tc gazi üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü türk dili ve edebiyatı ana bilim dalı yeni türk edebiyatı b PDF
Preview tc gazi üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü türk dili ve edebiyatı ana bilim dalı yeni türk edebiyatı b
T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANA BİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI ŞİNÂSİ’NİN ŞİİRLERİNDE YAPI - ŞEKİL İLİŞKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Ebru Özlem İNCEKAR Tez Danışmanı Doç. Dr. Mehmet ÖNAL ANKARA - 2012 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANA BİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI ŞİNÂSİ’NİN ŞİİRLERİNDE YAPI - ŞEKİL İLİŞKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Ebru Özlem İNCEKAR Tez Danışmanı Doç. Dr. Mehmet ÖNAL ANKARA - 2012 ONAY Ebru Özlem İNCEKAR tarafından hazırlanan “Şinâsi’nin Şiirlerinde Yapı-Şekil İlişkisi” başlıklı bu çalışma 21/ 06/ 2012 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda başarılı bulunarak jürimiz tarafından Yeni Türk Edebiyatı bilim dalında yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir. ……… İmza Prof. Dr. Nurullah ÇETİN Öğretim Üyesi (Başkan) ……… İmza Doç Dr. Mehmet ÖNAL Öğretim Üyesi ……… İmza Doç Dr. İbrahim DİLEK Öğretim Üyesi i ÖN SÖZ Bu tezin konusu “Şinâsi’nin Şiirlerinde Yapı-Şekil İlişkisi” olarak belirlenmiştir. Şinâsi’nin şiirlerini “tercüme” ve “telif” olmak üzere iki başlık hâlinde tasnif etmek mümkündür. Bu çalışma kapsamında incelenen şiirler ise, Şinâsi’nin “Müntehabât-ı Eş’ârım” adıyla yayınladığı kitabındaki telif şiirleridir. Bu çalışmada, Doç Dr. Mehmet ÖNAL’ın “En Uzun Asrın Edebiyatına Teorik Bir Yaklaşım-II” adlı kitabından, Prof. Dr. İsmail PARLATIR ve Prof Dr. (Doç. Dr.) Nurullah ÇETİN’in hazırladığı “Şinâsi- Bütün Eserleri” adlı kitaptan ve Prof. Dr. Ömer Faruk AKÜN’ün İslam Ansiklopedisi’ndeki “Şinâsi” başlıklı makalesinden etraflıca yararlanılmıştır. Şiirde yapı, “âhenk, şekil, muhteva, dil ve üslup unsurları”nın bir araya gelmesiyle oluşur. Yapı, söz konusu unsurların herhangi birine indirgenemeyeceği gibi bunların bütününden de farklı bir görünüm arz eder. Şinâsi’nin şiirleri yapı-şekil ilişkisi açısından ele alınırken, öncelikle, bütün yapı unsurları açısından incelenmiş ve ulaşılan sonuçlar doğrultusunda şiirde şeklin yapı içindeki yorumlarına ulaşılmıştır. Türk edebiyatında şairliğinden ziyâde fikir adamı olma yönüyle ön plana çıkan, Batı tesirindeki yeniliğin yolunu açmış olmasıyla bilinen Şinâsi’nin şiirlerinin de en az fikirleri kadar önemli olduğu düşüncesindeyiz. Sanatını sosyal fayda prensibiyle şekillendiren şairin şiirindeki gelişimi takip etmek de Türk edebiyatına verdiği yön açısından önemlidir. Tezin birinci bölümünde Şinâsi’nin hayatı, sanatı, eserleri ve edebiyatımızdaki yeri hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde şiirde yapı, şiirde şekil ve şeklin bir yapı unsuru olarak yorumuna değinilmiştir. Burada, tezin teorik planı çizilmiştir. Üçüncü bölümde ise Şinâsi’nin ele alınan şiirleri önce genel mahiyette yapı unsurları, sonra şekil unsurları açısından incelenmiş ve bu şiirlerde yapı-şekil ilişkisinin sonuçlarına ulaşılmıştır. ii “Şiirde yapı”, yapının bir sistemler bütünü olduğu bilgisinden hareketle, pek çok bakımdan ele alınmaya müsait bir konudur. Bununla birlikte, Şinâsi’nin şiirlerinin de yapı kapsamındaki değişik bakış açılarıyla yorumlanmaya ihtiyacı vardır. “Şinâsi’nin Şiirlerinde Yapı-Şekil İlişkisi” başlığını taşıyan bu çalışma, söz konusu bakış açılarından sadece biridir. Tez metninde, Şinâsi’nin şiirlerine atıfta bulunurken bu şiirlerin yalnızca temel alınan kaynakta∗ bulundukları sayfaların numaraları belirtilmiştir. Tezde kullanılan diğer kısaltmalar, tezin bölümlerine göre farklı niteliklerde olduğu için burada belirtilmemiş, her bölümün başında ayrı ayrı açıklanmıştır. Bu tez çalışması kapsamında; hayatımın her aşamasında yanımda olan aileme, başta Neslihan Ünlü olmak üzere desteklerini her zaman hissettiğim arkadaşlarıma, benden yardımlarını esirgemeyen hocalarım Yrd. Doç. Dr. Yasemin AY, Yrd. Doç. Dr. Berna AKYÜZ SİZGEN, Yrd. Doç. Dr. Şahin BARANOĞLU’na ve Adnan Menderes Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümündeki diğer hocalarıma teşekkür ederim. Ayrıca, tezimin her aşamasını itinâ ile takip eden, birikimiyle beni yönlendiren ve yolumu aydınlatan saygıdeğer hocam Doç. Dr. Mehmet ÖNAL’a teşekkürlerimi sunarım. Ebru Özlem İNCEKAR Ankara 2012 ∗ İsmail Parlatır, Nurullah Çetin, Şinâsi- Bütün Eserleri, Ekin Yay., İst., 2005. iii İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ……………………………………………………………………………...i İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………...iii KISALTMALAR……………………………………………………………………vi TABLOLAR…………………………………………………………………….....vii GİRİŞ: TANZİMAT’IN İLÂNINDAN SONRAKİ TÜRK EDEBİYATINDA ŞİİR VE ŞİİRDE YAPI-ŞEKİL İLİŞKİSİNE GENEL BİR BAKIŞ………………1 1. Tanzimat’ın İlânından Sonraki Türk Edebiyatında Şiir……………………...1 2.Tanzimat’ın İlânından Sonraki Türk Şiirinde Yapı ve Şekil………………...10 BİRİNCİ BÖLÜM ŞİNÂSİ’NİN EDEBİYATIMIZDAKİ YERİ 1.1. Hayatı ………………………………………………………………………...17 1.2. Sanatı…………………………………………………………………………23 1.3. Eserleri………………………………………………………………………..25 1.4. Edebiyatımızdaki Yeri……………………………………………………….28 İKİNCİ BÖLÜM ŞİİRDE YAPI-ŞEKİL İLİŞKİSİ 2.1.Şiirde Yapı……………………………………………………………………31 2.2.Şiirde Şekil…………………………………………………………………...35 2.3. Şiirde Şeklin Bir Yapı Unsuru Olarak Yorumu ve Şiirde Yapı -Şekil İlişkisinde Temel Alınan Ölçütler ………………………………………………41 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ŞİNÂSİ’NİN ŞİİRLERİNDE YAPI- ŞEKİL İLİŞKİSİ 3.1.Şinâsi’nin Şiirlerinde Yapı………………………………………………….44 3.1.1 Âhenk Yapıları………………………………………………...…….45 3.1.1.1. Vezin………………………………………………………..45 3.1.1.1.1. Türk Şiirinde Kullanılan Aruz Kalıpları ……...….47 3.1.1.1.1.1. Şinâsi’nin Şiirlerinde Aruz Kalıplarının Kullanımı …………………………………………………………………………51 iv 3.1.1.2. Kafiye Ve Redifler…………………………………………..57 3.1.1.2.1. Yapısı Bakımından Kafiye……………………. ….67 3.1.1.2.1.1.Şinâsi’nin Şiirlerinde Yapısı Bakımından Kafiye Örnekleri…………………………………………………………………...75 3.1.1.3. Aliterasyon Ve Asonanslar…………………………….......81 3.1.1.3.1. Şinâsi’nin Seçilen Şiirlerinde Aliterasyon ve Asonans Tabloları………………………………………………………………...86 3.1.1.3.2. Şinâsi’nin Şiirlerinde Aliterasyon ve Asonans Sıklığı Ölçümünün Değerlendirilmesi…………………………………….…....103 3.1.2. Muhteva Yapıları………………………………………………….105 3.1.2.1. Şinâsi’nin Şiirlerinde Muhteva……………………………106 3.1.2.1.1. Genel Başlığı Olmayan Şiirlerde Muhteva……..107 3.1.2.1.2. Kasâ’îd Bölümünde Muhteva……………………110 3.1.2.1.3. Gazeliyyât Bölümünde Muhteva………………..112 3.1.2.1.4. Şarkiyyât Bölümünde Muhteva…………………116 3.1.2.1.5. Medhiyyât Bölümünde Muhteva…………….....116 3.1.2.1.6. Müfredât Bölümünde Muhteva…………………120 3.1.2.1.7. Mesâri’ Bölümünde Muhteva…………………...124 3.1.2.1.8. Tevârîh Bölümünde Muhteva…………………..124 3.1.2.1.9. Hikâyât Bölümünde Muhteva…………………....128 3.1.2.1.10. Hezliyyât ve Hicviyyât Bölümünde Muhteva...131 3.1.2.1.11. Gazetelerde ve Makalelerinde Rastlanan Bazı Mısra ve Beyitler Bölümünde Muhteva……………………………………….132 3.1.3. Dil ve Üslup Yapıları..132 3.1.3.1. Şinâsi’nin Şiirlerinde Dil Ve Üslup Yapıları……………136 3.1.3.1.1. Genel Başlığı Olmayan Şiirlerde Dil ve Üslup……………………………………………………………………….…….136 3.1.3.1.2. Kasâ’îd Bölümünde Dil ve Üslup……………………………………………………………….……..……...143 3.1.3.1.3. Gazeliyyât Bölümünde Dil ve Üslup……………………………………………………………………………..152 3.1.3.1.4. Şarkiyyât Bölümünde Dil ve Üslup ……..……..157 v 3.1.3.1.5. Medhiyyât Bölümünde Dil ve Üslup…………….159 3.1.3.1.6. Müfredât Bölümünde Dil ve Üslup………………168 3.1.3.1.7. Mesâri’ Bölümünde Dil ve Üslup ……..…………177 3.1.3.1.8. Tevârîh Bölümünde Dil ve Üslup …...…………..179 3.1.3.1.9. Hikâyât Bölümünde Dil ve Üslup ……………….183 3.1.3.1.10. Hezliyyât ve Hicviyyât Bölümünde Dil ve Üslup …………………………………………………………………………………….190 3.1.3.1.11. Gazetelerde ve Makalelerinde Rastlanan Bazı Mısra ve Beyitler Bölümünde Dil ve Üslup…………………………………. 191 3.1.4. Şekil Yapıları……………………………………………………….192 3.1.4.1.Şinâsi’nin Şiirlerinde Şekil Yapıları………...………202 3.1.4.1.1. Genel Başlığı Olmayan Şiirlerde Şekil………….203 3.1.4.1.2. Kasâ’îd Bölümünde Şekil………………………...204 3.1.4.1.3. Gazeliyyât Bölümünde Şekil……………………..205 3.1.4.1.4. Şarkiyyât Bölümünde Şekil …………………...…206 3.1.4.1.5. Medhiyyât Bölümünde Şekil ………………….…207 3.1.4.1.6. Müfredât Bölümünde Şekil ………………………208 3.1.4.1.7. Mesâri’ Bölümünde Şekil ………………………..212 3.1.4.1.8. Tevârîh Bölümünde Şekil …………………….…213 3.1.4.1.9. Hikâyât Bölümünde Şekil ……………………….217 3.1.4.1.10. Hezliyyât ve Hicviyyât Bölümünde Şekil……...218 3.1.4.1.11. Gazetelerde ve Makalelerinde Rastlanan Bazı Mısra ve Beyitler Bölümünde Şekil ……………………………………………219 3.2. Şinâsi’nin Şiirlerinde Şeklin Bir Yapı Unsuru Olarak Yorumu …………220 SONUÇ…………………………………………………………………………...237 KAYNAKÇA……………………………………………………………………...262 Türkçe Özet………………………………………………………………………267 İngilizce Özet…………………………………………………………………….268 vi KISALTMALAR a.g.e. : Adı geçen eser a.g.m. : Adı geçen makale AKM : Atatürk Kültür Merkezi Akt. : Aktaran Ank. : Ankara A. Ş. : Anonim Şirketi Basımv. : Basımevi Başk. : Başkanlığı Çev. : Çeviren Der. : Dergisi Dern. : Derneği Edb. : Edebiyat Erz. : Erzurum Esk. : Eskişehir Fak. : Fakültesi Hzl. : Hazırlayan İst. : İstanbul Kays. : Kayseri Kitabv. : Kitabevi Ltd. Şti. : Limited Şirketi Matb. : Matbaa, matbaası s. : Sayfa S. : Sayı TAE : Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü TDK : Türk Dil Kurumu Üniv. : Üniversite, üniversitesi Yay. : Yayın, yayını, yayınları, yayınevi Vkf. : Vakfı v. d. : Ve diğerleri
Description:The list of books you might like
