TC GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel ...

764 Pages·2012·25.13 MB·Turkish

T.C.
GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

EDİRNE - 2012
T.C.
GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

EDİRNE - 2012
T.C.
GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

2012 YILI

ARAŞTIRMA PROJELERİ RAPORU

Derleyen: Bilgisayar Müh. Adnan AKCAN

EDİRNE
2012
ÖNSÖZ

Enstitümüz 1924 yılında özel idareye bağlı olarak fidanlık ismiyle
kurulmuş, 1945 yılında Bakanlığa bağlanmıştır. 1959 yılında Deneme Tarlası
Şefliği ve İpek Böcekçiliği Kontrolörlüğü ile birleştirilerek Deneme İstasyonu
Müdürlüğü adını almıştır. 25 Aralık 1969 yılında Zirai Araştırma Enstitüsü olan
kuruluşumuz, 1 Mayıs 1987 tarihinden itibaren de Trakya Tarımsal Araştırma
Enstitüsü adıyla Havza Araştırma Enstitüsü olarak faaliyetlerini
sürdürmektedir.
Enstitümüz bölgenin tarımsal özellikleri dikkate alınarak, belirlenmiş ürün
veya ürün gruplarınca bölgeye yönelik araştırmalar yapmakta, özellik arz eden
konularda ülke geneli seviyesinde proje merkezi görevlerini yürütmektedir.
Özellikle Trakya’da ana ürün olarak ekimi yapılan ayçiçeği, çeltik, buğday ve
arpa bitkilerinde ıslah çalışmaları ile bölge koşullarına uygun yüksek verimli ve
kaliteli çeşitler geliştirme ve bu çeşitlerin gerekli yetiştirme tekniği çalışmalarını
yürütmektedir. Ana ürünlerin yanında, bölge için uygun diğer alternatif bitkiler
üzerine de yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Enstitümüz, Ayrıca 1987 yılından
itibaren tarla bitkileri hastalık ve zararlıları yönünden kendisine verilen Trakya-
Marmara Bölgesinin Zirai Mücadele Araştırma çalışmalarını ve 1998 yılından
itibaren de Trakya-Marmara Bölgesi Çayır-Mera ve Yem Bitkileri
araştırmalarını da yürütmektedir.
Enstitümüzde bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucunda tarla
bitkilerinde değişik konularda yetiştirme tekniği ile ilgili sonuçlar uygulamaya
aktarılmıştır. Enstitümüz bitki ıslahı konusunda da çok başarılı neticeler elde
etmiş olup, geliştirmiş olduğu buğday, arpa, çeltik ve ayçiçeği çeşitleri çok
geniş alanlarda ekilmektedir.
2012 yılında yürütülen projelerin gelişme ve sonuç raporlarından oluşan
Araştırma Projeleri Raporunun başta araştırmacılar olmak üzere tarım kesimine
hizmet veren tüm kişi ve kurumlara faydalı olmasını dilerim.

