Tacirler Arası Mal ve Hizmet Sözleşmelerinde İhtarsız Temerrüt Hali

14 Pages·2016·1.29 MB·Turkish

PART
10
Özge Bosnalı, naz Çağıl okutan, taylan altınÖz
Default Without Notice
Under the Agreements on
Procurement of Goods
and Services Between
Merchants
Tacirler Arası Mal ve Hizmet
Sözleşmelerinde İhtarsız
Temerrüt Hali
abstract ÖZet
Article 1530 of the Turkish Commercial Code, Ticari işletmeler ve tacirler arasında mal ve hiz-
which is applicable to the transactions on the met tedariki amacıyla yapılan işlemlerde uygu-
procurement of goods and services between lanan TTK m. 1530, mal ve hizmet tedarikinde
enterprises and the merchants, offers a sys- bulunan işletmeleri, para alacağının geç öden-
tem in order to protect the suppliers of goods mesine karşı korumak amacıyla, TBK düzenle-
and services against late payments. That sys- melerinden farklı bir sistem getirerek temerrü-
tem, which is different than the system regu- dün doğması için gerekli olan ihtar gönderme
lated by the Turkish Code of Obligations, saves şartından para alacaklısını kurtarmakta, ifa
the creditor from the burden of sending a de- süresini kısaltmakta ve temerrüt halinde uy-
fault notice that is required for the actualiza- gulanacak temerrüt faizinden daha yüksek bir
tion of default, shortens the payment period temerrüt faiz oranının ödenmesini kurala bağ-
and sets up the rule of paying at a higher rate lamaktadır.
of default interest as opposed to general com-
mercial default interest.
KeyWords: Default Without Notice, Ag- AnAhtAr Kelimeler: İhtarsız Temer-
reements on Procurement of Goods and Ser- rüt, Mal Ve Hizmet Sözleşmeleri, Geç Ödeme,
vices, Late Payment, TCC Article 1530, Default TTK M. 1530, Temerrüt Faizi
Interest
gsi | 127
P
A
R
T
10
I. INtrodUctIoN I. GiriŞ
n order to protect the creditors that supply goods 102 sayili türk ticaret kanunu’nun1 (“ttk”) 1530.
and services against late payment, a system, which is maddesinin 2 ile 7. fıkraları arasında, ticari iş-
different than the method regulated under the Turk- letmeler arasında mal ve hizmet tedariki ama-
ish Code of Obligations numbered 60981 (“tco”), cıyla yapılan işlemlerde, mal ve hizmet tedari-
is set forth between the second and seventh para- kinde bulunan para alacaklısının geç ödemeye
graphs of Art.1530 of the Turkish Commercial Code karşı korunması amacıyla, 6098 sayılı Türk
numbered 61022 (“tcc”) for the transactions made Borçlar Kanunu’nda2 (“tBk”) benimsenen sistemden
between enterprises concerning procurement of goods farklı bir düzenleme öngörülmüştür. Söz konusu düzen-
and services. Special provisions are regulated with re- lemelerde, para borcunun ifa süresi, para ödeme borç-
gard to the payment period, conditions for default of the lusunun ihtarsız temerrüdünün koşulları ve temerrüt
debtor without notice and default interest under such faizi ile ilgili özel hükümler bulunmaktadır.
paragraphs.
Bu çalışmada, ticari işletmeler arasında mal ve hizmet
The restrictions in certain aspects to the parties’ abil- tedariki amacıyla yapılan işlemlerde uygulanan söz ko-
ity to contract freely on behalf of the creditor, which are nusu hükümlerdeki sözleşme özgürlüğünün alacaklı le-
regulated under the provisions in question which are hine belirli açılardan sınırlanması hali ile, para alacaklı-
applicable to the transactions, which aim the procure- sına tanınan ihtar çekmeksizin bedel ödeme borçlusunu
ment of goods and services, between the enterprises and temerrüde düşürerek daha yüksek bir temerrüt faizi ta-
the possibilities of allowance for the creditor of dragging lep edebilme imkânları, TBK hükümleri ile karşılaştır-
the debtor into default without sending a notice and de- malı olarak ele alınmıştır.3
manding a higher rate of default interest are discussed
under this article by making comparisons with the pro- II. DÜZenlemenin KAYnAĞI Ve AmACI
visions of the TCO.3
TTK’nın 1530. maddesinin 2 ilâ 7. fıkraları; bedel ödeme
II. orIGIN aNd tHe PUrPose oF tHe borçlarında borçluya tanınan uzun ödeme sürelerinin
reLeVaNt reGULatIoN önüne geçmek ve geç ödemelerle mücadele etmek, böy-
lece para alacaklısının korunmasını sağlamak amacıyla
Paragraphs 2 and 7 of the Art. 1530 of the TCC are set Avrupa Birliği’nin Avrupa Parlamentosu ile Konseyi ta-
forth in order to limit the long payment periods granted rafından çıkarılan 2011/7 sayılı “Ticari İşlemlerde Geç
to the debtors, to prevent late payments and thereby to Ödemelerle Mücadeleye İlişkin Yönerge”4 (“yönerge”)
protect the creditor by grounding on the “Directive on esas alınarak getirilmiştir.5
Combating Late Payment in Commercial Transactions”
numbered 2011/74 (“directive”) which was enacted by Yönerge’de belirtildiği üzere, birçok büyük ve güçlü ti-
the European Parliament and Council of the European cari işletme, geç ödemeyi bir finansman aracı olarak
Union.5 kullanmaktadır. Ancak bu araç, güçlü ticarî işletmelere
mal ve hizmet tedarikinde bulunanları çok güç durum-
As it is stated under the Directive, most of the large and da bırakmakta, nakit akışlarını olumsuz şekilde etkile-
strong enterprises use late payment as a financing in- yerek finansal durumlarını sarsmakta, rekabet gücü ve
strument. However, such instrument puts the suppliers karlılığını zedelemekte, hatta iflasa sürüklemektedir. Bu
of goods and services to strong enterprises in a difficult nedenle, TTK m. 1530’da düzenlenen “temerrüt” kavra-
position, unsettles their financial positions by negative- mı, ödeme süresinin hesaplanma yönetimi ve temerrüt
ly affecting the cash flows, damages their competitive- faizine ilişkin hükümler; para alacaklısının alacağına
ness and profitability, and even leads them to bankrupt- kavuşamamasının tüm piyasa açısından domino etkisi
cy. For this reason, the concept of “default”, the method yaratmasını önlemeye yönelik tedbirler getiren Yöner-
of calculation of the payment period and the provisions ge’deki esaslar çerçevesinde kaleme alınmıştır.
regarding the default interest stipulated under the Art.
1530 are regulated pursuant to the fundamental princi-
ples of the Directive which introduces measures in or-
ARTICLETTER | WINTER 2017
der to prevent a domino effect in the market caused by TTK m. 1530 ile amaçlanan, ticari işletmeler arasındaki
the non-performance of the debts. mal ve hizmet tedariki işlemlerinde, ekonomik açıdan
güçlü konumda olan, özellikle market, süpermarket, hi-
With regard to the transactions on procurement of permarket gibi işletmeler karşısında, bu işletmelere mal
goods and services between enterprises, the TCC ve hizmet tedarikinde bulunan üretici ve işletmelerin
Art.1530 aims to protect the manufacturers and the en- korunmasıdır.6 Anılan hüküm, getirdiği özel tedbirler
terprises that supply goods and services to the economi- ile, tedarik borcunu yerine getirmiş olan para alacaklı-
cally strong enterprises, such as markets, supermarkets sının, alacağına hızlı ve usuli yüklerden arınmış şekilde
and hypermarkets.6 That provision aims to provide kavuşmasına hizmet eder.7
the creditor, who has already fulfilled his obligation of
procurement, with the opportunity to collect his debts III. ihtArSIZ temerrÜDÜn ÖZelliKleri
quickly and without carrying out any procedural action.7
A. temerrüde Düşme Anının tespiti
III. FeatUres oF tHe deFaULt WItHoUt
NotIFIcatIoN TTK m.1530 hükmü, ticari işletmeler arasında mal ve
hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde, ödemede
a. determination of the date of default temerrüde düşülmesi ve vadenin saptanması bakımın-
dan getirdiği özel tedbirler yönüyle, TBK düzenleme-
The Article 1530 of the TCC differs from the principles sinden ayrılır.8 Örneğin, TBK’da temerrüde düşme anı,
of the TCO with the special measures that were brought taraflarca kararlaştırılan belirli bir vade olup olmaması-
in terms of default in payment and determination of na göre farklılık gösterirken; TTK m. 1530’da ise, temer-
the payment period in the transactions made for the rüt anı, tarafların ödeme günü veya süresi kararlaştır-
gsi | 129
P
A
R
T
10
purpose of procurement of goods and services between mış olup olmamasına göre farklılık göstermektedir. Bu
enterprises.8 For instance, whereas the date of the de- bölümde, söz konusu hükümde yer alan düzenlemeler
fault in the TCO varies whether there is a specific term ile TBK hükümlerinin farkları üzerinde durulmaktadır.
determined by the parties; pursuant to the Art. 1530 of
the TCC, the date of the default varies whether there is 1. Sözleşmede Ödeme Günü veya Süresi
a payment day or a payment period determined by the Kararlaştırıldığı hallerde temerrüt
parties. The differences between the said provision of
the TCC and the provisions of the TCO are explained in TTK m. 1530/2 ve 3’te, alacaklının, kanundan veya söz-
this section. leşmeden doğan tedarik borcunu yerine getirmesine
rağmen9 borçlunun gecikmeden sorumlu tutulamaya-
1. Default in Cases Where the Payment Date or cağı hâller hariç, borcunu sözleşmede öngörülmüş bu-
the Payment Period is Determined Under the lunan tarihte veya belirtilen ödeme süresinde yerine
agreement getirmemesi halinde, ihtara gerek olmadan temerrüde
düşeceği ve şart edilmemiş olsa bile faize hak kazana-
Pursuant to the paragraphs 2 and 3 of the Art. 1530 of the cağı düzenlenmiştir. Bu hüküm, TBK’da yer alan borçlu
TCC, although the creditor has fulfilled his procurement temerrüdüne ilişkin genel kurallarla bir çatışma yarat-
obligation arising from the law or the agreement, except maktadır. Zira hükümde, borçlunun temerrüde düşmesi
for the cases where the debtor cannot be held liable for bakımından ihtar şartının aranmadığı durumlar, söz-
the delay, in case the debtor does not pay for its debt on leşmede ödeme günü veya süresi kararlaştırıldığı tüm
ARTICLETTER | WINTER 2017
the date or within the period specified in the agreement, halleri kapsayacak şekilde genişletilmiştir.10 Ancak TBK
the debtor shall go into default without any need of no- m. 117’de, muaccel bir borcun borçlusunun, kural olarak
tice and the creditor shall get entitled to interest, even if alacaklının ihtarıyla temerrüde düşeceği; bunun istisna-
the interest rate is not regulated under the agreement.9 sı olarak ise, taraflarca belirli vade kararlaştırılmış olan
These regulations contradict with the general provi- hallerde ihtara gerek olmaksızın borçlu temerrüdünün
sions of the TCO regarding the default of the debtor. sonuçlarının uygulanacağı düzenlenmiştir. Dolayısıy-
Hence, in the said provisions of the TCC, the cases where la TBK’ya göre, TTK m. 1530/2 ve 3’te düzenlendiğinin
the notification is not required for the debtor default is aksine, sözleşmede bir ödeme günü veya süresi karar-
extended to cover all circumstances in which the pay- laştırıldığı tüm hallerde ihtar şartı ortadan kalkmamak-
ment date or the payment period is determined under ta, yalnızca borçlunun ne zaman ifada bulunacağının
the agreement.10 However, Art. 117 of the TCO stipulates takvim itibariyle belirli veya belirlenebilir bir zaman
that in principle, the debtor of a due debt shall default biçiminde kararlaştırılmış olması halinde temerrüt için
with the notification of the creditor. However, accord- ihtar şartı aranmamaktadır. İfa tarihinin, ne zaman ger-
ing to the said article, as an exception, in the event that çekleşeceği belirsiz olan bir olaya bağlanması halinde
a specific term is determined by the parties, the results belirsiz vade söz konusu olmakta ve bu durumda TBK’ya
of the debtor default shall be applied without any need göre borçlunun temerrüde düşmesi için ihtar şartı aran-
of notification. Therefore, in contrary to the Art. 1530/2 makta iken, TTK m. 1530’un uygulama alına giren söz-
and 3 of the TCC, according to the TCO, the obligation of leşmelerde ise, borçlu, ihtarsız şekilde temerrüde düş-
notification is not ruled out in all cases of which the pay- mektedir.11 Sonuç olarak, TTK m. 1530/2 ve 3 uyarınca,
ment date and the payment period is determined and sözleşmede belirli veya belirsiz vade öngörüldüğü du-
also sending a notification is not obligatory for dragging rumlarda, vadenin gelmesiyle temerrüt otomatik olarak
the debtor into default in cases where the performance gerçekleşecektir.
