Molla Nəsrəddin lətifələri

304 Pages·2007·0.63 MB·Turkish

by  Molla Nəsrəddin

ÌÎËËÀ
ÍßÑÐßÄÄÈÍ
ËßÒÈÔßËßÐÈ
“ÞÍÄßÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”
ÁÀÊÛ-2004
Áó êèòàá “Ìîëëà Íÿñðÿääèí ëÿòèôÿëÿðè” (Áàêû, 1956 âÿ 1978)
íÿøðëÿðè ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð
Òÿðòèá åäÿíè âÿ
þí ñþçöí ìöÿëëèôè: Ìÿììÿäùöñåéí Òÿùìàñèá
Ðåäàêòîðó: Ùÿìèä Àðàñëû
398.204 - dc 21
AZE
Ìîëëà Íÿñðÿääèí ëÿòèôÿëÿðè. Áàêû, “Þíäÿð íÿøðèééàò”, 2004, 304 ñÿù.
Óéüóð åëèíäÿí Ñåðáèéàéàäÿê áþéöê áèð ÿðàçèäÿ ýåíèø øþùðÿò òàïìûø,
äóçëó-ìÿçÿëè ùåêàéÿòëÿðè, òóòàðëû úàâàáëàðû åë ìÿñÿëëÿðèíÿ ÷åâðèëìèø, õàëãûí
ðÿüáÿò âÿ ìÿùÿááÿòèíè ãàçàíìûø Ìîëëà Íÿñðÿääèí õàëã ìöäðèêëèéèíèí
òèìñàëûäûð. Î íÿ úîüðàôè ñÿðùÿä òàíûéûð, íÿ çàìàí ñÿðùÿäè. Î ùÿìèøÿ éàøàðûäûð.
Ìîëëà Íÿñðÿääèí ëÿòèôÿëÿðè äþâðöí ùàãñûçëûãëàðûíà, éàëàí÷û äèí õàäèì-
ëÿðèíèí, äþâëÿò àäàìëàðûíûí, ùàêèìëÿðèí ðöøâÿòõîðëóüóíà, ÿäàëÿòñèçëèéèíÿ ãàðøû
÷åâðèëìèø áèð èòòèùàìíàìÿäèð. Î éåðäÿ êè õàëã þç åòèðàçûíû, íàðàçûëûüûíû,
ãÿçÿáèíè ýöëöøëÿ, êèíàéÿéëÿ, ðèøõÿíäëÿ èôàäÿ åòìÿê èñòÿéèð, î éåðäÿ ìöòëÿã
Ìîëëà Íÿñðÿääèí çàùèð îëóð.
ISBN 9952-416-12-0
© “ÞÍÄßÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”, 2004
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
ÞÍ ÑÞÇ
Àçÿðáàéúàí øèôàùè õàëã ÿäÿáèééàòûíûí ÿí ÷îõ ñåâèëÿí, áóíà ýþðÿ äÿ
ÿí ÷îõ éàéûëìûø çÿíýèí æàíðëàðûíäàí áèðè ëÿòèôÿäèð. Ùÿéàòûí ìöõòÿëèô
ñàùÿëÿðèíè ìöøàùèäÿ âÿ ñûíàãäàí äîüàí íÿòèúÿëÿðèí áÿäèè öìóìèëÿø-
ìÿñèíäÿí èáàðÿò îëàí áó èáðÿòàìèç õàëã èíúèëÿðè àäëàðû áèçÿ ìÿëóì
îëìàéàí ñàéñûç-ùåñàáñûç ñÿíÿòêàðëàð òÿðÿôèíäÿí éàðàäûëûð, àüûçëàðà
äöøöð, èøëÿíèð, úèëàëàíûð, ìöêÿììÿëëÿøèð âÿ ùÿãèãè êîëëåêòèâ éàðàäûúûëûã
ìÿùñóëóíà ÷åâðèëèð.
