tc selçuk üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü ilahiyat anabilim dalı arap dili ve belâğâtı bilim dalı PDF
Preview tc selçuk üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü ilahiyat anabilim dalı arap dili ve belâğâtı bilim dalı
T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLAHİYAT ANABİLİM DALI ARAP DİLİ VE BELÂĞÂTI BİLİM DALI İBN ÑALLİKÂN’ın VEFEYÂTU’L- ’A‘YÂN’ında ADI GEÇEN ARAP DİLİ ve EDEBİYATI ÂLİMLERİ Yüksek Lisans Tezi Danışman Öğr. Gör. Dr. Ayhan Erdoğan Hazırlayan Hâcer ŞEN Konya 2010 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Hâcer ŞEN Numarası: 074244071004 n i n i Ana Bilim / Temel İslam Bilimleri / Arap Dili ve Belağatı c n e Bilim Dalı r ğ Ö Danışmanı Öğr.Gör.Dr. Ayhan ERDOĞAN Tezin Adı İbn Hallikân'ın Vefeyâtu'l-'A'yân'ında adı geçen Arap Dili ve Edebiyatı Âlimleri ÖZET İbn Hallikân, XIII. yüzyılda yaşamış meşhur biyografi yazarlarından biridir. Onun Vefeyâtu'l-'A'yân adlı eseri , biyografi alanında yazılmış en önemli eserlerden biridir. Vefeyâtu'l-'A'yân, İslam coğrafyasında yaşayan Peygember ve sahabe hariç kendi zamanına kadar olan meşhur kişilerin hayatlarını anlatır. Onların eserlerinden bahseder, doğum ve ölüm tarihlerini verir, başlarından geçen meşhur olayları anlatır. Bu çalışmada, eserde adı geçen şahıslardan sadece Arap dili ve edebiyatı âlimleri uzmanlık alanlarına göre yan başlıklar altında tesbit edilip, özet halinde tanıtılmıştır. 2 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Hâcer ŞEN Numarası: 074244071004 n i n i Ana Bilim / Temel İslam Bilimleri / Arap Dili ve Belağatı c n e Bilim Dalı r ğ Ö Danışmanı Öğr.Gör.Dr. Ayhan ERDOĞAN Tezin İngilizce Adı The last name Arabic Language and Literature Scientists of Ibn Hallikân's in Vefeyâtu'l-'A'yân. SUMMARY Ibn Khallikân , who lived in 13th century, is one of the eminent authors of biography literature. His famous work, namely Wafayât al-'A'yân, is one of the perfect works which had been written in this field. Wafayât al-'A'yân which includes biographies, presentslife stories of famous persons who livedin Islamicgeography. It mentions about their works, their dates of births and deaths, and some important events that they witnessed in their lif. Ibn Khallikân, in his work, deals with famous persons who had livedtill his period, but he excepted the Prophet and his the Ashâb. In this study, were detected and was introduced only the last name Arabic Language and Literature Scientists of Ibn Hallikân's in Vefeyâtu'l-'A'yân. 3 İÇİNDEKİLER İBN ÑALLİKÂN’ın VEFEYÂTU’L -’A‘YÂN’ında ADI GEÇEN ARAP DİLİ ve EDEBİYATI ÂLİMLERİ...........................................................................1 Özet.................................................................................................................2 Summary.........................................................................................................3 Önsöz..............................................................................................................5 Transkripsiyon Sistemi................................................................................................7 Kısaltmalar....................................................................................................................8 GİRİŞ..........................................................................................................................10 İBN ÑALLİKÂN’ın YAŞADIĞI XIII/VII. ASRIN GENEL ÖZELLİKLERİ.........................................................................................................10 