Palme Yayınları - TYT Kimya Konu Anlatımlı 2018-2019

280 Pages·2018·32.2 MB·Turkish

by  Hakan Söylemez

Kimya
KONU ANLATIMLI
Hakan SÖYLEMEZ
PALME
YAYINEVİ
Kimya Konu Anlatımlı
Hakan SÖYLEMEZ
PALME
YAYINEVİ Yayın No. 1644 / 18
Yayına Hazırlama : PALME Dizgi Grafik Birimi
Yayıncı Sertifika No. : 14142
PALME Yayınevi©

ISBN : 978-605-282-129-9
Baskı : Tuna Matbaacılık San. ve Tic. AŞ
Baskı Tarihi : 2018
Basımevi Sertifika No. : 16102
Bu kitap, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz,
dolaylı dahi olsa kullanılamaz; teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz.
Her hakkı saklıdır, PALME YAYINEVİ’ne aittir.
II
“Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR”
“Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR”
M. Kemal ATATÜRK
M. Kemal ATATÜRK
III
YAYINEVİ’NDEN
Milli Eğitim Bakanlığının uygulamaya koyduğu öğretim programlarının ana felsefesi; öğrencilerin kendilerine gü-
venen, sistemli düşünebilen, girişimci, planlı çalışma alışkanlığına ve eleştirel bakış açısına sahip, estetik duyguları
ve yaratıcılıkları gelişmiş bireyler olmalarını sağlamaktır. İşte bu felsefe okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak
yerleştirildiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır.
Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objektif ve analitik düşünebilen,
yaratıcı bir beyin gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle bir süreçte yetişen gençler etrafı ile sağlıklı iletişim kurabi-
lecek, kendini iyi tanıyacak ve çevresine yararlı bireyler olacaktır.
Yayınevimiz tarafından büyük bir özveriyle hazırlanan bu yayınlar yukarıda belirtilen bakış açısıyla oluşturulmuş
olup, liseler için hazırladığı yeni sınav sistemine (YKS) uygun bir niteliğe sahiptir.
Büyük bir özveri ile bu kitapları hazırlayan değerli yazarlarımıza teşekkür ederiz.
Yayınevimizin lise grubunda yüzlerce yayınlarından biri olan Kitabımızın, tüm öğrencilerimize yararlı olmasını, öğ-
retmenlerimize de derslerin de katkı sağlamasını diliyoruz.
Palme Yayınevi
YAZARDAN
Sevgili Öğrenciler,
Üniversite hazırlığı, planlı, disiplinli ve düzenli çalışma gerektiren bir süreçtir. Plansız bir çalışma, rotasız bir gemiye
benzer.
Planlı çalışma sürecinizde size kılavuzluk yapacak bu kitap, yeni sistem değerlendirilerek kaleme alındı. Konular,
öğrencinin bu dersi sevmesini, gerekli bilgileri kolaylıkla öğrenmesini sağlayacak şekilde, öğrencinin günlük yaşantısından
ve yakın çevresinden yola çıkarak sade ve anlaşılır bir dille işlendi.
Hem okul derslerinizde hem de üniversite sınavı hazırlığında size yardımcı olması amacıyla:
– Konu anlatımı ve özel durumların açıklaması
– Örnek soru çözümleri
– Mini testler
– Ünite sonu testleri
hazırlanmıştır.
Bu kaynaktan yeterince verim alabilmeniz için;
– Konu anlatımını özümseyerek kalıcı bilgilere dönüştürmelisiniz.
– Bilgi birikiminizi değerlendirebilmek için konu testlerinin tamamını çözmelisiniz.
Kitabın hazırlık aşamasında emeğini esirgemeyen Kimya Öğretmeni Yaşar Bayramlı’ya takdir ve teşekkürlerimi su-
narım.
Yalnızca üniversiteye giriş sınavlarında değil, yaşamınızda da başarılı olmanız dileğiyle...
