ebook img

Ik ben ik (Amsterdam Academic Archive) (Dutch Edition) PDF

197 Pages·2006·7.2 MB·German
Save to my drive
Quick download
Download
Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.

Preview Ik ben ik (Amsterdam Academic Archive) (Dutch Edition)

AUP/Kohnstam2 AAA 11-11-2005 14:30 Pagina 1 Enkele jaren geleden zag de ontwikkelingspsycholoog Dolph Kohn- D stamm een gefilmd interview met Jung. Deze vertelde hoe hij als elf- o l jarige, op weg naar school, een plotseling inzicht kreeg. ‘Het was net p h alsof ik (tot die dag) in een mist gelopen had en ik stapte eruit en ik wist: K ik ben’. Over dit doorbreken – in de kinderjaren – van een plotseling o bestaans- en zelfbesef: ‘ik ben’ en ‘ik ben ik’ vond Kohnstamm in de lite- h n ratuur slechts één artikel, uit 1962, geschreven door de Amerikaanse filo- s Dolph Kohnstamm t soof Spiegelberg. Deze citeerde ook enkele ervaringen die voorkomen in a m romans en autobiografieën uit de wereldliteratuur. Kohnstamm besloot m meer van zulke fascinerende plotselinge inzichten te gaan verzamelen. In dit boek worden van ‘gewone’ Nederlanders hun unieke en overwel- Ik ben ik I digende herinneringen geordend naar soort en in een ontwikkelings- k psychologisch kader gezet. b e Dolph Kohnstamm (1937) was van 1973 tot 1998 hoogleraar psycholo- n gie aan de Universiteit Leiden. Hij is redacteur van Het nieuw cultureel woor- i k De ontdekking denboek; encyclopedie van de algemene ontwikkeling (Anthos). Een Duitstalige versie van Ik ben ik, mede gebaseerd op herinneringen verzameld in van het zelf Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk, verscheen in 2004 bij Hans Huber in Bern.Een Engelstalige bewerking van dat boek is in voorbereiding. Bij Vossiuspers UvA publiceerde hij in 2001 een bewerking van een corres- pondentie tussen zijn grootvader Philip Kohnstamm en diens zoon Max, uit 1938-1939. “Prachtige getuigenissen van volwassenen over [het] moment van zelf- bewustzijn in hun kindertijd.” José van der Sman in Elsevier. Het Amsterdam Academic Archive is een initiatief van Amsterdam Uni- versity Press. In de serie verschijnen (populair-)wetenschappelijke publi- caties die niet meer leverbaar zijn, maar waarnaar nog wel vraag is in binnen- en buitenland. Relevante delen van deze publicaties zijn ook in 3 a te zien in het repository van Amsterdam University Press: www.aup.nl/ repository. isbn90 5356 853 0 ™xHSTAPDy568538z Amsterdam University Press 3 a Amsterdam Academic Archive voorwerk Kohnstamm2 AAA 11-11-2005 14:31 Pagina i ik ben ik voorwerk Kohnstamm2 AAA 11-11-2005 14:31 Pagina ii Het Amsterdam Academic Archive is een initiatief van Amsterdam University Press. In de serie verschijnen (populair-)wetenschappelijke publicaties die niet meer leverbaar zijn, maar waarnaar nog wel vraag is in binnen- en buitenland. Relevante delen van deze publicaties zijn ook in te zien in het repository van Amsterdam University Press: www.aup.nl/repository. Achter in dit boek vindt u een overzicht van titels die in 2005 zijn verschenen. voorwerk Kohnstamm2 AAA 11-11-2005 14:31 Pagina iii Dolph Kohnstamm Ik ben ik De ontdekking van het zelf 3 a Amsterdam Academic Archive voorwerk Kohnstamm2 AAA 11-11-2005 14:31 Pagina iv Ik ben ik. De ontdekking van het zelfdoor Dolph Kohnstamm werd eerder uitgegeven in 2002 door De Bezige Bij te Amsterdam (isbn90 234 0166 2). De AAA-editie is een ongewijzigde herdruk. Omslagontwerp: René