A. SOSYAL VE SİYÂSÎ DURUM....................................................................10 B. İLİM VE KÜLTÜR HAYATI......................................................................15 BİRİNCİ BÖLÜM....................................................................................................20 İBN ÑALLİKÂN’nın HAYATI ve ESERLERİ...................................................20 A. İBN ÑALLİKÂN’ın HAYATI.....................................................................20 B. İBN ÑALLİKÂN’ın ESERLERİ.................................................................24 C. VEFEYÂTU’L-’A‘YÂN ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR..........28 İKİNCİ BÖLÜM.......................................................................................................31 VEFEYÂTU’L-’A‘YAN’da ADI GEÇEN ARAP DİLİ ve EDEBİYATI ÂLİMLERİ.................................................................................................................31 A. NAHİV ÂLİMLERİ.......................................................................................31 B. LÜGAT ÂLİMLERİ.......................................................................................51 C. HATİPLER......................................................................................................59 D. EDEBÎ SANATLAR ve EDEBİYAT TARİHİ ÂLİMLERİ.................60 E. ŞÂİRLER..........................................................................................................73 SONUÇ.......................................................................................................................99 BİBLİYOGRAFYA................................................................................................100 4 ÖNSÖZ İbn Ñallikân, XIII./VII. asırda yaşamış, çağının imkanlarını en iyi şekilde değerlendirmiş, uzmanlık alanı fıkıh olmakla beraber, hadis, Arap dili, Arap edebiyatı, edebiyat tarihi, sosyal ve siyasi tarih alanlarında kendisini yetiştirmiş, geniş bilgi ve kültür sahibi çok yönlü bir âlimdir. Aslen başkadı olup zamanın ünlü medreselerinde hocalık yapmıştır. Vefeyâtu’l-’A‘yân ve Enbâ’u Ebnâ’i’z-Zeman, İbn Ñallikân’ın en önemli eseridir. Bu meşhur eser, İslam dünyasında yetişmiş her alanda meşhur kişilerin hayatlarını ve eserlerini anlatan sözlük niteliğinde bir biyografi ansiklopodisidir. Tezimizin konusu, İbn Ñallikân’ın bir biyografi kitabı olanVefeyâtu’l-’A‘yân adlı eserini inceleyerek, içinde adı geçen Arap Dili ve Edebiyâtı âlimlerini tesbit edip sunmaktır. Ayrıca sunduğumuz âlimlerin tarihçe-i hayatlarından kısa bilgiler de verilecektir. Tezimizin amacı, eserde adı geçen şahsiyetlerden sadece Arap dili ve edebiyatı âlimlerini tesbit ederek, Arap dili ve edebiyatı tarihi alanında muhtasar bir biyografi çalışması sunmaktır. Bu incelemede, eserin Dr. İhsan Abbas’ın tahkikli olarak neşrettiği 1968-Lübnan tarihli basımını esas alacağız. Çalışmamız, bir giriş ile iki bölümden ibarettir. Giriş bölümünde, İbn Ñallikân’ın yaşadığı XIII. asırda İslam coğrafyasında yaşayan devlet ve milletlerin, genel olarak sosyal, siyâsî, ilim ve kültür hayatlarından özet mâhiyetinde bilgiler vereceğiz. Birinci bölümde müellifimizin hayatını, eserlerini, çalışmamızın asıl konusu olan “Vefeyâtu’l-’A‘yân” adlı kitabını tanıtacağız ve bu kitap üzerinde yapılan çalışmalardan bahsedeceğiz. Tezimizin asıl bölümünü oluşturan ikinci bölümde ise, bu eserde ismi geçen Arap Dili ve edebiyatı âlimlerini alt başlıklar halinde