Hakan SÖYLEMEZ
[email protected]
(0532) 223 28 75
IV
İÇİNDEKİLER
1. ÜNİTE KİMYA BİLİMİ ………………………………………………………………………………………………………7
Simyadan Kimyaya …………………………………………………………………………………………………………………8
Kimyanın Bilim Olma Süreci ………………………………………………………………………………………………………8
Simya ………………………………………………………………………………………………………………………………9
Simyadan Kimyaya Geçiş ……………………………………………………………………………………………………… 10
Modern Zamanlarda Kimya …………………………………………………………………………………………………… 11
Kimya Disiplinleri Ve Kimyacıların Çalışma Alanları ………………………………………………………………………… 13
Kimya Disiplinleri ……………………………………………………………………………………………………………… 13
Başlıca Kimya Endüstrileri ……………………………………………………………………………………………………… 14
Kimya Alanı ile ilgili Başlıca Meslekler ………………………………………………………………………………………… 15
Kimyanın Sembolik Dili ………………………………………………………………………………………………………… 17
Elementler ……………………………………………………………………………………………………………………… 17
Bileşikler ………………………………………………………………………………………………………………………… 18
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği …………………………………………………………………………… 20
Laboratuvar Güvenlik Kuralları ………………………………………………………………………………………………… 20
İş Sağlığı ve Güvenlik Amacıyla Kullanılan İşaretler ile Anlamları ………………………………………………………… 21
Doğal Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığı ve Çevreye Etkileri …………………………………………………………… 22
Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığı ve Çevre Üzerindeki Zararlı Etkileri ………………………………………………… 23
Kimya Laboratuvarında Kullanılan Temel Araç Gereçler …………………………………………………………………… 24
2. ÜNİTE ATOM VE PERİYODİK SİSTEM ……………………………………………………………………………… 30
Atom Modelleri ………………………………………………………………………………………………………………… 31
Dalton Atom Modeli …………………………………………………………………………………………………………… 31
Thomson Atom Modeli ………………………………………………………………………………………………………… 31
Rutherford Atom Modeli ……………………………………………………………………………………………………… 32
Bohr Atom Modeli ……………………………………………………………………………………………………………… 33
Atomun Yapısı …………………………………………………………………………………………………………………… 35
Atomu Oluşturan Temel Tanecikler …………………………………………………………………………………………… 35
Periyodik Sistem ………………………………………………………………………………………………………………… 46
Elementlerin Periyodik Sistemdeki Yerleşim Esasları ……………………………………………………………………… 46
Modern Periyodik Cetvelde Grup ve Periyotlar ……………………………………………………………………………… 46
Elementlerin Sınıflandırılması ………………………………………………………………………………………………… 48
Elektronların Katmanlara Dizilimi ……………………………………………………………………………………………… 49
Periyodik Tabloda Yer Bulma ………………………………………………………………………………………………… 50
Periyodik Tabloda Bazı Gruplar ve Özellikleri ……………………………………………………………………………… 51
Periyodik Özelliklerin Değişimi ………………………………………………………………………………………………… 54
3. ÜNİTE KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ……………………………………………………………… 64
Kimyasal Türler ………………………………………………………………………………………………………………… 65
Atom ve İyonların Lewis Yapısı ………………………………………………………………………………………………… 66
Güçlü Etkileşimler ……………………………………………………………………………………………………………… 67
İyonik Bağların Oluşumu, İyonik Bileşiklerin Örgü Yapısı …………………………………………………………………… 68
İyonik Bağların Sağlamlığı ……………………………………………………………………………………………………… 69
Kovalent Bağların Oluşumu …………………………………………………………………………………………………… 71
Kovalent Bağlarda Polarlık …………………………………………………………………………………………………… 73
Metalik Bağ ……………………………………………………………………………………………………………………… 76
İyonik Bileşiklerin Adlandırılması ……………………………………………………………………………………………… 78
Kovalent Bileşiklerin Adlandırılması …………………………………………………………………………………………… 79
Zayıf Etkileşimler. ……………………………………………………………………………………………………………… 80
Van Der Waals Kuvvetleri ……………………………………………………………………………………………………… 80
Hidrojen Bağı …………………………………………………………………………………………………………………… 82
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler ……………………………………………………………………………………………… 84
Kimyasal ve Fiziksel Değişimler ……………………………………………………………………………………………… 84
4. ÜNİTE MADDENİN HALLERİ ………………………………………………………………………………………… 89
Maddenin Farklı Halleri ………………………………………………………………………………………………………… 90
Suyun Farklı Hallerinin Önemi ………………………………………………………………………………………………… 91
Katılar …………………………………………………………………………………………………………………………… 92
Katılar ve Özellikleri …………………………………………………………………………………………………………… 92
Sıvılar …………………………………………………………………………………………………………………………… 97
Sıvılar ve Özellikleri. …………………………………………………………………………………………………………… 97
Viskozite ………………………………………………………………………………………………………………………… 97
Buharlaşma ve Yoğuşma ……………………………………………………………………………………………………… 98
Buhar Basıncı ve Kaynama Noktası ………………………………………………………………………………………… 98
Atmosferde Su Buharı …………………………………………………………………………………………………………100
Gerçek ve Hissedilen Sıcaklık …………………………………………………………………………………………………100
Hal Değişimi ………………………………………………………………………………………………………………………102
Saf Maddelerin Hal Değişim Grafiği. …………………………………………………………………………………………103
5. ÜNİTE DOĞA VE KİMYA ………………………………………………………………………………………………112
Su ve Hayat ………………………………………………………………………………………………………………………113
Suyun Varlıklar İçin Önemi ……………………………………………………………………………………………………113
Dünyadaki Kullanılabilir Su Kaynakları ve Su Tasarrufu ……………………………………………………………………114
Suyun Sertliği ……………………………………………………………………………………………………………………115
Çevre Kimyası ……………………………………………………………………………………………………………………117
Hava Kirleticiler …………………………………………………………………………………………………………………117
Su ve Toprak Kirleticiler …………………………………………………………………………………………………………118
V
6. ÜNİTE KİMYANIN TEMEL KANUNLARI ………………………………………………………………………………125
Kitlenin Korunumu Kanunu ……………………………………………………………………………………………………126
Sabit Oranlar Kanunu ……………………………………………………………………………………………………………128
Katlı Oranlar Kanunu ……………………………………………………………………………………………………………132
Birleşen Hacim Oranları Kanunu ………………………………………………………………………………………………135
7. ÜNİTE MOL KAVRAMI …………………………………………………………………………………………………141
Bağıl Atom Kütlesi ………………………………………………………………………………………………………………142
Mol Kütlesi ………………………………………………………………………………………………………………………143
Mol Hesaplamaları ………………………………………………………………………………………………………………144
8. ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELER VE DENKLEMLER ………………………………………………………………151
Kimyasal Tepkime Denklemleri ………………………………………………………………………………………………152
Kimyasal Denklemlerin Denkleştirilmesi ………………………………………………………………………………………153
Tepkime Türleri …………………………………………………………………………………………………………………156
9. ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR ……………………………………………………………164
Denklemli Miktar Hesaplamaları ………………………………………………………………………………………………165
Kimyasal Tepkimelerin Verimi. …………………………………………………………………………………………………166
Kimyasal Tepkimelerden Yararlanarak Atomların Mol Kütlesini Bulma Problemleri ……………………………………166
Artan Madde Problemleri ………………………………………………………………………………………………………167
Saf Olmayan Madde İçeren Problemler, Birbirini İzleyen Tepkimelere İlişkin Problemler, Aynı Anda Oluşan
Tepkime Problemleri ……………………………………………………………………………………………………………170
Bileşik Formülü Bulma Problemleri ……………………………………………………………………………………………171
10. ÜNİTE KARIŞIMLAR ……………………………………………………………………………………………………177
Homojen ve Heterojen Karışımlar ……………………………………………………………………………………………178
Çözeltilerin Özellikleri ……………………………………………………………………………………………………………178
Heterojen Karışımlar ……………………………………………………………………………………………………………180
Tanecikler Arası Etkileşimler ve Çözünme Süreci ……………………………………………………………………………181
Çözeltilerin Derişimleri …………………………………………………………………………………………………………182
