tc marmara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü islam tarihi ve sanatları anabilim dalı islam tarihi bili PDF
Preview tc marmara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü islam tarihi ve sanatları anabilim dalı islam tarihi bili
T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İSLAM TARİHİ VE SANATLARI ANABİLİM DALI İSLAM TARİHİ BİLİM DALI İSLAMÎ DÖNEMDE TULEYTULA TARİHİ - FETHİNDEN MÜLÛKÜ’T-TAVÂİF DÖNEMİNE KADAR (93-422/712-1031) - Yüksek Lisans Tezi SEDANUR ÇELENK İstanbul, 2016 T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İSLAM TARİHİ VE SANATLARI ANABİLİM DALI İSLAM TARİHİ BİLİM DALI İSLAMÎ DÖNEMDE TULEYTULA TARİHİ - FETHİNDEN MÜLÛKÜ’T-TAVÂİF DÖNEMİNE KADAR (93-422/712-1031) - Yüksek Lisans Tezi SEDANUR ÇELENK Danışman Yrd. Doç. Dr. OSMAN AYDINLI İstanbul, 2016 GENEL BİLGİLER Adı ve Soyadı : Sedanur Çelenk Numarası : 575112006 Anabilim Dalı : İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı : İslam Tarihi Tez Danışmanı : Yrd. Doç. Dr. Osman Aydınlı Tez Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans Tezi/Mart 2016 Anahtar Kelimeler : Endülüs Emevîleri, Tuleytula, Şehir Tarihi, Sosyal Hayat, İlmî Hayat ÖZET İSLAMÎ DÖNEMDE TULEYTULA TARİHİ - FETHİNDEN MÜLÛKÜ’T-TAVÂİF DÖNEMİNE KADAR (93- 422/712-1031) - Endülüs, Müslümanlar tarafından 711 yılında fethedilmiş; fakat Tuleytula’nın fethi bir yıl sonra, 712 yılında gerçekleşmiştir. Endülüs Emevi Devleti’nin 1031 yılında yıkılmasıyla Tuleytula’da karışıklıklar başlamış ve şehir 1085 yılında VI. Alfonso (ö. 1109) tarafından ele geçirilmiştir. Fakat İber Yarımadası’nda Müslüman hâkimiyeti 1492 yılına kadar sürmüştür. Endülüs ile ilgili çalışmalar son yıllarda giderek artmaktadır. VIII. yüzyılda Vizigotların başkenti olan ve aynı yüzyılda Müslüman hâkimiyetine geçtikten sonra büyük isyanlara sahne olan Tuleytula hakkında, bugüne kadar ülkemizde müstakil bir çalışma bulunmamaktadır. Bu sebeple Arapça kaynak eserler ışığında hazırlanan bu çalışmada Tuleytula bölgesi ve çevresi gerek tarihî ve coğrafî açıdan, gerekse ilmî ve sosyo-kültürel açıdan incelenmiştir. GENERAL INFORMATION First and Last Name : Sedanur Çelenk Student ID : 575112006 Department : History of Islam and Arts Major Field : History of Islam Thesis Advisor : Asst. Prof. Osman Aydınlı Type of Thesis and Its Date : Master of Arts/March 2016 Key Words : Andalus Umayyads, Toledo, Urban History, Social Life, Scientific Life ABSTRACT The History of Toledo in Islamic Period - From its Conquest (by Muslims) to The Muluk al-Tawaif Period (93-422/712-1031) – Andalusia was conquered by the Muslims in 711, but the conquest of Toledo, a year later, took place in the year 712. In 1031, after the fall of Andalus Umayyad state of chaos began in Toledo and the city was conquered by Alfonso in 1085. So Muslim rule on the Iberian Peninsula lasted until 1492. In recent years, the studies about Andalucia are increasing. So far there has not been an independent study in our country about Toledo that the capital of Visigoths in the 8th century and after the Muslim domination, in the same century has been the scene the great rebellion. Therefore in this study that prepared in the light of the Arabic source materials, it was examined Toledo and the surrounding area either historical and geographical aspects or scientific and socio-cultural aspect. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................... i ÖNSÖZ ..................................................................................................................................... iii KISALTMALAR ...................................................................................................................... v GİRİŞ I. Kaynaklar ve Araştırmalar .................................................................................................. 1 A. Kaynaklar ........................................................................................................................ 1 1. Coğrafya Eserleri ........................................................................................................ 1 2. Genel Tarihler ............................................................................................................. 3 3. Ensab ve Tabakat Eserleri ile Ansiklopedik Eserler ................................................... 5 B. Araştırmalar ..................................................................................................................... 6 II. Coğrafi Durum .................................................................................................................... 7 A. Endülüs ve Sınırları ......................................................................................................... 7 B. Tuleytula ve Çevresi ...................................................................................................... 10 C. Tuleytula Şehri .............................................................................................................. 16 1. Şehrin Kuruluşu ......................................................................................................... 16 2. Şehrin Topografyası .................................................................................................. 19 D. Tuleytula ve Çevresinde Bulunan Yerleşim Yerleri ..................................................... 22 BİRİNCİ BÖLÜM SİYASİ DURUM I. İslam Fethine Kadar Tuleytula .......................................................................................... 27 A. İslam Fethine Kadar İber Yarımadasının Kısa Tarihi ................................................... 27 B. İslam Fethine Kadar Tuleytula Tarihi ........................................................................... 40 II. İber Yarımadası ve Tuleytula’nın Müslümanlar Tarafından Fethi ................................... 42 A. Fethi Gerektiren Sebepler .............................................................................................. 42 B. Endülüs Fethi Öncesi Hazırlıkları ................................................................................. 46 C. Târık b. Ziyâd’ın Endülüs’e Ayak Basışı ve İlk Fetihler .............................................. 47 D. Vâdî Lekke Savaşı (Batalla de Guadalete) .................................................................... 49 E. Vâdî Lekke Savaşı (Batalla de Guadalete) Sonrası Endülüs Fetihleri .......................... 50 F. Tuleytula’nın Kuşatılması ve Fethi ............................................................................... 53 III. Valiler Döneminde Tuleytula (95-138/714-755) .......................................................... 56 III. Endülüs Emevîleri Döneminde Tuleytula ..................................................................... 58 A. Emîrlik Dönemi (138-316/756-929) ............................................................................. 58 i 1. Abdurrahman b. Muaviye (I. Abdurrahman) Dönemi (138-172/756-788) ............... 58 2. Hişâm b. Abdurrahman (I. Hişâm) Dönemi (172-180/788-796) ............................... 61 3. Hakem b. Hişâm (I. Hakem) Dönemi (180-206/796-822) ......................................... 62 4. Abdurrahman b. el-Hakem (II. Abdurrahman) Dönemi (206-238/822-852) ............ 65 5. Muhammed b. Abdurrahman (I. Muhammed) Dönemi (238-273/852-886) .............. 67 B. Halifelik Dönemi (316-422/929-1031 ) ........................................................................ 68 1. Abdurrahman b. Muhammed (III. Abdurrahman) Dönemi (300-350/912-961) ........ 68 2. Hişâm b. Hakem (I. Hişâm) Dönemi ve Sonrası (366-399/976-1009 ile 400-403/1010-1013) .................................................................... 70 3. Hammûdîler Dönemi ve Sonrası (416-422/1025-1031) ............................................ 72 IV. Tuleytula’nın İsyanların Merkezi Konumunda Olmasının Sebepleri ........................... 73 İKİNCİ BÖLÜM İLMȊ VE KÜLTÜREL HAYAT A. Hadis İlmi ve Yetişen Âlimler ...................................................................................... 77 B. Fıkıh İlmi ve Yetişen Âlimler ....................................................................................... 85 C. Kıraat İlmi ve Yetişen Âlimler ...................................................................................... 98 D. Arap Dili ve Edebiyatı Alanında Yetişen Âlimler ...................................................... 100 E. Tuleytula’ya Nisbet Edilen Diğer Âlimler .................................................................. 