sıralayacağız. Başlıklar altında, Arap dili ve edebiyatının alt başlıkları olan nahiv, lügat, belâğat, hitâbet, edebiyat tarihi ve şiir olmak üzere altı alanın herhangi birinde meşhur olan âlimleri tesbit edip tanıtacağız. Bu sıralamamızda, kitabımızın aslında da olduğu gibi kronolojik sırayı değil alfabetik sıralamayı daha kolay bulduğumuz için tercih ettik. Ayrıca isimlerini tesbit ettiğimiz 5 şahısların tarihçe-i hayatlarını da özet halinde sunacağız. Son olarak kısa bir değerlendirmeyle tezimizi tamamlayacağız. Bir tez çalışması olarak bu konuyu seçmemize vesile olan hocamız Prof. Dr. Tâceddin UZUN Beyefendiye, çalışmamıza rehberlik eden danışman hocam Öğr. Gör. Ayhan ERDOĞAN Beyefendi ile yardımlarını esirgemeyen Arş. Gör. Y. Sâmi SAMANCI Beyefendiye teşekkürlerimi arz ederim. Ayrıca okulumuzun kütüphanesinde görev yapmakta olan, başta Necati ŞAHİN Beyefendi olmak üzere tüm personeline ve Hayra Hizmet Vakfı Kütüphanesi çalışanlarına da teşekkürü bir borç bilirim. Hâcer ŞEN 2010 KONYA 6 Transkripsiyon Sistemi Bu çalışmada aşağıda verilen transkripsiyon sistemi kullanılmıştır: Sesliler: آ, ــ ﺎـ, ﻰــ: â ; ﻲِـ: î ; ﻮـ: û ; َ َ ُ ــ : e, (kalın okunan harflerde: a) ; ِــ: i; ــ: u, َ ُ Sessizler: ء : ’ ; ب: b ; ت: t ; ث: ï; ج: c ; ح: ð ; خ: ñ ; د : d ; ذ: ø ; ر: r ; ز: z ; س: s ; ش: ş ; ص: ó ; ض : ô ; ط: õ ; ظ: ø ; ع: ‘ ; غ: ğ ; ف: f ; ق: ù; ك : k ; ل: l ; م: m ; ن: n ; و: v ; ـﻫ: h ; ي: y . Yukarıda verilen transkripsiyon sisteminden farklı olarak: a. Harf-i ta‘rifler, cümle başında da küçük harfle yazılmıştır. Örneğin: el-Kulliyye, el-Ùâhire, el-Ùalem. b. Harf-i ta‘rif ile gelen kelimenin başındaki şemsî ve kamerî harflerin okunuşu belirtilmiştir. Örneğin: ed-Defteru’l-Kebîr. c. İzâfet terkîbi şeklinde bulunan ibarelerde (şahıs adı, kitap adı vb.) ve vasl gerektiren yerlerde muzâf ve muzâfun ileyhin i‘râbı yazıda gösterilmiştir. Örneğin: Ïâneviyyetu’l-Eimmeti ve’l-Ñuõabâ'i d. Türkçeye yerleşmiş kelime ve tabirlerde transkribe uygulanmamıştır. İmruulùays gibi meşhur bileşik isimler tek kelime halinde yazılmıştır. 7 Kısaltmalar age. : Adı geçen eser agm. : Adı geçen madde b. : Bin c. : Cilt çev. : Çeviren DİA : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Fak. : Fakülte GAL : Geschichte der Arabischen Litteratur-Erster Band. GAS : Geschichte der Arabischen Litteratur-Erster Supplementband. Hz. : Hazreti hzl. : Hazırlayan İA : İslam Ansiklopedisi MEB : Milli Eğitim Bakanlığı Msl. : Misal nşr. : Neşreden ö. : Ölüm ra. : radıyallâhu anh s. : Sayfa sav. : Sallâhu aleyhi ve sellem tahk. : Tahkik 8 tr. : Tarih trcm. : Tercüme tsz. : Tarihsiz TTK : Türk Tarih Kurumu Ünv. : Üniverste vb. : Ve benzeri vdvm. : Ve devamı vd. : Ve diğer vs. : Vesâir yy. : Yüzyıl 9 GİRİŞ İBN ÑALLİKÂN’ın YAŞADIĞI XIII/VII. ASRIN GENEL ÖZELLİKLERİ Bir şahsı ve eserlerini iyi tanıyabilmek, öncelikle o şahsın yaşadığı dönem ve coğrafyayı iyi bilmekle başlar. Çünkü insanı yaşadığı devrin şartlarına göre değerlendirmek genel geçer bir kuraldır. Bizim de İbn Ñallikân’ı tanıyabilmemiz ve eserini anlayabilmemiz için öncelikle onun yaşadığı çağı ve coğrafyayı incelememiz elbette gereklidir. A. SOSYAL VE SİYÂSÎ DURUM Hicrî VII. asırda (XIII. yüzyıl) İslam coğrafyasında yaşanan siyasî, sosyal ve kültürel durumları incelerken, birkaç İslam devleti Abbâsîler, Eyyûbîler, Memlükler, Hârizmşahlar ve Anadolu Selçukluları ile özellikle İslam dünyasındaki istilâlarıyla tanınan bir kavim olan Moğollardan bahsetmemiz yerinde olacaktır. 10
Description:The list of books you might like