Çözeltilerin Derişime Bağlı Özellikleri …………………………………………………………………………………………186
Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri ………………………………………………………………………………………………188
Tanecik Boyutu Farkından Yararlanarak Ayırma Yöntemleri ………………………………………………………………188
Yoğunluk Farkından Yararlanarak Ayırma Yöntemleri ………………………………………………………………………190
Çözünürlük Farkından Yararlanarak Ayırma Yöntemleri ……………………………………………………………………191
Kaynama Noktası Farkından Yararlanarak Ayırma Yöntemleri ……………………………………………………………192
11. ÜNİTE ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR ………………………………………………………………………………198
Asitleri ve Bazları Tanıyalım ……………………………………………………………………………………………………199
Asitlerin ve Bazların Özellikleri …………………………………………………………………………………………………199
Asitlerin ve Bazların Yapıları ……………………………………………………………………………………………………200
Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri ………………………………………………………………………………………………203
Nötrleşme Tepkimelerinin Nicel Olarak İncelenmesi ………………………………………………………………………204
pH Kavramı ………………………………………………………………………………………………………………………205
Asit - Baz İndikatörleri …………………………………………………………………………………………………………206
Asitlerin ve Bazların Gündelik Hayat Açısından Önemi ……………………………………………………………………207
Hayatımızda Asitler Ve Bazlar …………………………………………………………………………………………………209
Bazı Asitlerin Özellikleri ve Kullanım Alanları …………………………………………………………………………………209
Bazı Bazların Özellikleri ve Kullanım Alanları …………………………………………………………………………………211
Asit ve Bazların Fayda ve Zararları ……………………………………………………………………………………………212
Asit Yağmurları …………………………………………………………………………………………………………………213
Evsel Temizlik Ürünlerinin İnsan ve Çevre Sağlığına Etkileri ………………………………………………………………213
Tuzlar ……………………………………………………………………………………………………………………………216
Tuzların Genel Özellikleri ………………………………………………………………………………………………………216
Tuzların Kullanım Alanları ………………………………………………………………………………………………………217
12. ÜNİTE KİMYA HER YERDE ……………………………………………………………………………………………223
Yaygın Günlük Hayat Kimyasalları ……………………………………………………………………………………………224
Sabunlar …………………………………………………………………………………………………………………………224
Deterjanlar ………………………………………………………………………………………………………………………225
Sabun ve Deterjanın Temizleme Özelliği ……………………………………………………………………………………225
Kişisel Temizlikte Kullanılan Temizlik Maddeleri ……………………………………………………………………………226
Hijyen Amaçlı Temizlik Maddeleri ……………………………………………………………………………………………226
Polimerler …………………………………………………………………………………………………………………………228
Polimer Malzemelerin Kullanım Alanları ve Geri Dönüşümü ………………………………………………………………230
Kozmetik Malzemeler ……………………………………………………………………………………………………………232
Kozmetik Malzemelerin Başlıca Bileşenleri ve İşlevleri ……………………………………………………………………232
İlaçlar ……………………………………………………………………………………………………………………………233
Gıdalar ……………………………………………………………………………………………………………………………235
Hazır Gıdalar ……………………………………………………………………………………………………………………235
Gıda Katkı Maddeleri ……………………………………………………………………………………………………………236
Yenilebilir Yağ Türleri ……………………………………………………………………………………………………………238
Yağ Endüstrisinde Kullanılan Sıvı Yağ Çeşitleri ………………………………………………………………………………241
ÇÖZÜMLÜ SORULARIN CEVAPLARI ………………………………………………………………………247
VI
Kimya Bilimi
1.
Ü n i t e
1.Ünite KİMYA BİLİMİ
KİMYANIN BİLİM OLMA SÜRESİ
Çözümlü Sorular
Eski çağ insanları beslenme, barınma ve korunma gibi ihtiyaçlarından dolayı var olduk-
1. Aşağıdakilerden hangisi eski çağ
ları günden itibaren bir arayış içinde olmuşlardır.
insanlarının ateşi kullandığı alanlar-
Barınma amacıyla mağaraları kullanan insanlar, yıldırım düşmesi ve yanardağ kaynaklı
dan birisi değildir?
doğal yangınlardan ateşi tanımışlar bu sayede yiyeceklerini pişirmeyi öğrenmişlerdir.
