Registrerenaan stem,spraakentaal Registreren aan stem, spraak en taal Handboek Stem–, Spraak– en Taalpathologie 9 Houten2014 (cid:2)2014BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerMedia Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opge- slagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormof openigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨nofopnamen,hetzijop enigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever. Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16b AuteurswetjohetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijhetBesluitvan23 augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet,dientmendedaarvoorwettelijkver- schuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht(Postbus3060,2130KB Hoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen, readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet)dientmenzichtotdeuitgever tewenden. Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbare uitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoor drukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoorkomen. ISBN9789036808156 BohnStafleuvanLoghum HetSpoor2 Postbus246 3990GAHouten www.bsl.nl Inhoud Auteurs 1 Registrerenaanstem,spraakentaal:inleiding 3 Metenindespraak–entaalpathologie 7 Inleiding:watismeten? 7 Ruweenafgeleidedata 10 Schaaltypen 11 Chaostheorie 15 Eenoverzichtvanmeettechniekenindespraak–en taalpathologie 18 Literatuur 19 Metenaanstem 23 Inleiding 23 Hetmeetobject:stem 24 Diagnostiekenmetenaandestem 26 Stemdiagnostiekmetminimalemiddelen 26 Instrumentelemeetmethodenvandestem 30 Literatuur 51 Metenaanspraakproductie:instrumenteletechnieken 57 Inleiding 57 Neuralecorticaleactivatie 60 Spieractivatie 62 Bewegingenvanarticulatoren 63 Contacttussenarticulatoren 66 Akoestischeconsequenties 68 Conclusie 73 Literatuur 73 VI Spraakproductie Transcriptievanpathologischespraak 79 Inleiding 79 Communicatieveenfonetischeinformatieinspraak: normaalversuspathologisch 80 Semantischenanalytischluisteren 82 Verstaanbaarheid 82 Hetreproduceren 84 Lingu¨ıstischecomplexiteitvanhetspraakmateriaal 85 HetIPA–systeemvoordetranscriptievannormalespraak 86 HetextIPA–systeemvoordetranscriptievanatypische spraak 92 Literatuur 100 Aanbevolenliteratuur 100 Appendices 102 Perceptueleanalysevanspraak:transcriptieenschaal- methoden 103 Inleiding 103 Hetkortetijddomein:segmenteletranscriptie 104 Hetmiddellangetijddomein 109 Hetlangetijddomeim:schaalmethoden 110 Transcriptievanconversatie 112 Literatuur 113 Perceptueleanalysevanstem 115 Inleiding 115 Terminologie 116 Deperceptievanstem 117 Selectievanrelevanteparameters 117 Soortenbeoordelingsschalen 118 Methodenvanperceptueleevaluatie 118 Bronnenvanvariabiliteitindeperceptuelebeoordeling 127 Besluit 128 Literatuur 129 Metenenbeschrijvenvantaal 133 Inleiding 133 Enkeletesttheoretischenoties 133 Hettoetsenvantaalvaardigheid 142 Nederlandsetaaltestsvoorkinderen 143 Literatuur 144 Metenenbeschrijvenvantaal 147 Inleiding 147 Inhoud VII Verschillenenovereenkomstentussentaalonderzoekbij volwassenenenbijkinderen 148 Observaties 151 Spontane–taalanalysemethoden 154 Conclusie 159 Literatuur 161 Aanbevolenliteratuur 162 Onderzoeknaartaalenspraakmetbehulpvanmetingen aandehersenen 165 Inleiding 165 Cognitieveneurowetenschapenorganisatieprincipesvan dehersenen 166 Neuro–imaging–methoden 168 Individuelevariabiliteit 180 Experimenteeldesign 182 Structuurversusfunctie:hypometabolisme 186 Conclusies 187 Literatuur 191 Radiodiagnostiekenstralingsbescherming 197 Inleiding 197 Zorgvoorstralingsbescherming 197 Maatregelenterbescherming 199 Wetgevingstralingsbescherming 202 Normenvoordosisbeperking 202 Effectievedosis 204 Biologischeeffectenvanstraling 207 Risicoschattingen 210 Literatuur 210 Statistiekenmethodologie 215 Inleiding 215 Statistiekviaenigedefinities/omschrijvingen 217 Onderzoeksopzet 223 Literatuur 226 Auteurs Dr.R.VanBezooijen AlgemeneTaalwetenschapenDialectologie,KatholiekeUniversiteitNij- megen Dr.M.S. DeBodt UniversitairZiekenhuisAntwerpen Dr.W.VanBon VakgroepOrthopedagogiek,KatholiekeUniversiteitNijmegen Prof.dr.P.H.O.Dejonckere InstituutvoorFoniatrie,UniversitairMedischCentrum,Utrecht M.Groenhuis HogeschoolvanGroningen,AfdelingLogopedie Dr.ir.Chr.J.Huyskens CentrumvoorStralingsbeschermingenDosimetrie,TechnischeUniversi- teitEindhoven P.G.C. Kooijman AcademischZiekenhuisNijmegen,AfdelingStem–enSpraakstoornissen Dr.Dr.H.F.M.Peters Afdelingkno,UniversitairMedischCentrumSt.Radboud,Nijmegen Dr.T. Rietveld AfdelingTaalenSpraak,kuNijmegen Prof.dr.H.K.Schutte GroningenVoiceResearchLaboratory,BiomedicalEngineering–ao,Uni- versiteitvanGroningen Dr.L.A.Stowe 2 Spraakproductie AlgemeneTaalwetenschap,RijksuniversiteitGroningen Dr.P.H.H.M.VanLieshout DepartmentofSpeech–LanguagePathology,UniversityofToronto,Ca- nada Prof.dr.W.H.Vieregge AfdelingTaalenSpraak,SectieFonetiekCentreforLanguageStudies, KatholiekeUniversiteitNijmegen Drs. B.WegenerSleeswijk AcademischZiekenhuisRotterdam,AfdelingKeel–,Neus–enOorheel- kunde,GehoorenSpraakCentrum Dr.A.A.Wijers ExperimenteleenWerkpsychologie,RijksuniversiteitGroningen