tc gazi üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü güzel sanatlar eğitimi abd resim-iş öğretmenliğib

187 Pages·2008·4.51 MB·Turkish

T.C
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ A.B.D
RESİM-İŞ ÖĞRETMENLİĞİBİLİMDALI

İLKÖĞRETİM 2. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN YAPTIKLARI RESİMLERDE
AİLE İÇİ YAŞANTILARININ RESİMLERİNE YANSIMASI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
Tolga AKALIN

Ankara - 2008
T.C
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ A.B.D
RESİM-İŞ ÖĞRETMENLİĞİBİLİMDALI

İLKÖĞRETİM 2. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN YAPTIKLARI RESİMLERDE
AİLE İÇİ YAŞANTILARININ RESİMLERİNE YANSIMASI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan
Tolga AKALIN

Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Yusuf Baytekin BALCI

Ankara - 2008
i
ÖZET
İLKÖĞRETİM 2. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN YAPTIKLARI
RESİMLERDE AİLE İÇİ YAŞANTILARININ RESİMLERİNE YANSIMASI

AKALIN, Tolga
GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
Tez Danışman: Yrd.Doç.Dr. Yusuf Baytekin BALCI
Ocak, 2008

Bu araştırma, ilköğretim 2. sınıfta okuyan 8-9 yaş aralığındaki 30 öğrenciye,
“Ailemiz ve Biz” adlı uygulama çalışması olarak, öğrencinin iç dünyasının
dışavurumunu sağlamak ve gerekli verileri elde etmek için planlanıp uygulamaya
sokulmuştur.
30 öğrencinin yapmış olduğu resimler, uzmanlar tarafından yorumlanmıştır.
Çocuklar belli bir yaşa erişinceye kadar, kendilerini sözle ifade etmede yeterli bir
güce erişememektedirler. Çocuğun kendini sözle ifade edememe durumu, yetişkinler
tarafından içi dönüklük olarak değerlendirilmektedir. Bu içe dönüklük, branş dersi ve
sınıf öğretmenleri tarafından “başarısızlık” olarak da nitelendirilebilmektedir. Bu
aşamada, öğrencilere en yakın olan sınıf öğretmenleri veya resim öğretmenleri
tarafından, farklı bir yöntemle çocukların kendilerini ifade etmeleri ve içinde
bulundukları ruhsal durumu dışa vurmaları sağlanmalıdır. Bu aşamada sessiz ama
çok derinlere inebilen resim yöntemi, uygulamaya sokulmalıdır. Çocuğun iç
dünyasını dışa vurmada, duygu ve düşüncelerini ifade etmede, yalın bir ifade aracı
olan resmin rolü çok önemlidir.
Bu çalışmada amaç, çocukları incitmeden eğer varsa yaşadıkları sorunların
kaynağına inebilmektir. Eğitimcinin bu süreç içinde, var olan sorunlara ulaşması,
daha sonra oluşabilecek büyük sorunların önüne geçmesini sağlayacaktır.
Eğitimcinin aileyi uyarması ve gerekli makamları harekete geçirmesi, aileyi bu
konuda daha duyarlı olmaya itecektir. Çocuğun yanında yapılan tartışmalar veya
daha büyük kavgaların “o daha bir çocuk anlamaz” düşüncesi, çocuğun yaptığı
resimlerle çürütülmüştür. Çocuğun yaşadığı tüm aile içi sorunların, resimlere
yansıdığı bilinmektedir. Öğrencilerin resimlerinde iç dünyalarını; renk, biçim veya
şekillerle dışa vurduğu görülmüştür.
ii
ABSTRACK
THE REFLECTİON OF FAMİLİ LİFE İN THE PİCTURES OF PRİMARİ
SCHOOL SECOND CLASS STUDENT

AKALIN, Tolga
EDUCATION OF FINE ARTS BASIC SCIENCE BRANCH
Thesis Advisor.Yrd.Doç.Dr. Yusuf Baytekin BALCI
January-2008

The research was planned and carried out to 30 students between 8-9
educating in the second class of primarry school as the study of “Our family and
We” so as to provide expression their iner world and gather the necessary data.

The paintings which were done by the 30 students were interpieted by the
experts. Until the children reach an age, they couldn’t get the enough power to
express themselves orally. The situation in order not to be able to Express himself is
considered as introversion. This introversion is alsa described as unsuccessfulness by
the teachers. At this stage,it should beprovided by class teachers and painting
teachers who are the closset to them that they can experess themselves and emational
manner which they are in. And alsa at this stage, painting method which is silent but
can go the deepest should be applied. Painting role which is a bare expression tool is
very important in order to Express iner world, the emotions and thoughts of himself.

