tc dokuz eylül üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü eğitim bilimleri ana bilim dalı eğitim yönet

105 Pages·2008·0.59 MB·Turkish

1
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜN(cid:15)VERS(cid:15)TES(cid:15) E(cid:19)(cid:15)T(cid:15)M B(cid:15)L(cid:15)MLER(cid:15) ENST(cid:15)TÜSÜ
E(cid:19)(cid:15)T(cid:15)M B(cid:15)L(cid:15)MLER(cid:15) ANA B(cid:15)L(cid:15)M DALI
E(cid:19)(cid:15)T(cid:15)M YÖNET(cid:15)M(cid:15) VE DENET(cid:15)M(cid:15) PROGRAMI
YÜKSEK L(cid:15)SANS TEZ(cid:15)
(cid:15)LKÖ(cid:19)RET(cid:15)M KURUMLARINDA GÖRÜLEN (cid:27)(cid:15)DDET(cid:15)N
NEDENLER(cid:15) VE ÖNLENMES(cid:15)NE
(cid:15)L(cid:15)(cid:27)K(cid:15)N YÖNET(cid:15)C(cid:15) VE Ö(cid:19)RETMEN GÖRÜ(cid:27)LER(cid:15)
(cid:15)LKNUR GEM(cid:15)C(cid:15)
(cid:15)ZM(cid:15)R
2008
2
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜN(cid:15)VERS(cid:15)TES(cid:15) E(cid:19)(cid:15)T(cid:15)M B(cid:15)L(cid:15)MLER(cid:15) ENST(cid:15)TÜSÜ
E(cid:19)(cid:15)T(cid:15)M B(cid:15)L(cid:15)MLER(cid:15) ANA B(cid:15)L(cid:15)M DALI
E(cid:19)(cid:15)T(cid:15)M YÖNET(cid:15)M(cid:15) VE DENET(cid:15)M(cid:15) PROGRAMI
YÜKSEK L(cid:15)SANS TEZ(cid:15)
(cid:15)LKÖ(cid:19)RET(cid:15)M KURUMLARINDA GÖRÜLEN (cid:27)(cid:15)DDET(cid:15)N
NEDENLER(cid:15) VE ÖNLENMES(cid:15)NE
(cid:15)L(cid:15)(cid:27)K(cid:15)N YÖNET(cid:15)C(cid:15) VE Ö(cid:19)RETMEN GÖRÜ(cid:27)LER(cid:15)
(cid:15)lknur GEM(cid:15)C(cid:15)
Dan%&man
Yrd.Doc.Dr.Nam%k ÖZTÜRK

(cid:15)zmir
2008
3
ÖNSÖZ

Bu ara(cid:9)t(cid:11)rmam(cid:11)n ba(cid:9)lang(cid:11)c(cid:11)ndan biti(cid:9) a(cid:9)amas(cid:11)na kadar pek çok ki(cid:9)inin yard(cid:11)m(cid:11)n(cid:11)
ald(cid:11)m. Burada onlara te(cid:9)ekkür ederek minnettarl(cid:11)(cid:29)(cid:11)m(cid:11)belirtmek istiyorum.
Anket geli(cid:9)tirme sürecinde uzman görü(cid:9)üne ba(cid:9)vurdu(cid:29)um Yrd. Doc. Dr. $üheda
ÖZBEN’E, ,Yrd. Doc. Dr. Yunus Remzi ZORALO/LU’na, ara(cid:9)t(cid:11)rma görevlisi 1dris
$AH1N’E ve ara(cid:9)t(cid:11)rma görevlisi Necla $ahin FIRAT’a yard(cid:11)mlar(cid:11)ndan dolay(cid:11) te(cid:9)ekkür
ediyorum.
Anket uygulamalar(cid:11)nda yard(cid:11)mc(cid:11) olan tüm okul müdürlerine ve ö(cid:29)retmenlerine
te(cid:9)ekkür ediyorum.
Ara(cid:9)t(cid:11)rman(cid:11)n her a(cid:9)amas(cid:11)ndaki sonsuz deste(cid:29)i, birikimi ve sabr(cid:11) için tez dan(cid:11)(cid:9)man(cid:11)m
Yrd. Doc. Dr. Nam(cid:11)kÖZTÜRK’e sonsuz te(cid:9)ekkür ederek sayg(cid:11)lar(cid:11)m(cid:11)sunuyorum.
1statiksel verilerin analizinde yard(cid:11)mlar(cid:11)n(cid:11) esirgemeyen Yrd. Doc. Dr. O(cid:29)uz ve
özellikle Yrd. Doc. Dr.Ya(cid:9)ar YAVUZ çok te(cid:9)ekkür ediyorum.
Son olarak çal(cid:11)(cid:9)malar(cid:11)mda hep yan(cid:11)mda olan anneme, babama, karde(cid:9)ime, e(cid:9)im
Bar(cid:11)(cid:9) GEM1C1’YE yard(cid:11)mlar(cid:11)ndan ve desteklerinden dolay(cid:11) te(cid:9)ekkür ediyorum. Küçük
ya(cid:9)(cid:11)na ra(cid:29)men onu ihmal etti(cid:29)im tüm anlarda bana anlay(cid:11)(cid:9) gösteren, en s(cid:11)k(cid:11)nt(cid:11)l(cid:11)
zamanlar(cid:11)nda bana sevgisiyle moral veren o(cid:29)lum Emek Deniz GEM1C1’ ye çok
te(cid:9)ekkür ediyorum.
4
(cid:15)Ç(cid:15)NDEK(cid:15)LER
Sayfa
ÖNSÖZ……………………………………………………............................ I
1Ç1NDEK1LER……………………………………………………………… II
TABLOLAR L1STES1…………………………………………....................... V
ÖZET………………………………………………………………………… VII
ABSTRACT…………………………………………………………………. VIII

BÖLÜM I
G1R1$………………………………………………………………………… 1
Problem Durumu…………………………………………………………... 1
$iddet............................................................................................................ 3
Ara(cid:9)t(cid:11)rman(cid:11)nAmac(cid:11)……………………………………………………….. 9
Ara(cid:9)t(cid:11)rman(cid:11)nÖnemi……………………………………………………...... 9
Problem Cümlesi…………………………………………………………... 9
Alt Problemler …………………………………………………................. 9
Say(cid:11)lt(cid:11)lar…………………………………………………………………... 11
S(cid:11)n(cid:11)rl(cid:11)l(cid:11)klar………………………………………………………………… 11
Tan(cid:11)mlar……………………………………………………....................... 11
1-Sald(cid:11)rganl(cid:11)k……………………………………………..................... 11
2-Akran Zorbal(cid:11)(cid:29)(cid:11)……………………………………………............... 11
3-1lkö(cid:29)retim Okulu……………………………………......................... 12
4-Ö(cid:29)retmen…………………………………………………................. 12
5-Yönetici………………………………………………....................... 12
K(cid:11)saltmalar ……………………………………………………................ 12

BÖLÜM II
1LG1L1YAYINLAR VE ARA$TIRMALAR………………………................. 13
1-$iddetle 1lgili Genel Yakla(cid:9)(cid:11)mlar........................................................... 13
2-$iddetin Günümüz Toplumlar(cid:11)ndaki Durumu ve Nedenleri................. 15
3-$iddetin Türkiye’deki Nedenleri........................................................... 20
5
4-Okullarda Görülen $iddet Olaylar(cid:11)yla 1lgili Ara(cid:9)t(cid:11)rmalar.................... 27
5-$iddet ve Medya................................................................................... 30
6-Çizgi Filmler ve $iddet........................................................................ 34
7-Bilgisayar Oyunlar(cid:11)ve $iddet............................................................ 36
8-Ailelere Öneriler................................................................................. 38

BÖLÜM III
YÖNTEM...................................................................................................... 43
Ara(cid:9)t(cid:11)rman(cid:11)n Modeli................................................................................... 43
Evren ve Örneklem..................................................................................... 43
Veri Toplama Araçlar(cid:11)................................................................................ 46
Veri Toplama.............................................................................................. 47
Verilerin Çözümlenmesinde Kullan(cid:11)lan 1statiksel Teknikler..................... 47

BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUM....................................................................... 49
1- Birinci Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum................................. 49
2- 1kinci Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum................................... 51
3- Üçüncü Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum................................ 53
4- Dördüncü Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum............................ 55
5- Be(cid:9)inci Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum................................ 56
6- Alt(cid:11)nc(cid:11)Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum................................ 63
7- Yedinci Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum.............................. 68
8- Sekizinci Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum............................ 74
9- Dokuzuncu Alt Probleme 1li(cid:9)kin Bulgular ve Yorum........................ 78

BÖLÜM V
SONUÇ VE ÖNER1LER........................................................................... 82
6
Sonuçlar................................................................................................... 82
Öneriler................................................................................................... 84
KAYNAKÇA............................................................................................ 88
EKLER........................................................................................................ 95
1-Ki(cid:9)isel Bilgi Formu.......................................................................... 95
2-$iddetin Nedenleri Ölçe(cid:29)i................................................................ 96
3-$iddetin Önlenmesi Ölçe(cid:29)i.............................................................. 96
7
TABLOLAR L(cid:15)STES(cid:15)
TABLO Sayfa
1. Örneklem Grubunun Cinsiyete Göre Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)…………………………………... 44
2. Örneklem Grubunun Ya(cid:9)aGöre Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).............................................................. 44
3. Örneklem Grubunun Mezun Oldu(cid:29)u Okul Türüne Göre Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)........................ 45
4. Örneklem Grubunun Meslekteki Toplam Hizmet Sürelerine Göre Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)......... 45
5. Örneklem Grubunun Çal(cid:11)(cid:9)(cid:11)lan Kademeye Göre Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)...................................... 46
6. Ö(cid:29)retmenlerin $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).................... .... 49
7. Ö(cid:29)retmenlerin $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)........................ 51
8. Yöneticilerin $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)............................ 53
9. Yöneticilerin $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).......................... 54
10.Ö(cid:29)retmenlerin Cinsiyetlerine $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)....................................................................................................................... 57
11. Ö(cid:29)retmenlerin Ya(cid:9)aGöre $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)....................................................................................................................... 58
12. Ö(cid:29)retmenlerin Ya(cid:9)aGöre $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nVaryans
Çözümleri................................................................................................................... 59
13. Ö(cid:29)retmenlerin Mezun Olduklar(cid:11)Okul Türüne Göre $iddetin Nedenlerine
1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)......................................................................................... 60
14. Ö(cid:29)retmenlerin Meslekteki Toplam Hizmet Sürelerine Göre $iddetin
Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).................................................................... 61
8
15.Ö(cid:29)retmenlerin Çal(cid:11)(cid:9)t(cid:11)klar(cid:11) Kademeye Göre $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin
Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)..................................................................................................... 62
16. Ö(cid:29)retmenlerin Cinsiyetlerine $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)....................................................................................................................... 63
17. Ö(cid:29)retmenlerin Ya(cid:9)aGöre $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)...................................................................................................................... 64
18. Ö(cid:29)retmenlerin Ya(cid:9)aGöre $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Varyans Çözümleri..................................................................................................... 65
19. Ö(cid:29)retmenlerin Mezun Olduklar(cid:11)Okul Türüne Göre $iddetin Önlenmesine
1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)........................................................................................ 66
20. Ö(cid:29)retmenlerin Meslekteki Toplam Hizmet Sürelerine Göre $iddetin
Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)................................................................. 67
21. Ö(cid:29)retmenlerin Çal(cid:11)(cid:9)t(cid:11)klar(cid:11)Kademeye Göre $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin
Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)................................................................................................... 68
22. Yöneticilerin Cinsiyetlerine $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)...................................................................................................................... 69
23. Ö(cid:29)retmenlerin Ya(cid:9)aGöre $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)...................................................................................................................... 70
24. Yöneticilerin Mezun Olduklar(cid:11)Okul Türüne Göre $iddetin Nedenlerine
1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)......................................................................................... 71
9
25. Yöneticilerin Meslekteki Toplam Hizmet Sürelerine Göre $iddetin
Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).................................................................... 72
26. Yöneticilerin Çal(cid:11)(cid:9)t(cid:11)klar(cid:11)Kademeye Göre $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin
Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).................................................................................................... 73
27. Yöneticilerin Cinsiyetlerine $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)...................................................................................................................... 74
28. Yöneticilerin Ya(cid:9)aGöre $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)n
Da(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)..................................................................................................................... 75
29. Yöneticilerin Mezun Olduklar(cid:11)Okul Türüne Göre $iddetin Önlenmesine
1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11)........................................................................................ 76
30. Yöneticilerin Çal(cid:11)(cid:9)t(cid:11)klar(cid:11)Kademeye Göre $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin
Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).................................................................................................... 77
31. Yöneticilerin Meslekteki Toplam Hizmet Sürelerine Göre $iddetin
Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)n(cid:11)nDa(cid:29)(cid:11)l(cid:11)m(cid:11).................................................................. 78
32.Ö(cid:29)retmen ve Yöneticilerin $iddetin Nedenlerine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)......................... 79
33. Ö(cid:29)retmen ve Yöneticilerin $iddetin Önlenmesine 1li(cid:9)kin Alg(cid:11)lar(cid:11)....................... 80