Dr. Adnan TÜLEK
Enstitü Müdürü
İÇİNDEKİLER

Sayfa
No Konu Adı
No
1 Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün Tarihçesi ve Özet Tanıtımı 1
SONUÇLANAN PROJELER
2 Trakya-Marmara Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları Ara Sonuç Raporu 36
3 Trakya-Marmara Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları Yabancı Ot İlaçlarına
72
Dayanıklı Çeltik Islahı Projesi Ara Sonuç Raporu
4 Trakya-Marmara Bölgesi Buğday Islah Araştırmaları Proje Ara Sonuç
93
Raporu
5 Trakya-Marmara Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları Proje Ara Sonuç Raporu 139
6 Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi
172
Ara Sonuç Raporu
7 Arpa Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi Ara Sonuç
190
Raporu
GELİŞME RAPORLARI
8 Ülkesel Çeltik Araştırmaları Projesi 205
9 Çeltik Yanıklık Hastalığına (Magna porthe grisea) Dayanıklı Çeltik Islahı
263
Çalışmaları Projesi
10 Hibrit Ayçiçeği Çeşit Geliştirme Çalışmaları 269
11 Trakya-Marmara Bölgesi Buğday Islah Araştırmaları 314
12 Trakya-Marmara Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları 354
13 Trakya-Marmara Bölgesi Yulaf Islah Araştırmaları 377
14 Trakya Marmara Bölgesi Ekmeklik Buğday Islah Materyalinin Kalite
400
Özelliklerinin Belirlenmesi
15 Trakya Marmara Bölgesi Arpa Islah Materyalinin Kalite Özelliklerinin
422
Belirlenmesi
16 Trakya Bölgesi Kolza Adaptasyon ve Islahı Araştırmaları 436
17 Yeni Geliştirilen Buğday Ve Arpa Çeşitlerinin Demonstrasyonlarla
449
Çiftçilere Tanıtılması
18 Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi 452
19 Marmara Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projesi 476
20 Ülkesel Keten Islah Araştırmaları Projesi 487
21 Nohut Islah Çalışmaları 496
22 Edirne İli Meralarının Bitki Sosyolojisi Yönünden Araştırılması 506
23 Süne Çalışmaları 508
24 Trakya Bölgesi’nde Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae) ve Doğal
511
Düşmanlarının Tespiti ile Populasyon Takibinin Yapılması
25 Çeltik Ekim Alanlarında Sorun Olan Çeltik Beyaz Uç Nematodu
(Aphelenchoides besseyi)’na karşı Çeltik Genotiplerinin Dayanıklılıklarının
Belirlenmesi, Çeltik Beyaz Uç Nematodundan Kaynaklanan Ürün 517
Kayıplarının Tespit Edilmesi ve Tohum Uygulamalarında Bazı
Fumigantların Etkinliğinin Araştırılması
YENİ TEKLİF PROJELER
26 Çeltik (Oryza sativa L.) Genotiplerinin Soğuğa Tolerans Yönünden
519
Değerlendirilmesi (Doktora Tez projesi)
27 Orobanşa Genetik Dayanıklılık Kaynaklarının Araştırılması ve Orobanşa
538
Dayanıklı Ayçiçeği Hatlarının Islahı
I
Sayfa
No Konu Adı
No
28 Yağlık Ayçiçeği Islahı Çalışmaları 557
29 Herbisitlere Dayanıklı Ayçiçeği Islah Çalışmaları 585
30 Çerezlik Ayçiçeği Islah Çalışmaları 609
31 Trakya-Marmara Bölgesi Çerezlik Kabak Islah Çalışmaları 626
32 Trakya-Marmara Bölgesi Buğday Islah Araştırmaları 643
33 Trakya-Marmara Bölgesi Arpa Islah Araştırmaları 668
34 Marmara Bölgesi Aspir Islah Araştırmaları Projesi 687
35 Marmara Bölgesi Soya Islah Araştırmaları Projesi 698
36 Ülkesel Keten Islah Araştırmaları Projesi 709
37 Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal ve Uluslararası Yayın Listesi
719
(2001-2011)

II
TRAKYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ’NÜN
TARİHÇESİ VE ÖZET TANITIMI

