MOTORLU ARAÇLAR TEKNOLOJĠSĠ SAC VE METAL ġEKĠLLENDĠRME

105 Pages·2012·2.02 MB·Turkish

T.C.
MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI

MOTORLU ARAÇLAR TEKNOLOJĠSĠ

SAC VE METAL ġEKĠLLENDĠRME

Ankara, 2012
 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan
Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya
yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel
öğrenme materyalidir.
 Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.
 PARA ĠLE SATILMAZ.
ĠÇĠNDEKĠLER

AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... v
GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 .................................................................................................... 3
1. SAC KIVIRMA TEKNĠKLERĠ ........................................................................................... 3
1.1 Metalürji Bilgisi ............................................................................................................. 3
1.1.1 Genel Özellikler ...................................................................................................... 3
1.1.2. Demir ve Çelik Ürünler ......................................................................................... 3
1.2 Sac Malzemelerin Özellikleri ve ÇeĢitleri ..................................................................... 4
1.3. Sac ġekillendirmede Kullanılan El Takımları............................................................... 5
1.4. Sac ġekillendirme Makineleri ....................................................................................... 5
1.4.1. Kollu Makas .......................................................................................................... 5
1.4.2. Giyotin Makas ....................................................................................................... 6
1.4.3. Dekupaj .................................................................................................................. 6
1.4.4. Abkant Pres ............................................................................................................ 7
1.4.5. Seyyar Zımpara ...................................................................................................... 8
1.4.6. Hidrolik Pres .......................................................................................................... 8
1.4.7. Silindir ................................................................................................................... 9
1.4.8. Caka(Sac Bükme Makinesi) .................................................................................. 9
1.4.9. Kordon Makinesi ................................................................................................. 10
1.5. Sac Üzerinde Markalama Yapma Esasları .................................................................. 11
1.6. Gövdede Kullanılan Çelik Saclar ................................................................................ 14
1.6.1. Genel Özellikler ................................................................................................... 14
1.6.2. Sacların Bitirilme Derecesi .................................................................................. 15
1.6.3. Sacların Haddelenmesi ........................................................................................ 15
1.6.4. Sacların Sınıflandırılması .................................................................................... 15
1.7. Yüksek Elastikiyet Sınırlı Sacların ġekillendirilmesi ................................................. 16
1.7.1. Sacların Kesilmesi ............................................................................................... 16
1.7.2. Sacların Eğme ve Bükülmesi ............................................................................... 17
1.7.3. Saclarda Çukurluk OluĢturmak ............................................................................ 19
1.7.4. Sacların Doğrultulması ........................................................................................ 20
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 21
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 .................................................................................................. 26
2. SAC DOĞRULTMA TEKNĠKLERĠ ................................................................................. 26
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 30
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 33
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–3 .................................................................................................. 34
3. SAC ÇUKURLAġTIRMA TEKNĠKLERĠ ........................................................................ 34
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 35
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 38
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–4 .................................................................................................. 39
4. SACDA ÇIKINTI GĠDERME TEKNĠKLERĠ ................................................................... 39
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 41
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 43
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–5 .................................................................................................. 44
5. SACI ÇEKĠÇ VE DAYAMA ĠLE DÜZELTME TEKNĠKLERĠ ...................................... 44
i
5.1. Dayama Takozları ....................................................................................................... 44
5.1.1. Tanımı .................................................................................................................. 44
5.1.2. Yapısı ................................................................................................................... 44
5.1.3. Kullanıldığı Yerler ............................................................................................... 46
5.2. Kaportacı Çekiçleri ..................................................................................................... 47
5.2.1. Tanımı .................................................................................................................. 47
5.2.2. ÇeĢitleri ................................................................................................................ 47
5.2.3. Kullanıldığı Yerler ............................................................................................... 49
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 50
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 53
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–6 .................................................................................................. 54
6. KUTU YAPMA TEKNĠKLERĠ ......................................................................................... 54
6.1 Teknik Resim Bilgisi ................................................................................................... 54
6.2 Kenetli BirleĢtirmeler ................................................................................................... 55
6.2.1 Kenetli BirleĢtirmenin Tanımı .............................................................................. 55
6.2.2 Kenet ÇeĢitleri ...................................................................................................... 55
6.2.3 Kenet Yapma Yöntemleri ..................................................................................... 56
6.2.4 Kenet Makinelerinin Tanıtımı .............................................................................. 57
6.2.5 Kenetli BirleĢtirmelerin Uygulandığı Yerler ........................................................ 58
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 59
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 62
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–7 .................................................................................................. 63
7.BORU DĠRSEK YAPMA TEKNĠKLERĠ .......................................................................... 63
7.1 Boru Üzerinde Markalama Yapma .............................................................................. 63
7.2 Boru Kesme ve Eğeleme .............................................................................................. 64
7.3 Boru Kaynağı Yapma................................................................................................... 66
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 68
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 73
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–8 .................................................................................................. 74
8. KONĠ PĠRAMĠT YAPMA TEKNĠKLERĠ ........................................................................ 74
8.1 Koni Piramit Açınımı ................................................................................................... 74
8.2 Koni Piramit Kaynağı .................................................................................................. 75
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 77
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 81
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–9 .................................................................................................. 82
9.PROFĠLDEN BASĠT ĠMALATLAR YAPMA TEKNĠKLERĠ .......................................... 82
9.1. Ġmalat Resimlerini Okuma .......................................................................................... 82
9.2. Ġmalatta Kullanılan Malzemeler .................................................................................. 83
9.3 Kullanılan Makineler ................................................................................................... 83
9.3.1 Daire Testere ......................................................................................................... 83
9.3.2 Spiral TaĢ .............................................................................................................. 84
9.3.3 Profil Kaynağı ....................................................................................................... 85
UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 87
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 91
MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 92
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 94
ii
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 97