103 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SOSYO-EKONOMİK HAYAT A. Tuleytula (Toledo) ve Çevresinde Yaşayan Halklar ................................................... 116 B. Dini Hayat ................................................................................................................... 121 C. İktisadî Hayat .............................................................................................................. 124 SONUÇ .................................................................................................................................. 129 BİBLİYOĞRAFYA .............................................................................................................. 132 EKLER .................................................................................................................................. 142 ii ÖNSÖZ Üç semavî din mensuplarının birarada yaşabildiği ender yerlerden biri olan Tuleytula (Toledo), şehir olarak kuruluşundan bugüne kadar gerek Endülüs Emevîleri devrinde, gerekse bu devrin öncesi ve sonrasında İber Yarımadası’nın önemli merkezlerinden biri olmuştur. Hareketli bir siyasi tarihe sahip olan Tuleytula’nın ilmî ve kültürel bakımdan da zengin ve renkli bir geçmişi bulunmaktadır. Özellikle Endülüs Emevîleri devrinde, burada birbirinden farklı kültüre sahip birçok unsur birlikte yaşamıştır. Ayrıca şehir, bugün dahi tarihî değerini ve dokusunu korumaktadır. Mevcut yönetime karşı sayısız isyanın görüldüğü şehirde âlimlere ve ilme değer verilmiştir. Bilhassa Endülüs Emevîleri devrinde İslamî ilimlere gereken ihtimam gösterilmiş, bu devrin sonrasında ise pozitif bilimlere rağbet artmış hatta bir sonraki aşamada şehir, yarımadadaki önemli tercüme merkezlerinden biri haline gelerek böylece Müslümanların ilmî birikimlerinin batıya aktarımı sağlamıştır. Tuleytula’nın Müslümanlar tarafından fethedilmesiyle birlikte Endülüs Emevî Devleti’nin yıkılışına kadarki sürecin ele alındığı bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, çalışmada kullanılan kaynak ve araştırmaların tanıtımı yapılmıştır. Aynı zamanda bu yine bu bölümde Tuleytula ve çevresinin coğrafî durumu hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Tuleytula’nın Müslümanlar tarafından fethedilmesinin ve Müslüman hâkimiyetinin iyi anlaşılabilmesi için evvelâ İslam fethine kadarki tarihi incelenmiş, sonrasında ise yarımadanın ve şehrin fethi izah edilmiştir. Tuleytula’nın, Endülüs Emevîleri’nin yıkılışına kadar süre gelen siyasi tarihi; Valiler, Emîrlik ve Halifelik dönemi şeklinde bir ayrıma gidilerek ele alınmıştır. İkinci bölümde, Tuleytula’nın ilmî ve kültürel hayatı üzerinde durulmuştur. Tuleytulalı âlimler ilgilendikleri ilim dallarına göre; hadis, fıkıh, kıraat, Arap dili ve edebiyatı alanları altında incelenerek mümkün olduğunca tanıtılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise Tuleytula’daki sosyo-ekonomik hayat ele alınmış, şehir ve şehrin civarında yaşayan halklar ile bunların dinî ve iktisadî hayatlarından azamî derecede bahsedilmiştir. iii Çalışmanın başlangıcından itibaren her aşamaşında yardımlarını esirgemeyen çok kıymetli danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Osman Aydınlı’ya teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca tecrübelerinden istifade ettiğim Prof. Dr. Ali Çelik’e ve şimdiye kadar maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen aileme teşekkürlerimi sunar, bu mütevazı çalışmanın mezkûr konuda yapılacak yeni araştırmalara yardımcı olmasını temenni ederim. Gayret bizden, başarıya ulaştırmak Allah’tandır. Sedanur Çelenk İstanbul 2016 iv KISALTMALAR ABD Amerika Birleşik Devletleri AMEÁI al-Andalus Magreb Estudios Árabes e Islámicos AÜDTCFD Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi AÜİFD Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi b. Bin, ibn bk. Bakınız c. Cilt cm Santimetre CÜİFD Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi DA Dini Araştırmalar DİA Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DMA Dictionary of the Middle Ages Ed. Editör EJd Encyclopaedia Judaica EI2 The Encyclopedia of Islam (Second Edition) GRHA Gerión, Revista de Historia Antiqua haz. Hazırlayan Hz. Hazreti IJSSS International Journal of Social Science Studies İA İslam Ansiklopedisi İSTEM İslam San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsıkîsî Dergisi v
Description:The list of books you might like