Ôîëêëîðøöíàñëàð, áèð ãàéäà îëàðàã, ëÿòèôÿëÿðè, öìóìèééÿòëÿ, íàüûëëàðûí
áèð ñàùÿñè ùåñàá åäèð, ùÿòòà íàüûë òÿñíèôàòûíäà ëÿòèôÿéÿ õöñóñè éåð äÿ âå-
ðèðëÿð. Ëàêèí, öìóìèééÿòëÿ, ëÿòèôÿ áÿçè õöñóñèééÿòëÿðèíÿ ýþðÿ íàüûë æàí-
ðûíà éàõûí îëñà äà, þçöíöí ÿí ÿñàñ ÿëàìÿòèíÿ ýþðÿ îíäàí ôÿðãëÿíèð. Íà-
üûë õöñóñè íàüûë÷ûëàð òÿðÿôèíäÿí áèð ÿñÿð êèìè äàíûøûëäûüû ùàëäà, ëÿòèôÿ
êèìèíñÿ áàøûíà ýÿëÿí áèð ÿùâàëàò êèìè, ùÿòòà ÷îõ çàìàí åë è÷èíäÿ øþùðÿò
ãàçàíìûø òàðèõè âÿ éàõóä ìèôèê øÿõñèééÿòëÿðèí àäû èëÿ áàüëû ðåàë ùàäèñÿ-
ëÿð êèìè äàíûøûëûð. Áåëÿ òàðèõè âÿ éàõóä ìèôèê øÿõñèééÿòëÿð, áàøãà øÿêèë-
äÿ äåéèëñÿ áåëÿ, “ëÿòèôÿ ãÿùðÿìàíëàðû” ÷îõ çàìàí ùÿð õàëãûí þçöíÿ
ìÿõñóñ îëóð. Áàøãà ñþçëÿ, áèð õàëãäà ÷îõ øþùðÿò ãàçàíìûø áåëÿ “ëÿòèôÿ
ãÿùðÿìàíëàðû” áàøãà õàëãëàðäà áÿçÿí ùÿòòà ùå÷ òàíûíìûð äà. Áÿçÿí ùÿò-
òà êè÷èê áèð þëêÿíèí àéðû-àéðû ðàéîíëàðûíäà äà áåëÿ ãÿùðÿìàíëàð âÿ áóí-
ëàðûí àäëàðû èëÿ áàüëû éöçëÿðëÿ ÷îõ ìàðàãëû ëÿòèôÿëÿð îëóð. Àçÿðáàéúàíäà,
ìèñàë ö÷öí, òÿê áèð ÕÕ ÿñðäÿ Ñàëéàí ÿòðàôûíûí þçöíÿ ìÿõñóñ Ìèðçÿ Áà-
üûñû, Ýÿíúÿáàñàðûí þçöíÿ ìÿõñóñ ßëè Úàááàðû, Íàõ÷ûâàíûí Ìîëëà Òàí-
ðûâåðäè îüëó Ùöñåéíè âÿ á. îëìóøäóð êè, áóíëàðûí äà ùÿð áèðèíèí àäû èëÿ
áàüëû éöçëÿðëÿ ëÿòèôÿ áó ýöí äÿ õàëã è÷ÿðèñèíäÿ éàøàìàãäàäûð.
Àçÿðáàéúàíäà, áóíëàðäàí áàøãà, áèð äÿ ùå÷ áèð àäëà áàüëû îëìàéàí
ÿíÿíÿâè “áèð íÿôÿð”èí áàøûíà ýÿëìèø ùàäèñÿ êèìè äàíûøûëàí ñàéñûç-
ùåñàáñûç öìóìè ëÿòèôÿëÿð âàðäûð êè, èñòÿð áèðèíúèëÿð, èñòÿðñÿ äÿ èêèíúèëÿð
ÕÕ ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ òîïëàíìûø, ùÿòòà “Äèëýöøà”, “Ìÿúëèñ éàðàøûüû”
âÿ ñ. àäëàðäà êèòàá øÿêëèíäÿ íÿøð åäèëìèø, ãÿçåò âÿ æóðíàë ñÿùèôÿëÿðèíäÿ
÷àï îëóíìóø, èíäè äÿ ùÿâÿñêàðëàð òÿðÿôèíäÿí òîïëàíûëûð. Áó “öìóìè”
âÿ “ìÿùÿëëè” ëÿòèôÿëÿðäÿí áàøãà, áèçäÿ áèð äÿ åë àðàñûíäà ÷îõ øþùðÿò-
ëÿíìèø èêè øÿõñèééÿòèí àäû èëÿ áàüëû ëÿòèôÿëÿð âàðäûð êè, áóíëàðäàí áèðè
áÿçÿí ÿðÿá õÿëèôÿñè Ùàðóí-ÿð-Ðÿøèäèí ãàðäàøû êèìè òàíûíàí, áÿçÿí äÿ
4
Áàüäàä ùàêèìè Ìÿìóíóí ãàðäàøû ùåñàá åäèëÿí Áÿùëóë, èêèíúèñè èñÿ
ìÿøùóð Ìîëëà Íÿñðÿääèíäèð.
Áÿùëóë áèçäÿ Äàíÿíäÿ Áÿùëóë âÿ Äèâàíÿ Áÿùëóë êèìè ìÿøùóðäóð.
Àçÿðáàéúàíäà Áÿùëóëäàí äà ìÿøùóð ëÿòèôÿ ãÿùðÿìàíû áöòöí äöíéàäà
øþùðÿò òàïìûø Ìîëëà Íÿñðÿääèíäèð. Ìîëëà Íÿñðÿääèí ëÿòèôÿëÿðè äÿôÿëÿðëÿ
Àçÿðáàéúàíäà òîïëàíàðàã íÿøð åäèëìèøäèð.
Íÿñðÿääèí ìöõòÿëèô õàëãëàðäà, ìöõòÿëèô òèòóëëàðëà ìÿøùóðäóð. Î ýàù
Õàúÿ Íÿñðÿääèí, ýàù Õîúà Íÿñðÿääèí îëóð, ýàù ñàäÿúÿ Íÿñðÿääèí, ýàù
Õàúÿ âÿ éà Õîúà îëóð. Àçÿðáàéúàíäà î, Ìîëëà Íÿñðÿääèí òèòóëó èëÿ
øþùðÿòëÿíìèøäèð. Ëàêèí íÿ Õîúà, íÿ Õàúÿ, íÿ äÿ Ìîëëà àäëàíäûðûëìàñû
îíóí äèí õàäèìè îëìàñûíäàí èðÿëè ýÿëìÿìèøäèð.
Ìîëëà Íÿñðÿääèíèí òàðèõè øÿõñèééÿò îëóá-îëìàìàñû, òàðèõè øÿõñèé-
éÿòäèðñÿ, íÿ çàìàí éàøàäûüû, ùàíñû õàëãà ìÿíñóá îëäóüó, áåëÿëèêëÿ äÿ
áó ëÿòèôÿëÿðèí èëê äÿôÿ ùàðàäà, ùàíñû õàëã è÷ÿðèñèíäÿ éàðàíìûø îëìàñû
ìÿñÿëÿñè ùàããûíäà èíäèéÿ ãÿäÿð àç åùòèìàëëàð èðÿëè ñöðöëìÿìèøäèð.
Öìóìèééÿòëÿ, Ìîëëà Íÿñðÿääèíèí òàðèõè ïðîòîòèïèíèí ÕÛÛÛ ÿñðëÿ
áàüëû îëäóüóíó ýþñòÿðÿí áèð ñûðà ÿëàìÿòëÿð, äÿëèëëÿð âàðäûð êè, áóíëàðû
âàõòû èëÿ Â.À.Ãîðäëåâñêè ñàäàëàìûø âÿ þç ìöëàùèçÿëÿðèíÿ, òÿõìèíÿí,
áåëÿ áèð éåêóí âóðìóøäóð: ëÿòèôÿëÿðäÿ ðàñò ýÿëèíÿí øÿõñè àäëàð
ùàããûíäàêû ìöëàùèçÿëÿð î ãÿäÿð ìþòÿáÿð îëìàñà äà, ñÿíÿäëè ìÿëóìàò-
ëàð Õîúà Íÿñðÿääèíè ÕÛÛÛ ÿñðëÿ áàüëàìàüà èìêàí âåðèð.
Àçÿðáàéúàíäà áó ìÿñÿëÿ èëÿ ìàðàãëàíàí òÿäãèãàò÷ûëàð äà ÕÛÛÛ ÿñðè
ÿñàñ ãÿáóë åòìèø âÿ Ìîëëàíûí ïðîòîòèïèíè äàùà äà äÿãèãëÿøäèðìÿê ñà-
ùÿñèíäÿ áÿçè ìàðàãëû àðàøäûðìàëàð àïàðìûøëàð êè, áó áàðÿäÿ ãûñàúà ìÿ-
ëóìàò âåðìÿê ïèñ îëìàç.
Áó àðàøäûðìàëàð áåëÿ áèð åùòèìàëûí ìåéäàíà ýÿëìÿñèíÿ ñÿáÿá
îëìóøäóð êè, ýóéà Ìîëëà Íÿñðÿääèí, éàõóä Õîúà Íÿñðÿääèíèí ïðîòîòèïè
ÕÛÛÛ ÿñðèí ýþðêÿìëè Àçÿðáàéúàí àëèìè Õàúÿ Íÿñèðÿääèí Òóñèäèð. Áó
åùòèìàëû éàðàäàí äÿëèëëÿð, ùÿëÿëèê ëàçûìè ãÿäÿð ÿñàñëàíäûðûëìûø îëìàñà
äà, àøàüûäàêûëàðäûð:
à) Ì.À.Ñóëòàíîâóí âåðäèéè ìÿëóìàòà ýþðÿ, áèð ñûðà ãÿäèì ÿëéàçìà
âÿ äàø ÷àïû, ëÿòèôÿ âÿ ìÿçùÿêÿ êèòàáëàðûíäà Ìîëëà Íÿñðÿääèí àäûíà
Íÿñèðÿääèí, ùÿòòà “Ëÿòèàô âÿ çÿðàèô”èí 12-úè ñÿùèôÿñèíäÿ äîüðóäàí-
äîüðóéà Íÿñèðÿääèí Òóñè øÿêëèíäÿ òÿñàäöô åäèëèð.
á) Ì.À.Ñóëòàíîâà ýþðÿ, Íÿñèðÿääèí Òóñèíèí äàøûäûüû Õàúÿ òèòóëó
Õàúÿ, Õîúà Íÿñðÿääèíëÿðäÿ éàøàäûüû êèìè, Àçÿðáàéúàíäà îíóí äàøû-
äûüû Ìîëëà òèòóëó äà éåíÿ Òóñèíèí äàøûìûø îëäóüó “Ìþâëàíà”íûí òÿùðè-
ôÿ óüðàìûø ôîðìàñûäûð.
5
ú) Òóñèíèí “ßõëàãè-Íàñèðè” ÿñÿðèíäÿ áèð ñûðà ëÿòèôÿëÿð âàðäûð êè,
áóíëàð îíóí áèð ëÿòèôÿ ìöÿëëèôè, éàõóä ëÿòèôÿ ãÿùðÿìàíû êèìè øþùðÿòëÿí-
ìÿñèíÿ ñÿáÿá îëà áèëÿðäè âÿ ñ.
Äîüðóäàí äà, Òóñèíèí áöòöí Øÿðã àëÿìèíäÿ òàíûíìûø áèð àëèì îë-
ìàñû, åëÿúÿ äÿ Â.À.Ãîðäëåâñêèéÿ Ìîëëà Íÿñðÿääèíè ÕÛÛÛ ÿñðëÿ áàüëà-
ìàüà ÿñàñ âåðÿí äÿëèëëÿðèí Òóñèíèí éàøàìûø îëäóüó èëëÿðÿ òàì óéüóí
ýÿëìÿñè áó åùòèìàëû äàùà äà ãöââÿòëÿíäèðèð.
Ìÿëóì îëäóüó êèìè, îõóúóëàðà òÿãäèì åòäèéèìèç áó êèòàáäà äà àñ-
òðîíîìèéà, àñòðîëîýèéà, óëäóçëó ñÿìà, êîìïàñ, êàèíàòûí ãóðóëóøó âÿ ñ.
èëÿ ÿëàãÿäàð ÷îõëó ëÿòèôÿ âàðäûð. Ìàðàãëûäûð êè, áåëÿ ëÿòèôÿëÿðäÿ àñòðî-
ëîýèéà õöñóñèëÿ ìÿñõÿðÿéÿ ãîéóëóð. Èñòÿð-èñòÿìÿç àäàìà åëÿ ýÿëèð êè,
áó ëÿòèôÿëÿðè éàðàäàí àäàì, éàõóä àäàìëàð àñòðîíîìèéà èëÿ ìöÿééÿí
äÿðÿúÿäÿ ÿëàãÿäàð îëìóøëàð. Áóíëàðû éàðàòìàãäà ìÿãñÿä èñÿ ôûðûëäàã-
÷û ìöíÿúúèìëÿðè âÿ îíëàðà èíàíàí ùþêìäàðëàðû ñàòèðà àòÿøèíÿ òóòìàã-
äàí èáàðÿò îëìóøäóð.
Áóíäàí áàøãà, áÿçè ëÿòèôÿëÿð äîüðóäàí-äîüðóéà Òóñèíèí ùÿéàòûíäà
áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðëÿ ñÿñëÿøèð. Ìÿëóìäóð êè, Ìîëëàíûí íöìàéÿíäÿ
ñèôÿòè èëÿ ñàðàéà ýþíäÿðèëìÿñèíäÿí áÿùñ åäÿí áèð ñûðà ëÿòèôÿëÿð âàðäûð.
Áó ëÿòèôÿëÿðäÿí áèðèíÿ ýþðÿ, Ìîëëà åëÿ áó ýþðöøäÿ ùþêìäàðûí õîøóíà
ýÿëìÿìèøäèð.
Íÿùàéÿò, Ìîëëàíûí áåëÿ áèð ëÿòèôÿñè äÿ âàðäûð: Ìîëëà þçöíÿ ìþùöð
ãàéûðòäûðìàã èñòÿéèð. Ìþùöð ãàéûðàí óñòà ùÿð ùÿðô ö÷öí ìöÿééÿí ìèã-
äàð ïóë òÿëÿá åäèð. Ìîëëà õÿðúè àç îëìàã ö÷öí àäûíû åëÿ äåéèð êè, ÿðÿá
ÿëèôáàñû èëÿ éàçûëäûãäà èêè ùÿðôäÿí – “õ” âÿ “ñ”-äÿí èáàðÿòäèð. Óñòà
éàçûð. “Õ”-íèí íþãòÿñèíè ãîéìàã èñòÿäèêäÿ Ìîëëà õàùèø åäèð êè, îíó áèð
àç ñîíà äîüðó, éÿíè “ñ” ùÿðôèíèí ÷àíàüûíûí öñòöíÿ ãîéñóí. Áó øÿêèëäÿ
éàçûëìûø àä “Ùÿñÿí” îõóíóð.Áóðàäàí àíëàøûëûð êè, Ìîëëà Íÿñðÿääèíèí
þçö ö÷öí ãàéûðòäûðäûüû ìþùöðäÿ “Ùÿñÿí” àäû âàð èìèø. Ìÿëóì îëäóüó
êèìè, Íÿñèðÿääèí Òóñèíèí äÿ ÿñèë àäû Ìÿùÿììÿä èáí Ìÿùÿììÿä
èáíÙÿñÿíäèð.
Ìîëëà Íÿñðÿääèí ëÿòèôÿëÿðèíäÿ ñöðöíäöðìÿ÷è ìÿùêÿìÿ ñèñòåìè,
éàëàí÷û äèí õàäèìëÿðè êÿñêèí øÿêèëäÿ ñàòèðà àòÿøèíÿ òóòóëóð, ìÿñõÿðÿéÿ
ãîéóëóð.