time for the debtor is determined as a specified or speci-
fiable time in terms of the calendar. In case the perfor- Taraflarca ödeme günü veya süresinin kararlaştırıldığı
mance date is attributed to an event of which the actu- hallere ilişkin olarak para alacaklısını korumaya yönelik
alization time is uncertain, an unspecific term would getirilen başka bir düzenleme, taraflarca kararlaştırılan
be in question and in such case, notification would be ifa süresinin uzunluğuna ilişkindir. Taraflar, para borcu-
obligatory for the debtor’s default according to the TCO. nun ifasını, mal veya hizmetin alındığı tarihten önceki
However, in such cases, the debtor shall default without bir tarih veya mal veya hizmetin alındığı tarih olarak be-
notification with respect to the agreements which fall lirleyebilirler. Bu durumda para alacaklısının aleyhine
into the scope of Art. 1530 of the TCC.11 In conclusion, bir durum oluşmamaktadır. Bununla birlikte, mal veya
according to the Article 1530/2 and 3 of the TCC, in cases hizmetin alınmasına rağmen para borcunun vadesinin
where specific or unspecific term is determined under ileriye bırakılması halinde para alacaklısının korunması
the agreement, the default shall occur automatically ihtiyacı doğacaktır. Bu sebeple TTK m. 1530/5, bir de-
when the term is due. netim sistemi öngörmektedir. Buna göre, sözleşmede
taraflarca öngörülen ödeme süresi;
Another provision, which is brought in order to protect
the creditor regarding the situations where the payment a. Faturanın veya eş değer ödeme talebinin alındığı
date or period is determined by the parties, concerns the veya
length of the performance period that is determined by
the parties. The parties may determine the time of the b. Mal veya hizmetin alındığı veya
performance of the pecuniary debt as a date prior the
procurement of the goods or the services; or the same c. Mal veya hizmetin gözden geçirme ve kabul usu-
date of which the goods and the services shall be pro- lünün tamamlandığı
cured. Such determination would not be disadvanta-
geous for the creditor. Nevertheless, the creditor should tarihten itibaren en fazla 60 gün olabilir.
be protected in cases where the service or the goods are
procured but the payment is postdated. For this reason, Dolayısıyla, iki ticari işletme arasında mal ve hizmet
Art. 1530/5 of the TCC regulates a control system. Ac- sağlamaya yönelik sözleşmeden doğan para borcunun
cordingly, the period for the payment, which is stipulat- ifa süresi kural olarak 60 günle sınırlandırılmış olmakla
gsi | 131
P
A
R
T
10
ed under the agreement by the parties, cannot exceed 60 beraber, söz konusu hükümde, alacaklı aleyhine ağır bir
days following the date of; haksız durum yaratmamak koşuluyla ve açıkça anlaş-
mak suretiyle, tarafların 60 günden daha uzun bir vade
a. Receipt of the invoice or an equivalent request for öngörebileceği düzenlenmiştir. Ancak tedarikçi taraf
payment, or olan alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ)
veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu ve borçlu-
b. Receipt of the goods or services, or nun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hâllerde, aza-
mi ödeme süresi, 60 günü aşamaz.
c. Completion of the procedure for accepting or re-
viewing of the goods or services. TTK m. 1530/5’te yer alan düzenleme emredici nitelik-
te olup, buna aykırı olan vadeye ilişkin sözleşme şartları
Therefore, although the payment period born out of hükümsüz olacaktır. Buna ilişkin yaptırım ve söz konusu
the agreement on procurement of goods and services hükümde belirtilen kabul ve gözden geçirme sürelerinin
between enterprises is limited with 60 days pursuant sınırı m.1530/4’te düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye iliş-
to the provision in question, on the condition that it is kin ayrıntılar aşağıda ele alınmaktadır.
expressly agreed in the agreement and provided that it
is not grossly unfair to the creditor, it is regulated that 2. Sözleşmede Ödeme Günü veya Süresinin
the parties can determine a term of more than 60 days.. Kararlaştırılmadığı hallerde temerrüt
However, in situations where maximum payment pe-
riod cannot exceed 60 days if the creditor, which is the İki ticari işletme arasında mal ve hizmet sağlamaya
supplier party, is a small or medium-sized enterprise yönelik olarak akdedilen sözleşmelerde, ödeme günü
(SME) or a producer in agricultural or animal sector and veya süresi kararlaştırılmamış olduğu veya kararlaştı-
the debtor is a large sized enterprise. rılan vadenin TTK m. 1530/5’e göre geçersiz sayıldığı
hallerde, hükmün dördüncü fıkrası uygulama alanı bu-
Since Art. 1530/5 of the TCC is an imperative provision, lacaktır. Genel düzenlemeler içeren TBK m. 90 gereği,
agreements regulating contrary payment periods to vadeye ilişkin bir düzenlemenin bulunmadığı sözleş-
such provision would be void. The sanction for contra- melerde, kanunda yer alan yedek hukuk kuralları saklı
diction with such provision and limits of accepting and olmakla birlikte, borç doğduğu anda muaccel olacak ve
reviewing periods are regulated under Art. 1530/4 of the hemen talep edilebilecektir. TBK m. 117 uyarınca ise
TCC. The details of such regulation will be discussed in muaccel bir borcun borçlusu yalnızca alacaklının ih-
detail below. tarıyla temerrüde düşecektir. Ancak ekonomik açıdan
FOOtNOtE
1 Official Gazette (OG) dated 04.02.2011 and 6 Hüseyin Ülgen/Mehmet Helvacı/Abuzer have been fulfilled its obligation of procurement.
numbered 27836. Kendigelen/Arslan Kaya/N. Füsun Nomer Ertan, 10 Çağlayan, p. 220.
2 OG dated 14.02.2011 and numbered 27846. Ticari İşletme Hukuku, Ed.4 , Istanbul 2015, p. 313. 11 For the contrary opinion, Atamer/Okutan
3 Pınar Çağlayan, “Avrupa Birliği Yönergeleri ve 7 Yeşim M. Atamer/Gül Okutan Nilsson, Nilsson, p. 53. According to this legal opinion, the
Alman Hukukundaki Deneyimler Işığında Mal ve Hizmet “Para Alacaklısının Geç Ödemelere Karşı Korunmasına debtor would unjustly aggrieve in case the default
Tedarikinde Geç Ödemenin Sonuçları (TTK md. 1530)”, İlişkin Yeni TK m. 1530 Düzenlemesi ve Uygulama Alanı”, without notice principle is applied for the agreements
BATIDER, June 2011, V. XXVII, N. 2, p. 217. BATIDER, 2013, V. XXIX, N. 3, p. 31,32. having unspecific term and the concept of “the
4 Since the aforementioned Directive has not been 8 According to the provisions of the TCO which are date or the payment period determined under the
published yet when the TCC was enacted and was applied to the private law relations, the conditions agreement” regulated under the provision should
a draft prepared for replacing the Directive dated of default of the debtor are; being capable for the always be interpreted for the cases where a date or a
19.06.2000 and numbered 2000/35, the said draft was performance, readiness of the creditor to accept the period having the characteristics of a specified term
taken into account by the legislator. The Directive was performance, debt being due and notification of the is determined under the agreement. In such case,
published as numbered 2011/7/EU in the Official Gazette creditor in principle. In the contracts which fall within determination of unspecific term by the parties would
of EU numbered L 48/1 and dated 23.02.2011. the scope of the Art. 1530 of the TCC, the aim is to be uncovered and therefore the solution is to apply
5 Hülya Coştan, “TTK m. 1530 Uyarınca Mal ve save the creditor from the burden of sending a default paragraph 4 of Art. 1530 of the TCC, which regulates
Hizmet Tedarikinde Geç Ödemenin Sonuçları”, Yeni notice, which is a condition for the default of debtor. the circumstances where no term is agreed on,
Türk Ticaret Kanunu’nun İş Dünyasına Etkileri, Editors: 9 It should be emphasized that, in order for the by analogy.
Ayşegül Altınbaş/Yurdal Özaltan, Istanbul 2014, p.137. provision in question to be applied, the creditor should 12 Özdemir, p. 679/99.
ARTICLETTER | WINTER 2017
2. Default in the Cases Where the Payment güçlü konumda olan işletmelere mal ve hizmet teda-
Date or the Payment Period Is not Determined rikinde bulunan para alacaklısı konumundaki küçük
Under the agreement işletmeler, ticari ilişkileri bozmamak adına, muaccel
olan alacağı konusunda ihtar çekmeye çekinecek ve bu
With respect to the agreements between two enterpris- sebeple borçlu temerrüde düşmeyecek ve temerrüt fa-
es aiming procurement of goods and services, in cases izi işlemeyecektir. TTK m. 1530/4’ün getirmiş olduğu
where the payment day or the payment period is not koruma, sözleşmede vadenin kararlaştırılmamış oldu-
determined or the determined term is considered inva- ğu hallerde, alacaklıyı TBK m. 117’de öngörülen ihtar
lid according to the Art. 1530/5 of the TCC, paragraph 4 gönderme külfetinden kurtarmak ve para borçlusunu
of the said article shall be applied. According to the Art. belirli sürelerin sonunda kendiliğinden temerrüde dü-
90 of the TCO, without prejudice to the substitute pro- şürmek ve para alacağına temerrüt faizinin işlemesini
visions of law, the debt becomes due when it arises and sağlamaktır.
it can be claimed immediately under the agreements
which do not regulate the expiry date. In addition, pur- TTK m. 1530/4, vadenin saptanmasını değil, temerrüt
suant to the Art. 117 of the TCO, the debtor of a due debt anını düzenlemekte olup, kanunen temerrüde düşü-
shall only go into default with the notice of the creditor. lecek anın belirlenmesini sağlayan bir hesap yöntemi
However, small enterprises as the creditors supplying getirmektedir.12 Söz konusu hüküm uyarınca, başlangıç
goods and services to the economically strong enter- anı çeşitli ihtimallere göre farklılaşan 30 günlük bir sü-
prises, would refrain from sending a notice concerning renin sonunda ihtarsız temerrüt gerçekleşecek ve ala-
the due debt in order not to harm the trade relations. caklı temerrüt faizine hak kazanacaktır.13 Bu ihtimaller,
Therefore, the debtor shall not go into default and the aşağıda incelenmektedir.
default interest shall not be accrued. The Art. 1530/4 of
the TCC releases the creditor from the burden of send- Önemle belirtmek gerekir ki, açık bir yasaklama olma-
ing a notice, which is obligatory according to the Art. 117 dığından dolayı, TTK m. 1530, TBK hükümlerinde dü-
of the TCO, ensures the automatic debtor default at the zenlenen, borçlunun alacaklının ihtarıyla temerrüde
end of certain periods and therefore default interest is düşmesi yönündeki ilkeyi ortadan kaldırmaz. Alacaklı,
accrued to such pecuniary claim. TTK m. 1530/4’te öngörülen 30 günlük sürelerin dol-
masını beklemeksizin, borcun muaccel olmasından
Article 1530/4 regulates the date of default, not deter- sonra, TTK m. 18’de öngörülen şekil şartına uygun şe-
mination of the term, and it brings a calculation method kilde ihtar çekerek borçluyu temerrüde düşürebilir.
which ensures to determine the date of default.12 Ac- Örneğin; TBK m. 234’te, aksine sözleşme olmaması
DİPNOT
1 14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete (RG). 6 Hüseyin Ülgen/Mehmet Helvacı/Abuzer uygulanabilmesi için, para alacaklısının tedarik
2 04.02.2011 tarihli ve 27836 sayılı RG. Kendigelen/Arslan Kaya/N. Füsun Nomer borcunu yerine getirmiş olması gerekir.
3 Pınar Çağlayan, “Avrupa Birliği Yönergeleri ve Ertan, Ticari İşletme Hukuku, Yeni Türk Ticaret 10 Çağlayan, s. 220.
Alman Hukukundaki Deneyimler Işığında Mal ve Hizmet Kanununa Göre Güncellenmiş 4. Bası, 11 Aksi yönde, Atamer/Okutan Nilsson,
Tedarikinde Geç Ödemenin Sonuçları (TTK md. 1530)”, İstanbul 2015, s. 313. s. 53. Savunulan bu görüşe göre, belirsiz vadeli
BATIDER, Haziran 2011, C. XXVII, S.2, s. 217. 7 Yeşim M. Atamer/Gül Okutan Nilsson, sözleşmelerde ihtarsız temerrüdün uygulanması para
4 Anılan Yönerge, TTK’nın yasalaştığı dönemde henüz “Para Alacaklısının Geç Ödemelere Karşı Korunmasına borçlusunu mağdur edecek olup, söz konusu hükümde
yayımlanmamış olup, 19.06.2000 tarihli 2000/35 sayılı İlişkin Yeni TK m. 1530 Düzenlemesi ve Uygulama belirtilen “sözleşmede öngörülmüş tarih veya ödeme
Yönerge’nin yerini almak üzere hazırlanan bir taslak Alanı”, BATIDER, 2013, C. XXIX, S.3, s. 31,32. süresi” kavramları her zaman, sözleşmede belirli vade
olduğundan, yasa koyucu bu taslağı dikkate almıştır. 8 Özel hukuk ilişkilerine uygulanan TBK hükümleri özelliği taşıyacak şekilde bir tarih veya süre saptandığı
Yönerge, 2011/7/EU sayısı ile AB Resmi Gazetesi’nin uyarınca borçlu temerrüdünün şartları kural olarak; halleri ifade edecek şekilde yorumlanmalıdır. Bu
23.02.2011 tarih ve L 48/1 sayısında yayınlanmıştır. borcun ifasının mümkün olması, alacaklının ifayı kabule durumda, belirsiz vade kararlaştırıldığı hallerde
5 Hülya Coştan, “TTK m. 1530 Uyarınca Mal hazır olması, borcun muaccel olması ve alacaklının ne olacağı açık kalmakta olup, çözüm, vadenin hiç
ve Hizmet Tedarikinde Geç Ödemenin Sonuçları”, ihtarıdır. TTK m. 1530’un uygulama alanına giren kararlaştırılmamış olmasına ilişkin düzenlemeler içeren
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun İş Dünyasına Etkileri, sözleşmelerde, alacaklıyı borçlu temerrüdünün 1530/4’ün kıyasen uygulanmasıdır.
Editörler: Ayşegül Altınbaş/Yurdal Özaltan, koşulu olan ihtar gönderme külfetinden kurtarma 12 Özdemir, s. 679/99.
İstanbul 2014, s.137. hedeflenmektedir.
