Stratejik Esneklik ve Firma Performansı Arasındaki İlişki ve Çevresel Dinamizmin Bu İlişkiye PDF
Preview Stratejik Esneklik ve Firma Performansı Arasındaki İlişki ve Çevresel Dinamizmin Bu İlişkiye
T. C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı İşletme Yönetimi ve Organizasyon Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Stratejik Esneklik ve Firma Performansı Arasındaki İlişki ve Çevresel Dinamizmin Bu İlişkiye Etkisine Yönelik Bir Araştırma Esra İĞCİ 2501030616 Doç. Dr. Fatih SEMERCİÖZ İSTANBUL 2008 STRATEJİK ESNEKLİK VE FİRMA PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİ VE ÇEVRESEL DİNAMİZMİN BU İLİŞKİYE ETKİSİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA ESRA İĞCİ ÖZ Stratejik esneklik akademisyenler ve uygulamacılar tarafından, bir rekabet avantajı kaynağı olarak oldukça ilgi görmektedir. Endüstri ve iş çevresinin hızlı değişikliklerle tanımlandığı günümüz rekabet çevresinde, stratejik esnekliğin öneminin kritik olduğu düşünülmektedir. Bu çalışma “stratejik esneklik ve firma performansı arasındaki ilişki nedir ve çevresel dinamizmin bu ilişkiye etkisi nedir” sorusuna işaret etmektedir. Bu bağlamda stratejik esneklik iki ana boyutuyla tartışılmaktadır: Proaktif ve Reaktif esneklik. Çevresel dinamizm ise rekabet yoğunluğu, pazar türbülansı ve teknolojik türbülans olarak ölçülmüştür. Firma performansı ise, stratejik ve finansal performans olmak üzere iki açıdan ölçülmüştür. Proaktif ve reaktif esneklik derecelerini, çevresel dinamizm seviyesini ve firma performansını ölçmek için, bilişim sektöründe faaliyette bulunan firmalarla anket çalışması yapılmıştır. THE RELATIONSHIP BETWEEN STRATEGIC FLEXIBILITY AND FIRM PERFORMANCE, AND THE EFFECT OF ENVIROMENTAL DYNAMISM ON STRATEGIC FLEXIBILITY-PERFORMANCE RELATION: A SURVEY ESRA İĞCİ ABSTRACT Strategic flexibility as a source of competitive advantage is receiving considerable attention from both researchers in academics and practitioners. The value of strategic flexibility is considered critical in the current competitive landscape, which is characterized by rapid changes in the industry and business environment. This dissertation, therefore, addresses the main question: “What is the relationship between strategic flexibility and firm performance, and what is the effect of environmental dynamism on strategic flexibility- performance relation”. This research distinguishes two dimensions of strategic flexibility, “proactive” and “reactive”. Environmental dynamism was measured in terms of market turbulence, competitive intensity and technological turbulence. Firm performance was measured in terms of strategic and financial performances. A survey of firms in the information and communications technology industry was conducted to measure the degree of proactive and reactive flexibility, the level of environmental dynamism and firm performance. ÖNSÖZ Strateji ve stratejik yönetim kavramlarının işletme literatürüne girmesinden beri, işletmeleri bulundukları konumdan daha iyi konumlara getirecek ya da konumlarını korumalarını sağlayacak yöntemler aranmaktadır. Her seferinden bir öncekinden daha etkili yöntemler geliştirilirken, iş dünyasının sınırlarının kalkması ve teknolojideki hızlı değişimler nedeniyle yeni yöntemler yetersiz hale gelmektedir. Oysa, 21. y.y.’ın küresel, dinamik, karmaşık, belirsiz ve hızla gelişen çevre koşullarında, işletmelerin ayakta kalabilmeleri ve uyum sağlayabilmeleri için stratejik esnekliğe sahip olmaları gerekmektedir. Teknolojideki değişimlerden kaynaklanan teknolojik belirsizlik durumu ile birlikte pazarda meydana gelen değişimlerden kaynaklanan fırsat ve tehditlere, stratejik esneklik en uygun cevap verebilme yeteneği olduğu için, performans üzerinde olumlu etkisi olması beklenmektedir. Fakat günümüzde hiçbir şeyin çevre faktörünün etkisi olmadan incelenemediği gibi, stratejik esneklik ve firma performansı arasındaki ilişkide, dinamik çevre koşullarının etkisi olmaksızın incelenmemelidir. Bu sebeple tezin amacı “stratejik esneklik ve firma performansı arasındaki ilişki ve çevresel dinamizmin bu ilişkiye etkisini” araştırmak olarak belirlenmiştir. Stratejik esneklik proaktif ve reaktif olmak üzere iki boyutu ile; firma performansı stratejik ve finansal olmak üzere iki açıdan; çevresel dinamizm ise rekabet yoğunluğu, pazar türbülansı ve teknolojik türbülans boyutları ile ölçülmüştür. Performans ölçümünde algısal ölçekler kullanılmıştır. Öz i Abstract ii Önsöz iii İçindekiler iv Şekiller Listesi vii Tablolar Listesi viii Giriş 1 BİRİNCİ BÖLÜM: STRATEJİK ESNEKLİK 1.1. STRATEJİK ESNEKLİK VE STRATEJİK YÖNETİM İLİŞKİSİ 4 1.1.1. Strateji Tanımı 5 1.1.2. Strateji Özellikleri 6 1.1.3. Stratejinin Amacı 9 1.1.4. Strateji Çeşitleri 12 1.1.5. Stratejik Yönetim 14 1.1.6. Stratejik Yönetimin Tarihsel Gelişimi 15 1.1.7. Stratejik Yönetimin Safhaları 17 1.1.8. Stratejik Esneklik ve Stratejik Yönetim İlişkisi 19 1.2. STRATEJİK ESNEKLİK 24 1.2.1. Stratejik Esneklik Tanımı 24 1.2.2. Stratejik Esneklikle İlgili Ana Bulgular 27 1.2.3. Stratejik Esneklikle İlişkili Kavramlar 28 1.2.4. Stratejik Esnekliğin İşletmelere Sağladığı Faydalar 29 1.2.5. Stratejik Esneklik Düşünce ve Yaklaşımlarının Gelişimi 31 1.2.6. Stratejik Esneklik Boyutları 40 1.2.6.1. Öngörücü (Proaktif) Esneklik 41 1.2.6.2. Tepki Verici (Reaktif) Esneklik 44 İKİNCİ BÖLÜM: FİRMA PERFORMANSI 2.1. FİRMA PERFORMANSI 51 2.1.1. Performans Tanımı 51 2.1.2. Firma Performansı Tanımı 52 2.1.3. Firma Performans Anlayışının Tarihsel Gelişimi 53 2.1.4. Firma Performans Boyutları 54 2.1.5. Firma Performansının Ölçüm Yolları 56 2.2. PERFORMANS ÖLÇEKLERİ 58 2.2.1. Finansal Performans Ölçekleri 58 2.2.2. Stratejik Performans Ölçekleri 61 2.3. STRATEJİK ESNEKLİK VE FİRMA PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİ 64 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ÇEVRESEL DİNAMİZM 3.1. ÇEVRE 67 3.1.1. Çevre Tanımı 67 3.1.2. Çevre Sınıflaması 68 3.1.3. Çevresel Özellikler 74 3.1.4. Çevresel Dinamizm 75 3.1.5. İşletmelerin İçinde Bulunduğu Günümüz Çevre Koşulları 76 3.1.6. İşletmelerin Çevreyi Algılaması 82 3.2. ÇEVRESEL DİNAMİZM 83 3.2.1. Rekabet Yoğunluğu 83 3.2.2. Pazar Türbülansı 84 3.2.3. Teknolojik Türbülans 85 3.3. STRATEJİK ESNEKLİK, ÇEVRESEL DİNAMİZM VE FİRMA PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİ 86 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: STRATEJİK ESNEKLİK VE FİRMA PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİ VE ÇEVRESEL DİNAMİZMİN BU İLİŞKİYE ETKİSİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA 4.1. ARAŞTIRMANIN AMACI 92 4.2. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI, KISITLARI VE ANAKÜTLE 93 4.3. ARAŞTIRMANIN MODELİ VE HİPOTEZLER 94 4.4. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ 98 4.4.1. Veri Toplama Yöntem ve Aracı 98 4.4.2.Ölçütler 98 4.4.2.1. Stratejik Esneklik Ölçütleri 98 4.4.2.2. Firma Performans Ölçütleri 99 4.4.2.3. Çevresel Dinamizm Ölçütleri 100 4.5. VERİ ANALİZ YÖNTEMLERİ 101 4.5.1. Faktör Analizi ve Güvenilirlik Analizi 101 4.5.2. Faktörler arası Korelasyon Analizi 101 4.5.3. Regresyon Analizi 101 4.6. ARAŞTIRMA BULGULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ 101 4.6.1. Ölçütlerin Geçerlilik ve Güvenilirliği 102 4.6.1.1. Güvenilirlik Analizi 102 4.6.1.1.1. Stratejik Esneklik İçin Güvenilirlik Analizi 102 4.6.1.1.2. Rekabet Yoğunluğu İçin Güvenilirlik Analizi 102 4.6.1.1.3. Pazar Türbülansı İçin Güvenilirlik Analizi 103 4.6.1.1.4. Teknoloji Türbülansı İçin Güvenilirlik Analizi 104 4.6.1.1.5. Firma Performansı İçin Güvenilirlik Analizi 104 4.6.1.2. Faktör Analizi 105 4.6.1.2.1. Firmanın Sahip Olduğu Stratejik Esneklik Tutumu ile İlgili Sorular İçin Faktör Analizi 105 4.6.1.2.2. Çevresel Dinamizm Soruları İçin Faktör Analizi 108 4.6.1.2.2.1. Rekabet Yoğunluğu 108 4.6.1.2.2.2. Pazar Türbülansı 109 4.6.1.2.2.3. Teknoloji Türbülansı 110 4.6.1.2.3. Firma Performansı Soruları İçin Faktör Analizi 111 4.6.2. Elde Edilen Faktörler İçin Tanımlayıcı İstatistikler ve Korelasyon Analizi 114 4.6.3. İstatistiksel Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi 115 4.6.3.1. Hipotezlerin Testi 115 SONUÇ 124 KAYNAKÇA 128 EKLER EK 1. Anket 145 EK 2. Ters Görüntü Matrisi 153 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1. Amaçlanan ve Gerçekleşen Strateji 8 Şekil 1.2. Stratejik Yönetim Bileşenleri 19 Şekil 1.3. Modern Yönetim Sistemlerinin Gelişimi 19 Şekil 1.4. Esneklik hiyerarşisi 21 Şekil 1.5. İşletme rekabet edebilirliğini belirten faktörler 33 Şekil 1.6. Orijinal Manevralar 37 Şekil 1.7. Esneklik çeşitleri 38 Şekil 1.8. Proaktif ve Reaktif esneklik ve Manevraları 40 Şekil 1.9. Esneklik boyutları ve manevralar 48 Şekil 2.1. Finansal performans alanı 59 Şekil 2.2. İşletme performans alanı 62 Şekil 3.1. İşletme çevresi 73 Şekil 3.2. Statik ve Dinamik çevre 76 Şekil 3.3. Yeni Rekabet Çevresi 78 Şekil 3.4. Çevresel değişim düzeyine göre, stratejik esnekliğin performansa etkisi 88 Şekil 4.1. Araştırma modeli 94 Şekil 4.2. Stratejik Esneklik ve Firma Performansı arasındaki İlişki 95 Şekil 4.3. Proaktif esneklik ve Firma Performansı Arasındaki İlişki 95 Şekil 4.4: Reaktif Esneklik ve Firma Performansı Arasındaki İlişki 96 Şekil 4.5: Çevresel Dinamizmin, Stratejik Esneklik ve Firma Performansına Etkisi 96 Şekil 4.6: Çevresel Dinamizmin, Proaktif Esneklik ve Firma Performansına Etkisi 97 Şekil 4.7: Çevresel Dinamizmin, Reaktif Esneklik ve Firma Performansına Etkisi 97 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.1. Literatürde yer alan stratejik esneklik tanımlamaları 25 Tablo 1.2. Manevra ve içsel/dışsal özelliklerine göre Esneklik sınıflaması 39 Tablo 1.3. Proaktif ve reaktif esneklik farklılıkları 49 Tablo 2.1. Farklı araştırmacılar tarafından kullanılmış finansal performans ölçekleri 61 Tablo 2.2. Farklı araştırmacılar tarafından kullanılmış stratejik performans ölçekleri 63 Tablo 2.3. Çalışmada kullanılan performans ölçekleri 66 Tablo 3.1. Bir endüstri içindeki farklı rekabet seviyeleri 80 Tablo 3.2. İlk üç bölümde temel alınan kavramlar 91 Tablo 4.1. Araştırma konusu şirketlerin kategorilere göre dağılımı 93 Tablo 4.2. Performans ölçütleri 99 Tablo 4.3: Stratejik Esneklik Cronbach Alpha Değeri 102 Tablo 4.4: Rekabet Yoğunluğu Cronbach Alpha Değeri 102 Tablo 4.5: Rekabet Yoğunluğu Ölçütleri Alfa Katsayıları 102 Tablo 4.6: Rekabet Yoğunluğu Cronbach Alpha Değeri 103 Tablo 4.7: Pazar Türbülansı Cronbach Alpha Değeri 103 Tablo 4.8: Pazar Türbülansı Ölçütleri Alfa Katsayıları 103 Tablo 4.9: Pazar Türbülansı Cronbach Alpha Değeri 103 Tablo 4.10: Teknoloji Türbülansı Cronbach Alpha Değeri 104 Tablo 4.11: Teknoloji Türbülansı Ölçütleri Alfa Katsayıları 104 Tablo 4.12: Teknoloji Türbülansı Cronbach Alpha Değeri 104 Tablo 4.13: Firma Performansı Cronbach Alpha Değeri 104 Tablo 4.14: Stratejik Esneklik Toplam Varyansı 106 Tablo 4.15: Stratejik Esneklik Dönüştürülmüş Faktör Matrisi 107 Tablo 4.16: Rekabet Yoğunluğu Toplam Varyans 108 Tablo 4.17: Rekabet Yoğunluğu Dönüştürülmüş Faktör Matrisi 109 Tablo 4.18: Pazar Türbülansı Toplam Varyans 109 Tablo 4.19: Pazar Türbülansı Dönüştürülmüş Faktör Matrisi 110 Tablo 4.20: Teknoloji Türbülansı Toplam Varyans 111 Tablo 4.21: Teknoloji Türbülansı Dönüştürülmüş Faktör Matrisi 111 Tablo 4.22: Firma Performansı Toplam Varyans 112 Tablo 4.23: Firma Performansı Dönüştürülmüş Faktör Matrisi 113 Tablo 4.24: Değişken Ad ve Tanımlamaları 114 Tablo 4.25: Tanımlayıcı İstatistikler ve Korelasyon Matrisi 115 Tablo 4.26: Stratejik Esneklik İçin Regresyon Analiz Sonucu 116 Tablo 4.27: Proaktif Esneklik İçin Regresyon Analiz Sonucu 117 Tablo 4.28: Reaktif Esneklik İçin Regresyon Analiz Sonucu 118 Tablo 4.29: Stratejik Esneklik, Çevresel Dinamizm ve Etkileşim Etkilerinin Regresyon Analiz Sonucu 120 Tablo 4.30: Proaktif Esneklik, Çevresel Dinamizm ve Etkileşim Etkilerinin Regresyon Analiz Sonucu 121 Tablo 4.31: Reaktif Esneklik, Çevresel Dinamizm ve Etkileşim Etkilerinin Regresyon Analiz Sonucu 122 Tablo 4.32: Hipotezler ve Sonuçları 123
Description:The list of books you might like