Ìîëëàíûí ãàçûëàðà âÿ îíëàðûí “ÿäàëÿò” ìÿùêÿìÿëÿðèíÿ ìöíàñèáÿòè
ëÿòèôÿëÿðäÿ õöñóñèëÿ ìàðàãëû âåðèëìèøäèð. Áÿçÿí ãàçû Ìîëëàíû ÿëÿ ñàë-
ìàã, òÿùãèð åòìÿê ìÿãñÿäè èëÿ îíó ãÿñäÿí ìÿùêÿìÿéÿ ÷àüûðûð. Áåëÿ
ùàëëàðäà Ìîëëà ÷îõ ìÿùàðÿòëÿ èøèí è÷èíäÿí ÷ûõàðàã ãàçûíûí þçöíö
ýöëöíú âÿçèééÿòÿ ãîéóð. Áÿçÿí ãàçû äîüðóäàí-äîüðóéà ùÿëë åäÿ áèë-
ìÿäèéè ÷ÿòèí ìÿñÿëÿëÿðè îíà òàïøûðûð. Áåëÿ ùàëëàðäà Ìîëëà úèääèëÿøèð,
6
“Ùå÷ íÿéèíè ýþòöð ýåò”, “Ìîëëàíûí ùþêìö”, “Ìîëëàíûí áþëýöñö” ëÿòè-
ôÿëÿðèíäÿ îëäóüó êèìè, ìÿñÿëÿíè áþéöê áèð úÿñàðÿòëÿ, þçö äÿ ìöòëÿã
éîõñóëóí õåéðèíÿ ùÿëë åäèð.
Éöçëÿðëÿ ðÿíýàðÿíý ëÿòèôÿëÿðäÿ èêèöçëöëöê, éàëòàãëûã, éàëàí÷ûëûã,
õÿñèñëèê, àúýþçëöê, íàäàíëûã, àâàìëûã, úàùèëëèê, ìþâùóìàò, õóðàôàò âÿ ñ.
ñàòèðà àòÿøèíÿ òóòóëóð.
Ìîëëà ùÿòòà òÿëèì-òÿðáèéÿ ìÿñÿëÿëÿðèíÿ äÿ òîõóíóð. Áèð òÿðÿôäÿí,
óøàüà ãàáàãúàäàí øèëëÿ âóðóá, ñîíðà äà ñóéà ýþíäÿðìÿê øÿêëèíäÿ òÿð-
áèéÿ åòìÿê öñóëëàðûíû ìÿñõÿðÿéÿ ãîéóðñà, äèýÿð òÿðÿôäÿí, “Õÿìðÿ
ìÿñÿëÿñè”íäÿ î, úèääèëÿøèð, “Ìÿñÿëÿ õÿìðÿíèí éîüóðóëìàñûíäà äåéèë,
àéàãëàíìàñûíäàäûð” – äåéèð.
Ìîëëà Íÿñðÿääèí Àçÿðáàéúàíäà ÿí ÷îõ ñåâèëÿí ëÿòèôÿ ãÿùðÿ-
ìàíûäûð. Õàëã è÷ÿðèñèíäÿ ýÿçÿí ÿí ýþçÿë ëÿòèôÿëÿð, ÿí ìÿçÿëè, äóçëó
ìÿçùÿêÿëÿð, ÿí êÿñêèí, òóòàðëû úàâàáëàð ùÿìèøÿ îíóí àäû èëÿ áàüëûäûð.
