tc inönü üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü sosyal bilimler ve türkçe eğitimi anabilim dalı sos

115 Pages·2016·1.89 MB·Turkish

T.C.
İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
SOSYAL BİLİMLER VE TÜRKÇE EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ BİLİM DALI

ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNE GÖRE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE
FOTOĞRAF KULLANIMI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Ahmet POLATCAN

Malatya-2016
T.C.
İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
SOSYAL BİLİMLER VE TÜRKÇE EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ BİLİM DALI

ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNE GÖRE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE
FOTOĞRAF KULLANIMI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Ahmet POLATCAN

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU

Malatya-2016

ii

ONUR SÖZÜ

Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU’nun danışmanlığında yüksek lisans tezi olarak
hazırladığım “Öğretmen Görüşlerine Göre Sosyal Bilgiler Öğretiminde Fotoğraf
Kullanımı”başlıklı bu çalışmanın bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir
yardıma başvurmaksızın tarafımdan yazıldığını ve yararlandığım bütün yapıtların hem
metin içinde hem de kaynakçada yöntemine uygun biçimde gösterilenlerden oluştuğunu
belirtir, bunu onurumla doğrularım.

Ahmet POLATCAN
iii

ÖNSÖZ
Çağdaş dünyada meydana gelen değişim ve dönüşümler eğitim sistemlerinin de
değişimini zorunlu kılmıştır. Eğitimdeki değişim, bilim ve teknolojideki gelişmelere
bağlı olarak gerçekleşir. Bu değişim bir dayatma değil doğal bir döngünün sonucudur.
Eğitimdeki geleneksel öğretim yaklaşımlarının terk edilmesifarklı yöntem ve
stratejilerin kullanılmasının öğretimdeki başarı oranlarını arttırdığı söylenebilir. Benzer
şekilde eğitim öğretimde önemli bir yeri olan Sosyal Bilgiler derslerinde değişik
yöntemlerin uygulanmasının öğrencilerin öğrenme hızlarını arttıracağı,dersi daha
anlaşılır ve zevkli hale getireceği ifade edilebilir.
Sosyal Bilgiler öğretimini kolaylaştırmada çeşitli araç-gereçler kullanılmaktadır.
Öğretimde kullanılan fotoğraf, bu araç-gereçlerden biridir. Öğretimde fotoğraf
kullanımı, gerçekliği bütün çıplaklığı ile resmedilmesi olarak nitelendirilebilir. Sosyal
Bilgiler dersinin tarih ve coğrafya gibi alanları içerisinde barındırması coğrafi ve tarihi
gerçekliklerin öğrenciler tarafından öğrenilmesine yarar sağlayabilir.
Bu araştırmada,öğretmen görüşlerine göreSosyal Bilgiler dersi öğretiminde
fotoğrafkullanımının öğrencilerinSosyal Bilgiler dersini öğrenmede ne düzeyde etkili
olduğu belirlenmeye çalışılmıştır.
Tez çalışmam süresince beni yönlendiren,iletilerime dönüt veren,göstermiş
olduğu anlayış ve rehberlikle tez sürecinin sorunsuz geçmesine büyük katkıda bulunan
değerli danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU’na teşekkür ederim.
Araştırma süresince yardımını esirgemeyenismini zikretmediğim diğer
hocalarıma ve çalışma arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim. Son olarak araştırmaya
katılan Malatyailindeki Sosyal Bilgiler öğretmenlerine ve araştırmanın yapıldığı
okulların yöneticilerine sonsuz şükranlarımı sunarım.

Malatya, Ağustos, 2016 Ahmet POLATCAN
iv

ÖZET
ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNE GÖRE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE
FOTOĞRAF KULLANIMI

POLATCAN, Ahmet
Yüksek Lisans, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı

Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Erol KOÇOĞLU
Ağustos 2016, Sayfa: xi + 102

Sosyal Bilgiler ağırlıklı olarak tarih, coğrafya ve vatandaşlık bilgisi gibi pekçok
bilim dalını kapsayan disiplinler arası bir alandır. Sosyal Bilgiler öğretimi ile birey,
toplumların geçmişi, çevresinde meydana gelen coğrafi olayları ve toplumsal yaşamdaki
kuralları öğrenebilir. Çocuğun Sosyal Bilgiler dersini öğrendiği yaş aralığı, somut
işlemler veya soyut işlemlere geçiş döneminde olduğu için, dersin etkin öğretilmesinde
öğretmen,görsel materyallerden yaygın bir biçimde yararlanması gerekir. Sosyal
Bilgiler öğretiminde kullanılan görsel materyallerden biri de fotoğraftır. Fotoğraf,
gerçekliği olduğu gibi kâğıt ortamına aktaran bir görsel materyal olarak ifade edilebilir.
Dolayısıyla fotoğraf, derslerde anlatılan konuların öğrenciler tarafından ilgi çekici
olmasında, somutlaştırılmasında ve öğrenmenin kalıcılığının arttırılmasında etkin
rolünün olduğu söylenebilir.
Araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler öğretiminde
fotoğraf materyalinin kullanımına ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Bu amaçla
öğretmenlerin görüşlerini ortaya koymak için, ilgili literatürden ve alan uzmanlarının
görüşlerinden yararlanılarak özgün görüşme formu soruları hazırlanmıştır.
Araştırmanın örneklemini, 2014-2015 eğitim öğretim yılında Malatya ilinde
görev yapan 50 Sosyal Bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın modelini nitel
araştırma yaklaşımına dayalı yarı yapılandırılmış görüşme yöntemiyle
gerçekleştirilmiştir. Toplanan veriler, içerik analizi yöntemiyle temalar oluşturularak
analiz edilmiştir.
v