9 Önemle belirtmek gerekir ki, söz konusu hükmün
gsi | 133
P
A
R
T
10
cording to the provision in question, default without halinde, satış bedelinin, satılanın alıcının zilyetliğine
notification shall occur at the end of the 30 days period girdiğinde muaccel olacağına ilişkin düzenleme bulun-
of which the starting date varies pursuant to several pos- duğundan, alacaklı, satılanın alıcının zilyetliğine girme-
sibilities and the creditor shall be entitled for default in- sinden sonra, borçluya ihtar çekerek 30 gün beklemeye
terest.13 Such possibilities are discussed below. gerek kalmaksızın borçluyu temerrüde düşürebilir.14 Bu
sebeple TTK m. 1530/4 gereğince 30 gün sonra temer-
It should be emphasized that since there is no explicit rüdün oluşması, ancak bu süreden önce temerrüt ihtarı
prohibition, Art. 1530 of the TCC does not abolish the gönderilmemiş olmasına bağlıdır. Zira, borcun muaccel
principal stipulating that the debtor shall be forced into olmasına rağmen borçluya zorunlu bir 30 günlük öde-
default with the notice of the creditor, which is regulated me süresi tanınması, alacaklının korunma amacına ters
under the TCO. After the debt is due, the creditor may düşmektedir.15
push the debtor into default by sending a notice pursu-
ant to the form requirement regulated under Art. 18 of a. Fatura veya eş değer ödeme talebinin borçlu
the TCC, without waiting the expiration of the 30 days tarafından alınması
period regulated under the Art. 1530/4. For instance; ac-
cording to Art. 234 of the TCO, in case there is no con- TTK m. 1530/4-a uyarınca para borçlusu, malın tesli-
tradictory agreement, since a regulation indicating that minden veya hizmetin ifasından sonra fatura veya eş
the sale price shall be due once the buyer has the posses- değer ödeme talebini almasını takip eden 30 günlük
sion of the sold product exists, the creditor may force sürenin sonunda ihtara gerek kalmaksızın temerrüde
the debtor into default after the sold product is under düşer. Böylelikle, TTK m.1530’un uygulama alanına gi-
his possession by sending a notice without waiting 30 ren ve vade kararlaştırılmayan sözleşmelerde, mal tes-
days period.14 For this reason, for the debtor to go into limi veya hizmet ifasını gerçekleştirmiş olan alacaklının
default after the fulfillment of 30 days period pursuant ihtar çekmek yerine fatura veya eş değer ödeme talebi
to the Art. 1530/4, depends on the fact that there is no göndermesi yeterli olur. Bu durumda, fatura veya eş de-
sent warning before such period. Hence, granting an ob- ğer ödeme talebi, ihtarın yerini tutmakta, ancak ihtar-
ligatory 30 days payment period to the debtor although dan farklı olarak borçlu temerrüdünün sonuçlarını der-
the debt is due would be against the purpose of protec- hal değil, fatura veya eş değer ödeme talebinin borçlu
tion of the creditor.15 tarafından alınmasından 30 gün sonra doğurmaktadır.16
a. receipt of the invoice or an equivalent request b. Fatura veya eş değer ödeme talebinin borçlu
for payment by the debtor tarafından ne zaman alındığının belirsiz olması
According to the Article 1530/4-a of the TCC, after the TTK m. 1530/4-b’de düzenlendiği üzere, alacaklı tara-
procurement of goods or services, at the end of the 30 fından gönderilen fatura veya eş değer ödeme talebinin
days period following the date of receipt or an equiva- para borçlusu tarafından alınma tarihi belirsizse, para
lent request for payment, the debtor shall go into de- borçlusu, alacaklının malı teslim etmesi veya hizmeti
fault without notice. Thus, in the agreements which fall sağlamasından 30 gün sonra ihtara gerek kalmaksızın
within the scope of the Art. 1530 of the TCC and in which temerrüde düşer. Bu hüküm uyarınca, borçlunun fatu-
the term is not determined, it is sufficient for the credi- rayı almış olması fakat faturayı ne zaman aldığı konu-
tor, who has performed its obligation of procurement of sunda bir belirsizlik olması gerekmektedir. Ancak bu
goods or services, to send an invoice or an equivalent re- hükmün eleştirildiği bir nokta, alacaklının kendi edimi-
quest for payment rather than sending a notice. At this ni yerine getirdikten uzun bir süre sonra faturayı borç-
stage, the invoice or the equivalent request for payment luya gönderdiği durumlardır. Zira borçlu, faturanın
replaces the notice, however, unlike the notice, the con- kendisine gönderildiği ancak belirsiz olan bir tarihten
sequences of default of the debtor do not arise imme- çok daha önce gerçekleşen edim ifasından 30 gün sonra
diately; such consequences arise following the 30 days ihtara gerek kalmaksızın temerrüde düşebilecek ve he-
period after the receipt of the invoice or the equivalent nüz kendisine gönderilmemiş, dolayısıyla görmemiş ol-
request for payment by the debtor.16 duğu bir faturayı ödemediği için temerrüt faizi ödemek
zorunda kalacaktır.
ARTICLETTER | WINTER 2017
b. uncertainty of the receipt date of the invoice or c. alacaklının fatura veya eş değer ödeme talebini
an equivalent request for payment by the debtor gönderdikten sonra kendi edimini yerine getirmiş
olması
As stipulated under the Article 1530/4-b, in case the date
of receipt of the invoice or the equivalent request for pay- TTK m. 1530/4-c gereğince para borçlusu, fatura veya
ment by the debtor is uncertain, the debtor shall go into eş değer ödeme talebini malın tesliminden veya hizme-
default without any need of notice, following the 30 days tin ifasından önce almışsa, malın teslimi veya hizmetin
period after the procurement of the goods and services ifasını takip eden 30 günlük sürenin sonunda ihtara ge-
by the creditor. According to this provision, the debtor rek kalmaksızın temerrüde düşer. Başka bir deyişle 30
should have received the invoice but there should be an günlük süre, mal veya hizmetin borçluya teslimi ile baş-
uncertainty with regard to the receipt date of the invoice. layacaktır. Zira fatura veya eş değer ödeme talebi önce
However, this provision is criticized for the situations yollanmış olsa bile, para ödeme borcu, ancak edimin ifa-
where the creditor sends the invoice to the debtor in an sından sonra muaccel hale gelir ve temerrüt de bu tarih-
extended period of time after the fulfillment of his obli- ten itibaren 30 gün içinde ihtarsız olarak gerçekleşebilir.
gation. Hence, the debtor shall lapse into default after 30 Para borcunun mal veya hizmetin tesliminden önce mu-
days following the fulfillment of the performance which accel hale gelebilmesi, ancak bunun sözleşmede açıkça
has occurred long before the sending of the invoice which kararlaştırılmış olması halinde söz konusu olabilir.17
gsi | 135
P
A
R
T
10
has an uncertain date, without any need of notice. Also, the d. Mal veya hizmet teslimi bakımından bir kabul
debtor shall be obliged to pay default interest for not mak- veya gözden geçirme süresi öngörülmesi
ing a payment of interest with regard to an invoice which
has not been sent yet and accordingly he has never seen. TTK m. 1530/4-d uyarınca kanunda veya sözleşmede,
mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulü-
c. Fulfillment of the obligations by the creditor nün öngörüldüğü hallerde borçlu, faturayı veya eş değer
after sending the invoice or an equivalent request ödeme talebini, kabul veya gözden geçirmenin gerçek-
for payment leştiği tarihte veya bu tarihten daha önce almışsa, kabul
veya gözden geçirmenin gerçekleştiği tarihten sonraki
Pursuant to the Art. 1530/4-c, in the event that the debt- 30 günlük sürenin sonunda ihtara gerek kalmaksızın
or has received the invoice or the equivalent request for temerrüde düşer. Buna göre, önce kabul veya gözden
payment before the procurement of the goods or the ser- geçirme prosedürü tamamlanacak, ardından 30 günlük
vices, the debtor shall lapse into default at the end of the süre işlemeye başlayacaktır. Belirtmek gerekir ki, borç-
30 days period following the procurement of the goods lu, fatura veya eş değer ödeme talebini kabul ve gözden
or services, without any need of notice. In another words, geçirmenin gerçekleştiği tarihten sonra almış ise, bu du-
the 30 days period shall start on the date which the goods rumda temel kural olarak düzenlenen TTK m. 1530/4-a
and services have been procured to the debtor. Hence, uygulanacak ve 30 günlük sürenin başlangıç anı, fatura-
even if the invoice or the equivalent request for payment nın alındığı an olacaktır.
has been sent before, the obligation of payment will be
due after the fulfillment of the obligations and the de- TTK m. 23, gözden geçirme süresine ilişkin olarak 2
fault shall occur within 30 days following that date with- ve 8 günlük süreler öngörmekle beraber, tarafların ka-
out any need of notice. The maturity of the pecuniary bul ve gözden geçirme için farklı süreler belirlemeleri
debt before the delivery of the goods or services can only mümkündür. Ancak TTK m. 1530/4-d, tarafların belir-
occur if it is explicitly determined under the agreement.17 leyebileceği kabul veya gözden geçirme süresine bir sı-
ARTICLETTER | WINTER 2017