tc istanbul arel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü medya ve kültürel çalışmalar abd medyada ...

173 Pages·2015·5.12 MB·Turkish

T.C.
İSTANBUL AREL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
MEDYA VE KÜLTÜREL ÇALIŞMALAR A.B.D.

MEDYADA MANİPÜLATİF HABERCİLİK:
HÜRRİYET GAZETESİ VE AHMET KAYA ÖRNEĞİ

Yüksek Lisans Tezi
HÜLYA BAŞCI
125120109

Danışman: Dr. Kemal ASLAN

ONAY

Tezimin kağıt ve elektronik kopyalarının İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü arşivlerinde aşağıda belirttiğim koşullarda saklanmasına izin
verdiğimi onaylarım:
□ Tezimin tamamı her yerden erişime açılabilir.
√
□ Tezim sadece İstanbul Arel yerleşkelerinden erişime açılabilir.
□ Tezimin 3 yıl süreyle erişime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin sonunda
uzatma için başvuruda bulunmadığım takdirde, tezimin tamamı her yerden erişime
açılabilir.

Hülya Başcı
ÖZET

MEDYADA MANİPÜLATİF HABERCİLİK:
HÜRRİYET GAZETESİ VE AHMET KAYA ÖRNEĞİ
HÜLYA BAŞCI
Yüksek Lisans Tezi, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
Danışman: Dr. Kemal ASLAN
Eylül, 2015-160 Sayfa
Medya, sadece bilginin enformasyona dönüştürülmesi konusunda değil; aynı
zamanda bu enformasyonun ne zaman, nerede, ne kadar ve nasıl verileceği
konusunda da belirleyicidir. Enformasyonun oluşturulması sürecinde gerçek, medya
aracılığıyla yeniden oluşturulmaktadır. Bu açıdan bakıldığında medya hangi
enformasyonun önemli, hangisinin önemsiz olduğunu saptayarak; oluşturduğu
enformasyonu çerçevelemektedir. Bu durum enformasyonun tek yönlü ve
manipülatif bir hale getirebilmektedir.
Hegemonik güçler, rıza üretimini yoluyla iktidarlarını meşrulaştırmak için
medyadan yararlanmaktadırlar. Bu durum, medyayı var olan sosyo-ekonomik ve
sosyo-politik yapılar içinde, sistemin temel öğelerinden biri haline dönüştürmektedir.
Tez, gerçeği yeniden oluşturarak sunan medyanın, yaşanmış bir olayda haberi
nasıl manipülatif hale getirdiğini ortaya koymaktadır.
Çalışmada ele alınan örnek olay Van Dijk’ın eleştirel söylem analizi
çerçevesinde, hedeflenen kanaatin oluşturulması için manipülatif haberlerin nasıl
yapıldığını ortaya koymaktadır.
Anahtar kelimeler: Medya, Manipülasyon, Rıza Üretimi, Eleştirel Söylem
Analizi.

i
ABSTRACT

MANIPULATIVE JOURNALISM İN MEDİA:
HURRIYET NEWSPAPER AND THE EXAMPLE OF AHMET KAYA
HÜLYA BAŞCI
Master’s Thesis, Institute of Social Sciences
Adviser: Dr. Kemal ASLAN
September, 2015-160 Page
Media is determinant in the transformation of knowledge into information as
well as where, when and how this information will be used. In the process of
information production, reality is reconstructed by the media. In this regard, media
frame information by deciding which one is important and which is not. This causes
one-way and manipulative information.
Hegemonic powers benefit from media in order to legitimate their power by
manifacturing consent. Therefore media become one of the key elements socio-
economic and socio-political structures of the social system.
This thesis reveals how media manipulate news based on a true story and
reconstruct the reality.
In this study Van Dijk’s critical discourse analysis is used to put it forward
how manipulative news are made in order to form targetted opinion.
Keywords: Media, Manipulation, Consent Production, Critical Discourse
Analysis

ii
ÖNSÖZ
Medyada gerçekliğin gösteriliş biçimi medya-siyaset-sermaye ilişkisi içinde
şekillenen bir süreçtir. Bu süreç içinde haberde manipülasyon, egemen ideolojinin
devamı yönünde gerçekliğin yeniden üretimi için başvurulan yöntemlerden biridir.
Bu anlamda manipülatif habercilik medyanın kendi iç sorunu olmanın ötesinde bir
demokrasi sorunsalı olarak da karşımıza çıkmaktadır. Gerçekliğin tahrip edilerek
belli bir hedef doğrultusunda sunulması ve kitlelerin yeniden şekillendirilen bu
gerçekliğe inanmasının sağlanması planlı bir çalışmanın parçasıdır. Haber üretim
süreçleri işler, gündem belirlenir, belirlenen gündemin içeriği medya-siyaset-sermaye
ağı içinde kurgulanan bilgilerle donatılır. Bu süreç hegemonyanın devamını sağladığı
gibi, ötekileştirme politikalarını da zemin oluşturmaktadır.
Bu çalışma medyada manipülatif haberciliği “Ahmet Kaya olayı” örneği
çerçevesinde ele almaktadır. Hürriyet gazetesinin haber ve köşe yazıları bu kapsamda
incelenmiştir. İncelenen haber ve köşe yazılarına eleştirel söylem analizi
uygulanmıştır.
Tez yazımı; okuma, araştırma, yöntem belirleme ve düzenli çalışma çerçevesi
içinde kalmayı gerektiren ve gerçekten desteğe ihtiyaç duyulan zorlu bir süreç-miş-.
Bu süreçte, akademik çalışmalarından zaman ayırarak eleştiri ve yönlendirmeleriyle
yardımcı olan değerli tez danışmanım Dr. Kemal Aslan’a, dost ve güzel insan Yard.
Doç. Dr. Gülüm Şener hocama ve tanımaktan mutluluk duyduğum Yard. Doç. Dr.
Ayla Acar’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Arel Üniversitesi’nde birlikte yola çıktığımız tüm sınıf arkadaşlarım ve
hocalarımı “iyi ki tanımışım”… Geride güzel anılar ve dostluklar bırakan enerjileri
için hepsine sevgilerimi gönderiyor; Beylikdüzü Belediyesi’ndeki iş arkadaşlarım ve
yöneticilerime de tez çalışmam süresince gösterdikleri anlayış ve destekleri için
teşekkür ediyorum.
Son teşekkürlerimi, bu zorlu yolculukta yanımda olan eşim Dr. Engin Başcı,
kızım Lara ve varlığımı borçlu olduğum anne ve babama sunuyorum; “İyi ki
varsınız”…

iii
İÇİNDEKİLER
Özet……………………………………………………………………………………… ....... i
Abstract………………………………………………………………………………… ....... ii
Önsöz .... ……………………………………………………..………………………………iii
İçindekiler………………………………………………………………………………… .. .iv
Kısaltmalar Listesi ..... ……………………………………………………………………….vi
Şekiller Listesi …………………………………………………………………………… . viii
Ekler Listesi………………………………………………………………………………….ix
Giriş... …………………………………………………………………………………………1
A-Çalışmanın Konusu .. ……………………………………………………………………4
B-Çalışmanın Kapsamı .................................................................................................... 4
C-Çalışmanın Yöntemi .................................................................................................... 5
D-Çalışmanın Hipotezleri ................................................................................................ 7
1.Bölüm
Kuramsal Çerçeve: Medya Ve Manipülasyon
1.1. Manipülasyon Ve Rıza Üretimi .................................................................................... 8
1.2. Herbert Schiller’in Manipülasyon Kuramı ...................................................................10
1.3. Rıza Üretimi Kavramının Tarihsel Gelişimi .................................................................14
1.4. Rıza Üretimi Ve Noam Chomsky’nin Yaklaşımı ..........................................................22
1.5. Medyada Manipülatif Habercilik .................................................................................25
1.6. Medyanın Gündem Belirleme İşlevi ............................................................................29
1.7. Medyadaki Eşik Bekçileri ............................................................................................32
1.8. Haberlerin Üretim Süreci. ............................................................................................36
2. Bölüm
Araştırmanın Öznesi Olarak Ahmet Kaya
2.1. Ahmet Kaya’nın Hayatı ...............................................................................................37
2.2. Ahmet Kaya’nın Sanatçı Kimliği .................................................................................39
2.3. Ahmet Kaya’nın Siyasi Yaklaşımı Ve İmajı .................................................................42
2.4.Toplumsal-Siyasal Süreç İçinde Ahmet Kaya’nın Kimliği ............................................45
2.5.Ahmet Kaya’nın Sanatçı Olarak Yaşadığı Dönemin Siyasal Koşullarına Genel Bir Bakış
..........................................................................................................................................48
2.6. Ahmet Kaya’nın Toplumsal Ve Siyasal Sorunlar Karşısındaki Tavrı ............................55
2.7. Ahmet Kaya’nın Kürt Sorununa Bakışı ........................................................................61