1. KURULUŞUN TARİHÇESİ:

Enstitümüz 1924 yılında özel idareye bağlı olarak fidanlık ismiyle kurulmuş, 1945
yılında Bakanlığa bağlanmıştır. 1959 yılında Deneme Tarlası Şefliği ve İpek Böcekçiliği
Kontrolörlüğü ile birleştirilerek Deneme İstasyonu Müdürlüğü adını almıştır. 25 Aralık 1969
yılında Zirai Araştırma Enstitüsü, 1 Mayıs 1987 tarihinden itibaren de Trakya Tarımsal
Araştırma Enstitüsü adıyla Bölge Araştırma Enstitüsü olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
Enstitümüz bölgenin tarımsal özellikleri dikkate alınarak, belirlenmiş ürün veya ürün
gruplarınca bölgeye yönelik araştırmalar yapmakta, özellik arz eden konularda ülke geneli
seviyesinde proje merkezi görevlerini yürütmektedir. Özellikle Trakya’da ana ürün olarak
ekimi yapılan ayçiçeği, çeltik, buğday ve arpa bitkilerinde ıslah çalışmaları ile bölge
koşullarına uygun yüksek verimli ve kaliteli çeşitler geliştirme ve bu çeşitlerin gerekli
yetiştirme tekniği çalışmalarını yürütmektedir. Ana ürünlerin yanında, bölge için uygun diğer
alternatif bitkiler üzerine de yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Enstitümüz, Ayrıca 1987
yılından itibaren tarla bitkileri hastalık ve zararlıları yönünden kendisine verilen Trakya-
Marmara Bölgesinin Zirai Mücadele Araştırma çalışmalarını ve 1998 yılından itibaren de
Trakya-Marmara Bölgesi Çayır-Mera ve Yem Bitkileri araştırmalarını da yürütmektedir.
Bakanlığımızca Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’ne Bölge Tarımsal Araştırma
Enstitüsü olarak, ülkesel ve bölgesel görevler verilmiş olup;
Bölgesel Görev Alanı: Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul, Çanakkale, Balıkesir,
Bursa
Görev Konuları: Tahıllar, endüstri bitkileri, yemeklik tane baklagiller, tıbbi aromatik
bitkiler, çayır - mera ve yem bitkileri, meyvecilik, sebzecilik, biyolojik çeşitlilik ve
genetik kaynaklar;

1. Islah ve yetiştirme teknikleri ile pazar talepleri doğrultusunda yeni çeşit, hat, verim
ve kaliteyi geliştirmek, hastalık, zararlı ve olumsuz çevre koşullarına dayanıklılığı artırmak,
bu görevleri yaparken biyoteknoloji gibi yeni teknik ve teknolojileri kullanarak temel ve
uygulamalı araştırmalar yapmak,
2. Tarımsal mekanizasyon ve bilgi teknolojileri, hassas tarım teknikleri veya erken
uyarı sistemleri ile bitki besleme ve zirai mücadelede etkinliği artırmak, hasat ve hasat
sonrası ürün kayıplarını azaltacak araştırmalar yapmak,
3. Islah çalışmaları sonucunda geliştirilen çeşit ve hatları tescil ettirmek, ıslah
materyalinin devamlılığını sağlamak ve geliştirdiği çeşitlerin elit ve orijinal kademede
tohumluk üretimini gerçekleştirmek,
4. Ürün çeşitliliğinin artırılması için alternatif ürün araştırmaları yapmak,
5. Yağlı tohumlu bitkilerde merkez laboratuvar görevini yürütmek,
6. Görev alanında biyolojik çeşitliliğinin korunması ve sürdürülebilir kullanımının
sağlanması amacıyla, bitkisel genetik kaynakların toplanması, muhafazası, tanımlanması,
gerekli görüldüğünde kültüre alınması ve ıslah programında kullanılması konularında
çalışmalar yapmak,
7. Bitki besin maddeleri ile toprak düzenleyicilerin toprak verimlilik ve kalitesine
etkilerini araştırmak ve uygun gübreleme tekniklerini geliştirmek,
8. Görevli olduğu temel ürünlerde vejetasyonu izlemek, gözlem yapmak, gelişim ve
hasat dönemlerinde rekolte tahmini de içeren raporlar hazırlayarak karar vericilere,
muhtemel krizleri önleyici önerilerde bulunmak,

1
2. KURULUŞ YERİ VE ARAZİ VARLIĞI:

Bütün çalışmaların yapıldığı ve enstitü binasının da bulunduğu kısım, E-5 karayolu
üzerindedir. Diğer arazi Karaağaç yolu üzerinde olup, kavaklık olarak değerlendirilmekte,
ayçiçeği hibrit ebeveyn üretimlerinde ve buğday tohumluğu üretiminde kullanılmaktadır.
Enstitünün E-5 karayolu ve Karaağaç Yolu üzerinde iki ayrı yerde olmak üzere, toplam
3.475,67 da arazisi vardır.

3. BİNA VARLIĞI:

İdare binasının yanı sıra 11 lojman, 4 tohum ambarı, 2 gübre ambarı, biri soğuk hava
olmak üzere 5 depo, ayçiçeği, çeltik, buğday ve arpa şube binaları, genetik stok odaları,
2 sera, 2 kömür ambarı, garaj, atölye, yemekhane, selektör binası, bekçi kulübeleri ile benzin
ve mazot depoları bulunmaktadır.

4. TAŞIT, ALET VE EKİPMAN VARLIĞI:

31 Aralık 2011 tarihi itibariyle 2 pikap, 1 minibüs, 3 binek otosu, 2 motosiklet, 12
traktör, 2 biçerdöver, 4 deneme biçerdöveri, 2 selektör, 1 adet çeltik kurutma makinesi,
laboratuar cihazları ve çeşitli tarla ekipmanları mevcuttur.

5. PERSONEL DURUMU:

Enstitümüzde idareciler dâhil 31.12.2012 tarihi itibariyle; 1 adet Doçent, 9 Ziraat
Doktoru, 13 Yüksek Mühendis, 3 adet Ziraat Mühendisi ve 1 adet Bilgisayar Mühendisi
olmak üzere toplam 27 adet Mühendis, 11 adet Teknisyen-Tekniker, 1 adet Laborant, 1 adet
Sayman, 3 adet Memur ve 23 adet İşçi olmak üzere toplam 66 adet personel mevcuttur.

TEKNİK ELEMANLARIN BÖLÜMLERE GÖRE DAĞILIMI:

Dr. Necmi BEŞER : Enstitü Müdürü
Doç. Dr. Yalçın KAYA : İ d ari İşler Koordinatörü
Dr. İrfan ÖZTÜRK : Teknik İşler Koordinatörü, Serin İklim Tahılları Şube
Sorumlusu

ISLAH ve GENETİK BÖLÜMÜ:
Dr. Metin BABAOĞLU : Ziraat Yük Müh. Bölüm Bşk. Diğer Yağlı Tohum Şube Sor.
Dr. Halil SÜREK : Ziraat Yük Müh. Sıcak İklim Tahılları Şube Sorumlusu
Dr. Göksel EVCİ : Ziraat Yük. Müh. Yağlı Tohumlar ve Ayçiçeği Şube Sorumlusu
Rasim ÜNAN : Ziraat Müh. Çeltik Araştırmaları Projesinde Görevli
Recep KAYA : Ziraat Müh. Çeltik Araştırmaları Projesinde Görevli
Sultan ŞAHİN : Ziraat Yük. Müh. Çeltik Araştırma Projelerinde Görevli
Remzi AVCI : Ziraat Yük. Müh. Serin İklim Tahılları Araştırma Proje. Görevli
Veli PEKCAN : Ziraat Yük. Müh. Ayçiçeği Araştırma Projelerinde Görevli
M. İbrahim YILMAZ : Ziraat Müh. Ayçiçeği Araştırma Projelerinde Görevli
Yüksel TANER : Ziraat Teknikeri. Serin İklim Tahılları Projelerinde Görevli
Okyay YATKIN : Ziraat Teknikeri. Çeltik Araştırma Projelerinde Görevli
Hasan KUŞKU : Ziraat Tek. Çeltik Araştırma Projelerinde Görevli
Mahmut ÇEBİ : Z iraat Tek. Diğer Yağlı Tohum Şubesinde Görevli
Tahir SOYDAŞ : Ziraat Tek. Ayçiçeği Araştırma Projelerinde Görevli
2
ÇAYIR MERA ve YEM BİTKİLERİ BÖLÜMÜ

Cengiz KURT : Ziraat Yük Müh. Bölüm Başkanı.
Bülent ÖZDEMİR : Ziraat Teknikeri. Çayır-Mera Yem Bitk. Arş. Projelerinde Görevli

EKONOMİ ve İSTATİSTİK BÖLÜMÜ:

Adnan AKCAN : Bilgisayar Mühendisi (Bilgi-İşlem Sorumlusu)

YETİŞTİRME TEKNİĞİ:

Dr. Sami SÜZER : Z ir. Yük. Müh. Böl Bşk, Kolza Araştırma Projelerinde görevli

TEKNOLOJİ BÖLÜMÜ:

Dr. Turhan KAHRAMAN : Z iraat Yük Müh. Bölüm Başkanı. Serin İklim Tahılları
Projelerinde Görevli
Işın AYDIN : Gıda Yük. Müh. Teknoloji Araştırma Projelerinde görevli
Orhan Onur AŞKIN : Gıda Yük. Müh. Teknoloji Araştırma Projelerinde görevli
Radife AVCI : Ev Ekonomisi Tek. Teknoloji Araştırma Projelerinde görevli
Nazike İBO : Z iraat Tek. Teknoloji Araştırma Projelerinde görevli
Emine DAĞLI : L a b orant Teknoloji Araştırma Projelerinde görevli

HASTALIK ve ZARARLILAR BÖLÜMÜ:

Dr. Adnan TÜLEK : Ziraat Yük. Müh. Bölüm Başkanı.
Kemal AKIN : Ziraat Müh. Bitki Koruma Araştırmaları Projesinde Görevli

İŞLETME ve ÜRETİM BÖLÜMÜ:

Dr. Bülent TUNA : Ziraat Yük.Müh. Bölüm Başkanı
Hasan MUTLU : Ziraat Müh. (İşletme ve Üretim)
Kurtuluş ÇELİK : Z iraat Tek. (İşletme ve Üretim)
Zekiye TAYFUR : Döner Sermaye Saymanı
Sabahattin GÜLER : Z iraat Tek. (İşletme ve Üretim) (Ayniyat saymanı, Ambar
Memuru ve Sivil Savunma Amiri)
Azimet SARİBAL : Veri Hazırlama Uzmanı
Halil ŞENGÜN : Özlük Şube şefi
Hasan Ferruh SEYHAN : Muhasebe Şube Şefi

Gıda Yüksek Mühendisi Nihan HANAY
12.07.2012 tarihinde Antalya Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü’ ne atandı.

Ziraat Yüksek Mühendisi Rasim ÜNAN
05.09.2012 tarihinde Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ nden Enstitümüze
atandı.
Ziraat Yüksek Mühendisi Tuğba Hilal ÇİFTÇİGİL 06.11.12 tarihinde
Ziraat Yüksek Mühendisi Merve GÜZEL 12.11.2012 tarihinde
3
Ziraat Yüksek Mühendisi Vedat Çağlar GİRGİN 13.11.2012 tarihinde

Ziraat Yüksek Mühendisi Melis SEİDİ 15.11.2012 tarihinde

Ziraat Yüksek Mühendisi Ebru ÇULHACI 13.11.2012 tarihinde
Enstitümüze Sözleşmeli Personel olarak göreve başlamıştır.

Mehmet ÇİFTE (İşçi)
05.11.2012 tarihinden görevinden ayrıldı.

6. ENSTİTÜ FAALİYETLERİ:

6.1. AYÇİÇEĞİ ARAŞTIRMALARI

Enstitümüz Ayçiçeği araştırmaları konusunda Ülkesel Koordinatör Enstitü olup,
Ayçiçeğinde ülkesel proje çerçevesinde ıslah ve diğer konularda araştırmalar yürütmektedir.
Ayçiçeğinde; önceki yıllarda Vniimik-1646, Vniimik-8931, Türk Ay-1, Trakya-129, Trakya-
259, TARSAN-1018(üretimde), Arda-2098, TR-3080, Meriç F1, TR-6149-SA, Aydın-2002
yağlık ve Çiğdem-1 ve Palancı-1(üretimde) çerezlik ayçiçeği çeşitleri tescil ettirilmiştir.
Uluslararası firmalarla işbirliği halinde yürütülen çalışmalar sonucunda da, yine Romanya da
3 adet çeşidimiz (Larissa, İnessa, Laura) tescil edilmiştir. 2012 yılında 2 adet yağlık ve 1 adet
çerezlik hibritine üretim izini alınmıştır. İhaleyle bir özel firmaya verilen 08-TR-003
ayçiçeği hibritimiz, 2012 yılında tescil edilmiştir. 2013 yılında yağlık Duna, Şems, Kaan ve
Saray (Macaristan-Szeged enstitüsü ile ortak) çeşitleri tescil ettirilmiştir. 2 adet ortak
ayçiçeği çeşidimiz Rusya, 2 adet çeşidimiz de Ukrayna da tescile başvurulmuştur.
Enstitümüzce geliştirilen Ayçiçeği Çeşitleri Özel Firmalar tarafından satılmaktadır.

6.2. ÇELTİK ARAŞTIRMALARI

Çeltikte, bugüne kadar 37 adet çeşit tescil edilmiş veya üretim izni alınmıştır bu
çeşitler; Rocca, Plovdiv, Krosnadarsky-424, Ranballi, Rodina, Veneria, Ergene, Meriç,
İpsala, Altınyazı, Trakya, Serhat-92, Sürek-95, Baldo, Osmancık-97, Kıral, Yavuz, Demir,
Neğiş, Kargı, Gönen, Halilbey, Ece, Kırkpınar, Edirne, Şumnu, Beşer, Aromatik-1, Durağan,
Kızıltan, Gala, Tunca, Paşalı, Çakmak, Efe ve Hamzadere çeltik çeşitleridir. Türkiye
genelinde üretimi yapılan çeltiklerin tamamına yakını, Enstitümüz tarafından tescil edilen
çeşitlerdir. Türkiye’deki bütün tohumluk üretici kuruluşların tüm orijinal tohumluk talepleri
enstitümüzce karşılanmaktadır. Enstitümüzde her yıl yaklaşık 150 – 200 ton civarında bir
orijinal tohumluk üretimi olup, bu tohumluklar, tohumluk üretici kuruluşlar aracılığıyla
çoğaltılarak çiftçilere ulaştırılmaktadır. Osmancık-97 isimli çeltik çeşidimiz bugün Türkiye
çeltik üretiminin % 80 den fazlasını karşılamaktadır. Bu çeşit Bulgaristan’da da tescil
edilmiş ve üretimi yapılmaktadır. Ayrıca, Yunanistan, Rusya ve Ukrayna’da da
üretilmektedir.
Ülkemizde çeltik üretimi 10-15 yıl öncesin kadar ihtiyacın ancak %35-40’nı
karşılarken, bugün bu oran %90’nın üzerine çıkmıştır. Bu üretim artışının iki nedeni vardır.
Bunlardan birincisi ekim alanlarının artışı, ikincisi de dekardan alınan verim artışıdır. Ama
esas önemlisi, birim alandan alınan verimin artışıdır. Birim alandan alınan verimim artışı
sayesinde, üreticilerimiz ithal çeltikle rekabet edebilmiş ve üretim alanlarını
genişletebilmiştir. Birim alandaki verim artışının en önemli nedeni de; Enstitümüzce
geliştirilerek çiftçilerin kullanımına sunulan, başta Osmancık-97 olmak üzere diğer yüksek
4