Historia Ligi Narodowej: (okres 1887-1907) PDF
Preview Historia Ligi Narodowej: (okres 1887-1907)
Wydawca „MYSL POLSKA“ 8, Alma Terrace, London, W. 8 Z zasilkiem Instytutu im. Romana Dmowskiego w St. Zjednoczonych Do druku przygotowali: Antoni Dargas, Jozef Ploski i Hanka Swiezawska Printed by Gryf Printers (H.C.) Ltd. — 171 Battersea Church Road, London, S. W. 11. STANISLAW KOZICKI HISTORIA LIGI NARODOWEJ (OKRES 1 8 8 7 — 1 9 0 7 ) M Y s L P O L S K A “ LONDYN 1964 SPIS RZECZY Str. Slowo wst^pne ........................................................................ 9 Przedmowa............................................................................... 11 CZ^SC I. LIGA POLSKA (1887—1893) 1. Europa i Polska w ostatnim cwiercwieczu wieku XIX 15 2. ,,Glos“ (1886—1894) ................................................ 23 3. „Przegl^d Spoleczny“ ................................................ 33 4. Zwiq,zek Mlodziezy Polskiej (1886—1894) .......... 38 5. „Rzecz o obronie czynnej i Skarbie Narodowym“ ... 45 6. Zalozenie Ligi Polskiej ...................................... 48 7. Centralizacja Ligi Polskiej i jej dzialalnose............ 52 8. Skarb Narodowy i Zwujzek Wychodztwa Polskiego 59 9. Liga Polska w zaborach austriackim i pruskim ... 62 10. Liga Polska w zaborze rosyjskim ......................... 67 11. Przeksztalcenie Ligi Polskiej na Lig^ Narodow^ ... 78 CZ^SC II. POLITYKA LIGI NARODOWEJ (1893—1904) 1. Polozenie mi^dzynarodowe. Sprawa polska .......... 89 2. Ogolny rzut oka na dzieje Ligi Narodowej w okresie 1893—1904 92 3. Liga Narodowa w zaborze rosyjskim .................. 101 4. Liga Narodowa na Litwie i Rusi .......................... 142 5. Pocz^tki pracy politycznej w zaborze pruskim ... 155 6. Pocz^tki pracy politycznej Ligi Narodowej w Galicji 173 7. Liga Narodowa na Gornym sl^sku.......................... 192 8. Na przelomie wiekow................................................. 201 GZ^SC III. POLITYKA LIGI NARODOWEJ W OKRESIE 1904—1906 1. Rozwoj wypadkow swiatowych (1904—1906).......... 209 2. Wydarzenia w Polsce i Liga Narodowa.................. 214 3. Stanowisko Ligi Narodowej wobec wojny rosyjsko- japonskiej ................................................................ 218 Str, 4. Dmowski w Japonii ................................................ 226 5. Stronnictwo opozycyjne rosyjskie i polityka Ligi Narodowej ................................................................ 233 6. Walka o j^zyk polski w gminie................................. 241 7. Walka o szkol^ polsk^................................................. 247 8. Walka z anarchisp Narodowy Zwhjzek Robotniczy 260 9. Organizacja spoleczeristwa......................................... 276 10. Wypadki od pazdziernika do grudnia 1905 roku 286 11. Pierwsza Duma ........................................................ 300 12. W Galicji .............................................................. 309 13. W zaborze pruskim ................................................ 316 CZ$sC IV. DZIALALNOsC WYCHOWAWCZO - POLI- TYCZNA, OSWIATOWA I KULTURALNA LIGI NARODOWEJ 1. Zwiq,zek Mlodziezy Polskiej (1898—1907) 329 2. Towarzystwo Oswiaty Narodowej (1899—1905) ... 338 3. Trzej dzialacze ........................................................ 382 4. Praca wsrod nauczycieli ......................................... 400 5. Praca wsrod duchowieristwa ................................. 408 6. Towarzystwo Opieki nad Unitami .......................... 