................................................................................................233
3.3.6.2 Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ..........................................................................................234
3.3.6.3 Samsun Serbest Bölgesi ............................................................................................................236
3.3.6.4 Teknoloji Geliştirme Merkezleri (TEKMER) ....................................................................236
3.3.6.5 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) ..................................................................................237
3.3.6.6 İş Geliştirme Merkezleri (İŞGEM) ........................................................................................238
3.3.6.7 Ticaret Borsaları .........................................................................................................................239
3.3.7 SONUÇ ............................................................................................................................................240
3.4 HİZMETLER ............................................................................................241
TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi
İÇİNDEKİLER
3.4.1 GİRİŞ ..................................................................................................................................................241
3.4.2 HABERLEŞME ................................................................................................................................242
3.4.2.1 GSM Abone Sayıları ...................................................................................................................243
3.4.2.2 Sabit Hat Telefon Sayısı .............................................................................................................243
3.4.3 İNŞAAT .............................................................................................................................................244
3.4.4 TURİZM ............................................................................................................................................246
3.4.4.1 TR83 Bölgesi Turizm Değerleri .............................................................................................248
3.4.4.2 TR83 Bölgesi’nde Turizm Hareketleri.................................................................................250
3.4.5 MALİ YAPI VE BANKACILIK ...................................................................................................253
3.4.5.1 Vergi Tahakkuk – Tahsilât Miktarları ve Oranları .............................................................253
3.4.5.2 Bankacılık, Mevduat ve Kredi ..................................................................................................255
3.4.6 DIŞ TİCARET .................................................................................................................................258
3.4.6.1 TR83 Bölgesi’nde İhracat ve İthalat .....................................................................................258
3.4.6.2 Fasıl ve Ülkelere Göre TR83 Bölgesinin Dış Ticareti ....................................................262
3.4.6.2.1 İhracat .........................................................................................................................................262
3.4.6.2.2 İthalat ...........................................................................................................................................263
3.4.6.3 Karadeniz Çanağındaki Ülkelerle TR83 Bölgesinin Dış Ticareti ................................264
8 3.4.7 SONUÇ ............................................................................................................................................268
3.5 BÖLGEDE GİRİŞİMCİLİK, YENİLİKÇİLİK ve KAMU YATIRIMLARI,
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ ...................................................................270
3.5.1 GİRİŞ ..................................................................................................................................................270
3.5.2 YENİLİK GÖSTERGELERİ .........................................................................................................270
3.5.3 BÖLGEDE AÇILAN-KAPANAN İŞYERİ SAYISI ...............................................................272
3.5.4 TR83 BÖLGESİNDE KAMU YATIRIMLARI ........................................................................274
3.5.5 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ ...................................................................................................276
3.5.6 SONUÇ ............................................................................................................................................279
3.6 BÖLGEDE İŞLETMELERE YÖNELİK DESTEKLER ......................280
3.6.1 SAMSUN-KASTAMONU-ERZURUM BÖLGESEL KALKINMA PROGRAMI ......280
3.6.2 İŞLETMELERİN REKABET GÜCÜNÜN ARTIRILMASI VE DIŞA AÇILMALARINA
MALİ DESTEK PROGRAMI ..................................................................................................................280
3.6.3 KOSGEB DESTEKLERİ ................................................................................................................281
3.6.4 SONUÇ .............................................................................................................................................282
3.7 EKONOMİK YAPI: DEĞERLENDİRME .............................................282
4. YAŞAM KALİTESİ, ERİŞİLEBİLİRLİK VE
MEKÂNSAL ORGANİZASYON ....................................286
4.1 GİRİŞ .......................................................................................................................................................286
4.2 ALTYAPI ................................................................................................................................................286
4.2.1 GİRİŞ ...................................................................................................................................................286
TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi
İÇİNDEKİLER
4.2.2 SU KAYNAKLARI VE KANALİZASYON ALTYAPISI ......................................................286
4.2.2.1 Fiziki Coğrafya ve Jeoloji ...........................................................................................................286
4.2.2.2 Bölgedeki Su Kaynakları ............................................................................................................286
4.2.2.2.1 Akarsu Havzaları ......................................................................................................................286
4.2.2.2.2 Yüzey Suları ................................................................................................................................287
4.2.2.2.3 Yer altı Suları ..............................................................................................................................289
4.2.2.3 Su Temini ve Kanalizasyon Altyapısı ......................................................................................290
4.2.2.3.1 Kentsel Alanda Su Temini......................................................................................................290
4.2.2.3.2 Kırsal Alanda Su Temini .........................................................................................................292
4.2.2.3.3 Kanalizasyon Altyapısı .............................................................................................................294
4.2.2.4 Bölgedeki Su Kaynaklarına Bağlı Proje ve Altyapı Unsurları .........................................294
4.2.2.4.1 Sulama Barajları ve Hidroelektrik Santraller ...................................................................295
4.2.3 ENERJİ ALTYAPISI ..........................................................................................................................298
4.2.3.1 Bölge Elektrik Üretim Kapasitesi ...........................................................................................298
4.2.3.2 Doğalgaz .........................................................................................................................................301
4.2.4 ULAŞIM ALTYAPISI .......................................................................................................................306
4.2.4.1 Bölge Karayolu Ağı ......................................................................................................................306
4.2.4.2 Deniz Yolu Altyapısı ....................................................................................................................309 9
4.2.4.3 Hava Yolu Altyapısı ......................................................................................................................311
4.2.4.4 Demiryolu Altyapısı ....................................................................................................................312
4.2.4.5 TR83 Bölgesi’nin Dâhil Olduğu Uluslararası Projeler .....................................................314
4.2.4.5.1 TINA Projesi ..............................................................................................................................314
4.2.4.5.2 Samsun-Kavkaz Tren Ferry Taşımacılığı ............................................................................315
4.2.4.5.3 TRACECA Programı ..............................................................................................................316
4.2.5 SONUÇ .............................................................................................................................................317
4.3 KENTLEŞME VE YERLEŞME ..............................................................319
4.3.1 GİRİŞ ...................................................................................................................................................319
4.3.2 BÖLGEDE KENTLEŞME .............................................................................................................319
4.3.3 YERLEŞİM KADEMELENMESİ VE BÖLGE MERKEZLERİ. ............................................321
4.3.4 MEKÂNSAL YAPI VE SEKTÖREL İLİŞKİLER .......................................................................326
4.3.5 SONUÇ .............................................................................................................................................328
4.4 YAŞAM KALİTESİ, ERİŞEBİLİRLİK VE MEKANSAL
ORGANİZASYON: DEĞERLENDİRME...................................................328
5. ÇEVRENİN KORUNMASI VE KORUMA
ALANLARI ...........................................................................330
5.1 GİRİŞ .......................................................................................................................................................330
5.2 ÇEVRE KİRLİLİĞİ ...................................................................................330
5.2.1 SU KİRLİLİĞİ ....................................................................................................................................330
TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi
İÇİNDEKİLER
5.2.1.1 Giriş ..................................................................................................................................................330
5.2.1.2 TR83 Bölgesinde Su Kirliliği .....................................................................................................331
5.2.2 HAVA KİRLİLİĞİ .............................................................................................................................332
5.2.2.1 Giriş ..................................................................................................................................................332
5.2.3 EROZYON .......................................................................................................................................335
5.2.4 ATIKLARLA İLGİLİ VERİLEN HİZMETLER .........................................................................336
5.2.4.1 Katı Atıklar ....................................................................................................................................336
5.2.4.2 Atık Sular ........................................................................................................................................339
5.2.5 SONUÇ .............................................................................................................................................340
5.3 KORUMA ALANLARI, FLORA VE FAUNA .....................................341
5.3.1 GİRİŞ ...................................................................................................................................................341
5.3.2 AMASYA İLİNİN ÖNEMLİ KORUMA ALANLARI...........................................................342
5.3.3 ÇORUM İLİNİN ÖNEMLİ KORUMA ALANLARI ...........................................................343
5.3.4 SAMSUN İLİNİN ÖNEMLİ KORUMA ALANLARI ..........................................................344
5.3.5 TOKAT İLİNİN ÖNEMLİ KORUMA ALANLARI .............................................................345
5.3.6 SONUÇ .............................................................................................................................................346
5.4 ÇEVRE: DEĞERLENDİRME .................................................................347
6. ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI
10
ONUNCU KALKINMA PLANI VE BÖLGESEL
KALKINMA ULUSAL STRATEJİSİ ÖNERİLERİ .......349
KAYNAKÇA .........................................................................374
TR83 Bölgesi Mevcut Durum Analizi