A) Topraktan kap yapmak
B) Yiyeceklerini pişirmek Soru Çözüm
C) Yırtıcı hayvanlardan korunmak
I. Ormanlara yıldırım düşmesi Eski çağ insanları ormanlara yıldırım düş-
D) Metalleri eriterek karıştırmak II. Kaya parçalarının birbirine sürtünme- mesi, taşların birbirine sürtünmesi, ya-
E) Bazı bileşikleri elementlerine ay- siyle oluşan kıvılcımlar nardağlardan akan lavlar ile ateşi tanımış
rıştırmak olabilirler.
III. Yanardağlardan akan lavlar
Eski çağ insanları yukarıdakilerden han-
gileri sayesinde ateşi tanımış olabilir?
A) Yalnız I B) I ve II
C) I ve III D) II ve III
E) I, II ve III Yanıt E
2. Eski çağ insanlarının var oldukları
günden beri arayış içerisinde olma-
ları,
Topraktan yaptıkları çanak, çömlek ve testi gibi kap kacakları besinleri saklamak ama-
I. Beslenme vi cıyla kullanmışlardır.
e
n Ateşin maddeleri yaktığını ve erittiğini gören eski çağ insanları demir, bakır, kalay gibi
II. Hayatlarını devam ettirme yı
a
Y metalleri eritip karıştırarak kullanmaya başlamışlar ve bunlardan yaptıkları av aletleriyle
III. Barınma e
m daha başarılı avlar gerçekleştirmişlerdir. Avladıkları hayvanların kürkleri ile vücutlarını örte-
nedenlerinden hangileriyle ilgilidir? Pal rek giyecek ihtiyaçlarını karşılamışlardır.
A) Yalnız I B) Yalnız II Temel ihtiyaçlarını karşılayan eski çağ insanları dış görünüşlerine önem vermişler ve bu
C) I ve II D) II ve III amaçla bitkisel ve madensel boyalarla yüzlerini ve giysilerini boyamışlardır. Mezopotamya-
lılar, Çinliler, Mısırlılar ve Yunanlılar çok eski çağlardan beri boyamayı ve boya yapmayı deri
E) I, II ve III
kabaklamayı, üzümden şarap yapmayı, sabun üretimi ve camkaplar yapmayı biliyorlardı.
Yeşil boyayı malahit, siyah boyayı ise kurşun (II) sülfür kullanarak elde ettikleri sanıl-
maktadır. Ayrıca kıbrıs taşı (FeSO ) ile giysileri koyu mavi renge, şap kullanarak sarı renge
4
boyamışlardır.
3. Kimya biliminin doğuşu MÖ. 3000 yıl-
Soru Çözüm
larına kadar dayanmaktadır.
Eski çağ insanları temel ihtiyaçlarını karşı- I. dış
Buna göre,
ladıktan sonra ....I... görünümlerine önem
II. kürklerini
I. İnsanlık geliştikçe yeni bilgilere verdiler. Bu amaçla avladıkları hayvanların
ulaşma isteği artar. ......II...., doğadaki bazı ...III... ve madensel III. bitkileri
...IV... kullanmışlardır.
II. Artan nüfus ve tüketim harcama- IV. boyaları
Yukarıda verilen cümlede bazı yerler boş
ları insanları bilimsel çalışmalara
teşvik etmiştir. bırakılmıştır.
Aşağıdaki kavramlar boşluklara doğru
III. Bilim tarihinin kökleri ilkel toplum
olarak yerleştirilirse hangi seçenek boş-
ve uygarlıklara kadar uzanır.
ta kalır?
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) tuzları B) boyaları
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) dış D) kürklerini
C) I ve II D) I ve III
E) bitkileri Yanıt A
E) I, II ve III
8
1.Bölüm / Simyadan Kimyaya
Eski çağ insanlarının deneme–yanılma yoluyla keşfettikleri maddelerden birisi de tuz-
Çözümlü Sorular
dur. Tuz, o dönemde bir ticaret maddesi olmuş, altından daha değerli hale gelmiştir.