The aim of this research is to come down the sources of children’s problems
without disturbing them. That the teacher reaches the existing problems during this
time will provide to prevent further more important problems. Teacher’s warning the
familly and having the necessary expert work an the problem will cause the familly
to be more sensitive on the subject. The guarelligs and much bigger arguments near
child and saying “He is achild and don’t understand” is disproved by the pictures
done by that child. It is know that all the family problems which the child live with
are reflected in their paintings. It was seen that the students express their iner world
in their pictures by colours, from and shapes.
iii
ÖNSÖZ

Annesinin uyuşturucu kullanmasından rahatsız olan altı yaşındaki Cassie,
duvarlarında yarasaların sıralandığı bir mağara resmi yaptı. Oldukça yetenekliydi ve
“resmin yansıttığı yaşam”, karamsarlık ve önsezi yüklüydü. Bu, çocuğun annesinin
sürdürdüğü tehlike hayatı içeren korkularının dışavurumuydu.
Cassie’ye mağara ve içinde yaşayan yarasalardan bahsetmesini istediğimde
şaşırmış göründü. Bir önceki terapisti, resimleri hakkında Cassie ile nasıl
konuşacağını bilemediğinden, Cassie’nin resimleriyle iletmek istediği mesajı
anlamasına yardım edecek değerli birtakım ipuçlarını atlamıştı. Cassie’nin
yarasalarının onun için çok gerçek olduğunu fark ettim. Büyükannesi, Cassie’nin
annesinin uyuşturucu etkisindeyken hayali yarasalar kovaladığını söyledi. Resimleri
aracılığıyla Cassie yalnızca annesinin halüsinasyonlarını göstermekle kalmıyor,
resmiyle kendi sesini duyurmak istediğini iletiyordu…! (Malchiodi.2005)

Beni böyle bir araştırmaya iten yukarda yazdığım hikâyeleştirilmiş
anlatımdır. Okullarımızda bizden Cassie örneğinde olduğu gibi yardım bekleyen,
sesini duyurmak isteyen yüzlerce sorunlu öğrenci kardeşlerimizin varlığını hepimiz
bilmekteyiz.

Bu öğrencileri artık görmezden gelmeyip onların ailevi sorunlarını tespit
edebilmeli ve gerekli yardımları yapıp ortadan kaldırmalıyız. Bu tip aile içi
sorunların ve çocuğun içsel gerilimlerinin dışa vurumun da resim yapmanın etkili
olduğu bilinmektedir. Bu öğrencileri aile içinde yaşadıkları sorunlardan dolayı yok
olup sorunlu bireyler olmaya terk etmemeli onları bulup ülkemize kazandırmalıyız.
Bende bu araştırmada resim yoluyla bu sorunların tespit edilebileceği kanısını
gütmekteyim. Gerekli mercilerin bu tip araştırmaları desteklemeleri ve gerekli
tedbirleri almaları dileğiyle araştırmamı tamamlamış bulunmaktayım.

Bu araştırmayı yaparken bütün bilgi, birikim ve deneyimlerini benden
esirgemeyen değerli hocam ve danışmanım Yrd.DoçDr.Yusuf Baytekin BALCI’ ya
iv
aynı zamanda bu tezi oluştururken her zaman motivasyonumu yüksek tutup beni
cesaretlendiren hocam Yrd.Doç.Dr.Osman ALTINTAŞ’a araştırmalarımı yaparken
yardımlarını ve zamanlarını esirgemeyen değerli arkadaşlarım Ümit TURANLI’ya
Birgül COŞKUN’a ve Handan GENÇ’e en içten teşekkürlerimi sunmayı bir borç
bilirim.

Bu sancılı ve sıkıntılı dönemimde beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan ve
her türlü desteği benden esirgemeyen değerli babam Ali AKALIN ve annem Yıldız
AKALINA’ en içten teşekkürlerimi sunarım.

Tolga AKALIN
Ocak-2008
v
İÇİNDEKİLER

ÖZET ............................................................................................................................. i
ABSTRACK ................................................................................................................ ii
ÖNSÖZ ...................................................................................................................... ..iii
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... v
RESİMLER ÇETVELİ ............................................................................................. ix

BÖLÜM I

1. GİRİŞ .................................................................................................................... 1
1.1. Problem Durumu ................................................................................................. 1
1.2. Araştırmanın Amacı ............................................................................................ 2
1.3. Alt Amaçlar .................................................................................................... ….3
1.4. Araştırmanın Önemi ............................................................................................. 4
1.5. Varsayımlar ......................................................................................................... 5
1.6. Kapsam ve Sınırlılıklar ....................................................................................... 6
1.7 Tanımlar ............................................................................................................... 6

