TC EGE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Anabilim

222 Pages·01.11 MB·Turkish

by  Nevzat Kahveci

T.C.
EGE ÜN(cid:1)VERS(cid:1)TES(cid:1)
SOSYAL B(cid:1)L(cid:1)MLER ENST(cid:1)TÜSÜ
Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Anabilim Dalı

(cid:1)Y(cid:1) KIZLAR / KÖTÜ KIZLAR: GÜNÜMÜZ AMER(cid:1)KAN KADIN

ROMANINDA C(cid:1)NSEL, ETN(cid:1)K VE SINIF K(cid:1)ML(cid:1)KLER(cid:1)

DOKTORA TEZ(cid:1)

Esra SAHT(cid:1)YANCI ÖZTARHAN

DANI(cid:2)MANI : Prof. Dr. Ay(cid:3)e LAHUR KIRTUNÇ

(cid:1)ZM(cid:1)R-2006
Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlü(cid:1)üne sundu(cid:1)um “(cid:1)yi Kızlar/ Kötü
Kızlar: Günümüz Amerikan Kadın Romanında Cinsel, Etnik ve Sınıf Kimlikleri”
adlı doktora tezinin tarafımdan bilimsel, ahlak ve normlara uygun bir (cid:2)ekilde
hazırlandı(cid:1)ını, tezimde yararlandı(cid:1)ım kaynakları bibliyografyada ve dipnotlarda
gösterdi(cid:1)imi onurumla do(cid:1)rularım.

Esra Sahtiyancı Öztarhan

ii
TUTANAK

Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulu’nun 24/05/2006 tarih
ve 19/4 sayılı kararı ile olu(cid:2)turulan jüri Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Anabilim dalı
doktora ö(cid:1)rencisi Esra SAHT(cid:3)YANCI ÖZTARHAN’nın “(cid:3)yi Kızlar / Kötü Kızlar:
Günümüz Amerikan Kadın Romanında Cinsel, Etnik ve Sınıf Kimlikleri ba(cid:2)lıklı tezini
incelemi(cid:2) ve adayı 27/06/2006 günü saat 13:00’da 90 dk. süren tez savunmasına almı(cid:2)tır.
Sınav sonunda adayın tez savunmasını ve jüri üyeleri tarafından tezi ile ilgili
kendisine yöneltilen sorulara verdi(cid:1)i cevapları de(cid:1)erlendirerek tezin
ba(cid:2)arılı/ba(cid:2)arısız/düzeltilmesi gerekli oldu(cid:1)una oybirli(cid:1)iyle / oyçoklu(cid:1)uyla karar
vermi(cid:2)tir.

BA(cid:4)KAN

ÜYE ÜYE

Ba(cid:2)arılı (cid:155) Ba(cid:2)arısız (cid:155) Ba(cid:2)arılı (cid:155) Ba(cid:2)arısız (cid:155)

ÜYE ÜYE

Ba(cid:2)arılı (cid:155) Ba(cid:2)arısız (cid:155) Ba(cid:2)arılı (cid:155) Ba(cid:2)arısız (cid:155)

Not: Doktora Tezi Savunma Süresi asgari 90 dakika - azami 120 dakikadır.
iii
TE(cid:2)EKKÜRLER

Bu te(cid:2)ekkürler bir tezin sayfaları arasında kalacak usulen yazılmı(cid:2) te(cid:2)ekkürler
de(cid:1)il, tezin son satırları daha yeni bitmi(cid:2)ken gerçekten gönlümden yazdıklarım.
Günümüz Amerikan edebiyatında çocukluktan yeti(cid:2)kinli(cid:1)e geçme, büyüme, olgunla(cid:2)ma
öykülerini anlattı(cid:1)ım kızlardan olu(cid:2)an bu doktora tezi, bu süre içinde ironik olarak
benim de büyümeme, de(cid:1)i(cid:2)meme ve geli(cid:2)meme (cid:2)ahitlik etti. Geli(cid:2)menin ve
aydınlanmanın ya(cid:2)ı olmadı(cid:1)ı ve de tek ba(cid:2)ına gerçekle(cid:2)meyece(cid:1)ini okuduklarımdan ve
ya(cid:2)adıklarımdan ö(cid:1)rendim. Benim bildunga ula(cid:2)ma öykümde, hem akademik anlamda
hem de hayata dair ö(cid:1)rendiklerimde yanımda olan herkese te(cid:2)ekkür etmek istedim.
Her(cid:2)eyden önce beni yazabilece(cid:1)ime ve yaratıcı olabilece(cid:1)ime inandıran,
bıkmadan ve usanmadan yanlı(cid:2)larımı gösteren, beni geli(cid:2)tiren, zenginle(cid:2)tiren ve
de(cid:1)i(cid:2)tiren yol göstericim, sevgili hocama Prof. Dr. Ay(cid:2)e Lahur Kırtunç’a gerçekten
minnet borçluyum. Ayrıca doktora sürecim boyunca bilgileriyle beni aydınlatan, bana
edebiyatı ö(cid:1)reten bölümdeki bütün doktora ders hocalarıma çok te(cid:2)ekkür ederim.
Doktora tez a(cid:2)amasının zorlukları ile ba(cid:2)a çıkabilmeme yardımcı olan, beni
ne(cid:2)elendiren en büyük desteklerim sevgili bölüm ve hayat arkada(cid:2)larım Ö(cid:1)r.Gör.
Özlem Karagöz, Ar(cid:2). Gör. Yonca Denizarslanı ve Ar(cid:2). Gör. Melis Mülazımo(cid:1)lu’na
içten te(cid:2)ekkürler dilerim.
Asıl canım annem ve babama bana istediklerimi yapabilme imkanı ve sonsuz
sevgileri için çok te(cid:2)ekkürler. Bana her alanda destek olan ve her(cid:2)eyi yapabilece(cid:1)ime
inandıran anneme, bana verdi(cid:1)i okuma zevki, hayata bakı(cid:2)ı ve fikirleri ile babama bu
sayede te(cid:2)ekkür ederim. Onlarsız “iyi bir kız” ve bir akademisyen olamazdım.
Son te(cid:2)ekkürüm ise benim büyümeme ve geli(cid:2)meme en yakın (cid:2)ahitlerden ve
desteklerden sevgili e(cid:2)im Gün’e. Her(cid:2)eyi payla(cid:2)tı(cid:1)ım gibi bu tezin satırlarını da
payla(cid:2)tı(cid:1)ım, vaktini çaldı(cid:1)ım Gün’e çok te(cid:2)ekkürler.

iv
(cid:1)Ç(cid:1)NDEK(cid:1)LER

YEM(cid:1)N BELGES(cid:1)..........................................................................................................ii
TE(cid:2)EKKÜR...................................................................................................................iv
1. G(cid:1)R(cid:1)(cid:2).........................................................................................................................1
2. KURAMSAL ARDALAN......................................................................................14
2.1. Kimlik Kuramları............................................................................................14
2.1.1. Postmodern, Post yapısalcı, Post sömürgeci, Feminist
Kuramlar ve Kimlik........................................................................14
2.1.2. Kız Kimli(cid:1)i.....................................................................................25
2.2. Yeni Feminizm Kuramları..............................................................................31
2.2.1. Üçüncü Dalga Feminizmi...................................................................31
2.2.2. Etnik Feminizm..................................................................................38
2.2.2.1. Çikana Feminizmi..................................................................40
2.2.2.2. Siyah Feminizm.....................................................................43
2.2.2.3. Çinli Amerikalı Feminizm.....................................................48
2.2.3. Marksist/ Sosyalist Feminizm............................................................54
2.2.4. Lezbiyen Feminizm............................................................................59
2.3. Bildungsroman Kuramları..............................................................................66
2.3.1. Bildungsromanın Tanımı ve Tarihsel Geli(cid:2)imi..............................66
2.3.2. Gençlik Kavramı ve Geleneksel Bildungsromana Etkileri............71
2.3.3. Kadın Bildungsromanı.......................................................................74
2.3.4. Yeni Bildungsroman..........................................................................82
2.3.5. Amerikan Edebiyatında Bildungsroman............................................85
v
3. GÜNÜMÜZ AMER(cid:1)KAN KADIN B(cid:1)LDUNGSROMANINDA
BEL(cid:1)RG(cid:1)N TEMALAR.........................................................................................97
3.1. Ortak Temalar: Kız Olarak Büyümek.............................................................97
3.2. Farklı Kimlik Temaları.................................................................................115
3.2.1. Evleri Neresi Bilmeyen Kızlar: Etnik Kimlik .................................115
3.2.1.1. SORUN: Nereye Ait Oldu(cid:1)unu Bilmeme...........................117
3.2.1.2. ÇÖZÜM: Kar(cid:2)ı Gelmek......................................................122
3.2.1.2.1. Kendi Öyküsünü/ Tarihini Yazarak Kar(cid:2)ı Gelme...122
3.2.1.2.2. Kimli(cid:1)ini De(cid:1)i(cid:2)tirerek Kar(cid:2)ı Gelme.......................126
3.2.1.2.3. E(cid:1)itim ile Kar(cid:2)ı Gelme............................................134
3.2.2.Verandanın Yanlı(cid:2) Tarafında Do(cid:1)an Kızlar: Sınıf Kimli(cid:1)i..............140
3.2.2.1. SORUN: Sınıf Kimli(cid:1)i........................................................142
3.2.2.2. ÇÖZÜM: Kar(cid:2)ı Gelme........................................................150
3.2.2.2.1. Sınıf Kimli(cid:1)ini Kabullenme ve Kli(cid:2)elere Kar(cid:2)ı
Gelme...................................................................151
3.2.2.2.2. Ataerkil Baskıya ve Orta Sınıf De(cid:1)erlerine Kar(cid:2)ı
Gelme...................................................................155
3.2.3. Jane De(cid:1)il, Tarzan Olmak (cid:3)steyen Kızlar: Cinsel Kimlik................161
3.2.3.1. SORUN: Heteroseksüel Sistem...........................................162
3.2.3.2. ÇÖZÜM: Kar(cid:2)ı Gelme........................................................166
3.2.3.2.1.Kimli(cid:1)ini Seçerek Kar(cid:2)ı Gelme...............................166
3.2.3.2.2.Kötü Kızlar Olarak Kar(cid:2)ı Gelme..............................169
4. SONUÇ.....................................................................................................................175
5. KAYNAKÇA ..........................................................................................................184
6. EK: ALINTILARIN (cid:1)NG(cid:1)L(cid:1)ZCE ASILLARI.....................................................195
ÖZGEÇM(cid:1)(cid:2).................................................................................................................210
vi
ÖZET............................................................................................................................211
ABSTRACT ................................................................................................................212

vii
1. G(cid:1)R(cid:1)(cid:2)

1960 ve 1970lerde ba(cid:2)layan etnik, feminist ve e(cid:2)cinsel hareketler, yani kısaca
“yeni sosyal hareketler” ile birtakım sosyal, politik ve yasal haklar edinen gruplar
1990lara gelindi(cid:1)inde, artık yeni sava(cid:2) alanları olarak, kültür ve kimlik alanlarını
belirlerler. Egemen kültürün dı(cid:2)ında tutulan bazı kimlikler, e(cid:2)it politik ve sosyal haklar
dı(cid:2)ında, toplumda kabul ve temsil edilmek isterler. Egemen kültürden farklı etnik, cinsel
ve sınıf kimliklerinin öne çıkmasını savunan bu yeni hareketler, kültürel olarak daha
üretken olarak varolmayı hedeflerler. Egemen kültürün bu tür merkez dı(cid:2)ı gruplara
sa(cid:1)ladı(cid:1)ı birtakım sosyal hakların yetersizli(cid:1)ini dile getirmeye ba(cid:2)layan bu gruplar için
kendi sorunlarını ve deneyimlerini kendilerinin aktarması özellikle önem ta(cid:2)ır.
Yüzyıllardır sadece sosyal alanda de(cid:1)il, kültürel çevrede de bastırılmı(cid:2), sindirilmi(cid:2) ve
taraflı temsil edilmi(cid:2) olmaya verilen bu tepki yirminci yüzyılın sonu, yirmi birinci
yüzyılın ilk yıllarına da damgasını vurur.
Bu sosyal geli(cid:2)meler edebiyat ele(cid:2)tirisindeki bazı geli(cid:2)meler ile birlikte bir bütün
olu(cid:2)tururlar (Leitch et al. 2209-2210): Bunların ilki, Amerika’daki farklı kimliklerin
seslerini duyurma çabalarının ideolojik kuramlarla desteklenmesidir. Postmodern ve
post yapısalcılı(cid:1)ın edebiyat ele(cid:2)tirisinde yaygınla(cid:2)ması ile bu hareketler de kendilerine
edebiyatta ve kültürde ya(cid:2)am alanı bulurlar. Kimliklerin farklılı(cid:1)ını ve çe(cid:2)itli(cid:1)ini
savunan bu kuramlar, etnik, feminist ve e(cid:2)cinsel hareketler gibi yeni sosyal hareketlerin
varolma sava(cid:2)larını olumlu yönde etkilerler. Egemen kültürün dı(cid:2)ında yer almanın her
zaman güçsüzlük getirmeyece(cid:1)ini savunarak merkez dı(cid:2)ındakilere de güçlü
olabileceklerinin mesajını verirler.
(cid:3)kinci geli(cid:2)mede, edebiyatta sesini duyuramamı(cid:2)ların sesini duyurmayı
amaçlaması, ki(cid:2)iselin politikle(cid:2)mesi ile kendini gösterir. Böylece kültürel alanda var
olmayı isteyen etnik gruplar, e(cid:2)cinseller ve merkeze kabul edilmeyenler kendilerini
ifade imkanı bulurlar. (cid:4)iirden, otobiyografiye, fantastik yazından realist romana kadar
çe(cid:2)itli edebi türler toplumda sesini duyuramamı(cid:2)lara olanak sa(cid:1)lar, onların amaçlarına
1
hizmet etmeye ba(cid:2)lar. Bu grupların bireysel deneyimleri, acıları, güç sava(cid:2)ları
edebiyatta toplumsal geli(cid:2)melerle ko(cid:2)ut olarak büyük yer tutar.
Üçüncü geli(cid:2)me ise kültürel çalı(cid:2)malar gibi yeni alanların artık metinden (text)
daha çok söz çevresine (context) önem vermesi ile yeni hareketlerin kültürel alanda
temsilini kolayla(cid:2)tırır. Metinlerin anlamlarının yazara, döneme ve kültüre ba(cid:1)lı
oldu(cid:1)unu savunan bu yakla(cid:2)ım, çe(cid:2)itli grupların kültürlerini ve deneyimlerini böylece
edebiyata ve kültürel ortama ta(cid:2)ımayı amaçlar. Kültürel çalı(cid:2)malar, bireylerin
çevreleriyle olan etkile(cid:2)imlerine dikkati çekerek aynı zamanda da toplumsal ve bireysel
olarak yaratılmı(cid:2) kimliklerin de ayrımını yapar. Bireylerin etraflarını ku(cid:2)atan her türlü
etki ve bunlara kar(cid:2)ı geli(cid:2)tirilen bireysel tepkiler kültürel çalı(cid:2)malar ba(cid:1)lamında yeni
ara(cid:2)tırma ve inceleme alanları haline gelir. Toplumsal e(cid:2)itsizlikler, toplumlarda hangi
kültürün di(cid:1)erlerine üstün, güçlü görüldü(cid:1)ü ve temsil edildi(cid:1)i ya da hangi kültürün
güçsüz bırakılıp, önemsenmedi(cid:1)i gibi konular hakkında farkındalık artar. Böylelikle her
türlü grubun kimlik politikaları yani toplumdaki güç ili(cid:2)kileri de kaçınılmaz olarak
edebiyata yansır.
Bu dönemsel geli(cid:2)meler günümüz Amerikan edebiyatını egemen kültürün
dı(cid:2)ındaki gruplara da var olma alanı yaratma, seslerini duyurmayı sa(cid:1)lama ve
toplumdaki yerlerini sorgulama imkanı vererek etkiler. Bu geli(cid:2)meler ile, edebiyatta
daha çok etnik kökenli, e(cid:2)cinsel ve egemen kültürün dı(cid:2)ındaki yazarların ço(cid:1)alması,
eserlerde bu tür egemen kültür dı(cid:2)ı grupların deneyimlerinin daha çok yansıtılması, bu
grupların güçlenmesi amacına yönelik temaların daha yaygın kullanılması ve hatta edebi
türlerin u(cid:1)radı(cid:1)ı de(cid:1)i(cid:2)iklikler görülür. Amerikan edebiyatında 1990- 2000li yıllarda
yazılmı(cid:2) kadın bildungsromanlarının incelendi(cid:1)i bu tez de do(cid:1)al olarak bütün bu
geli(cid:2)melerin bir yansımasıdır. Günümüz Amerikan edebiyatındaki kadın
bildungsromanları dönemin kimlik kuramları ve feminizm akımlarının etkisiyle
marjinal kadınların seslerini duyurma ve kimliklerini egemen kültüre kar(cid:2)ı gelerek
yapılandırmayı sa(cid:1)layan bir edebi tür olarak kullanılır. Dolayısıyla bu çalı(cid:2)manın tezi
birbiri ile ili(cid:2)kili üç amaçla yapılandırılmı(cid:2)tır: Birinci amaç kimlik politikalarının önem
kazanması ile kimlik olu(cid:2)umu, ço(cid:1)ul kimlikler ve merkez dı(cid:2)ında kalan kimliklerin
edebiyattaki temsilini göstermektir. (cid:3)kinci amaç etnik feminizm, lezbiyen feminizm gibi
çe(cid:2)itli feminizm akımlarının edebiyatta kadın deneyiminin yansıtılmasında ne kadar
2
etkili oldu(cid:1)unu vurgulamaktır. Üçüncü amaç ise bildungsroman türünün yirmi birinci
yüzyılın ba(cid:2)larında geçirdi(cid:1)i son evrenin örneklenmesidir; egemen kültürün dı(cid:2)ındaki
kahramanları konu edinen tezdeki romanlar bildungsroman türünü kendi amaçlarına
göre dönü(cid:2)türmü(cid:2)lerdir.
Tezin birincil amacı kimlik kuramlarının günümüz Amerikan edebiyatını nasıl
etkiledi(cid:1)ini kadın bildungsromanlarını kullanarak göstermektir. Öncelikle
postmodernizm, post yapısalcı ve post sömürgeci kimlik kuramları kimliklerin
çe(cid:2)itlili(cid:1)ini kabul ederek toplumda erkek, beyaz, orta sınıf ve heteroseksüel kimliklerin
dı(cid:2)ında melez, aykırı ve sıradı(cid:2)ı kimliklerin de olabilece(cid:1)ini savunur. Liberalizmin
savundu(cid:1)u tekil ve özcü kimlik anlayı(cid:2)ına tepki olarak öne sürülen kimlik tanımları
farklılı(cid:1)ı ve “öteki” olmayı övmeleri ile edebiyatı da etkilerler.
Kimlik kuramlarının ikinci etkisi ise ço(cid:1)ul kimliklerin varlı(cid:1)ını kabul ederek,
toplumda ve edebiyatta güç ili(cid:2)kilerini de(cid:1)i(cid:2)tirmesiyle kendini gösterir. Lyotard’ın, Batı
merkezli büyük anlatıların (meta narratives) bitti(cid:1)ini ilan etmesi, edebiyatta egemen
kültürün yansıtıldı(cid:1)ı, merkezinde gücü elinde bulunduranların yer aldı(cid:1)ı edebi eserlerin
de sonunu getirir. Artık sadece erkek, beyaz, heteroseksüel ve orta sınıftan olanların
edebiyatta temsil edilme dönemleri böylece sona erer. Egemen kültür tarfından “öteki”
olarak görülenlerin kendilerini temsil etme çabaları yo(cid:1)unluk kazanır. Bu, Batı
merkezci, özcü, tekil, tutarlı kimlik olu(cid:2)umlarına bir kar(cid:2)ı gelmedir. Bu yakla(cid:2)ım
toplumdaki herhangi bir ırktan, sınıftan ve cinsiyetten olan insanların birbirleriyle
kar(cid:2)ıla(cid:2)tırılamayaca(cid:1)ını da öne sürer. Dolayısıyla hiçbir kültür ya da grup bir di(cid:1)erinden
üstün ve ya da ayrıcalıklı olmamalıdır. Yani her kimlik deneyimi kendi ba(cid:2)ına
önemlidir; edebiyatta da e(cid:2)it derecede yansıtılmaya hakkı vardır.
Postmodern ve post yapısalcı kuramlar, üçüncü olarak kimli(cid:1)in bir kurgu
oldu(cid:1)unu savunmalarıyla günümüz edebiyatını etkilerler. Gerçe(cid:1)in ve her türlü
kavramın sabit anlamları olmadı(cid:1)ını, söyleme dayalı kurgular oldu(cid:1)unu belirtmek,
sabit, tutarlı kimliklere ve ikili kar(cid:2)ıtlıklara bir ba(cid:2)kaldırıdır. (cid:3)nsanların varlı(cid:1)ına ait her
türlü kimlik sabit olmayan kategorilerdir. Dolayısıyla sosyal kurgular olan kimlikleri
toplumda kemikle(cid:2)mi(cid:2) egemen-egemen olmayan ikili kar(cid:2)ıtlı(cid:1)ından kurtarmak
mümkündür. Yani kimli(cid:1)i olu(cid:2)turan özellikler, politik ve sosyal geli(cid:2)melerden veya
3