Tuzu, besinleri uzun süre bozulmadan saklamak, bazı hastalıkları tedavi etmek, yiye-
cekleri tatlandırmak, temizlik işleri ve hayvanların beslenmesi gibi bir çok alanda kullan- 4.
mışlardır. Mumyaları, su çekici olan bu tuzlarla sararak mumyaların uzun süre bozulmadan Metalleri
kalmasını sağladılar. eriterek
karıştırma
Eski çağ insanları elde ettikleri ürünleri uzun süre bozulmadan saklayabilmek için tuz Damıtma
kullanmanın yanı sıra kükürt buharı ile ağartma, damıtma, ısıtma, mayalama, çözme, kavur- 5 1
ma, süzme, kristallendirme gibi yöntemler kullanmışlardır. Kuru incir, kuru kayısı, kuru üzüm
Ham
gibi yiyecekleri kükürt buharı ile sarartmışlardır. Damıtma yöntemi ile esans elde etmişlerdir. petrolden
İşlem Süzme
Hastalıktan korunma ve tedavi amacıyla da bitkiler kullanılmıştır. Nane, safran, may- benzin
elde etme
danoz ve ısırgan otu bunlardan bazılarıdır. Bu bitkiler günümüzde de modern eczacılığın 2
kullandığı ham maddelerin temelini oluşturur. 4
Kükürt
buharı ile
SİMYA
ağartma
Eski çağ insanlarının deneme – yanılma yöntemiyle hastalıkları iyileştirme, sonsuz ya- 3

şama ulaşmak amacıyla ölümsüzlük iksiri arama ve değersiz metalleri altına dönüştürme,
Yukarıda eski çağ insanlarının ihti-
uğraşlarına simya (alşimi) bu uğraşı veren kişilere de simyacı (alşimist) denir. Simyacılar yaçlarını karşılamak üzere uyguladığı
özellikle Felsefe Taşı adı verilen gizemli taşı keşfetme ve böylelikle hem metalleri altına işlemleri gösteren bir kavram haritası
çevirecek hem de ölümsüzlük iksirinin bulunmasının kolaylaşacağı gibi konularla uzun yıllar verilmiştir.
uğraşmışlardır.
B una göre, kutucuklarda yer alan
Simyacıların faaliyetleri tıp, felsefe, fizik, kimya, astroloji, din, metalurji gibi birçok konu-
işlemlerden hangisi eski çağ in-
ları da içerdiği için simyacı tarih boyunca bazı zamanlar doktor, kahin, filozof hatta büyücü
sanlarının yoğun olarak uyguladığı
olarak kabul edilmiştir.
işlemlerden birisi değildir?
Simyacılara göre bir madde başka bir maddeye dönüşebilmektedir. Bundan yola çıka- vi
ne A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
rak bazı temel metalleri altına dönüştürme yollarını aradılar. Kurşun kolaycı eriyebildiğinden yı
a
o dönemde *tanrısal su* diye adlandırılıyordu. Bu nedenle kurşun başlangıç metali olarak Y 5. Simya günümüzde birçok bilim dalı ile
e
görülüyor ve öteki metallerin kurşundan kolayca elde edilebileceği düşünülüyordu. Altın, gü- m ilişkilendirilebilir.
al
nümüzde olduğu gibi eski çağlarda da değerliydi. Bu şekilde simyanın temelleri atılmış oldu. P Buna göre, aşağıdakilerden hangisi
bu bilim dallarından biri değildir?
Simya ile kimya arasındaki temel farklar aşağıda özetlenmiştir;
Simya Kimya A) Tıp B) Fizik
Bir bilim dalı değildir. Arayışlar bilimsel değil Bir bilim dalıdır. C) Felsefe D) Meteoroloji
ruhsaldır.
E) Kimya
Deneme ve yanılmaya dayalı çalışmalar içerir. Sistematik ve bilimsel yöntemler kulla- 6.
narak çalışmalar yapar.
Simya Kimya
Çalışmalar teorik temellere dayanmaz. Çalışmalar deneyseldir.
➊ Bir bilim dalı ➋ Deneysel yöntem-
değildir. lerle çalışmalar
Sistematik bilgi birikimi oluşmamıştır. Sistematik bilgi birikimi oluşmuştur.
yapar.
