İ STANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 19. YÜZYIL AMERİKAN GEZİ METİNLERİNDE GEÇ OSMANLI MİMARLIĞINA DA İR GÖZLEMLER YÜKSEK LİSANS TEZİ Zehra Betül ATASOY Mimarlık Anabilim Dalı Mimarlık Tarihi Programı Anabilim Dalı : Herhangi Mühendislik, Bilim Programı : Herhangi Program EKİM 2012 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 19. YÜZYIL AMERİKAN GEZİ METİNLERİNDE GEÇ OSMANLI MİMARLIĞINA DAİR GÖZLEMLER YÜKSEK LİSANS TEZİ Zehra Betül ATASOY (502091137) Mimarlık Anabilim Dalı Mimarlık Tarihi Programı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Turgut SANER Anabilim Dalı : Herhangi Mühendislik, Bilim Programı : Herhangi Program EKİM 2012 İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü’nün 502091137 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi Zehra Betül ATASOY, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine getirdikten sonra hazırladığı “19. YÜZYIL AMERİKAN GEZİ METİNLERİNDE GEÇ OSMANLI MİMARLIĞINA DAİR GÖZLEMLER” başlıklı tezini aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile sunmuştur. Tez Danışmanı : Prof. Dr. Turgut SANER .............................. İstanbul Teknik Üniversitesi Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Deniz MAZLUM ............................. İstanbul Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Ahmet ERSOY .............................. Boğaziçi Üniversitesi Teslim Tarihi : 10 Eylül 2012 Savunma Tarihi : 05 Ekim 2012 iii iv ÖNSÖZ Bu çalışmaya aklımda sadece “seyahatname” kelimesiyle başladım. Bu süre zarfında benim gibi kafası karışık bir tez öğrencisine yol gösterdiğinden dolayı sevgili danışmanım Turgut Saner’e teşekkür borçluyum. Ayrıca ufuk açıcı yorumları ve ilgilerinden dolayı Ahmet Ersoy ve Deniz Mazlum’a da ayrı ayrı teşekkür ediyorum. Araştırma sürecimde edindiğim bilgileri, heyecanımı kırmadan, sabırla dinledikleri ve yardımları için kardeşlerime ve tüm arkadaşlarıma minnettarım. Hayat boyu bu heyecanın sürmesi dileğiyle… Ekim 2012 Z. Betül Atasoy Mimar v vi İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ ........................................................................................ v İÇİNDEKİLER ............................................................................ vii ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................... ix ÖZET .......................................................................................... xi SUMMARY ............................................................................... xiii 1. GİRİŞ ....................................................................................... 1 2. AMERİKAN SEYYAHLAR VE SEYAHAT KÜLTÜRÜ ................. 5 3. 19. YÜZYIL OSMANLI YAŞAMI HAKKINDA YARGILAR ......... 9 3.1 Modernleşme Üzerine Olumlu Gözlemler ......................................................... 9 3.2 “Geri Kalmışlık” ile İlgili Notlar ...................................................................... 14 3.3 Oryantalist İfadeler ........................................................................................... 17 4. İLK İZLENİMLER VE KARŞILAŞTIRMALI ANLATIMLAR ....... 23 4.1 Kente Yaklaşım ve İlk İzlenimler .................................................................... 23 4.2 Karşılaştırmalı Anlatımlar ................................................................................ 28 5. GEÇ DÖNEM OSMANLI MİMARLIĞINA DAİR GÖZLEMLER ... 37 5.1 Mesire Alanları ................................................................................................. 37 5.1.1 Kağıthane düzenlemesi ve ortamı ............................................................. 37 5.1.1.1 Kağıthane düzenlemesi ve ortamına dair gözlemler .......................... 39 5.1.2 Göksu çayırı .............................................................................................. 44 5.1.2.1 Göksu çayırı’na dair gözlemler .......................................................... 45 5.2 Yapılar .............................................................................................................. 53 5.2.1 Saraylar ..................................................................................................... 53 5.2.1.1 Hatice sultan sarayı ............................................................................ 53 5.2.1.2 Eski çırağan sarayı ............................................................................. 55 5.2.1.3 Dolmabahçe sarayı ............................................................................. 60 5.2.1.4 Mecidiye köşkü .................................................................................. 66 5.2.1.5 Beylerbeyi sarayı ................................................................................ 67 5.2.1.6 Yeni çırağan sarayı ............................................................................. 71 5.2.1.7 Yıldız sarayı ....................................................................................... 75 5.2.2 Camiler ...................................................................................................... 81 5.2.2.1 Nuruosmaniye camisi ......................................................................... 81 5.2.2.2 Laleli camisi ....................................................................................... 84 5.2.2.3 Selimiye camisi .................................................................................. 86 5.2.2.4 Nusretiye camisi ................................................................................. 88 5.2.2.5 Hırka-i Şerif camisi ............................................................................ 93 5.2.2.6 Ortaköy camisi ................................................................................... 94 5.2.2.7 Pertevniyal valide sultan camisi ......................................................... 97 5.2.2.8 Hamidiye camisi ............................................................................... 100 5.2.3 Çeşmeler .................................................................................................. 103 5.2.3.1 III. ahmed çeşmesi ........................................................................... 103 5.2.3.2 Tophane çeşmesi .............................................................................. 109 vii 5.2.3.3 II. abdülhamid çeşmesi ..................................................................... 114 5.2.4 Diğer ........................................................................................................ 116 5.2.4.1 II. mahmud türbesi ........................................................................... 116 5.2.4.2 Arkeoloji müzesi .............................................................................. 122 6. SONUÇ ................................................................................. 127 7. KAYNAKLAR ....................................................................... 135 EKLER ..................................................................................... 145 ÖZGEÇMİŞ................................................................................155 viii
Description: