hüseyin rahmi gürpınar ve ömer seyfettin'in romanlarında, öykülerinde ve tiyatro eserlerinde ...

234 Pages·2009·1.14 MB·Turkish

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ EDEBİYATI VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI

HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR VE
ÖMER SEYFETTİN'İN ROMANLARINDA,
ÖYKÜLERİNDE VE TİYATRO ESERLERİNDE
AZINLIKLAR VE YABANCILAR

Yüksek Lisans Tezi

Özgür KURT

İstanbul, 2009
T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ EDEBİYATI VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI

HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR VE
ÖMER SEYFETTİN'İN ROMANLARINDA,
ÖYKÜLERİNDE VE TİYATRO ESERLERİNDE
AZINLIKLAR VE YABANCILAR

Yüksek Lisans Tezi

Özgür KURT
2501050141

Tez Danışmanı:
Prof. Dr. M. Fatih ANDI

İstanbul, 2009

ÖZ

Bu çalışmada Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Ömer Seyfettin'in romanları,
hikayeleri ve tiyatro eserlerindeki, azınlıklar ve yabancılar sosyolojik açıdan
incelenmiştir. Üç bölüme ayrılan çalışmada birinci bölüm azınlıkların ve
yabancıların milli özellikleri incelenmiştir. İkinci bölüm incelenen kahramanların
eğitimleri, ekonomik durumları kendilerine duyulan saygı ve meslekleridir. Üçüncü
olarak incelenen, yazarın ve yabancı kahramanlara çevrenin bakış açısıdır.
Böylelikle Hüseyin Rahmi ve Ömer Seyfettin'in eserlerinde yer alan azınlıklar,
Yabancıların Türk sosyal hayatındaki yerleri ve katkıları tesbit edilmiştir.

i
ABSTRACT

In this study the presence of minorities and foreigners in the novels, stories and
theatrical works of Hüseyin Rahmi Gürpınar and Ömer Seyfettinin have been
investigated. In the second chapter the the professions, economic situations, self-
esteem and education of minorities and foreigners was investigated. In this way their
social identity and roles were established. In the third chapter the outlook of the
authors and the outlook of their heroes toward other heroes was examined.
In this way the place of the minorities and foreigners found in the novels,
stories and theatrical works of Hüseyin Rahmi Gürpınar and Ömer Seyfettinin within
Turkish culture and their status in its works of literature have been investigated.

ii
ÖN SÖZ

Türk Edebiyatı, Türk toplumunun ve sosyal hayatının bir yansımasıdır. Türk
edebiyatı aynı zamanda; Türklerle ilişkiye giren diğer milletlerin rollerinin çeşitli
kahramanlar vasıtasıyla yansıdığı bir edebiyattır.
Gayr-ı Türk unsurlar olumlu, olumsuz faydalı ya da zararlı yönleriyle Türk
toplumuyla etkileşime girmişlerdir. Bu durum, Türk yazarlarının eserlerinde de
çeşitli boyutlarıyla yansımıştır. Çünkü, yazar yaşadığı toplumun bir temsilcisi olarak,
kendi tecrübelerini eserlerine yansıtır. Bu yansımada yazarın bakış açısı da oldukça
önemlidir.
Çalışmamızda Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Ömer Seyfettin'in kendi
hayatlarında görüp tanıklık ettikleri ya da kendi bakış açılarıyla yarattıkları
kahramanlar ve bu kahramanların toplum hayatındaki yerleri yaşadıkları devrin
önemli temsilcileridir.
Ömer Seyfettin'in ve Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın eserlerinde yer alan
kahramanlar, azınlıklar ve yabancılar bazında, daha önce etraflıca araştırılmamıştır.
Sadece bazı çalışmalarda dar kapsamlı incelemeler yapılmıştır. Fakat bunlar
sosyolojik inceleme niteliği taşmamaktadır. Şu söylenebilir ki, Hüseyin Rahmi ve
Ömer Seyfettin'in eserlerinde Türk olmayan unsurlarla ilgili sosyolojik bir
araştırmadır.
Bu araştırmanın amacı, birbirlerinin çağdaşı olan Hüseyin Rahmi Gürpınar ve
Ömer Seyfettin'in eserlerindeki; Ermeni, Rum, Yahudi, Yabancı, Bulgar ve
Karadağlı kahramanların milli yönlerini, ekonomik durumlarını, eğitim durumlarını,
toplum içinde saygınlıklarını, mesleklerini, diğer kahramanların ve yazarın onlara
bakış açılarını tespit etmektir. Onların bu yönleri çerçevesinde tezimizi:
Milliyetlerine, Toplumsal Kimlik ve Rollerine, Bakış Açısına Göre Azınlıklar ve
Yabancılar olarak üç bölüme ayırdık. Daha önce ayrıntılı olarak işlenmemiş Türk
olmayan unsurların eserlerdeki sosyolojik yansımalarını inceledik.
iii
Tez çalışmamda benden desteğini esirgemeyen sevgili arkadaşım Fatih
Öztürk'e, anneme ve babama teşekkürü bir borç biliyorum.
Beni, Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Ömer Seyfettin'in eserleri üzerinde
çalışmaya sevk eden, bu konudan desteklerini esirgemeyen, ilmi ve hoşgörüsüyle
tezimi tamamlamama yardımcı olan hocam Prof. Dr. Fatih Andı'ya burada özellikle
şükranlarımı sunarım.