➌ Deneme – ya- ➍ Değersiz me-
Soru Çözüm
nılma yöntemi- tallerin altına
ne dayanır. dönüştürebileceği
Simya, ...I... temelleri olmamasından ve bi- I. teorik
düşünülmüştür.
limsellikten .....II.... olduğundan .......III..... II. uzak ➎ Sistematik bilgi ➏ Teorik temelleri
sayılmaz. Ama Simya'dan .....IV.... bilimine birikimi sağlar. vardır.
III. bilim
pek çok önemli bulgu geçmiştir.
Yukarıdaki tabloda simya ve kimya ile
Yukarıda verilen cümlede bazı yerler boş IV. kimya ilgili bilgiler verilmiştir.
bırakılmıştır. Aşağıdaki kavramlar boşluk- Buna göre, tablodaki yanlışlığı dü-
lara doğru yerleştirilirse hangi seçenek zeltmek için numaralarla gösterilen
boşta kalır? hangi iki kutucuktaki bilgiler yer de-
ğiştirmelidir?
A) kimya B) teorik
C) bitkileri D) bilim A) 1 ile 3 B) 2 ile 4
E) uzak Yanıt C C) 3 ile 6 D) 4 ile 5
E) 5 ile 2
9
1.Ünite KİMYA BİLİMİ
Simyadan Kimyaya Geçiş
Çözümlü Sorular
Antik çağlarda farklı kültürlerden insanlar maddenin yapısını anlamaya çalışmışlardır.
Bu dönemde *Dört Element Kuramı* ve *Atom Kuramı* öne sürülmüştür. Eski Yunan fi-
7. Aristo'nun element tanımına göre;
lozoflarının bir bölümü maddenin sınırsız olarak bölünebileceğini ifade ederken bir kısmı
da maddenin tanecikli yapıda olup atomlardan oluştuğu ifade etmiştir. Yunan filozoflardan
I. Kuru II. Sıcak
Democritus atom düşüncesini açıkça ifade etmiştir. Thales'e göre her şey sudan meydana
III. Soğuk IV. Islak gelmekte yine suya dönmekteydi. Democritus, tüm maddelerin özelliklerinin maddeyi oluş-
niceliklerinden hangileri suyun turan atomların özelliklerinden kaynaklandığına inanmıştır. Maddelerin birbirinden farklı ol-
özellikleridir? masının nedenini, atomların şekillerinin farklı olması veya aynı şekildeki atomlardan oluşmuş
olsalar bile bu atomların düzenlenmelerinin farklı olmasına bağlamıştır. Örneğin, katıları
A) I ve II B) II ve III oluşturan atomların pürüzlü olmasından dolayı birbirine tutunduğu, sıvıları oluşturan atom-
ların pürüzsüz olmasından dolayı birbiri üstünden kayabildiği düşünülmüştür. Farklı madde-
C) III ve IV D) I ve III
lerin neden farklı olduğunu sorgulayan filozoflar maddenin bölünebilirliğini sorgulamış, tüm
E) II ve IV
maddelerin bir tek temel maddeden veya elementten oluştuğunu düşünmüş ve bu temel
elementi belirlemeye ve tanımlamaya çalışmışlardır. Sicilyalı Emdedokles, sevgi ve nefret
gibi kavramları madde ile özdeşleştirerek maddenin itme ve çekme kuvvetleri sayesinde bir
8. Na(k) + HCI(suda) $
arada bulunduğuna inanmıştır. Ayrıca *Dört Öge Kuramı*nı ortaya atmış ve dört temel ele-
1
NaCI(suda) + 2 H2(g) ment olduğunu öne sürmüştür: toprak, hava, su ve ateş. Empedokles'e göre tüm maddeler
Aristo'nun dört element kuramına bu dört temel elementin çeşitli oranlarda birleşmesiyle oluşmuştur.
göre, yukarıdaki reaksiyonda yer Simyacılar daha çok Aristo'nun fikirlerinden etkilenmişlerdir. M.Ö. 4. yüzyılda yaşayan
alan su, hava ve toprak elementleri- Aristo, Empedokles'in dört element ögelerinden etkilenmiş ve bu dört elementi uygun bir
nin sayısı aşağıdakilerden hangisin- şekilde düzenleyerek "ıslak, kuru, soğuk ve sıcak" kavramlarını açıklamıştır.
de doğru verilmiştir?