ÖZET
10
Bu ara(cid:9)t(cid:11)rma ilkö(cid:29)retim kurumlar(cid:11)nda görülen (cid:9)iddetin nedenleri ve önlenmesine
ili(cid:9)kin yönetici ve ö(cid:29)retmen görü(cid:9)lerini tespit etmek amac(cid:11)yla yap(cid:11)lm(cid:11)(cid:9)t(cid:11)r. 1lkö(cid:29)retim
kurumlar(cid:11)nda çal(cid:11)(cid:9)an yönetici ve ö(cid:29)retmenlerin konuyla ilgili görü(cid:9)lerinin ya(cid:9), cinsiyet,
meslekteki k(cid:11)dem, mezun oldu(cid:29)u okul türü, görev yapt(cid:11)(cid:29)(cid:11) kademe gibi de(cid:29)i(cid:9)kenlere
göre farkl(cid:11)l(cid:11)k gösterip göstermedi(cid:29)i tespit edilmeye çal(cid:11)(cid:9)(cid:11)lm(cid:11)(cid:9)t(cid:11)r. Bu farkl(cid:11)l(cid:11)k tespit
edilirken ara(cid:9)t(cid:11)rmac(cid:11) taraf(cid:11)ndan geli(cid:9)tirilen “1lkö(cid:29)retim Kurumlar(cid:11)nda Görülen $iddetin
Nedenleri” ve “1lkö(cid:29)retim Kurumlar(cid:11)nda Görülen $iddetin Önlenmesi “ölçekleri
kullan(cid:11)lm(cid:11)(cid:9)t(cid:11)r.
Ara(cid:9)t(cid:11)rman(cid:11)nbulgular(cid:11) a(cid:9)a(cid:29)(cid:11)daki gibidir.
1lkö(cid:29)retim kurumlar(cid:11)nda çal(cid:11)(cid:9)an yöneticilerin (cid:9)iddetin nedenlerine ve (cid:9)iddetin
önlenmesine ili(cid:9)kin alg(cid:11)lar(cid:11) ö(cid:29)retmenlerinkinden dü(cid:9)üktür. Ö(cid:29)retmenlerin cinsiyet, ya(cid:9),
mezun olduklar(cid:11) okul türü, meslekteki toplam hizmet sürelerine göre (cid:9)iddetin
nedenlerine ili(cid:9)kin alg(cid:11)lar(cid:11)nda fark önemli bulunmu(cid:9)tur. Ö(cid:29)retmenlerin ya(cid:9), mezun
oldu(cid:29)u okul türü ve meslekteki toplam hizmet süresine göre (cid:9)iddetin önlenmesine
ili(cid:9)kin alg(cid:11)lar(cid:11)ndaki fark önemli bulunmu(cid:9)tur.
Yöneticilerin çal(cid:11)(cid:9)t(cid:11)klar(cid:11) kademe, mezun oldu(cid:29)u okul türüne göre (cid:9)iddetin nedenlerine
ili(cid:9)kin alg(cid:11)lar(cid:11)ndaki fark önemli bulunmu(cid:9)tur. Yöneticilerin sadece mezun olduklar(cid:11)
okul türüne göre (cid:9)iddetin önlenmesine ili(cid:9)kin alg(cid:11)lar(cid:11) önemli bulunmu(cid:9)tur. Yönetici ve
ö(cid:29)retmenlerin (cid:9)iddetin nedenleri ve (cid:9)iddetin önlenmesine ili(cid:9)kin alg(cid:11)lar(cid:11)ndaki fark
önemli bulunmu(cid:9)tur.

ABSTRACT