Araştırma sonucunda; Sosyal Bilgilerderslerinde fotoğraf materyali kullanımının
öğrenci başarısında, öğrencinin derse katılımında, öğrenmenin kalıcılığında ve dersleri
somutlaştırmada etkin bir rolünün olduğu saptanmıştır. Diğer taraftan görsel eğitim
aracı olarak fotoğrafın öğrencinin yaşına, konu amacına ve hedef davranışlara,
öğrencinin dikkatini çekmeye uygun olması ve öğrencinin zihninde bulanıklığa yer
vermemesi gerektiği tespit edilmiştir. Son olarak Sosyal Bilgiler dersinde kullanılan
fotoğraf materyalinin öğrencilerin derse karşı olan ilgilerini, fotoğraf okuma, anlama ve
yorumlama becerilerini geliştirdikleri ulaşılan diğer sonuçlardır.
Anahtar Kelimeler:Öğretmen, Fotoğraf, Sosyal Bilgiler.
vi

ABSTRACTS
PHOTOGRAPH USAGE IN TEACHING SOCIAL STUDIES ACCORDING TO THE
TEACHERS’ VIEWS
POLATCAN,Ahmet
Master Thesis, InonuUniversity, Institute of EducationalSciences
SocialStudiesEducationScience

ThesisSupervisor: Assist. Prof. Dr. Erol KOÇOĞLU
August 2016, Page: xi + 102

Social studies is an inter-disciplinary field that encompasses several scientific
branches such as history, geography and citizenship knowledge. Through social studies
education, individual could learn about history of societies, geographical events that
occur around the individual and rules of the social life. Since the age interval where the
individual studies social studies is during concrete operational stage or during the
transition into abstract operational stage, the teacher should avail visual materials
extensively to accomplish an active teaching. One of the visual materials used in social
studies instruction is the photograph. Photograph could be defined as a visual material
that reflects the reality exactly on paper. Thus, photographs have an active role in
attracting students’ attention to the subjects instructed in classes, materializing the
subjects and increasing the sustainability of learning.
The objective of the present study is to determine the views of the social studies
teachers on the use of photographic material in social studies teaching.Thus, to identify
the views of the teachers, unique interview forms were designed in accordance to
related literature and field specialist opinion.
The sample of the study included 50 social studies teachers working in Malatya
province in 2014 – 2015 academic year. The study was conducted with semi-structured
interview method based on qualitative research approach. Collected data were analyzed
with content analysis using established themes.
Study findings demonstrated that use of photographic material in social studies
courses had an active role in student achievement, participation in the class, permanence
of learning and materializing the courses. On the other hand, it was determined that
vii

photography as a visual education toll should be suitable for the student’s age, the
objective of the subject and target behavior and to attract the attention of the student and
should not cause mental confusion in the student. Finally, it was concluded that
photographic material used in social studies classes improved the interests of students
towards the class, and developed their comprehension and interpretation skills.
Keywords: Teacher, photograph, social studies.
viii

İÇİNDEKİLER

ONAY i
ONUR SÖZÜ ii
ÖN SÖZ iii
ÖZET iv
ABSTRACTS vi
İÇİNDEKİLER viii
FOTOĞRAFLAR LİSTESİ x
TABLOLAR LİSTESİ xi
BÖLÜM I 1
1. GİRİŞ 1
1.1. Problem 2
1.2. Araştırmanın Amacı 4
1.3. Araştırmanın Önemi 4
1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları 5
1.5. Tanımlar 6
BÖLÜM II 7
2. KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 7
2.1. Sosyal Bilgiler Öğretimi 7
2.1.1. Sosyal Bilgiler Tanımı 7
2.1.3. Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amacı 10
2.1.4. Sosyal Bilgilerin Kapsamı ve Önemi 11
2.3. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Kullanılan Materyallerin Önemi 12
2.4. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Materyaller 16
2.4.1. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Yazılı Materyaller 16
2.4.2. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Görsel Materyaller 18
2.5. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Bir Materyal Olarak Fotoğraf Kullanımı 21
2.5.1. Fotoğraf Kavramı 21
2.5.2. Fotoğrafın Tarihsel Gelişimi 25
2.6. Fotoğrafın Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanımı ve Önemi 29
2.7. Sosyal Bilgiler Öğretimi Yöntem ve Tekniklerinde Fotoğrafın Önemi 33
2.8. Sosyal Bilgiler Dersi Stratejilerinde Fotoğraf Kullanımı 33
2.8.1. Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi 33
2.8.2. Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi 34
2.8.3. Araştırma-İnceleme Yolu İle Öğretim Stratejisi 36
2.9. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Yöntemlerinde Fotoğraf Kullanımı 36
2.9.1. Anlatım Yöntemi 37
2.9.2. Tartışma Yöntemi 38
2.9.3. Problem Çözme Yöntemi 40
2.9.4. Örnek Olay İnceleme Yöntemi 41
2.10. Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılan Bazı Öğretim Tekniklerinde Fotoğraf
Kullanımı 42
2.10.1. Beyin Fırtınası Tekniği 42
2.10.2. Drama Tekniği 43