Aristo'ya göre, tüm maddeler su, toprak, hava ve ateş olmak
üzere dört ana elementten oluşmaktadır. Bu kabul tamamen düşün-
Su Hava Toprak
ceye dayalı hiçbir denel gerçeklik temelini oluşturmaz. Aristo'nun bu
A) 1 1 2
dört elementinin ilkelerini de, kuruluk→ ıslaklık→ sıcaklık→ soğukluk
vi
B) 1 2 1 ne oluşturuyordu. Ayrıca dört ana element olarak kabul ettiği su, top-
yı rak, ateş ve havanın değişik şekillerde birleşmesi sonucu oluştuğunu
C) 3 1 2 Ya
e ve bu maddelerin sıcak-ıslak, ıslak-soğuk, soğuk-kuru, kuru-sıcak
D) 2 1 1 m gruplarından birine dahil olabileceğini varsaymıştır. Simyacılar uzun
al
E) 2 2 1 P yıllar Aristo'nun bu görüşünü benimsemişler.
Simyacılarca uzun yıllar kabul gören dört element ve dört nitelik
Soğuk + Islak → Su (sıvı)
9.
Soğuk + Kuru → Toprak (katı)
Islak + Sıcak → Hava (gaz)
Kuru + Sıcak → Ateş (Isı kaynağı)
İslam uygarlığında maddelerin yeniden incelenmesi, yeni maddelerin sentezlenmesi ve
sınıflandırılması ile ilgilenilmiştir. Cabir bin Hayyan, Ebu Bekir er-Razi gibi Türk-İslam bilginleri
yaşadığı dönemde meşhur olan Orta çağ Avrupa'sının simya alanına önemli katkılar yapmış-
lardır.
Cabir bin Hayyan, dünya üzerinde ilk kimya laboratuvarını kurmuş, yaptığı ilmi araştırma-
larla ve yetiştirdiği talebelerle kimya ilmine birçok katkıda bulunmuştur. Deneylerle kullanıla-
Aristo'nun element sınıflandırılması ve bilecek bazı aletler yaparak bunların kullanış metodunu izah etmiştir. Damıtma işleminde kul-
bu elementlerin özellikleri yukarıdaki lanılan imbik aleti ile bitkilerden esans ve bazı asitleri elde etmiştir. Nitrik asit, sülfürik asit gibi
şemada gösterilmiştir. bir çok asit ile madenleri çözmüş, ayrıca nitrik asitle hidroklorik asidi birleştirerek o gün için
altın ve platini çözen tek madde durumundaki altın suyunu (kral suyunu) keşfetmiştir. Atomun
Buna göre, şemada X ve Y ile gös-
parçalanabileceğine inanmıştır ve damıtmada kullanılan imbiği geliştirmiş *baz* kavramıyla
terilenler aşağıdakilerden hangisi-
kimyanın gelişmesine katkıda bulunmuştur.
dir?
Ebubekir er-Razi, Orta Çağ'ın önemli İslam bilginidir. Büyük hekim ve simyacı olup, bil-
X Y gilerini tıp alanında kullanmıştır. İlk kez çiçek ve kızamık hastalıklarının tedavisini sağlamış-
tır. Kostik sodayı, gliserini keşfetmiş, alkolü antiseptik olarak tıpta kullanmış, karıncalardan
A) Hava Soğuk
damıtma yoluyla formik asidi (karınca asidini) elde etmiştir. Beher, törpü, makas, spatula,
B) Taş Soğuk maşa vb. birçok araç-gereç kullanmıştır. Maddenin atomlar ve boşluktan oluştuğu görüşüne
dayanarak, uzayda atomlar ne kadar sıkışık kümelenirse, oluşturdukları maddenin de o kadar
C) Hava Nemli
yoğun olacağını, hava, su, toprak örnekleriyle ortaya koymuştur. Yöntemli bir şekilde yaptığı
D) Nem Soğuk deneylerle kimyayı sapkınlıklardan, altın yapma iddiasındaki simyacılardan arındırmış; kimya-
E) Hava Ilık ya, elementler ve onların bileşimleri ile uğraşan bir bilim kimliği kazandırmıştır.
10