Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı HEIDEGGER’DE ÖZNE PROBLEMİ Meral AYAZDIR Yüksek Lisans Tezi Ankara, 2018 HEIDEGGER’DE ÖZNE PROBLEMİ Meral AYAZDIR Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Ankara, 2018 v Anneme ve Ablam Sibel’e vi TEŞEKKÜRLER Tez çalışmam sırasında bana her daim titiz eleştirileri ve önerileri ile yol gösteren, hiçbir sorumu karşılıksız bırakmayan, geniş bilgi birikimi ve farklı bakış açıları ile her daim ufkumu açan sevgili hocam Öğr.Gör.Dr. Savaş ERGÜL’e sonsuz saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca değerli katkıları ve destekleyici tavrı ile yanımda olduğunu hissettiren sevgili danışman hocam Prof. Dr. Nazile KALAYCI’ya çok teşekkür ederim. Bu zorlu süreçte maddi ve manevi olarak desteklerini ve katkılarını hiç eksik etmeyen beni her zaman destekleyen aileme de teşekkür ederim. Öncelikle güzel dilekleri ve duaları ile yanımda olan sevgili annem, Fatma AYAZDIR’a, akademik çalışmalarımda hep ufuk açıcı ve destekleyici olan sevgili babam, Şemistan AYAZDIR’a, çalışmam boyunca tüm sorunlarımı dinleyen, ihtiyaç duyduğum her an yanımda olan ve bana daima yeni ufuklar açarak beni destekleyen abim, Bakan AYAZDIR’a, tezimi ithaf ettiğim, hayatımın her alanında ilgisini ve desteğini hiç eksik etmeyen arkadaşım, dostum sevgili ablam Sibel AYAZDIR’a ve yanımda ve arkamda olduğunu bana hep hissetiren ablam Berivan’a teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca bir anne şefkati ile bu süreçte yanımda olan Melek AYAZDIR’a da çok teşekkür ederim. Sonsuz saygı ve sevgilerimi sunarım. Lisans ve yüksek lisans hayatım boyunca ne zaman ihtiyaç duysam yanımda olan, sıkıştığım noktalarda daima bana fikir veren, beni sabırla destekleyen sevgili arkadaşlarım Esra ACAR GENÇTÜRK’e ve onun değerli eşi İlker GENÇTÜRK’e ve Tuğba SEVER’e de katkılarından ve dostluklarından dolayı çok teşekkür ederim. Son olarak bu süreçte her zaman yanımda olan elinden gelen her şeyi benim için yapmaya çalışan küçük kardeşim Gamze BOZKURT’a da teşekkürü bir borç bilirim. vii ÖZET AYAZDIR, Meral. Heidegger’de Özne Problemi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2018. Modern felsefenin, önümüze koyduğu pek çok sorundan biri de hiç kuşkusuz “özne” meselesidir. Çünkü modern felsefe, Ortaçağ’ın Tanrısının yerine -insanı- hakikatin ve anlamın merkezi olarak belirlediğinde, onu aynı zamanda yeni özne olarak da tayin etmiş olur. Genel bir kabul olarak, çağdaş felsefe ve özne meselesi Descartes’la başlatılır. Çünkü o, felsefesini kurarken Tanrıdan değil düşünen benden hareketle yola koyulmuştur. Dolayısıyla merkeze Tanrıyı değil özneyi, düşünen beni koyan Descartes ile birlikte modern felsefe ve ‘özne’ tartışması da başlamıştır diyebiliriz. Descartes’ın çizgisini devam ettiren Kant, bilme yetilerinden hareketle transendental bir felsefe ve özne anlayışı geliştirir. Bu özne, bilgisini nesneden almaz, aksine nesneyi bilme tarzımıza uyarlar. Descartes’tan farklı olarak Kantçı özne hem bilen hem de pratik olması bakımından eyleyen bir öznedir. Bilen ve eyleyen özne Kant’da temel bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Kant sonrası felsefede örneğin 19. yüzyılda Nietzsche felsefesinde de varlığın güç istenci ile açıklanması ve güç istencinin temel perspektifi olarak üst-insanın tayin edilmesiyle başka türden de olsa, yine bir özne sorunu ile karşılaşırız. “Tanrının ölüm”ünün ilanından sonra, yaşamın kendisine anlam ve değer katan figür olarak üst-insan, modern öznenin yeni adıdır. Adını andığımız ve modern felsefenin yönelimini belirleyen bu üç önemli filozofta, özne kavramı, felsefedeki temel sorunları hem dile getirmenin hem de bu sorunu çözmenin anahtarını oluşturur. Heidegger ise sorunu dile getiren ve çözen kavramın kendisini sorunlu kılıyor. Bu nedenle, ontolojiyi ve metafiziği özne metafiziğinden kurtarmak adına Dasein kavramını, felsefesinin temel kavramı olarak öne sürüyor. Kendisinden önceki filozofları eleştirmek ve onları bulaştığını iddia ettiği özne metafiziğinden kurtarmak için Dasein olmazsa olmaz bir kavramına dönüşüyor.
Description: