TC Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı ...

555 Pages·2015·8.16 MB·Turkish

T.C
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
E(cid:1)itim Bilimleri Enstitüsü
Türkçe E(cid:1)itimi Anabilim Dalı
Türkçe E(cid:1)itimi Bilim Dalı
Edebi Metnin Yorumunda Algı ve Anlama Ba(cid:1)lı Öznel Yakla(cid:2)ım
Sorunu: Türk (cid:3)iirinde Metafor Örne(cid:1)i
Ebubekir Sıddık ERGÜN
(Doktora Tezi)
Danı(cid:2)man
Prof. Dr. Kemal YÜCE
Çanakkale
Temmuz, 2015

(cid:214)ns(cid:246)z
E(cid:127)itimin en kapsaml(cid:129) amac(cid:129) b(cid:252)t(cid:252)nc(cid:252)l bir donan(cid:129)ma sahip insan yeti(cid:141)tirmektir.
Y(cid:129)(cid:127)(cid:129)nla(cid:141)man(cid:129)n i(cid:231)inde insan(cid:129)n kendisi olmay(cid:129) yitirmeye ba(cid:141)lad(cid:129)(cid:127)(cid:129) 21. yy(cid:146)da, insan(cid:129)n biricik
ve yegane ufkunun yine kendisi oldu(cid:127)u ger(cid:231)e(cid:127)inden hareketle (cid:246)zne olu(cid:141)unun fark(cid:129)ndal(cid:129)(cid:127)(cid:129)n(cid:129)
olu(cid:141)turmak e(cid:127)itimin de ama(cid:231)lar(cid:129)ndan biri olmu(cid:141)tur. !nsan en a(cid:231)(cid:129)k bir bi(cid:231)imde, kendi irade ve
niyetselli(cid:127)ine ba(cid:127)l(cid:129) edimleri ile kendi (cid:246)znelli(cid:127)ini ortaya koymaktad(cid:129)r. (cid:214)znelli(cid:127)in bu yap(cid:129)s(cid:129)
bili(cid:141)sel, estetik, ahlaki bir(cid:231)ok boyutu i(cid:231)ermektedir.
Fakat kesin olan (cid:141)udur ki, insan(cid:129)n (cid:246)znelli(cid:127)ine dair en g(cid:252)(cid:231)l(cid:252) y(cid:246)n(cid:252), bak(cid:129)(cid:141) a(cid:231)(cid:129)s(cid:129) ve
kararl(cid:129)l(cid:129)(cid:127)(cid:129)d(cid:129)r. B(cid:252)t(cid:252)n(cid:252)yle, insan(cid:129)n (cid:252)retti(cid:127)i fikir ve sanat ba(cid:141)yap(cid:129)tlar(cid:129) da, y(cid:129)k(cid:129)m ve felaketleri
de bu y(cid:246)n(cid:252)n(cid:252)n (cid:252)r(cid:252)n(cid:252)d(cid:252)r. Dolay(cid:129)s(cid:129)yla (cid:246)znelli(cid:127)in nas(cid:129)l bir zeminde geli(cid:141)ece(cid:127)i en (cid:246)nemli
sorudur. !kinci olarak (cid:246)znellik, farkl(cid:129)l(cid:129)klar(cid:129)n (cid:246)zg(cid:252)nl(cid:252)(cid:127)(cid:252) olmakla beraber ayr(cid:129)(cid:141)ma de(cid:127)ildir.
Ayr(cid:129)(cid:141)acak noktalardan (cid:231)ok, insan(cid:129)n, birle(cid:141)ece(cid:127)i ortak zeminlere ihtiyac(cid:129) oldu(cid:127)u a(cid:231)(cid:129)kt(cid:129)r. Bu
ba(cid:127)lamda kendine (cid:246)zg(cid:252) bireysel farkl(cid:129)l(cid:129)klar(cid:129) her anlamda (cid:246)zg(cid:252)nl(cid:252)k haline getirebilecek
beceriyi insana kazand(cid:129)rmak e(cid:127)itimin g(cid:246)revidir.
Postmodern d(cid:252)(cid:141)(cid:252)ncenin, (cid:246)zne anlay(cid:129)(cid:141)(cid:129), (cid:246)znenin ger(cid:231)ek, bili(cid:141)sel, sosyok(cid:252)lt(cid:252)rel ve
psikolojik varl(cid:129)(cid:127)(cid:129) ile sorgulanmal(cid:129)d(cid:129)r. (cid:214)znelli(cid:127)in bu boyutlar(cid:129)n(cid:129) i(cid:231)ermeyen e(cid:127)itim sistemi,
(cid:246)znelli(cid:127)in, farkl(cid:129) postmodern gerek(cid:231)elerin manip(cid:252)lasyonuyla tasfiye edilmeye a(cid:231)(cid:129)k hale
gelmesine neden olmaktad(cid:129)r.
(cid:214)znellik, felsefi olarak (cid:252)zerinde olduk(cid:231)a fazla durulan bir kavram olmas(cid:129)na kar(cid:141)(cid:129)n
dilbilimsel olarak hen(cid:252)z yeni bir kavramd(cid:129)r. Bili(cid:141)sel ve Dilbilimsel boyutlar(cid:129) da i(cid:231)eren
(cid:246)znelli(cid:127)in bu ba(cid:127)lamda tam olarak bir betimlemesinin yap(cid:129)ld(cid:129)(cid:127)(cid:129)n(cid:129) ifade etmek g(cid:252)(cid:231)t(cid:252)r. Ancak
bat(cid:129)da Kuroda (1973), Lyons (1977), Banfield (1982), Nuyts (2001), Smith (2003) gibi
dilbilimcilerin (cid:246)nc(cid:252) (cid:231)al(cid:129)(cid:141)malar(cid:129)yla, (cid:246)znelli(cid:127)in dilbilimsel olarak, (cid:246)zellikle kiplik ve
kan(cid:129)tsall(cid:129)k ba(cid:127)lam(cid:129)nda belli bir (cid:231)er(cid:231)eveye kavu(cid:141)tu(cid:127)u ifade edilebilir.
ii
Yerli literat(cid:252)rde, (cid:246)znelli(cid:127)in dilbilimsel boyutunu ele alan (cid:231)al(cid:129)(cid:141)malar(cid:129)n (cid:231)ok az ve
yetersiz oldu(cid:127)u g(cid:246)r(cid:252)lmektedir. Edebi metinler (cid:252)zerinde (cid:246)znellikle ilgili yap(cid:129)lan bilimsel
(cid:231)al(cid:129)(cid:141)malarda (cid:246)znelli(cid:127)in daha (cid:231)ok, sosyolojik ve felsefi kuramlar (cid:231)er(cid:231)evesinde ele al(cid:129)nd(cid:129)(cid:127)(cid:129)
g(cid:246)r(cid:252)lmektedir. Dilbilimsel olarak (cid:246)znellik ilk defa Uzun (2010) taraf(cid:129)ndan yap(cid:129)lan
(cid:231)al(cid:129)(cid:141)mada betimlenmeye (cid:231)al(cid:129)(cid:141)(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Bu a(cid:231)(cid:129)dan, T(cid:252)rk(cid:231)e i(cid:231)in (cid:246)znelli(cid:127)in dilsel boyutunu
betimleyen ba(cid:141)l(cid:129)ba(cid:141)(cid:129)na kuramsal (cid:231)al(cid:129)(cid:141)malar(cid:129)n yap(cid:129)lmas(cid:129) b(cid:252)y(cid:252)k bir ihtiya(cid:231) olarak
g(cid:246)r(cid:252)nmektedir. ˙(cid:252)nk(cid:252) metindilbilimin en (cid:246)nemli unsurlar(cid:129)ndan olan s(cid:246)ylem
(cid:231)(cid:246)z(cid:252)mlemesinin (cid:246)znellikten ba(cid:127)(cid:129)ms(cid:129)z d(cid:252)(cid:141)(cid:252)n(cid:252)lemeyece(cid:127)i a(cid:231)(cid:129)kt(cid:129)r. Bu ba(cid:127)lamda, T(cid:252)rk(cid:231)e
kipliklerin semantik boyutlar(cid:129)yla beraber dilsel (cid:246)znellik a(cid:231)(cid:129)s(cid:129)ndan sahip oldu(cid:127)u/olmad(cid:129)(cid:127)(cid:129)
gramatik (cid:246)zelliklerinin betimlenmesi gerekmektedir.
Bu ara(cid:141)t(cid:129)rmada (cid:246)znellik temelde alg(cid:129), anlama ve yorumlama olmak (cid:252)zere (cid:252)(cid:231) temel
s(cid:252)reci i(cid:231)erdi(cid:127)i varsay(cid:129)m(cid:129)ndan yola (cid:231)(cid:129)k(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Bu temel s(cid:252)re(cid:231)lerin her y(cid:246)n(cid:252)yle betimlenmesi
bireyin (cid:246)znel yetkinli(cid:127)ini elde edebilece(cid:127)i e(cid:127)itim s(cid:252)re(cid:231)lerinin geli(cid:141)tirilmesine de katk(cid:129)
sa(cid:127)layacakt(cid:129)r. Bu d(cid:252)(cid:141)(cid:252)nceden hareketle edebiyat dersinin do(cid:127)al bile(cid:141)eni olan estetik
boyutunu da dikkate alarak, (cid:246)znelli(cid:127)in s(cid:246)zel malzemeye d(cid:246)n(cid:252)k estetik alg(cid:129) boyutunun nas(cid:129)l
betimlenebilece(cid:127)i bu ara(cid:141)t(cid:129)rman(cid:129)n temel problemini olu(cid:141)turmu(cid:141)tur. (cid:214)znellikle ilgili yerli ve
yabanc(cid:129) alanyaz(cid:129)n tarand(cid:129)ktan, gerekli (cid:231)eviriler yap(cid:129)ld(cid:129)ktan sonra (cid:246)znelli(cid:127)in s(cid:246)zel materyale
d(cid:246)n(cid:252)k estetik bili(cid:141)sel boyutunu betimleyecek Ba(cid:127)lam D(cid:129)(cid:141)(cid:129) "iirsel !mgelem Normlar(cid:129)
Uygulamas(cid:129) tasarlanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Bu uygulamada edebi metinlerin sanatsal nitelik ta(cid:141)(cid:129)yan en
k(cid:252)(cid:231)(cid:252)k s(cid:246)z yap(cid:129)lar(cid:129) olan metaforlar(cid:129)n (bili(cid:141)sel olarak) alg(cid:129) boyutunda, okur ((cid:246)(cid:127)renci)
(cid:246)znelli(cid:127)i a(cid:231)(cid:129)s(cid:129)ndan nas(cid:129)l bir g(cid:246)r(cid:252)n(cid:252)me sahip oldu(cid:127)unu betimlemek ama(cid:231)lanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.
Okura ((cid:246)(cid:127)renciye) y(cid:246)nelik ve bir(cid:231)ok edebi metni i(cid:231)eren bir uygulama yapman(cid:129)n
imkans(cid:129)zl(cid:129)(cid:127)(cid:129) nedeniyle edebi metnin bili(cid:141)sel boyutunu betimlemek i(cid:231)in bu ara(cid:141)t(cid:129)rmada,
(cid:141)iirsel metinlerden se(cid:231)ilen metaforlar(cid:129) i(cid:231)eren bir uygulama tasarlanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Bu uygulama i(cid:231)in
26 (cid:141)airin ula(cid:141)(cid:129)labilen t(cid:252)m (cid:141)iirleri taranarak en az iki en fazla alt(cid:129) kelimeyi i(cid:231)eren 5046 (cid:141)iirsel
iii
imgeden olu(cid:141)an bir metafor envanteri (cid:231)(cid:129)kar(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Bu envanterden, olu(cid:141)turulan bir uzman
gurubu taraf(cid:129)ndan se(cid:231)ilen 101 (cid:141)iirsel imge Ba(cid:127)lam D(cid:129)(cid:141)(cid:129) "iirsel !mgelem Normlar(cid:129)
uygulamas(cid:129) ad(cid:129) alt(cid:129)nda, (cid:246)znelli(cid:127)in bili(cid:141)sel boyutunu betimlemek amac(cid:129)yla somutluk,
anlaml(cid:129)l(cid:129)k, imgelem fakt(cid:246)rleri baz(cid:129)nda 500 (cid:246)(cid:127)renciye uygulanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Elde edilen nicel
veriler ayr(cid:129)nt(cid:129)l(cid:129) analize tabi tutularak metaforlar(cid:129)n somutluk, anlaml(cid:129)l(cid:129)k ve imgelem de(cid:127)erleri
ile ilgili bulgular tablolarla a(cid:231)(cid:129)klanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Ayr(cid:129)ca s(cid:246)zkonusu uygulamaya ek olarak yine ayn(cid:129)
ama(cid:231)la 100 (cid:246)(cid:127)renciye (cid:141)iirsel imgelerin (cid:231)a(cid:127)r(cid:129)(cid:141)(cid:129)m de(cid:127)erleri sorularak bir (cid:231)a(cid:127)r(cid:129)(cid:141)(cid:129)m seti
olu(cid:141)turulmu(cid:141)tur. Bu uygulamay(cid:129) destekleyecek ve imgelem normlar(cid:129)n(cid:129)n bir aya(cid:127)(cid:129)n(cid:129)
olu(cid:141)turan ˙a(cid:127)r(cid:129)(cid:141)(cid:129)m seti uygulamas(cid:129) ile estetik alg(cid:129)n(cid:129)n estetik yarg(cid:129) boyutu hakk(cid:129)nda bize
fikir veren iki farkl(cid:129) bellek testi tasarlanm(cid:129)(cid:141) ve uygulanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.
Anlama ve yorumlama boyutunda da, dilsel ve bili(cid:141)sel anlamda (cid:246)znel yakla(cid:141)(cid:129)m(cid:129)
destekleyici bir deneysel uygulama tasarlanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Son olarak ara(cid:141)t(cid:129)rma kapsam(cid:129)nda, (cid:141)iirleri
(cid:252)zerinde (cid:231)al(cid:129)(cid:141)(cid:129)lan (cid:141)airlerin, (cid:141)iirlerindeki imgeleri olu(cid:141)tururken en fazla hangi kelimeleri
kulland(cid:129)klar(cid:129)n(cid:129)n, yazar (cid:246)znelli(cid:127)i hakk(cid:129)nda en az(cid:129)ndan k(cid:252)(cid:231)(cid:252)k bir fikir verebilece(cid:127)i
d(cid:252)(cid:141)(cid:252)ncesinden hareketle, (cid:231)al(cid:129)(cid:141)ma kapsam(cid:129)ndaki (cid:141)iirsel imgeler (cid:252)zerinde kelime s(cid:129)kl(cid:129)(cid:127)(cid:129)
(cid:231)(cid:246)z(cid:252)mlemesi yap(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.
Sonu(cid:231) b(cid:246)l(cid:252)m(cid:252)nde, yukar(cid:129)da anlat(cid:129)lan birbirinden farkl(cid:129) uygulamalarda elde edilen
nitel ve nicel verilerin dilsel (cid:246)znellik kavram(cid:129)n(cid:129) bili(cid:141)sel, dilbilgisel ve anlambilimsel olarak
a(cid:231)(cid:129)klama ve betimleme bak(cid:129)m(cid:129)ndan hangi sonu(cid:231)lara ula(cid:141)t(cid:129)rd(cid:129)(cid:127)(cid:129) tart(cid:129)(cid:141)(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.
Bu (cid:231)al(cid:129)(cid:141)man(cid:129)n ortaya (cid:231)(cid:129)kmas(cid:129)nda (cid:231)ok insan(cid:129)n de(cid:127)erli katk(cid:129)lar(cid:129) oldu(cid:127)unu ifade etmem
gerekiyor. Ba(cid:141)ta dan(cid:129)(cid:141)man(cid:129)m sn. Prof. Dr. Kemal Y(cid:220)CE(cid:146)ye, yol g(cid:246)stericili(cid:127)i i(cid:231)in (cid:141)(cid:252)kran
bor(cid:231)luyum. Daha sonra, tezimin (cid:141)ekillenmesinde fikirleri ve cesaretlendirici konu(cid:141)malar(cid:129)yla
(cid:246)nemli pay sahibi olan de(cid:127)erli hocam Prof. Dr. Ay(cid:141)e Eziler KIRAN(cid:146)a te(cid:141)ekk(cid:252)r ve minnet
bor(cid:231)luyum. Tezimde kendi (cid:231)al(cid:129)(cid:141)mas(cid:129)nda geli(cid:141)tirdi(cid:127)i (cid:145)Dilsel (cid:214)znellik Sunumu(cid:146) modelini
kullanmama izin verme nezaketi g(cid:246)steren sn. Prof. Dr. G(cid:252)ls(cid:252)n Leyla UZUN hocama
iv
te(cid:141)ekk(cid:252)r bor(cid:231)luyum. Zaman ay(cid:129)r(cid:129)p tezimle ilgili sorular(cid:129)m(cid:129) cevaplayan ve hatalar(cid:129)m(cid:129)
g(cid:246)steren sn. Prof. Dr. !clal ERGEN˙ han(cid:129)mefendiye te(cid:141)ekk(cid:252)r ediyorum. Tez kapsam(cid:129)ndaki
bili(cid:141)sel uygulamalarla ilgili bana yol g(cid:246)steren ve T(cid:252)rk(cid:231)e Kelime Normlar(cid:129) adl(cid:129)
(cid:231)al(cid:129)(cid:141)mas(cid:129)ndaki modelini kullanmam konusunda izin veren ve (cid:231)al(cid:129)(cid:141)mas(cid:129)n(cid:129) benimle payla(cid:141)an
Prof. Dr. Ali TEKCAN hocama (cid:231)ok te(cid:141)ekk(cid:252)r ediyorum.
Tezimin kuramsal (cid:231)er(cid:231)evesini belirleme s(cid:252)recinde uzun felsefi tart(cid:129)(cid:141)malara
giri(cid:141)ti(cid:127)imiz ve bu tart(cid:129)(cid:141)malardaki fikirleriyle bana yol g(cid:246)steren sn. Yard. Do(cid:231). Dr. Ahmet
Sait SICAK(cid:146)a te(cid:141)ekk(cid:252)r(cid:252) bor(cid:231) biliyorum. Tez kapsam(cid:129)ndaki uygulamalar(cid:129)n tasarlanmas(cid:129)nda
fikirlerinden faydaland(cid:129)(cid:127)(cid:129)m, verilerin analizi a(cid:141)amas(cid:129)nda, ne kadar yetkin bir akademisyen
olduna tekrar (cid:141)ahit oldu(cid:127)um ve bana t(cid:252)kenmez bir sab(cid:129)rla bu s(cid:252)re(cid:231)te katlanan sn. Yard. Do(cid:231).
Dr. Ahmet ARSLAN(cid:146)a minnet ve (cid:141)(cid:252)kran bor(cid:231)luyum. ˙al(cid:129)(cid:141)mam(cid:129)n en yo(cid:127)unla(cid:141)t(cid:129)(cid:127)(cid:129) d(cid:246)nemde
imdad(cid:129)ma yeti(cid:141)en b(cid:252)y(cid:252)k bir beceri ve (cid:246)zveri ile tezimin grafik, tablo ve (cid:141)ekillerini
d(cid:252)zenlememde eme(cid:127)i ge(cid:231)en sn. G(cid:246)k(cid:231)en G(cid:214)˙EN(cid:146)e te(cid:141)ekk(cid:252)r ederim. Bunun d(cid:129)(cid:141)(cid:129)nda ad(cid:129)n(cid:129)
anamad(cid:129)(cid:127)(cid:129)m, sevgili (cid:246)(cid:127)rencilerime ve katk(cid:129)s(cid:129) olan herkese te(cid:141)ekk(cid:252)r ederim.
Son olarak tez s(cid:252)recinde zamanlar(cid:129)ndan alarak (cid:231)al(cid:129)(cid:141)t(cid:129)(cid:127)(cid:129)m, g(cid:246)zlerimin nuru sevgili
k(cid:129)zlar(cid:129)m Meliha ve Berna(cid:146)ya ve o(cid:127)ullar(cid:129)m Talha(cid:146)ya ve Hamza(cid:146)ya babalar(cid:129)na g(cid:246)sterdikleri
anlay(cid:129)(cid:141) i(cid:231)in te(cid:141)ekk(cid:252)r ederim. Buradaki en son ve anlaml(cid:129) te(cid:141)ekk(cid:252)r(cid:252) hayat(cid:129)ma her (cid:141)eyiyle
de(cid:127)er katan, sabr(cid:129), ilgisi ve sevgisiyle ku(cid:141)atan sevgili e(cid:141)im Saliha Rana han(cid:129)mefendiye
yapmak ve bu (cid:231)al(cid:129)(cid:141)may(cid:129) ona ithaf etmek istiyorum.

v
(cid:214)zet
Edebi Metnin Yorumunda Alg! ve Anlama Ba"l! (cid:214)znel Yakla#!m Sorunu: T(cid:252)rk
$iirinde Metafor (cid:214)rne"i
Edebiyat, dil ve anlat(cid:129)m e(cid:127)itiminin hem dil hem estetik boyutu i(cid:231)erdi(cid:127)i
d(cid:252)(cid:141)(cid:252)ncesinden hareketle bu ara(cid:141)t(cid:129)rma (cid:246)znelli(cid:127)in, estetik s(cid:246)zel malzemeyi (cid:246)nce alg(cid:129)lamada,
sonra, anlama ve yorumlamadaki g(cid:246)r(cid:252)n(cid:252)m(cid:252)n(cid:252) bili(cid:141)sel ve dilbilimsel olarak betimlemeyi
ama(cid:231)lamaktad(cid:129)r. Bu ama(cid:231)la ara(cid:141)t(cid:129)rmada a(cid:141)a(cid:127)(cid:129)daki sorular(cid:129)n cevaplar(cid:129) aranm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.
1. Edeb(cid:238) metnin semantik yap(cid:129)s(cid:129)n(cid:129) olu(cid:141)turan metaforlar bili(cid:141)sel bir alg(cid:129) s(cid:252)recine ba(cid:127)l(cid:129)
olarak (cid:246)l(cid:231)(cid:252)lebilir mi? Bu (cid:246)l(cid:231)me imgeden metafora giden s(cid:252)recin betimlenmesinde anlaml(cid:129)
bir ili(cid:141)ki ortaya koyabilir mi?
2. "iirsel metaforlar imgelem, somutluk ve anlaml(cid:129)l(cid:129)k de(cid:127)i(cid:141)kenlerine verilecek
de(cid:127)erlere g(cid:246)re (cid:246)l(cid:231)(cid:252)ld(cid:252)(cid:127)(cid:252)nde hangi de(cid:127)i(cid:141)kenler aras(cid:129)nda anlaml(cid:129) bir ili(cid:141)ki ortaya (cid:231)(cid:129)kar? Bu
ili(cid:141)ki metaforlar(cid:129), alg(cid:129) boyutunda, (cid:246)znellikleraras(cid:129) ortak bir tematik anlam ekseni veya
merkezine konumland(cid:129)rmaya imkan tan(cid:129)yabilir mi?
3. Okur ((cid:246)(cid:127)renci) (cid:246)znelli(cid:127)i bili(cid:141)sel olarak, (cid:141)iirsel metaforlar i(cid:231)in olu(cid:141)turulacak
(cid:231)a(cid:127)r(cid:129)(cid:141)(cid:129)m seti modeliyle betimlendi(cid:127)inde metaforlara verilecek (cid:231)a(cid:127)r(cid:129)(cid:141)(cid:129)m seti verileri ortak
veya semantik yak(cid:129)nl(cid:129)k i(cid:231)eren bir tematik anlam eksenine konumland(cid:129)r(cid:129)labilir mi?
4. "iirsel imgelerin bellekteki kodlan(cid:129)(cid:141)(cid:129)nda estetik be(cid:127)eniye dayal(cid:129) hangi (cid:246)znel
sebepler olabilir?
5. Estetik alg(cid:129) ve imgenin anlamland(cid:129)r(cid:129)lmas(cid:129) konusunda belli bir e(cid:127)itime tabi tutulan
al(cid:129)mlay(cid:129)c(cid:129)n(cid:129)n edeb(cid:238) metin kar(cid:141)(cid:129)s(cid:129)ndaki tutumu ve yakla(cid:141)(cid:129)m(cid:129) (yorumu) nas(cid:129)l de(cid:127)i(cid:141)mektedir?
6. Metni yaratan yazar, d(cid:246)nem ve metnin (cid:246)zelliklerine ba(cid:127)l(cid:129) nedenleri i(cid:231)eren belirli
bir e(cid:127)itim s(cid:252)recine tabi tutulan (cid:246)(cid:127)rencinin (okur) bir (cid:141)iirsel metne yakla(cid:141)(cid:129)m(cid:129)nda sanatsal
al(cid:129)mlamas(cid:129)n(cid:129)n yetkinle(cid:141)mesi a(cid:231)(cid:129)s(cid:129)ndan dilsel boyutta nas(cid:129)l bir de(cid:127)i(cid:141)im g(cid:246)zlenir?
vi
Edebi metinlerin estetik de(cid:127)er ta(cid:141)(cid:129)yan en k(cid:252)(cid:231)(cid:252)k s(cid:246)z birimi imgeler (metaforlar)d(cid:129)r.
Edebi metne dair (cid:246)znelli(cid:127)in, (cid:246)nce, alg(cid:129) boyutundaki g(cid:246)r(cid:252)n(cid:252)m(cid:252)n(cid:252) betimleyebilmek amac(cid:129)yla
1930-2000 aras(cid:129)ndaki 26 (cid:141)airin (cid:141)iirlerinden (cid:231)(cid:129)kar(cid:129)lan 5048 (cid:141)iirsel imge i(cid:231)inden se(cid:231)ilen 101
imgenin, somutluk, anlaml(cid:129)l(cid:129)k, imgelem ve (cid:231)a(cid:127)r(cid:129)(cid:141)(cid:129)m seti fakt(cid:246)rlerine g(cid:246)re de(cid:127)erlendirildi(cid:127)i
Ba(cid:127)lam D(cid:129)(cid:141)(cid:129) "iirsel !mgelem Normlar(cid:129) Uygulamas(cid:129) yap(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r. Bu uygulamaya y(cid:246)nelik
metaforlardan olu(cid:141)an s(cid:246)zel malzeme 26 (cid:141)airin ula(cid:141)(cid:129)labilen t(cid:252)m (cid:141)iirleri tek tek taranmak
suretiyle olu(cid:141)turulmu(cid:141)tur. Daha (cid:231)ok (cid:141)airlerin toplu (cid:141)iirlerinin bas(cid:129)l(cid:129) (cid:246)rneklerine ula(cid:141)(cid:129)lmaya
(cid:231)al(cid:129)(cid:141)(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.