414 CZ5SC V. ORGANIZACJA I IDEOLOGIA 1. Organizacja Ligi Narodowej ................................. 425 2. Ideologia Ligi Narodowej......................................... 437 ANEKSY 1. Ustawa Ligi Polskiej z grudnia 1887 r................... 487 2. Ustawa Ligi Polskiej z sierpnia 1888 r................... 496 3. Deklaracja Zygmunta Balickiego o przyst^pieniu do Ligi Polskiej ........................................................ 500 4. Protokol posiedzenia zjazdu Ligi Polskiej z 28 lipca 1888 r............................................................................ 501 5. Protokol posiedzenia zjazdu Ligi Polskiej z roku 1889 502 6. Sprawozdanie Centralizacji Ligi Polskiej za rok 1888—1889 505 Str. 7. Odezwa Ligi Polskiej wzy wa j;j.ca do obchodu stu- letniej rocznicy Konstytucji 3 Maja .................. 506 8. Program Stronnictwa Narodowego z 1889 r............. 509 9. Sprawa niedosziych zaburzeri studenckich na Uni- wersytecie Warszawskim przed Wielkanoc^ 1890 r. 513 10. Ustawa Ligi Narodowej z 1 kwietnia 1893 r............. 516 11. Akt zawi^zania Ligi Narodowej w Stanach Zjedn. Ameryki Polnocnej dnia 19 wrzesnia 1895 r............. 520 12. Ustawa kol wiejskich T.O.N............................. 522 13. Odezwa wydana z powodu udziaiu studentow Po- lakow na Uniwersytecie Warszawskim w ogolnej manifestacji wyzszych szkol rosyjskich na wiosn§ 1899 r............................................................................ 523 14. Odezwa do Finlandczykow z maja 1899 r................ 526 15. Odezwa ujawniaj^ca Lig§ Narodow^ z 8 grudnia 1899 r............................................................................ 528 16. Odezwa Zwi^zku Mlodziezy Polskiej wzywaj^ca do z^dania wykladu religii w j^zyku polskim w szko- lach srednich na Podlasiu i na Polesiu itd. z grud nia 1901 r.................................................................... 534 17. Odezwa Ligi Narodowej z powodu wyst^pienia mio dziezy w sprawie nauki religii w j^zyku polskim, luty 1902 r.................................................................. 536 18. Odezwa ksi^zy nalez^cych do Ligi Narodowej z powodu wypadkow w Siedlcach i w Bialej .......... 538 19. Ustawa Ligi Narodowej z roku 1903 .................. 540 20. Odezwa Towarzystwa Opieki nad Unitami .......... 544 21. Odezwa Ligi Narodowej z powodu wybuchu wojny rosyjsko-japonskiej, w 1904 r.................................... 545 22. Odezwa Ligi Narodowej z lutego 1905 r............... 548 23. Odezwa Komitetu Centralnego Ligi Narodowej z 8 lutego 1905 r............................................................ 552 24. Memorial Romana Dmowskiego zlozony ministrowi spraw zagranicznych baronowi Komura w Tokio 20 lipca 1904 r............................................................. 556 25. Odezwa Komitetu Centralnego Ligi Narodowej z 1 sierpnia 1905 r....................................................... 561 26. Spis czlonkow Ligi Narodowej................................. 567 SKOROWIDZ NAZWISK I ORGANIZACJI ........... 589 SLOWO WST^PNE Uratowany z pozogi wojennej maszynopis pracy Stanislawa Kozickiego Historia Ligi Narodowej dotarl przed kilku laty do Londynu. Oddajemy go obecnie do rqk czytelnikow, wypel- niaj^c w ten sposob luk^, jaka istniala w najnowszych dziejach Polski. Ksi^zka Kozickiego obejmuje nieznan^, albo malo znani| historic pierwszego dwudziestolecia (1887—1907) dzialalnosci tajnej a bardzo wplywowej organizacji ideowo-politycznej, Ligi Narodowej. Dzieje drugiego dwudziestolecia od 1907 roku do rozwi^zania Ligi w 1927 r. nie zostaly napisane, a zebrane materialy ulegly w znacznej mierze zniszczeniu. Okres ten doty- czy odbudowania paristwa polskiego po pierwszej wojnie swia- towej, jest lepiej znany i zostal opracowany w ksi^zkach Komana Dmowskiego (Polityka polska i odbudowanie panstwa), Mariana Seydy (Polska na przelomie dziejow) i Stanislawa Kozickiego (Sprawa granic Polski na konferencji pokojowej w Paryzu), zeby wymienic pozycje glowne. Zrodlowa praca Kozickiego o poczg,tkach Ligi i pracach orga- nizacyjno-politycznych, ktore pozwolily przeprowadzic program odzyskania niepodleglosci, oparta jest o przewaznie nieistniej^ce juz archiwalia i stqd ma wartosc pierwszorz^dnego dokumentu. Czytac jq, b^dzie zarowno historyk jak i kazdy zainteresowany dziejami swego narodu. Trudno bowiem zrozumiec dzieri dzi- siejszy, jesli si§ nie zna wczorajszego i trudno isc w przyszlosc, jesli si§ nie zna przeszlosci. W latach 1887—1907, w dobie czarnej nocy niewoli i po- dzialu mi^dzy trzy mocarstwa rozbiorcze, zostala dokonana przez Lig£ Narodow^ olbrzymia praca polityczno-wychowawcza i or- ganizacyjna. Obj^la ona te warstwy spoleczeristwa, jak chlopow, rzemieslnikow i robotnikow, ktore nie braly dot^d udzialu w zyciu politycznym i przyspieszyla proces formowania si§ nowo- czesnego narodu. W tym okresie skrystalizowal si§ rowniez pro gram dzialania i stanowisko wobec zblizaj^cego si§ starcia mi^dzy rozbiorcami. Podstawq, polityki Ligi Narodowej bylo przeswiadczenie, ze najwi^ksze niebezpieczenstwo grozi Polsce ze strony Prus i ze glownym zadaniem jest nie dopuscic do zwy- ci^stwa i hegemonii Niemiec. St^d w czasie pierwszej wojny swiatowej polityka narodowa opowiedziala si^ po stronie koalicji, w ktorej obok Anglii i Francji byla Rosja, a przeciw — Niem- com. Tylko bowiem na gruzach pot^gi pruskiej mozna bylo od- budowac zjednoczone z trzech zaborow, oparte o morze i zdolne do samodzielnego zycia paristwo polskie. Polityka ta, ktorej zr§by zostaly ustalone przez Lig§ Naro- dow<| w pierwszym okresie jej dzialania, triumfowala w mo- mencie pokonania Niemiec przez koalicj§ w 1918 r. Podpis jednego z tworcow Ligi Narodowej, Romana Dmowskiego, pod traktatem wersalskim, ktory nas wprowadzal po latach niewoli do rodziny wolnych narodow, byl ukoronowaniem dzialalnosci Ligi i spelnieniem jej celow. Tematem ksi^zki Kozickiego jest wlasnie przedstawienie wielorakiej dzialalnosci Ligi w latach 1887—1907. Autor, jeden z najblizszych wspolpracownikow Dmowskiego, czlonek Polskiego Komitetu Narodowego w Paryzu, sekretarz generalny delegacji polskiej na konferencji paryskiej, w wolnej Polsce posel Rzplitej przy Kwirynale, pose! na Sejm i senator, pisarz i publicysta, byl jak malo kto powolany do napisania dziejow Ligi, w ktorej tak wybitnij, rol$ odgrywal. Umial si<j zdobyc na s^d bezstronny, si^gn^l do zrodel i w sposob bez- nami^tny szukal prawdy. Zebrane dokumenty zaopatrzyl ob- szernymi komentarzami i rzucil na szerokie tlo owczesnego polozenia mi^dzynarodowego i pr^dow politycznych, nurtuj^cych w Polsce na przelomie 19 i 20 wieku. Nie doczekal si<j ukazania swej pracy w druku. Zmarl w Polanicy-Zdroju na Dolnym Slqsku dnia 28 wrzesnia 1958 roku, na ziemi sl^skiej, tak dawno oderwanej od Polski, a dzis znow stanowi^cej integralnq, czqsc paristwa polskiego. Prac§ Kozickiego wydajemy w stulecie urodzin Romana Dmowskiego, tworcy i znakomitego szermierza polskiej idei narodowej. Pozwoli ona lepiej poznac, zgl^bic i zrozumiec ogrom dziela dokonanego przez naszych poprzednikow z Ligi Narodowej. Pragniemy na koniec podkreslic z wdzi^cznosci^, ze wydanie ksi^zki Stanislawa Kozickiego umozliwione zostalo dzi^ki zasil- kowi Instytutu im. Romana Dmowskiego w Stanach Zjedno- czonych oraz znacznej liczbie przedplat nadeslanych ze wszyst- kich krajow osiedlenia polskiego w wolnym swiecie. W Y D A W C Y Londyn, w sierpniu 1964 r. PRZEDMOWA Inicjatorem opracowania historii Ligi Narodowej by} Dmow- ski. Przy jego udziale utworzy} si? komitet wydawniczy, do ktorego weszli dr Waclaw Lapinski, Marian Seyda, Roman Leitgeber, Feliks Godlewski, Karol Raczkowski i inni. Komitet zaj^l si? zebraniem pienigdzy na koszty wydawnictwa, a opracowanie historii powierzyl profesorowi Uniwersytetu Po- znahskiego Zygmuntowi Wojciechowskiemu. Prof. Wojciechowski zarz^dzil przepisanie dokumentow do- tycz^cych Ligi Polskiej i Ligi Narodowej, znajduj^cych si? w Bibliotece Rapperswilskiej, a nast?pnie opracowal kwestio- nariusz i rozeslal go wszystkim zyj^cym wowczas bylym czlon- kom Ligi Narodowej z prosb^ o napisanie na tej podstawie wspomnien dotycz^cych ich udzialu w pracach Ligi. Na kwestionariusz ten nadeszlo sto kilkadziesi^t odpowiedzi. W r. 1937 prof. Wojciechowski zrzekl si? podj?tej pracy. Wowczas komitet wydawniczy powierzyl opracowanie historii Ligi autorowi niniejszej ksi^zki. Otrzymawszy od prof. Wojciechowski ego zarowno kopie materialow, znajduj^cych si? w Bibliotece Rapperswilskiej, jak i odpowiedzi na kwestionariusz zajgfem si? opracowaniem historii Ligi. W porozumieniu z dr Lapinskim podzielilem jij na dwie cz?sci: pierwsza zawarta w tomie pierwszym obej- muje okres od r. 1887 do r. 1907. Drugi tom mial obejmowac histori? udzialu Ligi w odbudowaniu pahstwa polskiego, a wi?e okres od r. 1907 do r. 1927, gdy Liga zostala rozwi^zana. Glownij cz?sc pracy nad historic Ligi wykonalem w r. 1939 i w pierwszych dwoch latach wojny. Zdolalem wykonczyc tom pierwszy, a prac? nad tomem drugim musialem przerwac wskutek trudnosci w korzystaniu z bibliotek publicznych. Wszystkie materialy, na ktorych oparta jest niniejsza praca, a wi?c kopie dokumentow rapperswilskich i zbior wspomnien osobistych bylych czlonkow Ligi byly zlozone w Bibliotece Uniwersyteckiej w AVarszawie. Gdy wojska niemieckie zajgly gmachy uniwersyteckie, materialy te zostaly usunigte i umie- szczone u kilku osob prywatnych. W czasie powstania war- szawskiego we wrzesniu r. 1944 wszystko to uleglo zniszczeniu. Uratowal sig tylko jeden egzemplarz tomu pierwszego historii Ligi i czgsc tomu drugiego. Wobec zniszczenia wspomnieri bylych czionkow Ligi i wobec tego, ze wielu autorow tych wspomnien juz nie zyje, a ilosc zyj^cych byiych czionkow Ligi jest bardzo niewielka, z tych wspomnien osobistych ura- towaio sig tylko to, co jest cytowane w pierwszym tomie niniejszej pracy. Przy pisaniu historii Ligi bylem w stalych stosunkach z dr Waclawem Lapiriskim, ktory jako dlugoletni dziaiacz w Lidze posiadal nie tylko liczne materialy jej dotycz^ce, lecz takze pamigtal wiele wydarzen z dzialalnosci Ligi. Korzy- stalem tez z cennych rad bliskiego wspolpraeownika tworcow ideologii Ligi Narodowej, p. Zygmunta AVasilewskiego. Bardzo wiele zawdzigczam pomocy dr Adama Lewaka, ktory najprzod jako dyrektor Biblioteki Rapperswilskiej, a pozniej jako dy- rektor Biblioteki Uniwersyteckiej bardzo zyczliwie odnosil sig do mej pracy i pomagal w czasie okupacji niemieckiej, w bardzo cigzkich warunkach, narazaj^c sig na niebezpie- czenstwo. C Z ? s c I LIGA POLSKA (1887—1893)
The list of books you might like