iii
iv
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR

ALAN Motorlu Araçlar Teknolojisi
DAL/MESLEK Otomotiv Gövdeciliği
MODÜLÜN ADI Sac ve Metal ġekillendirme
Sac malzemeler üzerinde sac kıvırma, doğrultma,
çukurlaĢtırma, çıkıntı giderme, çekiç dayama ile sac
MODÜLÜN TANIMI düzeltme ve metal malzemeler ile kutu, boru dirsek, T,
koni piramit, profilden basit imalatları yapma becerilerinin
kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOġUL Bu modülün ön koĢulu yoktur.
YETERLĠK Sac malzemeleri ve metalleri Ģekillendirmek
Genel Amaç
Standart süre içerisinde sacların ve metallerin
Ģekillendirilmesiyle ilgili iĢlemleri standartlara uygun
yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Sac kıvırma iĢlemlerini yapabileceksiniz.
2. Sac doğrultma iĢlemlerini yapabileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI
3. Sac çukurlaĢtırma iĢlemlerini yapabileceksiniz.
4. Saclarda çıkıntı giderebileceksiniz.
5. Sacı çekiç dayama ile düzeltebileceksiniz.
6. Kutu yapabileceksiniz.
7. Boru dirsek ve T yapabileceksiniz.
8. Koni piramit yapabileceksiniz.
9. Profilden basit imalatlar yapabileceksiniz.
Ortam:
ĠĢletme, atölye, teknoloji sınıfı
EĞĠTĠM ÖĞRETĠM Donanım:
ORTAMLARI VE Sac ve metal iĢ parçaları, markalama takımları, çekiç
DONANIMLARI dayama takımları, gazaltı kaynak makinesi ve donanımları,
temel el aletleri, kenet makinesi, giyotin makas, dairesel
testere ve spiral taĢ
Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra
verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.
Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli
ÖLÇME VE
test, doğru-yanlıĢ testi, boĢluk doldurma, eĢleĢtirme vb.)
DEĞERLENDĠRME
kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir.

v
vi
GĠRĠġ

GĠRĠġ

Sevgili Öğrenci,

Günümüz araçlarında 30000‟in üzerinde parça bulunmaktadır. Bu parçalar metal ve
metal dıĢı değiĢik malzemelerden yapılır. Araç gövdelerinde kullanılan parçalarının büyük
bir kısmı metal malzemelerden yapılır. Bu modülde sizlere metal malzemeler ile ilgili
bilgiler verilecektir. Araç gövde onarımında çalıĢacağınız parçaların özelliklerini bilmek
iĢinizi kolaylaĢtıracaktır.

Araç gövde panellerinde çelik sac malzemeler kullanılır. Araçlarda kullanılan saclar
özel imal edilmiĢlerdir. Bu saclara, dayanımını ve korozyon direnci arttırılmıĢ, kaza anında
darbe etkisi azaltmak, dayanımı arttırmak için değiĢik sac Ģekillendirme metotları
uygulanmıĢtır. Bu modülde kenet, eğme, bükme gibi temel sac Ģekillendirme iĢlemlerinin
nasıl yapılacağı sac malzeme tanıtılarak sizlere anlatılmıĢtır. Hasarlı aracı standartlara göre
onarabilmeniz için sacın özelliklerini ve Ģekillendirme metotlarını bilmek son derece
önemlidir.

Metallerin Ģekillendirilmesi, araç üretim ve onarım iĢlerinde sık kullanılan iĢlemdir.
Otomotiv alanında karoserden Ģasiye, araçların birçok yerinde metal malzemeler
Ģekillendirilerek kullanılır. Bu açıdan bu modüldeki metal Ģekillendirme yeterliklerini
kazanmak önemlidir.

Bu modülü baĢardığınızda, araçlarda kullanılan sac ve metallerin Ģekillendirme
gereğini ve önemini bilecek, Ģekillendirmede kullanılan araçları tanıyacak, değiĢik düzeltme,
bükme ve basit imalat iĢleri konusunda bilgi ve becerilere sahip olacaksınız.

Bu modül sonunda kazanacağınız bilgi, beceri ve davranıĢlar, sizin araç imalat veya
onarımında karĢılaĢacağınız sac ve metal Ģekillendirme iĢlerinizi yapmanıza büyük katkı
sağlayacaktır.
1
2