iv
3. Bölüm
Doğan Grubu Ve Hürriyet Gazetesi
3.1. Hürriyet Gazetesi’nin Tarihçesi ...................................................................................66
3.1.1.Hürriyet Gazetesinin Kuruluşu ...........................................................................67
3.1.2. Haldun Ve Erol Simavi Dönemi (1953-1968) ...................................................70
3.1.3. Erol Simavi Dönemi (1968-1994) .....................................................................73
3.1.4. Aydın Doğan Dönemi ......................................................................................76
3.2. Türk Basınında Amiral Gemisi Olarak Hürriyet Gazetesi .............................................79
3.3. Egemen İdeoloji Ve Hürriyet Gazetesi .........................................................................80
4. Bölüm
Hürriyet Gazetesinin Ahmet Kaya Olayına Yaklaşımının Eleştirel Söylem Analizi
4.1. Magazin Gazeteciler Derneği Gecesi Ve Ahmet Kaya Olayı ........................................84
4.2. Magazin Gazetecileri Derneği’nin Ödül Töreninde Ahmet Kaya’nın Konuşması .........87
4.3. Magazin Gazetecileri Derneği Ödül Törenindeki Olayla İlgili Basında Yer Alan
Haberler Ve Hürriyet Gazetesi ...........................................................................................88
4.4. Ahmet Kaya Hakkında Suçlamalar Ve Hukuki Süreç ...................................................92
4.5. Ahmet Kaya’nın Yurt Dışına Gidişi .............................................................................95
4.6. Ahmet Kaya’nın Yurt Dışındaki Hayatı .......................................................................96
4.7. Hürriyet Gazetesinde Ahmet Kaya Olayının Eleştirel Söylem Analizi Çerçevesinde
Değerlendirilmesi ...............................................................................................................99
4.7.1. “Hapiste 1 Saat”, “Ahmet Kaya’ya 10. Yıl Marşı” ........................................... 101
4.7.2. “Ayıp Ettin Gözüm” Manşeti ........................................................................... 102
4.7.3. “Vay Şerefsiz” Manşeti ................................................................................... 108
4.7.4. "Şerefsiz İşbaşında" Haberi…………………………………………………… 114
4.7.5. Manşetler, Köşe Yazıları Ve Haberlerde Nefret Söylemi ................................. 117
4.7.6. Köşe Yazıları Ve Nefret Söylemi ..................................................................... 122
Sonuç Ve Değerlendirme ................................................................................................. 130
Kaynakça ......................................................................................................................... 135
Ekler………………………………………….....................................................................146
Özgeçmiş…………………………………………………………………………………..160

v
KISALTMALAR LİSTESİ

ABD : Amerika Birleşik Devletleri
AİHM : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
AK PARTİ : Adalet ve Kalkınma Partisi
ANAP : Anavatan Partisi
AP : Adalet Partisi
ASALA : Ermenistan’ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu
CHA : Cihan Haber Ajansı
CHP : Cumhuriyet Halk Partisi
DGM : Devlet Güvenlik Mahkemesi
DİSK : Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu
DP : Demokrat Parti
DSP : Demokratik Sol Parti
DTP : Demokrat Türkiye Partisi
DYP : Doğru Yol Partisi
HEP : Halkın Emek Partisi
İSKİ : İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi
MGD : Magazin Gazetecileri Derneği
MGK : Milli Güvenlik Kurulu
MHP : Milliyetçi Hareket Partisi
PKK : Partiya Karkeren Kurdistane (Kürdistan İşçi Partisi)
RP : Refah Partisi
vi