tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü alman dili ve edebiyatı anabilim dalı almanca ve

464 Pages·2014·2.42 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ALMAN DİLİ VE EDEBİYATI
ANABİLİM DALI

ALMANCA VE TÜRKÇEDE EĞRETİLEME SÜRECİ

DOKTORA TEZİ

Ömer Lütfi İspirli

Ankara-2014
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ALMAN DİLİ VE EDEBİYATI
ANABİLİM DALI

ALMANCA VE TÜRKÇEDE EĞRETİLEME SÜRECİ

Doktora Tezi

Ömer Lütfi İspirli

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Mehmet Osman TOKLU

Ankara-2014

I

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ …………………………………………………………………………………….. 1
I- TEZİN ADI …………….…………………………………………………………….. 5
II- TEZİN KONUSU ……………………………………………………………………. 5
III- TEZİN AMACI …………………………………………………………………….... 5
IV- YÖNTEM ……………………………………………………………………………. 5
V- KONUYLA İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ……………………………………………. 6
BİRİNCİ BÖLÜM ………………………………………………………………………. 10
1. EĞRETİLEME ……………………………………………………………………… 10
1.1 ARİSTOTELES VE EĞRETİLEME …………………………………………... 19
I.2 EĞRETİLEME KAVRAMI ……………………………………………………. 27
I.3 EĞRETİLEME KURAMLARI …………………………………………………. 39
I.3.1 DEĞİŞTİRİM KURAMI ………………………………………………….. 44
1.3.2 ETKİLEŞİM KURAMI ………………………………………………….. 47
1.3.3 EĞRETİLEME ALAN VE BAĞLAM KURAMI ……………………….. 50
1.3.4 KAVRAMSAL EĞRETİLEME KURAMI ……………………………… 56
1.4 GÜNÜMÜZDEKİ EĞRETİLEME KURAMLARI ……………………………. 61
1.5 SÖZBİLİM VE EĞRETİLEME ……………………………………………….. 63
1.5.1 EĞRETİLEME VE DİĞER DEĞİŞMECE TÜRLERİ …………………... 65
1.5.1.1 DOLAYLAMA ………………………………………………….. 73
1.5.1.2 KARŞITANLAMLILIK …………………………………………. 73
1.5.1.3 ALEGORİ ………………………………………………………… 74
1.5.1.4 DÜZDEĞİŞMECE ……………………………………………….. 75
1.5.1.5 KAPSAMLAMA ………………………………………………… 78
1.5.1.6 AĞDALAMA ……………………………………………………. 79
1.5.1.7 İRONİ …………………………………………………………….. 79
II

1.5.1.8 BENZETME …………………………………………………….. 80
1.5.1.9 SEMBOL ………………………………………………………… 80
1.5.1.10 İMGE ……………………………………………………………. 81
1.5.1.11 KİŞİLEŞTİRME …………………………………………….…… 84
1.5.1.12 ARIKSAYIŞ ……………………………………………….…….. 84
1.6 EĞRETİLEME TÜRLERİ ……………………………………………………… 85
1.7 DEYİM VE ATASÖZLERİNDE EĞRETİLEME KULLANIMI ……………… 96
1.7.1 DEYİMLERDE EĞRETİLEME KULLANIMI …………………………… 96
1.7.2 ATASÖZLERİNDE EĞRETİLEME KULLANIMI ……………………… 101
1.8 GÜNDELİK DİLDE EĞRETİLEME KULLANIMI …………………………… 102
1.9 ANLAMBİLİM VE EĞRETİLEME ……………………………………………. 106
1.10 EDİMBİLİM VE EĞRETİLEME ……………………………………………… 113
1.11 DİL DEĞİŞİMİ VE EĞRETİLEME …………………………………………… 118
1.12 BİLİM VE EĞRETİLEME …………………………………………………….. 120
İKİNCİ BÖLÜM ………………………………………………………………………... 122
2. EDEBİYAT VE EĞRETİLEME ……………………………………………………. 122
2.1 EĞRETİLEMENİN ŞİİR VE EDEBİYATTA KULLANIMI ………………….. 122
2.1.1 TÜRK EDEBİYATINDAN ÖRNEKLER ……………………………….. 123
2.1.2 ALMAN EDEBİYATINDAN ÖRNEKLER …………………………….. 124
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM …………………………………………………………………….. 126
3. ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMALAR …………………………………………… 126
3.1 ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMALARIN TANIMI ………………………….. 126
3.2 ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMALAR İLE İLGİLİ KURAMLAR ………….. 128
3.3 ALMAN VE TÜRK ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR …………………………………………………………. 137
3.3.1 TÜRK ŞİİRİNDE ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMALAR
(ÖRNEKLERLE) ………………………………………………………….. 138
III

3.3.1.1 KÜÇÜK İSKENDER’İN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ……………………………………………138
3.3.1.2 OKTAY RİFAT’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ……………………………………………155
3.3.1.3 ATTİLÂ İLHAN’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR …………………………………………... 161
3.3.1.4 CAN YÜCEL’İN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 186
3.3.1.5 CEMAL SÜREYA’NIN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ……………………………………………203
3.3.1.6 TURGUT UYAR’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ……………………………………………211
3.3.1.7 SEZAİ KARAKOÇ’UN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ……………………………………………218
3.3.1.8 ÖZDEMİR ASAF’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 226
3.3.1.9 HİLMİ YAVUZ’UN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 231
3.3.1.10 ECE AYHAN’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 237
3.3.2 ALMAN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMALAR
(ÖRNEKLERLE) …………………………………………………. 242
3.3.2.1 HILDE DOMIN’İN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR …………………………………………….242
3.3.2.2 DURS GRÜNBEIN’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ……………………………………………247
3.3.2.3 GOTTFRIED BENN’İN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
IV

BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 250
3.3.2.4 PAUL CELAN’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 254
3.3.2.5 INGEBORG BACHMANN’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 263
3.3.2.6 ERNST JANDL’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 267
3.3.2.7 WOLF BIERMANN’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………….. 271
3.3.2.8 PETER RÜHMKORF’UN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR …………………………………………. 274
3.3.2.9 PETER HUCHEL’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR …………………………………………. 278
3.3.2.10 THOMAS BERNHARD’IN ŞİİRLERİNDE ALIŞILMAMIŞ
BAĞDAŞTIRMALAR ………………………………………… 283
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ………………………………………………………………. 288
4 KARŞILAŞTIRMA ………………………………………………………………… 288
4.1 DOĞA OLGUSU VE DOĞA NESNELERİ …………………………………… 290
4.1.1 İMGE VEREN OLARAK TÜRK ŞİİRLERİNDE DOĞA OLGUSU
VE NESNELERİ ………………………………………………………..... 290
4.1.2 RENK İMGELERİ ……………………………………………………….. 290
4.1.3 GÜNEŞ İMGESİ …………………………………………………………. 294
4.1.4 BULUT İMGESİ …………………………………………………………. 295
4.1.5 GÖKYÜZÜ İMGESİ ……………………………………………………. 295
4.1.6 DENİZ İMGESİ ………………………………………………………….. 296
4.1.7 KARANLIK İMGESİ …………………………………………………..... 297
4.1.8 HAYVANLAR ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER …………………………. 298
V

4.1.9 BİTKİLER ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER …………………………….. 299
4.1.10 GÖLGE İMGESİ……………………………………………………….... 300
4.1.11 HASTALIK İMGESİ …………………………………………………… 301
4.1.12 YILDIZ İMGESİ ……………………………………………………….. 301
4.1.13 YAĞMUR İMGESİ …………………………………………………….. 301
4.1.14 DİĞER DOĞA OLGULARI VE NESNELERİNE ÖZGÜ
İMGELER ………………………………………………………………. 302
4.1.15 İMGE VEREN OLARAK ALMAN ŞİİRLERİNDE
DOĞA OLGUSU VE NESNELERİ ………………………………….. 303
4.1.16 RENK İMGELERİ ……………………………………………………… 303
4.1.17 GÜNEŞ İMGESİ …………………………………………………………305
4.1.18 TAHTA İMGESİ ………………………………………………………... 306
4.1.19 AY İMGESİ ……………………………………………………………... 306
4.1.20 GÖLGE İMGESİ ………………………………………………………... 307
4.1.21 SU İMGESİ ……………………………………………………………… 307
4.1.22 HAYVANLAR ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER …………………………. 307
4.1.23 BİTKİLER ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER ……………………………… 308
4.1.24 HASTALIK İMGELERİ ………………………………………………… 309
4.1.25 HAYAT, YAŞAM VE ÖLÜM İMGELERİ …………………………….. 309
4.1.26 DİĞER DOĞA OLGU VE NESNELERİNE
ÖZGÜ İMGELER ……………………………………………………….. 309
4.1.27 İMGE ALAN OLARAK TÜRK ŞİİRLERİNDE DOĞA
OLGUSU VE NESNELERİ ……………………………………………..338
4.1.28 RENK İMGELERİ ……………………………………………………….338
4.1.29 BİTKİLER ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER ………………………………339
4.1.30 HAYVANLAR ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER ………………………….340
4.1.31 GÖKYÜZÜ İMGESİ ……………………………………………………. 341
VI

4.1.32 KARANLIK İMGESİ …………………………………………………… 342
4.1.33 YAĞMUR İMGESİ …………………………………………………….. 343
4.1.34 RÜZGÂR İMGESİ ……………………………………………………… 343
4.1.35 DAĞ İMGESİ ………………………………………………………….. 344
4.1.36 GÜNEŞ İMGESİ ……………………………………………………….. 344
4.1.37 DENİZ İMGESİ ……………………………………………………….. 345
4.1.38 AY İMGESİ ……………………………………………………………. 346
4.1.39 BULUT İMGESİ ………………………………………………………. 346
4.1.40 IRMAK İMGESİ ……………………………………………………… 346
4.1.41 HASTALIK İMGESİ ………………………………………………….. 347
4.1.42 HAYAT, YAŞAM VE ÖLÜM İMGELERİ …………………………… 347
4.1.43 DİĞER DOĞA OLGU VE NESNELERİNE
ÖZGÜ İMGELER ……………………………………………………… 348
4.1.44 İMGE ALAN OLARAK ALMAN ŞİİRLERİNDE DOĞA
OLGUSU VE NESNELERİ ………………………………………….. 349
4.1.45 RENK İMGESİ ………………………………………………………… 349
4.1.46 GÜNEŞ İMGESİ ………………………………………………………. 350
4.1.47 KAR İMGESİ ………………………………………………………….. 350
4.1.48 YILDIZ İMGESİ ………………………………………………………. 350
4.1.49 TAHTA İMGESİ ………………………………………………………. 351
4.1.50 BULUT İMGESİ ………………………………………………………. 351
4.1.51 DÜNYA İMGESİ ………………………………………………………. 351
4.1.52 BİTKİLER ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER ……………………………. 351
4.1.53 GÖKYÜZÜ İMGESİ ………………………………………………….. 352
4.1.54 GÖLGE İMGESİ ……………………………………………………… 352
4.1.55 AY İMGESİ ……………………………………………………………. 352
4.1.56 HAYVANLAR ÂLEMİNE ÖZGÜ İMGELER ………………………. 352