BÖLÜM II

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE .................................................................................... 8
2.1. EĞİTİM ............................................................................................................. 8
2.2. KÜLTÜREL SİSTEM AÇISINDAN EĞİTİM .............................................. 9
vi
2.3. AİLENİN TANIMI ......................................................................................... 10
2.3.1. Çekirdek Aile .......................................................................................... 11
2.3.2. Sistematik Olarak Aile ............................................................................ 12
2.4. GÜNÜMÜZ YAŞAM SİSTEMİNDE AİLE ................................................. 13
2.4.1. Türkiye’deki Aile Yapıları ...................................................................... 15
2.5. SOSYALLEŞME YERİ OLARAK AİLE .................................................... 16
2.6.ÇOCUKLARIN SOSYALLEŞMESİNE SOSYAL TABAKALARIN
ETKİSİ ........................................................................................................... 18
2.7. ÇOCUĞUN ETKİLEŞİM İÇİNDE BULUNDUĞU ORTAMLAR ........... 21
2.7.1 Aile Ortamı .............................................................................................. 21
2.7.2. Aşırı Baskılı ve Otoriter Tutum .............................................................. 24
2.7.3. Aşırı Hoşgörülü Tutum ........................................................................... 25
2.7.4. Dengesiz ve Kararsız Tutum ................................................................... 26
2.7.5. Aşırı Koruyucu Tutum ............................................................................ 26
2.7.6. Güven Verici ve Hoşgörülü Tutum (Demokratik Üslup) ....................... 27
2.7.7. İlgisiz ve Kayıtsız Tutum ........................................................................ 28
2.7.8. Okul Ortamı ............................................................................................ 28
2.7.9. Öğretmen Öğrenci Etkileşimi ................................................................. 31
2.7.10. Otoriter Öğretmen ................................................................................ 33
2.7.11. Yumuşak- Serbest Öğretmen ................................................................ 33
2.7.12. Demokratik Öğretmen ........................................................................... 34
2.8. SANAT EĞİTİMİ ........................................................................................... 34
2.8.1. Çocuk ve Sanat Eğitimi ........................................................................... 36
2.9.ÇOCUK VE RESİM ........................................................................................ 37
2.10. ÇOCUK RESİMLERİNİN GÖRSEL ALGILAMA AÇISINDAN
ÖZELLİKLERİ ........................................................................................ 38
2.10.1. Yapıcı Tipler ......................................................................................... 40
2.10.2. Görücü Tipler ........................................................................................ 41
2.10.3. Karışık Tipler ........................................................................................ 42
vii
2.11. ÇOCUK RESİMLERİNİN ÖZELLİKLERİ ............................................. 43
2.11.1. Düzleme Özelliği .................................................................................. 44
2.11.2. Tamamlama Özelliği ............................................................................. 45
2.11.3. Boy Hiyerarşisi Özelliği ........................................................................ 46
2.11.4 Saydamlık Özelliği ................................................................................. 47
2.12.ÇOCUĞUN ÇİZGİSEL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ ................................. 48
2.12.1. Karalama Evresi (2-4 Yaş) .................................................................... 49
2.12.2. Şema Öncesi Dönem (4 – 7 Yaş) .......................................................... 52
2.12.3. Şematik Dönem(7 – 9 Yaş) ................................................................... 52
2.12.4. Gerçeklik (gruplaşma) Dönemi (9 – 12 Yaş) ........................................ 53
2.12.5. Görünürde Doğalcılık Dönemi (12 - 14 Yaş) ....................................... 54
2.13. ÇOCUĞUN İÇ DÜNYASINI DIŞA VURMADA RESMİN ROLÜ ......... 55
2.14.ÇOCUK RESİMLERİNİ ANLAMADA FENOMENOLOJİK
YAKLAŞIM ................................................................................................... 57
2.15. KİŞİLERARASI İLİŞKİLER YÖNÜNDEN ÇOCUK RESİMLERİ ..... 58
2.15.1. Çocukların Ailelerini Çizdiği Resimler ................................................ 59
2.15.2. Ev Resimleri .......................................................................................... 61
2.16. ÇOCUK RESİMLERİNDE ÇİZGİLERİN YORUMU ............................. 62
2.16.1. Özel Belirti Ve İşaretler ........................................................................ 62
2.16.2. Büyüklük ............................................................................................... 63
2.16.3. Abartmalı Çizgiler ................................................................................. 63
2.16.4. Eksik Bırakılan Çizgiler ........................................................................ 65

BÖLÜM III

3.YÖNTEM ............................................................................................................. 66
3.1. Araştırmanın Modeli ......................................................................................... 66
3.2.Evren ve Örneklem ............................................................................................ 68
3.3.Verileri Toplama Tekniği ................................................................................... 68
3.4.Verilerin Analizi ................................................................................................ 69
viii
BÖLÜM IV

4.BULGULAR VE YORUM .................................................................................... 70

BÖLÜM V

5.SONUÇ VE ÖNERİLER .................................................................................. 159
5.1.Sonuç ................................................................................................................ 159
5.2.Öneriler ............................................................................................................ 160
5.2.1 Milli Eğitim Bakanlığına Yönelik Öneriler ........................................... 160
5.2.2. Yüksek Öğrenim Kurumlarına Yönelik Öneriler .................................. 161
5.2.3. Resim-İş(Görsel Sanatlar) Dersi Öğretmenlerine Yönelik Öneriler ..... 162

KAYNAÇA .............................................................................................................. 163
EKLER ................................................................................................................. 169