Bu uygulamay(cid:129) destekleyecek (cid:141)ekilde, ayr(cid:129)ca, estetik duygunun bili(cid:141)sel boyutundaki
Bili(cid:141)sel (cid:214)znellik Fakt(cid:246)rlerini betimlemek amac(cid:129)yla, Ba(cid:127)lam D(cid:129)(cid:141)(cid:129) "iirsel !mgelem
Normlar(cid:129)n(cid:129)n (cid:214)l(cid:231)(cid:252)lmesi uygulamas(cid:129)na kat(cid:129)lan (cid:246)(cid:127)rencilerden iki ayr(cid:129) guruba bellek testi
uygulanm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.
(cid:214)znelli(cid:127)in anlama ve yorumlamadaki dilsel g(cid:246)r(cid:252)n(cid:252)m(cid:252)n(cid:252) betimleyebilmek amac(cid:129)yla
(cid:214)znel Yakla(cid:141)(cid:129)m(cid:129) Desteklenmesine Y(cid:246)nelik Deneysel bir uygulama ger(cid:231)ekle(cid:141)tirilmi(cid:141)tir.
(cid:214)(cid:127)renci (okur) (cid:246)znelli(cid:127)inin yorumlama d(cid:252)zeyinde betimlenmesine y(cid:246)nelik bu uygulaman(cid:129)n,
yan(cid:129)nda sanat(cid:231)(cid:129) (yazar) (cid:246)znelli(cid:127)inin (cid:141)iirsel metne yans(cid:129)yan y(cid:246)n(cid:252)n(cid:252) betimlemeye y(cid:246)nelik
olarak ise, 5048 (cid:141)iirsel imgenin s(cid:129)kl(cid:129)k analizi yap(cid:129)lm(cid:129)(cid:141)t(cid:129)r.

vii
Abstract
Depending on the Perception and the Meaning, Subjective Approach Problem in
Review of the Literary Text: Metaphor example in Turkish Poetry
In review of the idea that literature, language and expression training include both
language and esthetic dimension, this research; aims to describe the appearance of the
subjectivity of the aesthetic verbal material, first in comprehension, than in reviewing, as
cognitive and linguistic. For this purpose, the research has been sought for answers to the
following questions:
1. Can (cid:145)metaphors that make up the semantic structure of the literary text(cid:146) be measured,
depending on the cognitive perception processes? Can this measurement demonstrate a
significant relationship, in delineating the process en route from the imagery to the
metaphor?
2. In which variables we see a significant relationship, when poetic metaphors, measured by
the value to be given to imagination, concreteness, and meaningfulness?
Can this relationship enable metaphors positioning towards a (cid:145)common thematic meaning
axis(cid:146) or the center, between subjectivities, in perception dimension?
3. When identified with association set model to be formed for poetic metaphors, can reader
(student) subjectivity; as cognitive; (cid:145)associations set data(cid:146) to be given to the metaphors, be
positioned towards (cid:145)meaning axis(cid:146) that includes a common or semantical closeness?
4. Which subjective reasons we could list for the coding of the poetic imagery in memory,
depending on the aesthetic liking?
5. How a receptive, whom exposed to a certain training change his or her attitude and
approach (interpretation) towards a literary text in concept of conceptualizing the aesthetic
perception and imagery?
viii