Áóíëàðäàí áàøãà, õàëã è÷ÿðèñèíäÿ ìàðàãëû áèð ÿíÿíÿ äÿ âàðäûð. Ìîëëàíûí
àäûíû ÷ÿêÿí àäàì ìöòëÿã éåääè ëÿòèôÿ äåìÿëèäèð. Ãóëàã àñàíëàðûí äà
ùÿð áèðè þç íþâáÿñèíäÿ éåääè ëÿòèôÿ äàíûøìàëûäûð. Óçóí çàìàíëàðäàí
áÿðè äàâàì åäÿðÿê ýÿëÿí áó àäÿò áó ýöí äÿ éàøàìàãäà âÿ Ìîëëà
Íÿñðÿääèíèí àäû èëÿ áàüëû îëàí ëÿòèôÿëÿðè äàùà äà çÿíýèíëÿøäèðìÿêäÿäèð.
Ìÿììÿäùöñåéí Òÿùìàñèá
7

ÃÃÓÓÉÉÐÐÓÓÜÜÓÓ ÄÄÀÀ ÉÉÀÀÍÍÛÛÍÍÄÄÀÀ
Èëëÿðèí áèðèíäÿ Ìîëëà Íÿñðÿääèíèí áîñòàíû ùàìûäàí ãàáàã âÿ ÷îõ
éàõøû ìÿùñóë âåðèð. Ìîëëà ôèêèðëÿøèð êè, áèð åøøÿê éöêö õèéàð ýþòöðöá
Òåéìóð Ëÿíýÿ àïàðñûí, áÿëêÿ èøäè, ðÿùìÿ ýÿëäè, áèð éàõøû ùÿäèééÿ
âåðäè.
Ñÿùÿð òåçäÿí äóðóá õèéàðû äÿðèð, åøøÿéÿ éöêëÿéèá, øÿùÿðÿ òÿðÿô éîëà
äöøöð. Áó òÿðÿôäÿí äÿ Òåéìóð Ëÿíý òÿêáàøûíà, àòëà ùàðàéà èñÿ ýåäèð-
ìèø. Éîëäà áóíëàð ðàñòëàøûðëàð.
Òåéìóð Ìîëëàäàí ñîðóøóð:
– À êèøè, áó íÿäèð áåëÿ? Ùàðàéà àïàðûðñàí?
Ìîëëà äåéèð:
– Òÿçÿ õèéàðäû. Òåéìóð Ëÿíýÿ íöáàð àïàðûðàì.
Òåéìóð Ìîëëà Íÿñðÿääèíè ùÿëÿ òàíûìûðìûø. Ýþðöð êè, áó êèøè äÿ
îíóí Òåéìóð îëäóüóíó áèëìèð. Äåéèð:
– À êèøè, ñÿí Òåéìóðëà äîñò äåéèëñÿí, òàíûø äåéèëñÿí, òàé äåéèëñèç,
òóø äåéèëñèç. Ñÿíÿ íÿ äöøöá êè, îíóí áåëÿ ãåéäèíÿ ãàëûðñàí?
Ìîëëà ýöëöá äåéèð:
– Ìÿí åëÿ áèëèðäèì êè, äöíéàäà àüûëñûç áèðúÿ ìÿíÿì, àììà èíäè
ýþðöðÿì êè, ñÿí ìÿíäÿí äÿ àüûëñûç èìèøñÿí?
Ñþç Òåéìóðà òîõóíóð, àíúàã þçöíö òàíûòìàìàã ö÷öí öçÿ âóðìà-
éûá ñîðóøóð:
– Éàõøû ñÿí ìÿíèì àüûëñûç îëäóüóìó íÿäÿí áèëäèí?
Ìîëëà äåéèð:
– Îíäàí áèëäèì êè, áó éàøà ÷àòìûñàí, ùÿëÿ äÿ ìÿíè òàíûìûðñàí. Áèë-
ìèðñÿí êè, ìÿí Ìîëëà Íÿñðÿääèíÿì. Ìîëëà Íÿñðÿääèí äÿ êè, Òåéìóð
Ëÿíý êèìèëÿðèí ãåéäèíÿ ãàëìàç.
Òåéìóð äåéèð:
– Éàõøû, èíäè êè, ñÿí Ìîëëà Íÿñðÿääèíñÿí, þçöí äÿ Òåéìóðóí ãåé-
äèíÿ ãàëàí äåéèëñÿí, áÿñ áó íöáàðû íèéÿ àïàðûðñàí?
Ìîëëà äåéèð:
– Àïàðûðàì êè, áèðòÿùÿð áîø äàìàðûíû òóòóá áèð àç ùÿäèééÿäÿí-çàä-
äàí àëàì, êöëôÿòèìè äîëàíäûðàì.
Òåéìóð äåéèð:
9
– Éàõøû, ñÿí íÿäÿí áèëèðñÿí êè, Òåéìóð ñÿíÿ ùÿäèééÿ âåðÿúÿê?
Ìîëëà äåéèð:
– ßââÿëÿí, åøèòäèéèìÿ ýþðÿ î ÷îõ äà äÿðèí àüûëëû àäàì äåéèë. Áàëàúà
êè, ãîëòóüóíóí àëòûíà âåðäèí, ñîíðà ëàï íîõòàëàéûá ìèíÿñÿí äÿ áàøà
äöøìÿç. Ñîíðà äà êè, âåðìÿç äåéÿíäÿ äÿäÿñèíèí ìàëûíû âåðìèð êè?
Úàìààòûí ìàëûäûð äà...
Òåéìóð éàìàí ãÿçÿáëÿíèð. Àììà ùÿëÿ áèð ñþç äåìèð. Ñîðóøóð êè:
– Éàõøû, èíäè áó áèð éöê õèéàð ö÷öí ñÿí Òåéìóðäàí íÿ ùÿäèééÿ
ýþçëÿéèðñÿí?
Ìîëëà äåéèð:
– Íÿ áèëèì? Áàõòûì éàð îëñà, áèð ÿëëèäÿí-éöçäÿí ãóëàüûíû êÿñìÿê
ôèêðèíäÿéÿì.
Òåéìóð äåéèð:
– Éîõ àøíà, èøòàùàí ÷îõ áþéöêäöð. Èíàíìûðàì áó ãÿäÿð âåðÿ.
Ìîëëà äåéèð:
– Úàíû úÿùÿííÿì, âåðìÿñèí. Áèð îòóçäàí-ãûðõäàí àëàðàì êè...
Òåéìóð äåéèð:
– Éîõ, î äà ÷îõ îëäó.
Ìîëëà äåéèð:
– Éàõøû, îëñóí èéèðìè-èéèðìè áåø. Äîíóçäàí áèð òöê äÿ ÷ÿêñÿí ãÿ-
íèìÿòäèð.
Òåéìóð ùèðñëÿíèá äåéèð:
– ßýÿð ùå÷ íÿ âåðìÿñÿ?
Ìîëëà äåéèð:
– Åøøÿéèìèí ãóéðóüóíó êÿñèá ãîéàðàì þëöá-þëöñöíöí ýîðóíà.
Òåéìóð ùå÷ áèð ñþç äåìÿéèá, àòûíû ñöðöá ýåäèð. Ìîëëà äà éîëóíà
äàâàì åëÿéèð.
Òåéìóð áèð êÿñÿ éîë èëÿ òåç øÿùÿðÿ ãàéûäûð. Áèð àçäàí ñîíðà Ìîëëà
äà ýÿëèá ÷ûõûð. Òåéìóð öçöíÿ áèð íèãàá ñàëûá Ìîëëàíû éàíûíà ÷àüûðòäûðûð.
Õèéàðëàðà áàõûð, ñîíðà ñîðóøóð:
– Éàõøû, èíäè áó íöáàð ö÷öí ìÿíäÿí íÿ èñòÿéèðñÿí?
Ìîëëà äåéèð:
– Íÿ èñòÿéÿúÿéÿì, ãèáëåéè-àëÿì ñàü îëñóí! Ùå÷ íÿ. Åëÿ áèð ÿëëè-
äÿí-éöçäÿí âåðñÿíèç, êöëôÿòèìè äîëàíäûðàðàì.
Òåéìóð äåéèð:
– Éîõ, áó ÷îõ áþéöê îëäó.
Ìîëëà äåéèð:
10