İstanbul, 2009 Özgür KURT
iv
İÇİNDEKİLER

ÖZ.................................................................................................................................i
ABSTRACT................................................................................................................ii
ÖN SÖZ......................................................................................................................iii
İÇİNDEKİLER..........................................................................................................v
KISALTMALAR.....................................................................................................xii

GİRİŞ..........................................................................................................................1

BÖLÜM I: MİLLİYETLERİNE GÖRE AZINLIKLAR....................................13
1.1. HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR.......................................................................13
1.1.1. Rumlar......................................................................................................13
1.1.2. Ermeniler..................................................................................................21
1.1.3. Yahudiler..................................................................................................31
1.1.4. Yabancılar (Fransız, Alman, Rus ve İtalyan)...........................................34
1.1.5. Slavlar (Bulgarlar ve Karadağlılar)..........................................................40
1.1.6. Milliyeti Belli Olmayanlar.......................................................................41
1.2. ÖMER SEYFETTİN'DE AZINLIKLAR............................................................41
1.2.1. Rumlar......................................................................................................41
1.2.2. Ermeniler..................................................................................................45
1.2.3. Yahudiler..................................................................................................46
1.2.4. Yabancılar (İtalyan, Alman, İngiliz, Fransız ve Romen).........................46
1.2.5. Slavlar (Bulgarlar)....................................................................................51

BÖLÜM II: TOPLUMSAL KİMLİK VE ROLLERİNE GÖRE........................54
2.1. MESLEKLER.....................................................................................................54
2.1.1. HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR'IN ESERLERİNDEKİ AZINLIK
VE YABANCI KAHRAMANLARIN MESLEKLERİ..........................54
2.1.1.1. Rumlar........................................................................................54
2.1.1.1.1. Fuhuş Sektöründe Çalışanlar......................................54
2.1.1.1.2. Hizmetçiler.................................................................55
2.1.1.1.3. Garsonlar....................................................................58
2.1.1.1.4. Esnaflar......................................................................59
2.1.1.1.5. Serbest Meslek Sahipleri............................................60
2.1.1.1.6. Eğitmenler..................................................................60
2.1.1.1.7. Doktorlar....................................................................60
2.1.1.1.8. Pansiyoncular.............................................................61
2.1.1.1.9. Din Adamları..............................................................61
2.1.1.1.10. Ev Hanımları............................................................61
2.1.1.1.11. Denizciler.................................................................61
2.1.1.2. Ermeniler....................................................................................62
2.1.1.2.1. Fuhuş Sektöründe Çalışanlar......................................62
2.1.1.2.2. Hizmetçiler.................................................................65
2.1.1.2.3. Esnaflar ve Tüccarlar.................................................66
2.1.1.2.4. Yankesiciler................................................................67
v
2.1.1.2.5. Tefeciler.....................................................................68
2.1.1.2.6. Doktorlar....................................................................68
2.1.1.2.7. Ev Hanımları..............................................................69
2.1.1.2.8. Pansiyoncular.............................................................69
2.1.1.3. Yahudiler....................................................................................69
2.1.1.3.1. Tüccarlar ve Esnaflar.................................................69
2.1.1.3.2. Pansiyoncular.............................................................72
2.1.1.3.3. Hizmetçiler.................................................................72
2.1.1.3.4. Serbest Meslek Sahipleri............................................72
2.1.1.3.5. Ev Hanımları..............................................................73
2.1.1.3.6. Doktorlar....................................................................73
2.1.1.4. Yabancılar...................................................................................73
2.1.1.4.1. Fuhuş Sektöründe Çalışanlar......................................73
2.1.1.4.2. Eğitmenler (Mürebbiyeler).........................................75
2.1.1.4.3. Spritizmacılar.............................................................78
2.1.1.4.4. Doktorlar....................................................................78
2.1.1.4.5. Gizli Amacı Olanlar...................................................79
2.1.1.4.6. Askerler......................................................................80
2.1.1.4.7. Sanatçılar....................................................................80
2.1.1.5. Slavlar (Bulgarlar ve Karadağlılar)............................................80
2.1.1.6. Milliyeti Belli Olmayan Kahramanlar........................................81
2.1.1.6.1. Pansiyoncular.............................................................81
2.1.2. ÖMER SEYFETTİN'İN ESERLERİNDEKİ AZINLIK VE
YABANCI KAHRAMANLARIN MESLEKLERİ.................................81
2.1.2.1. Rumlar........................................................................................81
2.1.2.1.1. Esnaflar......................................................................81
2.1.2.1.2. Hizmetçiler.................................................................82
2.1.2.1.3. Siyasetçiler.................................................................83
2.1.2.1.4. Eşkıyalar.....................................................................84
2.1.2.1.5. Tefeciler.....................................................................84
2.1.2.2. Ermeniler....................................................................................85
2.1.2.2.1. Siyasetçiler.................................................................85
2.1.2.2.2. Tüccarlar....................................................................85
2.1.2.2.3. Şarkıcılar....................................................................85
2.1.2.2.4. Eğitmenler..................................................................86
2.1.2.3. Yahudiler....................................................................................86
2.1.2.3.1. Tüccarlar....................................................................86
2.1.2.4. Yabancılar...................................................................................86
2.1.2.4.1. Tüccarlar....................................................................86
2.1.2.4.2. Veterinerler................................................................87
2.1.2.4.3. Din Adamları..............................................................87
2.1.2.4.4. Ev Kadınları...............................................................87
2.1.2.5. Slavlar (Bulgarlar)......................................................................88
2.1.2.5.1. Çiftçiler......................................................................88
2.1.2.5.2. Esnaflar......................................................................89
2.1.2.5.3. Hancılar......................................................................89
2.1.2.5.5. Eşkıyalar.....................................................................89
vi
2.1.2.5.6. Siyasetçiler.................................................................90
2.1.2.5.7. Askerler......................................................................91
2.2. EKONOMİK DURUM.......................................................................................92
2.2.1. HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR'IN ESERLERİNDEKİ
KAHRAMANLARIN EKONOMİK DURUMLARI..............................92
2.2.1.1. Rumlar........................................................................................92
2.2.1.1.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar..................................92
2.2.1.1.2. Ekonomik Durumu Kötü Olanlar...............................94
2.2.1.2. Ermeniler..................................................................................101
2.2.1.2.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................101
2.2.1.2.2. Ekonomik Durumu Kötü Olanlar.............................105
2.2.1.3. Yahudiler..................................................................................107
2.2.1.3.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................107
2.2.1.3.2. Ekonomik Durumu Kötü Olanlar.............................109
2.2.1.4. Yabancılar.................................................................................110
2.2.1.4.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................110
2.2.1.4.2. Ekonomik Durumu Kötü Olanlar.............................114
2.2.1.5. Slavlar (Bulgarlar ve Karadağlılar)..........................................115
2.2.1.5.1. Ekonomik Durumu Kötü Olanlar.............................115
2.2.1.6. Milliyeti Belli Olmayanlar........................................................115
2.2.1.6.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................115
2.2.2. ÖMER SEYFETTİN..............................................................................116
2.2.2.1. Rumlar......................................................................................116
2.2.2.1.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................116
2.2.2.1.2. Ekonomik Durumu Kötü Olanlar.............................117
2.2.2.2. Ermeniler..................................................................................118
2.2.2.2.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................118
2.2.2.3. Yahudiler..................................................................................118
2.2.2.3.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................118
2.2.2.4. Yabancılar.................................................................................119
2.2.2.4.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................119
2.2.2.5. Slavlar (Bulgarlar)....................................................................121
2.2.2.5.1. Ekonomik Durumu İyi Olanlar................................122
2.2.2.5.2. Ekonomik Durumu Kötü Olanlar.............................122
2.3. EĞİTİM DURUMU..........................................................................................124
2.3.1. HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR'IN ESERLERİNDEKİ AZINLIK
VE YABANCI KAHRAMANLARDA EĞİTİM DURUMU...............125
2.3.1.1. Rumlar......................................................................................125
2.3.1.1.1. Eğitimli Rum Kahramanlar......................................125
2.3.1.1.2. Eğitimsiz Rum Kahramanlar....................................126
2.3.1.2. Ermeniler..................................................................................127
2.3.1.2.1. Eğitimli Ermeni Kahramanlar..................................127
2.3.1.2.2. Eğitimsiz Ermeni Kahramanlar................................127
2.3.1.3. Yahudiler..................................................................................128
2.3.1.3.1. Eğitimli Yahudi Kahramanlar..................................128
2.3.1.3.2. Eğitimsiz Yahudi Kahramanlar................................128
2.3.1.4. Yabancılar.................................................................................129
vii