Kazak Kahramanlık Masalları PDF
Preview Kazak Kahramanlık Masalları
KAZAK KAHRAMANLIK MASALLARI Doç. Dr. Seyfullah YILDIRIM Ankara 2017 Anam Emine ve Babam Osman Nuri YILDIRIM’a Minnet ve Şükranlarımla... İnceleme Araştırma Dizisi Yayın No:50 Kazak Kahramanlık Masalları Baskı Tarihi: Aralık 2017 Yazar Doç. Dr. Seyfullah Yıldırım Yayın Koordinatörü Halil Ulusoy Tasarım&baskı www.merkezrepro.com ISBN: 978-9944-237-63-5 Kazak Kahramanlık Masalları / yazar: Seyfullah Yıldırım. – Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2017 480 sayfa; 16x24 cm. – (Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi inceleme-araştırma dizisi; yayın no:50 ) © Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı Taşkent Cad. Şehit H. Temel Kuğuoğlu Sokak. No: 30 06490 Bahçelievler/ANKARA Tel: 0312 216 06 00 • Faks: 0312 223 34 29 www.ayu.edu.tr [email protected] TÜRKSOY Ferit Recai Ertuğrul Cad. No. 8 OR-AN / ANKARA Tel: 0312 491 01 00 [email protected] Kitapta ifade edilen fikir ve görüşler sadece yazarlarının olup, Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığının görüşlerini yansıtmazlar. SUNUŞ Tarihin en eski devirlerinden başlayarak günümüze kadar uzanan büyük bir zaman sürecinde tarihe ve medeniyetlere yön vermiş olan Türk toplumu zengin ve köklü bir kültürün temsilcisi olmuştur. Zaman geçtikçe türlü sebeplerden dolayı coğrafya değiştiren Türk toplulukları bazen bulunduğu coğrafyanın adıyla anılmışlar, bazen de yaşadıkları coğrafyaya kendi isimlerini vermişlerdir. Bugün geniş bir coğrafyada farklı isimlerle anılan Türk kökenli toplulukların geçmiş zamanda birlikte yaşadıkları döneme ait kültür izleri günümüzde de varlığını devam ettirmektedir. Zengin Türk kültür dairesinin en önemli topluluklarından birisi elbette Kazaklardır. Büyük bir kısmı günümüz Kazakistan Cumhuriyeti’nde yaşamakta olan Kazaklar, yirminci yüzyılın başına kadar yaylak-kışlak hayatı yaşamış ve bu hayat tarzının da bir sonucu olarak günümüze kadar canlılığını devam ettiren şifahî bir geleneğe sahip olmuşlardır. Türk dünyasının ortak kültür mirasının daha açık bir şekilde görülmesi açısından farklı Türk boylarına ait kültürel unsurların değişik dil ve lehçelere kazandırılması büyük bir ehemmiyet arz etmektedir. Kazak Hanlığının kuruluşunun 550. Yılının kutlandığı şu günlerde elinizde bulunan bu eser tarihî seyir içerisinde Kazak batırlarının göstermiş olduğu kahramanlıkların halk 5 muhayyilesindeki izlerinden biri olan “Kahramanlık Masalları”na ait örnekler taşımaktadır. Kazaklara ait olan kahramanlık masallarının Türkiye Türkçesine aktarılması okuyucuya hem diğer metinlerle mukayese hem de kültürel müştereklikleri görme imkânı sunmaktadır. “2017 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Türkistan” etkinlikleri kapsamında “Kazak Kahramanlık Masalları” adlı kitabın hazırlanmasında emeği geçen Doç. Dr. Seyfullah Yıldırım’a şahsım ve üniversitem adına en kalbî şükranlarımı sunuyorum. Prof. Dr. Musa YILDIZ Mütevelli Heyet Başkanı 6 ÖN SÖZ Tarihi olayların, yaşam tarzlarının, türlü beşerî ve tabiat hadiselerinin vb diğer unsurların zaman içerisinde toplumsal hafızada şekillenmesiyle oluşan geleneksel tecrübenin nesilden nesle aktarım şekli Türk toplulukları arasında zengin bir sözlü kültür geleneği oluşmasını sağlamıştır. Bugün Türk kültürü çok geniş bir coğrafyada farklı boy ve topluluk isimleri adı altında temsil edilmektedir. Bu topluluklardan birisi de kadim Türkistan coğrafyasının şimdiki sakinlerinden olan Kazak Türkleridir. Yirminci yüzyılın başlarına kadar yaylak kışlak hayatı yaşamış olan Kazak Türkleri bu hayat şekline bağlı olarak sözlü kültür geleneklerini canlı bir şekilde muhafaza etmişlerdir. Sözlü kültür unsuları üslup özellikleri, içerikleri, icra ortamları, icra şekilleri, sosyal hayat üzerindeki işlev ve etkilerine bağlı olarak birtakım farklı kavramlarla adlandırılmışlardır. Bu sözlü kültür mahsullerinden birisi de “kahramanlık masalları”dır. Kahramanlık masalları, genel anlamda destanlar gibi kahramanlık konusu etrafında oluşmakla beraber onların konuları destanlar gibi halkın tamamını ilgilendiren olaylardan meydanda gelmemektedir. Kahramanlık masallarındaki kahraman genel olarak aile, tayfa, oba gibi daha küçük grupların var olma mücadeleleriyle kahramanın kahramanlık göstererek evlenme sürecini kapsar. Kahramanlık masalları destanlara göre hem daha 7 kısa hem de genel olarak nesir bazen de nazım nesir karışık bir şekildedirler. “Kazak Kahramanlık Masalları” ismini taşıyan bu çalışma; Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalında “Kazak Türk Folklorunda Epik Anlatmalar” adıyla hazırlanan ve 2012 yılında tamamlan doktora tez çalışmasının giriş, birinci bölümünün bir kısmı, ikinci bölümü ve metin kısmında yer alan kırk altı masal metninin yirmi ikisinin yayımlanmasından ibarettir. Çalışmanın giriş kısmında genel olarak masal kavramı üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde Kazak Türklerinin masallarıyla ilgili olarak Çarlık Rusya, Sovyet Rusya, günümüz Kazakistan Cumhuriyeti ile Türkiye’de yapılan çalışmalar hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde türün adlandırılması meselesi çerçevesinde “arkaik/ eski/ masalsı destan” ve “kahramanlık masalı” kavramları üzerinde durulmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünü metinler kısmı oluşturmaktadır. Bu bölümde doktora çalışmasından kullanılmış olan kırk altı metinden yirmi ikisine yer verilmiştir. Bu metinlerin önce Kiril harfli olarak Kazakçası ardından da Türkiye Türkçesi verilmiştir. Metinler aktarılırken metindeki akıcılık ve üslubun sağlanabilmesi için serbest bir çeviri metodu kullanılmıştır. Metinlerde elbette kavramların aktarılmasının zorluğundan kaynaklanan kusurlar bulunmaktadır. Bunun için şimdiden hoşgörünüze sığınıyoruz. Doktora çalışma konumuzla ilgili çalışmalarda bulunmak, Kazak Türkçesini öğrenmek ve Kazak Türklerinin zengin sözlü kültür geleneğiyle tanışmak için 2007-2009 yılları arasında Kazakistan’da, Korkut Ata’nın yaşamış olduğu coğrafya olan Kızılorda şehrinde bulunma imkanına sahip oldum. Yine 2011 yılının Nisan ve Mayıs aylarında da doktora çalışmamla ilgili araştırmalar yapmak üzere Almata şehrinde bulundum. Bu süre zarfında hem çalışma konumla 8 ilgili en eski ve orijinal kaynaklara ulaşma hem de Kazak Türklerinin zengin kültürünü tanıma imkânına sahip oldum. Kazakistan’ın kışları Sibirya soğuğu, yazları ise çöl sıcağı yaşayan Kızılorda bölgesinde bulunduğum süre boyunca bizlere her türlü kolaylığı gösteren Kızılorda Korkut Ata Üniversitesi çalışanlarına, Kızılorda halkının şahsında tüm Kazak Türklerine ve karşılaşmış olduğum zorlukları çözmem için hiçbir zaman yardımlarını esirgemeyen Kızılorda Korkut Ata Üniversitesi Türk Dünyası Türk Dili ve Edebiyatı Bölümündeki değerli çalışma arkadaşlarıma bizlere geleneksel Türk misafirperverliğini gösterdikleri için çok teşekkür ediyorum. Rusça metinlerin aktarılması konusundaki yardımlarından dolayı Dr. Fatih YAPICI’ya teşekkür ediyorum. Çalışmalarımızın her aşamasında yol gösterici olan Prof. Dr. Dursun YILDIRIM Bey’e, her zaman desteğini ve yardımlarını esirgemeyen, bizleri Türk Dünyasıyla ilgili çalışmalara teşvik eden ve karşılaştığımız her türlü problemin çözülmesine yardımcı olan değerli hocam Prof. Dr. İbrahim DİLEK Bey’e, bu çalışma sırasında her zaman yardımlarını gördüğüm, bizlerin Türk dünyasıyla ilgili çalışmalar yapmaya teşvik ederek yardımlarını esirgemeyen tez danışmanım Prof. Dr. İsa ÖZKAN Bey’e, çalışmalarımızda ve Türk dünyasını tanıma sürecimizde her zaman bizi destekleyen Prof. Dr. Ali TORUN Bey’e teşekkür ediyorum. Türk dünyası ile ilgili çalışmalarda ve ayrıca bu çalışmanın yayımlanmasında büyük yardımları olan TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat PURTAŞ ve Genel Sekreteri Sayın Düsen KASEİNOV Beylere, çalışmayı yayımlayan Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Musa YILDIZ Bey’e çok teşekkür ediyorum. Ayrıca aileme ve eşime de destekleri ve sabırlarından dolayı müteşekkirim. Doç. Dr. Seyfullah YILDIRIM Ankara-2017 9
Description:The list of books you might like
