Table Of Content

Khulq Muhammadi Qazi Fath Rasool Hayaat Moqaddis Azizullah Brohi (1) PaaNa SaGhoran Jay Khulqan Jo Bayaan: Qazi Fatehar Rasool Nizamani :نايب وج نقلخ يج نروڳس ڻاپ يڻاماظن لوسرلا حتف يضاق (2) Hayyaate Moqaddis Sarwarey Kaainaat: Azizullah Aziz Brohi :تانئاک رِ ورس سدقم تِ ايح يهورب زيزع اللهزيزع (1) وج نقل خ يج ﷺ نروڳس ڻاپ نايب يڻاماظن لوسرلا حتف يضاق ائه ادنرهگ اعد ﷺ اروڳس ڻاپ هت يهآ تياور ناک هضر دوعسم نب اللهدبع .1 يراچوم تقلخ يجنهنم وت نئيج الله اي(“.يقل خ نسحف يقل خ تنسحا امک مهللا” ).رڪ اراچوم هب )قلاخا( قل خ اجنهنم هت يهآ يهاٺ تباب نقل خ يج ﷺ نروڳس ڻاپ ناک هضر هشئاع يبيب هت ويچ ماشه نب دعس .2 يروڳس يبيب يت نهنت .ءِ اڌٻ هجڪ تباب نقلخ ﷺ ندنس يک نوم هت ميڇپ يکنوم ءِ وپ .مٿا ويهڙپ وئاه ويچ نوم ؟اڇ يهآ ويهڙپ هن نآرق وت هت ويچ يکنوم .وه نآرق قل خ ندنس هت نوئايچ يبيب نا هت وٿ يرڪ تياور ناک ةورع ء يپ يجنهنپ هضر ةورع نب ماشه .3 وڙهڪ راڪ مڪ ۾ رهگ يجنهنپ ﷺ اروڳس ڻاپ هت ويڇپ ناک يضر هشئاع ،ائه ادنڪ وپوٽ ولڳ وجنهنپ اروڳس ڻاپ هت ويچ هضر هبحاص يبيب ؟ائه ادنڪ ۾ رهگ هب ڻاپ نئيت اٿ نڪ مڪ ۾ رهگ يجنهنپ وهڻام نئيج .ائه ادنهڏ يک نيرڪٻ .ائه ادنڻاڄ هن بيع يک ڻرڪ مڪ يج رهگ ينعي ائه ادنڪ مڪ 2 هت ويو ويڇپ ناک هضر هشئاع يبيب هت يهآ تياور ناک لاجرلا يبا نب ثراح .4 مرن ڻاپ هت ويچ يبيب .ائه حرط يڙهڪ هت ائه ادنوه ۾ رهگ ﷺ اروڳس ڻاپ ڻڪرم ندنس ڻلک ۽ ائه فيرش ۽ اراو تزع يڻهگ ناک نهڻام ينڀس ۽ ائه عبط -وه ۾ تروص يراو نروڳس ڻاپ هت يرڪ وٿ تياور ناک هضر هشئاع يبيب هضر ريبز نب هورع .5 ،نوئاترو ماقتنا ناک نهنڪ هن ۽ يئڪ تنعل يک ناملسم نهنڪ هن نج ﷺ نوئايرام يک نهنڪ ناس نٿه هن .يهآ هلاڳ يٻ ناس ڻڃڀ يک نتمرح يج الله رگم ءِ اوسناک مڪ يراو هانگ ۽ يهآ هلاڳ ادج اس مڪ وراو داهج الله ليبس يف رگم .نوئاياٽوم هن يک لئاس نهنڪ يت نهنڪ نام ناسا ﷺ اروڳس ڻاپ هت يهآ تياور ناک هضر سنا ترضح .6 نئيج(.يجه ناس يٽم يناشيپ لش “ہنيبج برت ہلام”هت ائه ادنوچ هت ائه ابڙواڪ ).يجه ڙوڌ ۾ نهنم يهآ وبئچ ۾ يڌنس نويه نوتلصخ نويڙها ۾ ﷺ نروڳس ڻاپ هت ويچ ةيبع نب اللهدبع نب هزمح .7 يراڪ اي يجه وهڙاڳ نام سنج يج نهڻام هت يه وڙڪه ،نهآ هن ۾ نرباج يج ائه ادنڪ لوبق توعد يج نهنا ڻاپ هت ائه ادنيڏ توعد نيک يها ،يجه وراو گنر يٺپ يج هڏگ ۽ ائه ادنهجو ۾ تاو يڻک اها ءِ وپ هت ائه ادنسڏ ليلڇا هڪراکاڪ ۽ .ائه ادنهڙچ يت نهنت وه ودنوه هن ڙپٽ وڪ يت نهنج يڙاهگا 3 ،ائه ادنهيو يت ٽپ اروڳس ڻاپ هت ويچ نهنج وڌٻ ناک يرصب نسح هضر نايفس 8 ادنڻک هب هليٻ ،ائه ادنڪ يراوس يت هڏگ ،ائه ادنيئاپ اڙپڪ اهلٿ ،ائه ادنيئاک يت ٽپ .ائه ادنيٽچ يک نيرڱآ نيراو ڙوٻ ۽ ائه يتنس نع بغري نم” هت ويامرف ﷺ نروڳس ڻاپ هت ويچ هضر يرصب نسح 9 هن نام نوم وها ءِ وپ ودنيڙوم نهنم ناک تنس يجنهنم وڪيج ينعي “ينم سيلف .يهآ اروپ يکل قلخ ندنس وج نهآ رهاٻ ناک ڻکل هنسح قلاخا ندنس هت يجه مولعم يهآ ترورض يج نيش نجنپ ننه ۾ هنسح قلاخا هت يهآ هلاڳ ء يه هتبلا .يرڪ ڻجه هن ء اڏو ٺه ،ڻرڪ تڙون ينعي عضاوت - 2 لمحت ۽ يرابدرب ينعي ملح -1 يجه يلام ،يهآ ماع اخس ،اخس 5 ڻجه رداهب ينعي تعاجش 4 مرش ينعي ايح 3 يلد هاوخ يها .يهآ لاحم وس ،نجه ڏگ ۾ وهڻام نهنڪ ڌنه يئ ڪه نوفصو يئجنپ يها هن دوجوم ۾ رشب هب نهنڪ يئٻ ءِ اوس ناک ﷺ نروڳس ڻاپ نوفصو يئ جنپ .نهآ هن ٽيپ يرڪ وڍ هب نهڏڪ ﷺ نروڳس ڻاپ هت يٿ يوچ هضر هشئاع يبيب .نوئايرهگ يئ ماعط ناک نيتاڀ يج رهگ هن ۽ نوئايرڀ ويچ يکنوم بر يجنهنم هت نوئايامرف ڻاپ هت يهآ تياور ناک هضر يرصب نسح ءٌ آ راهڻلاپ اجنهنم يا هت ويچ نوم .نايڏ يرڪ نوس يداو يج يڪم يکوت هت 4 نهناڏ وت هت ميڳل کب يج ءِ وپ ،ناجه ويکب نهنيڏ يئٻ ۽ نايرڪ وڍ نهنيڏ يڙڪه .نايرڪ داي يکوت ۽ نايرڪ يرازين ۽ يزجاع نوئاڌاک هن يرڪ وڍ نام ماعط اتيڳلا نهنيڏ يٽ ﷺ دمحم هت وٿ يوچ هريره وبا .نوئايڪ تلحر نام ايند ڻاپ وج نات ناس نيرڱآ نٽ يک ﷺ نروڳس ڻاپ نوم هت وٿ يوچ هضر ةرجع نب بعڪ .ائه ادنهگا ٿه ءِ وپ ائه ادنيٽچ يک نيرڱآ نٽ يتڳا ناک ڻهگا ٿه ۽ وٺڏ يدنيئاک ،وهس ،وٺوا ،ورڪاٻ ،وبند :يهآ وڌاک تشوگ وج نناويح ننه ﷺ نروڳس ڻاپ .نويڇم نوج نمسق ينڀس وج ڊنمس ،رولت ،وئاڳ ، هڏگ يلگنهج وڙپڪ ديفس يک يٰ لاعت الله هت ويامرف ﷺ نروڳس ڻاپ هت وٿ يوچ هضر هبلاق وبا نڙپڪ ديفس هب نفڪ يک نلئم ۽ وهڙپ زامن ۾ نڙپڪ ديفس ءِ وپ .يهآ دنسپ وڻهگ .وياڪڍ وج اڙپڪ يٽ ۾ سابل يج ﷺ نروڳس ڻاپ هت يهآ تياور ناک يردخ ديعس وبا يتاپ يٽوس صيمق ڻاپ هت يهآ ۾ نتياور نڪ ،راتسد 3 ڏوگ 2 صيمق 1 ائه ادنوه ڀڻس يک راتسد نئيج ،ائه ادنيئاپ يپوٽ ناٺيه راتسد ،يئه يڍنن ندنس راتسد ،نٿا يتاپ هب يپوٽ يڳر نهڏڪ ۽ نٿا يڌٻ راتسد هب ءِ اوسناک يپوٽ نهڏڪ ،يڳل هن .ائه ادنيڏڇ ورت وج راتسد ۾ چو يج نهلڪ .نٿا ناک نيرم ۽ يئه يدنوه نيئات يڪب ڌا ڏوگ ۽ وه دنسپ ڻارهپ نام نڙپڪ ينڀس نياراڪ يها ۽ نويه نويدنوه نويرڪيو نوهناٻ نوج ڻارهپ .ائه ادنڪ عنم ٺيه .يهآ فلاتخا ۾ ڻئاپ يج نا نوئائه يئڪ ديرخ ڻاپ ڻٿس .نويه نويدنوه نيئات 5 يجک ۾ نهنج وه وج لک ورتسب وراو ڻهمس ندنس هت يٿ يوچ هضر هشئاع يبيب وج لک وڻاهو وج ڪرابم يٿم ندنس حرط يڙها .وه ليرڀ ردنا ناس ڙاٻاڪ يج .وه ليرڀ ناس ڙاٻاڪ يج يجک ۽ نروڳس ڻاپ هت ضرغ .يهآ لوقنم هب ناک رقاب ماما ۽ هضر هصفح يبيب تياور يڙها نئيج ،ائه ادنڪ دنسپ وڻهگ يک يگداس هب ڻاپ ۽ يئه ناس يگداس يگدنز يج ﷺ ناميا ڻهر ناس يگداس هت ائه ادنيئامرف ۽ يجه يراج شور يج يگداس ۾ تما ندنس .يهآ ناٽو http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/mehran/Book55/Book _page19.html 6 (2) Hayyaate Moqaddis Sarwarey Kaainaat: Azizullah Aziz Brohi 20 وحفص تاَنِئاڪَ رِ وَ رسَ سدَ قم تِ ايحَ يهورب زيزع الله زيزع لولاا عيبر هام تداعس اب تدلاو يج نج ﷺ روضح .)بهاوملا يلع يناقرز(يٿ نهنيڏ رموس خيرات 12 يج ۾ مشاه ونب بعش هلحم همظعم هڪم ،وه تقو وج حبص يج “يبنلادلوم”هلڪ ڄا وڪيج نوئايامرف روهظ ڌنه نا يج ليف باحصا تقو ء يهنا .يهآ روهشم ناس يلان يوسيع ابلاغ .ائه اڪچ يرذگ نهنيڏ 55-50 يک يعقاو يتفه ۾ ادتبا .يئه خيرات يج ع571 ليرپا 20 بجوم لاس نا ،ويرائيپ ريک يک ﷺ ميرڪ يبن هنمآ هديس دوخ نيئات نج ﷺ روضح ڳا نهنيڏ هجڪ يک نهنج هيبوث دعب ريک ،وه ويڪ دازآ بهل وبا ۾ ء يشوخ يج دلوت يج 7 نب دعس يليبق ساپسآ يج فئاط ۾ نهنيڏ نهنا .ويرائيپ هجڪ يج يليبق نا .ائه ادنهر وهڻام اج نزاوه نب رڪب نيشرق يچا ۾ دنم صاخ ڪه هت وه لومعم وج نتروع يرائيپ ڃٿ نيئات نلاس نٻ يئين يک نراٻ ڪائيپ ريک يج مارڪا ماعنا قيفوت بسح ناک نيدلاو ندنس يڻآ سپاو ءِ وپ يج نهنا راٻ اجنهنپ هب برع .نويه نويدنڪ لصاح اضف راوگشوخ يج ء يڙارهٻ وه نئيج ،ائه ادنڪ يلاوح .نيٿ اناوت ۽ تسردنت يجلپ ۾ رگ هولج ۾ تاملظ ملاع نج مانلااديس ترضح لاس نهنج همظعم هڪم نوتروع هڏ نوج يليبق ء يهنا لاس نهنت ايٿ هب ثراح نب اللهدبع بيوذوبا تنب هميلح يب يب ۾ نج نويآ .يئه لماش نا سيآ يڪم نام نهڏج هت يهآ نايب وج هبحاص يب يب نام نيتاڇ يجنهنم ببس ء يتسدگنت ۽ يرادان تخس تقو ڪايپ ريک وجنهنم يرڪ نا وه ويو يٿ ڪشخ افص ريک هب ۾ ء يچاڏ يجناسا .وه ودنڪ نوهناد ناک کب وچٻ .نايرائيپ يک راٻ وج وه هن ريک وڏيا ببس رڪڏ اک نوم نتروع نيٻ ،وه ڻاس هب سڙم ناس نوم ۾ رفس نا طقف ،اترو يرڪ ٿه راٻ اج نڻارهگ لاحشوخ ۾ ڳا 8 ببس ء يميتي نيک .ائه ايهر يقاب يئ نج ﷺ روضح وڪ ويٻ هت ميچ يک سڙم يجنهنپ .وه وينک هن نتروع نيٻ يک ميتي نه ،نارهگ يٿن ڻيٿ سپاو نيٿه يلاخ ،يهآ هن راٻ يک ناسا ميرڪ دنوادخ ناس تڪرب يج نا ناتم ،سدنين يج نلايخ مدنس سڙم يجنهنم ،يرڪ بيصن يلاحشوخ )ماشه نبا تريس(يئڪ ديئات يک دنزرف يجنهنت هت ميڪ ضرع يڃو ٽو هنمآ يب يب ديس تقو نا .يئڪ وئاه ناس ء يشوخ ڻاپ ،سدنيو يٺو نهنم .مياڳاج هن نيک تقفش ءِ ارزا .ائه لتس نج رشبلا ندنس ناس لايخ يج ڻڻک ۽ سيٿ هتفيرف ناس ڻسڏ ڪرابم .ايڪشم يلوک نويکا يت ميکر سم ٿه يت ڪرابم ينيس .منڏ يمچ يت ڪرابم يناشيپ نيک .ستهپ ٽو سڙم يجنهنپ يڻک يک نيملاعلل ةمحر ضرغلا ٰ ءِ اقآ نهڏج .ويپ يٿ ناورپ هب وه ناس ڻسڏ يک ادخ بِ وبحم هت ميکر ۾ ء يلوهج ناس لايخ يج ڻرايپ ريک يک رادمان ڃٿ سدنس ۽ ڻاپ .يئآ يجرڀ ناس ريک يتاڇ يجنهنم راڪرس هب ء يچاڏ يج ناسا .ويڪ ء ڍ يهنٻ ء اڀ ڪيرش سڙم لاز وج ودنآ ريک ورتيا ناس تڪرب يج ملاع ود لايخ يج ء يسپاو يت ڻيٿ حبص .ويڪ ء ڍ بوخ يپ يهنٻ 9 يٿ زيت ردق يرتيا اها هت نيسايله يهڙچ يت يچاڏ ناس .ايهگس يئپ هن هب يچهپ ايٻ اراو يلفاق وج يله طقف نج ﷺ ميرڪ ڻاپ هت نويٿ نئامرف هميلح يب يب نهنم ناس ڻڻآ يساپ يئٻ ،ائه ادنئيپ ريک وج فرط يڙڪه ڪيرش ڃٿ يجنهنم وساپ ويٻ هت وه بلطم .ائه ادنيئاريڦ ۾ ترطف ندنس فاصنا لدع هت ويٿ تباث .يهآ وج ء اڀ )فنلاا ضورلا( .ويه يئ ناک مڄ يئاڄ .نوئايڪ هن دنور دنار يئاجا هب نهڏڪ ناس نراٻ نيٻ ڻاپ ثراح نب اللهدبع ولان وج ء اڀ )ڪيرش ڃٿ(يعاضر ندنس تنب ہمادج ۽ ثراح تنب ةسينا نورنيڀ يعاضر .وه ٽو ڻاپ ۾ نينح هوزغ يڪيج ،اميش فورعم ثراح نطو يرڪ دازآ تزعاب نيک ،نويه نويآ يٿ راتفرگ .نوئايڪ سپاو ہميلح يب يب يرايپ ريک لاس هٻ اروپ يک ملاع ود راڪرس يه هت سيه وزرآ نڪيل ،ودنآ ہمظعم ہڪم سپاو يب يب .يهر سٽو تقو هجڪ هب اڃا ودازهش تڪرباب يرو يرڪ يضار ءِ وپناک نئاجتلا نيڙها يک هنمآ هجڪ .نيئادنآ رهگ يجنهنپ سپاو يک ﷺ رونا روضح يب يب نهنيڏ ڪه نج ﷺ نروڳس ڻاپ دعب ڻيٿ وڏو 10