Staelenberg, Amsterdam isbn90 5356 853 0 nur770 © Amsterdam University Press • Amsterdam Academic Archive, 2005 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektro- nisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 jO het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 kbHoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden voorwerk Kohnstamm2 AAA 11-11-2005 14:31 Pagina v woord vooraf bij de AAA-editie Dit boek, gebaseerd op brieven en e-mails ontvangen na een oproep in verschillende media, verscheen voor het eerst in 2002, bij uitgeverij De Bezige Bij. In datzelfde jaar plaatste ik wederom een oproep mij herinne- ringen toe te sturen, van het soort waar het in dit boek om gaat, ditmaal in het Duitse maandblad Psychologie Heute. Daarop kreeg ik uit Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland ruim zeventig herinneringen toegestuurd. Dertig daarvan gebruikte ik in een Duitstalige uitgave die in 2004 ver- scheen bij Hans Huber Verlag in Bern, onder de titel Und plötzlich wurde mir klar: Ich bin ich! Van die Duitse versie zal een Engelse vertaling verschijnen, maar daar- in worden vooreerst geennieuwe herinneringen opgenomen, van mensen die Engels als moedertaal hebben. Op één na, die van de Amerikaanse ver- taalster zelf. Maar wellicht dat ik in de toekomst ook uit Engelstalige lan- den zulke herinneringen krijg toegestuurd en dan belandt dit boek in weer een volgend stadium van ontwikkeling. Hoofdstuk 11 in dit boek is getiteld Gelukzalige piekervaringen. Hierin geef ik voorbeelden van ervaringen waarin het kind niet geconcentreerd is op het eigen ik, als plotselinge ontdekking, maar daarentegen het zelf juist voelt opgaan in iets heel groots en moois, de natuur, het Al, het god- delijke. Over zulke ervaringen – overigens niet alleen van kinderen – verscheen in 2005 bij uitgeverij Meinema een boek van de Nederlandse theoloog Tjeu van Berk, onder de titel Het numineuze. Dat woord is begin vorige eeuw bedacht door de Duitse theoloog Rudolf Otto. Het latijnse woord numen had veel betekenissen, waaronder ‘wenk’ en ‘goddelijke openbaring’. In een van de hoofdstukken bespreekt van Berk het verschil tussen ik-ervaringen en numineuze ervaringen, en citeert daarbij een paar voorbeelden uit dit boek. Van Berk omschrijft het verschil tussen beide soorten ervaringen onder meer als volgt: “In de ik-ervaring treedt een mens [meestal een kind, DK] bewust ruimte en tijd binnen, wordt hij een historisch wezen; de numineuze ervaring wordt juist gekenmerkt door een wegvallen van ruimte en tijd. In de ik-ervaring wordt er een scherpe grens getrokken tussen ik en niet-ik; de numineuze ervaring geeft juist een grenzeloos gevoel, een oceanisch gevoel. In de ik-ervaring beseft men ineens zelfstandig en autonoom te zijn; in de numineuze ervaring raakt men juist buiten zichzelf in een soort extase.” Had ik van voorwerk Kohnstamm2 AAA 11-11-2005 14:31 Pagina vi Berks boek gekend toen ik ditboek schreef dan had ik mijn hoofdstuk 11 duidelijker kunnen zijn, omdat ik dan beter had ingezien om welk ver- schil het in dat hoofdstuk gaat. Eerder wijdde de Amerikaanse psycholoog Maslow in zijn boek Towards a Psychology of Beingtwee hoofdstukken aan wat hij ‘peak-experien- ces’ noemde. En een Engelse docent aan de Universiteit van Keele, Michael Paffard, publiceerde in 1973 zelfs een heel boek over ‘transcendental experiences in childhood and adolescence’. Paffard stelde dat veel van de door hem verzamelde ervaringen (uit het geheugen van volwassenen opgetekend net zoals in dit boek) onder de numineuze ervaringen van Otto te rangschikken zouden zijn. Maar dat hij desondanks het gebruik van het woord numineus vermijden wilde, omdat de bedenker daarvan, een gelovig theoloog, dat woord wilde reserveren voor ervaringen geken- merkt door een besef van confrontatie met een goddelijke en heilige macht. Puur esthetische ervaringen, zoals opgaan in de schoonheid van de natuur wilde Otto niet als ‘numineuze ervaringen’ erkennen. Dat vond Paffard ‘het paard achter de wagen spannen’ omdat, en dan citeert hij de psycholoog Leuba, “The mystic brings his theological beliefs tothe mystical experience; he does not derive them from it.” Ik zou Paffard willen volgen en tegenover de ‘ik-ben-ik’ ervaringen liever over ‘transcendente piekervaringen’ willen spreken dan over ‘numineuze’. De toevoeging ‘gelukzalig’ zoals nu nog in de titel van hoofdstuk 11, zou ik bij een volgende druk laten vallen, omdat, zoals Paf- fard en van Berk laten zien, sommige van die ervaringen ook angst kun- nen inboezemen. Angst voor een opgaan in een groter geheel, de natuur of het uitspansel, of voor de aanwezigheid van een goddelijke macht die het kind of de adolescent vermoedt de bron te zijn van zijn overwel- digende belevenis. Dolph Kohnstamm Amsterdam, augustus 2005 Inhoud 1 Eenplotselinginzicht 7 2 Plotselingzelfbewustzijnin deliteratuur 23 3 Ik-ben-iken nieteen ander 37 4 Dit ismijnlichaam,iklééf! 51 5 Spiegels 59 6 Buitendelucht;binnenhetzonlicht 69 7 Ikkanme in een anderikverplaatsen 79 8 Enalsuiteen hoogtetoezag... 99 9 Devluchtigheidvan detijd, hetleven,hetnu 109 10 Wegvallende zekerheden,nieuweontdekkingen 121 11 Gelukzalige piekervaringen 141 12 Wetenschappersovergroeiendzelfbesef 149 13 HerbertSpiegelberg 169 14 Verantwoording 177 Noten 186 Identificatie 191 1 Eenplotselinginzicht Een van de wonderlijkste dingen ,die een kind kunnen overkomen,ishet plotselingebesefdat hijiemandis.Inhet bewustzijnlicht dat op alseenoverweldigend inzicht.Kin deren dievoorhet eerstinhunlevenzo'n plotselinginzicht ervaren, zijndaar diepvanonderdeindruk. Al eeuwen breken geleerden zich het hoofd over de vraag hoe fenomenen als bewustzijn en zeltbewustzijn mogelijk zijn. Het vermogen totzelfreflectie ontstaat ge leidelijk. Ontwikkelingspsychologen proberen te achter halenhoeenwanneerkinderentotzeltbesefkomen.Het is een aspect van wat men tegenwoordig 'metacognitie' noemt: kennis over kennis, 'bovenkennis' eigenlijk. Het bewustzijn kan zichverheffen boven het denken om over datdenken zelfietstedenkenen zonodigonderwoorden tebrengen.Somsiser in die geleidelijkeontwikkelingop eens een sprong, een plotseling bewustzijn van zichzelf. Op kinderenkan diesprongzo'n diepe indrukmaken, dat de ervaring zich vastzet in het geheugen. Volwassenen kunnen zichdaardoor zelfsnog op hoge leeftijd tot in de- 7

Description:
Enkele jaren geleden zag de ontwikkelingspsycholoog Dolph Kohnstamm een gefilmd interview met Jung. Deze vertelde hoe hij als elfjarige, op weg naar school, een plotseling inzicht kreeg. 'Het was net alsof ik (tot die dag) in een mist gelopen had en ik stapte eruit en ik wist: ik ben'. Over dit door
See more

The list of books you might like

Most books are stored in the elastic cloud where traffic is expensive. For this reason, we have a limit on daily download.