Elektuur 567 2011-1

8.3 MB·Dutch

by  elektuur

[Embedded & micrmocoe nt trollers • Analoog • Digitaal • Audio • Testen & meten ]
a ’ s t e n
n c
3 p a g ie p r o j e ✚ JanEuarin 201e1 r g Nir.e 567b esparingstips € 8,50
3 w
u
e
n i
www.elektor.nl
Hartkloppingen
ddrraaaaddllooooss vveerrssttuurreenn
Nixie-
thermometer
TTeemmppeerraattuuuurrddiissppllaayy
mmeett bbuuiizzeenn
Muziek in je oren
EEeennvvoouuddiiggee
hhooooffddtteelleeffoooonnvveerrsstteerrkkeerr
✚✚ FFrreeee eenneerrggyy
Energie uit (on)bekende bronnen
✚✚ AAllllee ffoottoonneenn vveerrzzaammeelleenn!!
BP
Energy harvesting met een klein budget
(cid:55)(cid:70)(cid:83)(cid:85)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:75)(cid:74)(cid:75)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:91)(cid:70)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:85)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:81)(cid:86)(cid:74)(cid:85)(cid:69)(cid:66)(cid:72)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:1)
(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:76)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:79)(cid:74)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:70)(cid:1)(cid:80)(cid:81)(cid:77)(cid:80)(cid:84)(cid:84)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:32)(cid:1)
(cid:42)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:77)(cid:66)(cid:67)(cid:84)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:66)(cid:68)(cid:86)(cid:77)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:1)(cid:42)(cid:79)(cid:69)(cid:86)(cid:84)(cid:85)(cid:83)(cid:74)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:37)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:53)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:79)(cid:74)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:70)(cid:1)(cid:54)(cid:79)(cid:74)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:1)(cid:38)(cid:74)(cid:79)(cid:69)(cid:73)(cid:80)(cid:87)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:91)(cid:80)(cid:70)(cid:76)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:13)(cid:1)(cid:84)(cid:85)(cid:86)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:1)
(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:1)(cid:84)(cid:66)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:86)(cid:74)(cid:85)(cid:69)(cid:66)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:79)(cid:80)(cid:87)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:87)(cid:70)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:81)(cid:83)(cid:80)(cid:75)(cid:70)(cid:68)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:37)(cid:70)(cid:1)(cid:77)(cid:66)(cid:67)(cid:84)(cid:1)(cid:87)(cid:80)(cid:83)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:84)(cid:81)(cid:70)(cid:70)(cid:77)(cid:87)(cid:70)(cid:77)(cid:69)(cid:1)(cid:88)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:91)(cid:80)(cid:70)(cid:76)(cid:13)(cid:1)
(cid:80)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:88)(cid:74)(cid:75)(cid:84)(cid:13)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:69)(cid:86)(cid:84)(cid:85)(cid:83)(cid:74)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:72)(cid:70)(cid:67)(cid:83)(cid:86)(cid:74)(cid:76)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:1)(cid:84)(cid:66)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:76)(cid:80)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:77)(cid:77)(cid:74)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:81)(cid:83)(cid:80)(cid:69)(cid:86)(cid:68)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:13)(cid:1)(cid:69)(cid:74)(cid:70)(cid:79)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:84)(cid:90)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:77)(cid:70)(cid:87)(cid:70)(cid:79)(cid:84)(cid:77)(cid:74)(cid:68)(cid:73)(cid:85)(cid:1)(cid:91)(cid:74)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)
(cid:55)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:77)(cid:66)(cid:67)(cid:84)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:66)(cid:68)(cid:86)(cid:77)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:1)(cid:42)(cid:79)(cid:69)(cid:86)(cid:84)(cid:85)(cid:83)(cid:74)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:37)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:1)(cid:91)(cid:80)(cid:70)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:88)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:27)
(cid:38)(cid:77)(cid:70)(cid:76)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:85)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:79)(cid:74)(cid:68)(cid:86)(cid:84)
(cid:37)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:86)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:27) (cid:133)(cid:1)(cid:41)(cid:1) (cid:70)(cid:70)(cid:71)(cid:85)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:66)(cid:79)(cid:69)(cid:84)(cid:14)(cid:80)(cid:79)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:66)(cid:77)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:13)(cid:1)(cid:74)(cid:84)(cid:1)(cid:68)(cid:80)(cid:78)(cid:78)(cid:86)(cid:79)(cid:74)(cid:68)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:71)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:69)(cid:74)(cid:72)(cid:13)(cid:1)(cid:81)(cid:83)(cid:80)(cid:66)(cid:68)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:71)(cid:1)
(cid:43)(cid:70)(cid:1)(cid:67)(cid:74)(cid:70)(cid:69)(cid:85)(cid:1)(cid:84)(cid:66)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:68)(cid:80)(cid:77)(cid:77)(cid:70)(cid:72)(cid:66)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:86)(cid:79)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:91)(cid:80)(cid:70)(cid:76)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:1)(cid:1) (cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:67)(cid:70)(cid:73)(cid:86)(cid:77)(cid:81)(cid:91)(cid:66)(cid:78)(cid:70)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:66)(cid:78)(cid:84)(cid:81)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:83)(cid:15)
(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:84)(cid:85)(cid:86)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:74)(cid:70)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:77)(cid:66)(cid:67)(cid:84)(cid:1)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:85)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:81)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:77)(cid:77)(cid:74)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:1)
(cid:81)(cid:83)(cid:80)(cid:69)(cid:86)(cid:68)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:13)(cid:1)(cid:69)(cid:74)(cid:70)(cid:79)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:84)(cid:90)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:78)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:43)(cid:70)(cid:1)(cid:66)(cid:69)(cid:87)(cid:74)(cid:84)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:85)(cid:1)(cid:80)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:72)(cid:70)(cid:67)(cid:83)(cid:86)(cid:74)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:1) (cid:56)(cid:74)(cid:75)(cid:1)(cid:67)(cid:74)(cid:70)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:27)
(cid:68)(cid:80)(cid:78)(cid:81)(cid:80)(cid:79)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:85)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:85)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:85)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:81)(cid:86)(cid:74)(cid:85)(cid:69)(cid:66)(cid:72)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:76)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:79)(cid:74)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:70)(cid:1)(cid:80)(cid:81)(cid:77)(cid:80)(cid:84)(cid:14) (cid:133)(cid:1)(cid:38)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:71)(cid:86)(cid:77)(cid:77)(cid:85)(cid:74)(cid:78)(cid:70)(cid:1)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:77)(cid:77)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:75)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:13)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:86)(cid:74)(cid:85)(cid:91)(cid:74)(cid:68)(cid:73)(cid:85)(cid:1)(cid:80)(cid:81)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:68)(cid:80)(cid:79)(cid:85)(cid:83)(cid:66)(cid:68)(cid:85)(cid:1)
(cid:84)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:48)(cid:80)(cid:76)(cid:1)(cid:77)(cid:70)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:1)(cid:75)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:67)(cid:74)(cid:75)(cid:69)(cid:83)(cid:66)(cid:72)(cid:70)(cid:1)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:85)(cid:88)(cid:74)(cid:76)(cid:76)(cid:70)(cid:77)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:79)(cid:80)(cid:87)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:87)(cid:70)(cid:1) (cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:67)(cid:70)(cid:81)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:85)(cid:74)(cid:75)(cid:69)(cid:15)
(cid:74)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:83)(cid:71)(cid:66)(cid:68)(cid:70)(cid:84)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:84)(cid:70)(cid:79)(cid:84)(cid:80)(cid:83)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:66)(cid:68)(cid:85)(cid:86)(cid:66)(cid:85)(cid:80)(cid:83)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:55)(cid:70)(cid:83)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:1)(cid:67)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:75)(cid:70)(cid:1)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:66)(cid:79)(cid:85)(cid:88)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:69)(cid:70)(cid:77)(cid:74)(cid:75)(cid:76)(cid:1) (cid:133)(cid:1)(cid:38)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:84)(cid:66)(cid:77)(cid:66)(cid:83)(cid:74)(cid:84)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:78)(cid:66)(cid:89)(cid:74)(cid:78)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:4)(cid:20)(cid:15)(cid:21)(cid:19)(cid:19)(cid:1)(cid:9)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:26)(cid:10)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:86)(cid:74)(cid:85)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:66)(cid:83)(cid:67)(cid:70)(cid:74)(cid:69)(cid:84)(cid:14)
(cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:83)(cid:66)(cid:66)(cid:69)(cid:67)(cid:70)(cid:73)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:87)(cid:70)(cid:70)(cid:77)(cid:72)(cid:70)(cid:67)(cid:83)(cid:86)(cid:74)(cid:76)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:68)(cid:80)(cid:78)(cid:81)(cid:80)(cid:79)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:13)(cid:1)(cid:67)(cid:70)(cid:72)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:74)(cid:69)(cid:1)(cid:75)(cid:70)(cid:1) (cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:88)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:9)(cid:72)(cid:70)(cid:67)(cid:66)(cid:84)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:69)(cid:1)(cid:80)(cid:81)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:36)(cid:34)(cid:48)(cid:1)(cid:47)(cid:70)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:77)(cid:66)(cid:79)(cid:69)(cid:84)(cid:70)(cid:1)(cid:86)(cid:79)(cid:74)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:10)(cid:15)
(cid:84)(cid:85)(cid:66)(cid:72)(cid:74)(cid:66)(cid:74)(cid:83)(cid:70)(cid:84)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:76)(cid:1)(cid:75)(cid:70)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:70)(cid:1)(cid:80)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:1)(cid:80)(cid:81)(cid:77)(cid:80)(cid:84)(cid:84)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:83)(cid:86)(cid:72)(cid:76)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:87)(cid:83)(cid:66)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1) (cid:133)(cid:1)(cid:1)(cid:38)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:83)(cid:79)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:80)(cid:79)(cid:66)(cid:77)(cid:70)(cid:13)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:79)(cid:80)(cid:87)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:87)(cid:70)(cid:1)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:76)(cid:80)(cid:78)(cid:72)(cid:70)(cid:87)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:87)(cid:70)(cid:70)(cid:77)(cid:1)(cid:83)(cid:86)(cid:74)(cid:78)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)
(cid:70)(cid:74)(cid:72)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:69)(cid:70)(cid:70)(cid:113)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:74)(cid:85)(cid:74)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:87)(cid:70)(cid:79)(cid:15)
(cid:48)(cid:79)(cid:91)(cid:70)(cid:1)(cid:74)(cid:69)(cid:70)(cid:66)(cid:77)(cid:70)(cid:1)(cid:76)(cid:66)(cid:79)(cid:69)(cid:74)(cid:69)(cid:66)(cid:66)(cid:85)(cid:27)
(cid:133)(cid:1)(cid:41)(cid:1) (cid:70)(cid:70)(cid:71)(cid:85)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:41)(cid:35)(cid:48)(cid:14)(cid:80)(cid:81)(cid:77)(cid:70)(cid:74)(cid:69)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:38)(cid:77)(cid:70)(cid:76)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:85)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:79)(cid:74)(cid:70)(cid:76)(cid:1)(cid:66)(cid:71)(cid:72)(cid:70)(cid:83)(cid:80)(cid:79)(cid:69)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:76)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:1)(cid:75)(cid:66)(cid:83)(cid:70)(cid:79)(cid:1) (cid:42)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:84)(cid:84)(cid:70)(cid:32)
(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:76)(cid:70)(cid:83)(cid:87)(cid:66)(cid:83)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:15) (cid:35)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:75)(cid:74)(cid:75)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:75)(cid:86)(cid:74)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:81)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:80)(cid:80)(cid:79)(cid:1)(cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:91)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:86)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:32)(cid:1)(cid:1)
(cid:133)(cid:1)(cid:1)(cid:42)(cid:84)(cid:1)(cid:72)(cid:70)(cid:84)(cid:81)(cid:70)(cid:68)(cid:74)(cid:66)(cid:77)(cid:74)(cid:84)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:69)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:74)(cid:72)(cid:74)(cid:85)(cid:66)(cid:77)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:76)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:79)(cid:74)(cid:68)(cid:66)(cid:13)(cid:1)(cid:78)(cid:74)(cid:68)(cid:83)(cid:80)(cid:68)(cid:80)(cid:79)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:77)(cid:77)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:70)(cid:78)(cid:67)(cid:70)(cid:69)(cid:69)(cid:70)(cid:69)(cid:1) (cid:40)(cid:66)(cid:1)(cid:69)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:79)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:1)(cid:88)(cid:88)(cid:88)(cid:15)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:67)(cid:74)(cid:75)(cid:69)(cid:70)(cid:85)(cid:86)(cid:70)(cid:15)(cid:79)(cid:77)(cid:15)(cid:1)(cid:37)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:1)(cid:87)(cid:74)(cid:79)(cid:69)(cid:1)(cid:75)(cid:70)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:86)(cid:74)(cid:85)(cid:72)(cid:70)(cid:67)(cid:83)(cid:70)(cid:74)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:1)
(cid:84)(cid:80)(cid:71)(cid:85)(cid:88)(cid:66)(cid:83)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:70)(cid:71)(cid:85)(cid:1)(cid:1)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:79)(cid:74)(cid:84)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:66)(cid:79)(cid:66)(cid:77)(cid:80)(cid:72)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:76)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:79)(cid:74)(cid:68)(cid:66)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:85)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:81)(cid:1)(cid:1) (cid:87)(cid:66)(cid:68)(cid:66)(cid:85)(cid:86)(cid:83)(cid:70)(cid:80)(cid:78)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:83)(cid:74)(cid:75)(cid:87)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:76)(cid:86)(cid:79)(cid:1)(cid:75)(cid:70)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:77)(cid:74)(cid:79)(cid:70)(cid:1)(cid:80)(cid:81)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:86)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:1)(cid:84)(cid:80)(cid:77)(cid:77)(cid:74)(cid:68)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:1)
(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:81)(cid:83)(cid:74)(cid:79)(cid:85)(cid:81)(cid:77)(cid:66)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:38)(cid:83)(cid:87)(cid:66)(cid:83)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:66)(cid:85)(cid:83)(cid:80)(cid:79)(cid:74)(cid:68)(cid:66)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:83)(cid:80)(cid:67)(cid:80)(cid:85)(cid:74)(cid:68)(cid:66)(cid:1)(cid:74)(cid:84)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:81)(cid:83)(cid:70)(cid:15)(cid:1) (cid:43)(cid:70)(cid:1)(cid:76)(cid:86)(cid:79)(cid:85)(cid:1)(cid:85)(cid:80)(cid:85)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:18)(cid:1)(cid:71)(cid:70)(cid:67)(cid:83)(cid:86)(cid:66)(cid:83)(cid:74)(cid:1)(cid:19)(cid:17)(cid:18)(cid:18)(cid:1)(cid:83)(cid:70)(cid:66)(cid:72)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:55)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:71)(cid:80)(cid:83)(cid:78)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:1)(cid:1)
(cid:133)(cid:1)(cid:41)(cid:70)(cid:70)(cid:71)(cid:85)(cid:1)(cid:66)(cid:71)(cid:190)(cid:79)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:80)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:88)(cid:74)(cid:75)(cid:84)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:67)(cid:70)(cid:72)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:74)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:84)(cid:85)(cid:86)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:15) (cid:80)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:86)(cid:79)(cid:68)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:1)(cid:76)(cid:86)(cid:79)(cid:1)(cid:75)(cid:70)(cid:1)(cid:67)(cid:70)(cid:77)(cid:77)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:79)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:1)(cid:69)(cid:83)(cid:15)(cid:1)(cid:74)(cid:83)(cid:15)(cid:1)(cid:43)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:51)(cid:80)(cid:86)(cid:87)(cid:83)(cid:80)(cid:90)(cid:70)(cid:13)(cid:1)(cid:68)(cid:80)(cid:122)(cid:83)(cid:69)(cid:74)(cid:79)(cid:66)(cid:85)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)
(cid:133)(cid:1)(cid:35)(cid:70)(cid:73)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:85)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:47)(cid:70)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:77)(cid:66)(cid:79)(cid:69)(cid:84)(cid:70)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:38)(cid:79)(cid:72)(cid:70)(cid:77)(cid:84)(cid:70)(cid:1)(cid:85)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:15) (cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:77)(cid:66)(cid:67)(cid:84)(cid:13)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:77)(cid:70)(cid:71)(cid:80)(cid:80)(cid:79)(cid:1)(cid:17)(cid:21)(cid:17)(cid:14)(cid:19)(cid:21)(cid:24)(cid:1)(cid:19)(cid:26)(cid:22)(cid:23)(cid:15)
(cid:37)(cid:70)(cid:1)(cid:53)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:79)(cid:74)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:70)(cid:1)(cid:54)(cid:79)(cid:74)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:1)(cid:38)(cid:74)(cid:79)(cid:69)(cid:73)(cid:80)(cid:87)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:84)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:79)(cid:80)(cid:87)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:70)(cid:87)(cid:70)(cid:13)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:83)(cid:79)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:80)(cid:79)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:87)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:84)(cid:85)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:79)(cid:74)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:70)(cid:1)(cid:86)(cid:79)(cid:74)(cid:87)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:74)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:13)(cid:1)(cid:72)(cid:70)(cid:84)(cid:81)(cid:70)(cid:68)(cid:74)(cid:66)(cid:77)(cid:74)(cid:84)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:69)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:38)(cid:79)(cid:72)(cid:74)(cid:79)(cid:70)(cid:70)(cid:83)(cid:74)(cid:79)(cid:72)(cid:1)
(cid:52)(cid:68)(cid:74)(cid:70)(cid:79)(cid:68)(cid:70)(cid:1)(cid:7)(cid:1)(cid:53)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:79)(cid:80)(cid:77)(cid:80)(cid:72)(cid:90)(cid:15)(cid:1)(cid:42)(cid:79)(cid:69)(cid:86)(cid:84)(cid:85)(cid:83)(cid:74)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:37)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:84)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:75)(cid:80)(cid:79)(cid:72)(cid:84)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:66)(cid:68)(cid:86)(cid:77)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:1)(cid:66)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:53)(cid:54)(cid:16)(cid:70)(cid:13)(cid:1)(cid:78)(cid:74)(cid:69)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:73)(cid:74)(cid:72)(cid:73)(cid:85)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:1)(cid:73)(cid:66)(cid:83)(cid:85)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:47)(cid:70)(cid:69)(cid:70)(cid:83)(cid:77)(cid:66)(cid:79)(cid:69)(cid:13)(cid:1)(cid:35)(cid:83)(cid:66)(cid:74)(cid:79)(cid:81)(cid:80)(cid:83)(cid:85)(cid:15)(cid:1)(cid:42)(cid:79)(cid:69)(cid:86)(cid:84)(cid:85)(cid:83)(cid:74)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:1)
(cid:37)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:1)(cid:84)(cid:85)(cid:83)(cid:70)(cid:70)(cid:71)(cid:85)(cid:1)(cid:70)(cid:83)(cid:79)(cid:66)(cid:66)(cid:83)(cid:1)(cid:70)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:83)(cid:79)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:80)(cid:79)(cid:66)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:70)(cid:83)(cid:76)(cid:70)(cid:79)(cid:69)(cid:1)(cid:85)(cid:80)(cid:81)(cid:74)(cid:79)(cid:84)(cid:85)(cid:74)(cid:85)(cid:86)(cid:86)(cid:85)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:1)(cid:73)(cid:70)(cid:85)(cid:1)(cid:79)(cid:74)(cid:70)(cid:86)(cid:88)(cid:70)(cid:1)(cid:87)(cid:70)(cid:77)(cid:69)(cid:1)(cid:87)(cid:66)(cid:79)(cid:1)(cid:42)(cid:79)(cid:69)(cid:86)(cid:84)(cid:85)(cid:83)(cid:74)(cid:66)(cid:77)(cid:1)(cid:37)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:88)(cid:80)(cid:83)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:13)(cid:1)(cid:69)(cid:80)(cid:80)(cid:83)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:1)(cid:81)(cid:74)(cid:75)(cid:77)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:68)(cid:73)(cid:79)(cid:80)(cid:77)(cid:80)(cid:72)(cid:74)(cid:70)(cid:13)(cid:1)(cid:1)
(cid:88)(cid:70)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:84)(cid:68)(cid:73)(cid:66)(cid:81)(cid:1)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:69)(cid:70)(cid:84)(cid:74)(cid:72)(cid:79)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:1)(cid:68)(cid:80)(cid:78)(cid:67)(cid:74)(cid:79)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:79)(cid:15)(cid:1)(cid:37)(cid:70)(cid:1)(cid:71)(cid:66)(cid:68)(cid:86)(cid:77)(cid:85)(cid:70)(cid:74)(cid:85)(cid:1)(cid:85)(cid:70)(cid:77)(cid:85)(cid:1)(cid:22)(cid:17)(cid:17)(cid:1)(cid:84)(cid:85)(cid:86)(cid:69)(cid:70)(cid:79)(cid:85)(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:1)
(cid:70)(cid:79)(cid:1)(cid:19)(cid:17)(cid:17)(cid:1)(cid:78)(cid:70)(cid:69)(cid:70)(cid:88)(cid:70)(cid:83)(cid:76)(cid:70)(cid:83)(cid:84)(cid:15)(cid:1) (cid:88)(cid:88)(cid:88)(cid:15)(cid:85)(cid:86)(cid:70)(cid:15)(cid:79)(cid:77)(cid:16)(cid:87)(cid:66)(cid:68)(cid:66)(cid:85)(cid:86)(cid:83)(cid:70)(cid:84)
(cid:1)(cid:1)(cid:56)(cid:73)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:1)(cid:74)(cid:79)(cid:79)(cid:80)(cid:87)(cid:66)(cid:85)(cid:74)(cid:80)(cid:79)(cid:1)(cid:84)(cid:85)(cid:66)(cid:83)(cid:85)(cid:84)

Bijna 50!
Veel (maar zeker niet alle) lezers zullen 6 Colofon
zich bij het bekijken van de januari-cover Wie doet wat bij Elektor?
afvragen wat het getal 50 daar doet. 50
Schakelingen of tips? Nee hoor, ditmaal 8 Nieuws en achtergronden
gaat het om een heus jubileum: Elektor
Producten en ontwikkelingen
bestaat dit jaar 50 jaar! In die tijd zijn
uit de elektronicawereld.
de ontwikkelingen in de elektronica in
razendsnel tempo voorbij getrokken. 13 mbed is geland
Die veranderingen hebben we altijd
De laatste stand van zaken
op de voet gevolgd, mede dankzij alle
rond de NXP mbed wedstrijd.
opmerkingen, suggesties en bijdragen
van onze lezers. In veel gevallen liep
14 Groene tips
Elektor (in die tijd natuurlijk Elektuur)
Energie besparen kan op heel veel
zelfs voorop bij nieuwe ontwikkelingen.
manieren, van super eenvoudig tot heel
Elektor bruist nog steeds van leven. Elke
moeilijk. Hier volgt een aantal tips.
maand verschijnt weer een uitgave vol
met interessante artikelen en door-
18 De PCB Prototyper is gegroeid
dachte bouwprojecten. De oprichter
van het blad, wijlen Bob W. van der Het laatste nieuws over de vorige
Horst, zou waarschijnlijk geen bal meer maand voorgestelde universele
snappen van de huidige inhoud, maar printfreesmachine van Elektor.
hij zou er geweldig trots op zijn dat zijn
20 Nixie-thermometer
geesteskind er nog steeds is en elektro-
nici over de hele wereld inspireert. Dat Dit project laat zien dat nostalgische
was namelijk ook zijn bedoeling toen Nixie-buizen prima te combineren zijn
hij in april 1961 het eerste nummer van met een moderne microcontroller.
Electronica Wereld (de voorloper van
Elektuur/Elektor) op de markt bracht. 24 i555
Ook had hij snel in de gaten dat elek- Een moderne oplossing voor een oud
tronica een internationale ‘taal’ was. beestje: een virtuele 555 in de vorm van
Na de succesvolle introductie van de een microcontroller!
Nederlandse uitgave volgde al snel een
Duitse versie, een Engelse... Nu zijn we 30 Draadloos ECG
aanwezig over de hele wereld, ook in
Deze schakeling maakt het mogelijk
de Verenigde Staten en Brazilië kun je
om gemeten hartsignalen draadloos te
gewoon een Elektor in de winkel kopen.
versturen via een ZigBee-verbinding.
We zullen in de loop van dit jaar nog
verschillende keren terugblikken op de
38 Alle kleine beetjes helpen
voorbije 50 jaar. Ik heb er groot aantal
Energy harvesting met een klein budget:
van meegemaakt (inmiddels 32) en die
ideeën voor het voeden van schakelingen
zijn in mijn herinnering als een snel-
uit zonne-energie.
trein voorbij getrokken. Waren we in
het begin meer een stelletje fanatieke
43 Labcenter
hobbyisten dan een echt tijdschrift,
nu zijn we een professionele uitgeverij - Gezien op de electronica
die wereldwijd actief is. Maar de ziel is - Bekeken: Xmega-board
gebleven: passie voor elektronica! - Een eigen bus?
Ik wens u veel lees- en bouwplezier met
48 Educatieve uitbreidingskaart
dit eerste nummer van ons jubileumjaar!
Deze schakeling vormt samen met het
Harry Baggen
4 11-2010 elektor
51e jaargang
INHOUD
januari 2011
nr 567
20 Nixie-thermometer
ATM18-testboard een platform voor rapid
Thermometer met buizendisplay prototyping.
In dit artikel laten we zien dat nostalgische Nixie-buizen prima te combine- 54 Uitbreidingskaart
ren zijn met een moderne microcontroller. Het resultaat is een thermometer. voor Arduino Nano
We hebben hem uitgevoerd in een doorzichtige behuizing, waardoor het een Een moederbord met verschillende
fraaie blikvanger in de huiskamer is geworden. Vooral ’s avonds komt hij goed soorten connectoren en aansluitingen
tot zijn recht, hij zou zelfs als nachtlamp dienst kunnen doen. De temperatuur- voor servomotoren.
sensor kan eventueel buiten de behuizing worden geplaatst.
56 FAT op zijn smalst
Een overzicht van open-source FAT-
bestandsbibliotheken voor embedded
24 i555 toepassingen.
iMono & iMulti: Virtuele monofl op en multivibrator 62 Ontwerptip: ADC voor de PIC16F84A
Zo kun je een PIC16F84A voorzien van
Het IC met de drie vijven in de naam is weliswaar het meest verkochte IC al-
een analoge ingang met behulp van een
ler tijden, maar het past gewoon niet meer in de wereld van vandaag. De 555
seriële ADC TLC549.
werkt intern nog helemaal analoog, heeft externe weerstanden en condensa-
toren nodig en is niet zo fl exibel als we graag zouden willen. Toch heeft ook de 64 Free energy
postmoderne elektronicus af en toe wel eens behoefte aan een gewone mo- Is het echt mogelijk gratis energie op te
nofl op of multivibrator. Dan is hier de oplossing die helemaal in onze tijd past. wekken? Een selectie van interessante
projecten en ontwikkelingen.
68 Ontwerptip:
Van microfoon- tot lijningang
30 Draadloos ECG
Een eenvoudige opamp-schakeling die
geschikt is voor zowel microfoon- als
Hartsignalen meten via ZigBee
lijnsignalen.
Het combineren van elektronica en biologie levert altijd enthousiaste projec-
70 ARM besturen op afstand
ten op. Deze schakeling is gemakkelijk na te bouwen en maakt het mogelijk om
Kleine schakeling om kosteloos
gemeten hartsignalen draadloos te versturen. Voor die draadloze verbinding
commando’s door te geven aan een ARM-
wordt gebruik gemaakt van ZigBee.
microcontroller via de telefoon.
72 Miniproject: Muziek in je oren
Een eenvoudige hoofdtelefoonversterker
die met gemakkelijk verkrijgbare
onderdelen is op te bouwen
72 Muziek in je oren
62 Retro-tronica
Met gangbare onderdelen
Tandberg Model 5 met stereo
opnameversterker (ca. 1959)
Talloze ontwerpen gingen deze hoofdtelefoonversterker natuurlijk al voor.
Meer of minder succesvol en uitgebreid of eenvoudig van opzet. Het in dit ar-
78 Hexadoku
tikel gepresenteerde ontwerp is recht door zee, klinkt fatsoenlijk en is met ge-
Puzzelen voor elektronici
makkelijk verkrijgbare onderdelen op te bouwen.
84 Preview
Volgende maand in Elektor
elektor 11-2010 5
Elektor International Media biedt een multimediaal en interactief platform voor elke elektronicus.
Van de professional met passie voor zijn vak tot de liefhebber met professionele ambities.
Van beginner tot gevorderde, van student tot professor.
Informatie, educatie, inspiratie en entertainment. Analoog en digitaal. Praktisch en theoretisch.
ANALOOG • DIGITAAL
EMBEDDED & MICROCONTROLLERS
AUDIO • TESTEN & METEN
Colofon Elektor verschijnt elf maal per jaar, in juli/augustus verschijnt een Redactiesecretariaat:
51e jaargang nr. 01, januari 2011 ISSN 0013-5895 dEnugbeblesltnauligmem, Ferra.n Osntadliegre d, eS pnaaaanms tEaleligkteo ern v eDruscithsitjanleigne N eedditeirelsa.n Edlestkatloigr eis, Hedwig Hennekens ([email protected])
in meer dan 50 landen verkrijgbaar.
Elektor wil mensen inspireren om zich elektronica eigen te Technische redactie: Christian Vossen (hoofd),
maken door het presenteren van bouwbeschrijvingen en Internationale hoofdredactie: Ton Giesberts, Luc Lemmens,Jan Visser
door het signaleren van ontwikkelingen in de elektronica en Wisse Hettinga
technische informatica. Vormgeving & layout: Giel Dols
Redactie: Harry Baggen (hoofdred.),
Elektor is een uitgave van Elektor International Media B.V. Thijs Beckers ([email protected]) Technische illustraties: Mart Schroijen
Allee 1, 6141 AV Limbricht, Nederland
Postbus 11, 6114 ZG Susteren, Nederland Internationale redactie: Directeur/uitgever: Paul Snakkers
Tel.: [phone], Jan Buiting, Eduardo Corral, Ernst Krempelsauer, Jens Nickel,
Fax: [phone] Clemens Valens Marketing: Carlo van Nistelrooy
6 01-2011 elektor
Elektor PCB Prototyper
!
W
U
Professionele veelzijdige E
NI
printfreesmachine
Isolatiespoortjes frezen van 100 μm of gaatjes
boren van 0,2 mm? De Elektor PCB Prototyper
doet dat allemaal moeiteloos. Deze compacte
Specifi caties
professionele printfreesmachine heeft echter • Afmetingen: 455 x 390x 350 mm
• Werkbereik: 220 x 150 x 40 mm (X x Y x Z)
nog veel meer in zijn mars. Dankzij de modulaire • Voedingsaansluiting: 110...240 Vac, 50/60 Hz
• Gewicht: circa 35 kg
opbouw van zowel software als hardware is • Geïntegreerde HF-spindelmotor,
max. 40.000 RPM (instelbaar)
dit apparaat in een handomdraai uit te breiden • Geïntegreerde stofafzuiging
(excl. stofzuiger)
tot een multifunctionele lab-robot! • PC-verbinding via USB-aansluiting
• Incl. gebruiksvriendelijke Windows-software
met geïntegreerde PCB-module
• Diverse uitbreidingsmogelijkheden
Bestellen
De complete machine (inclusief software) is nu
verkrijgbaar voor € 3.500,- (excl. BTW en verzend -
kosten). De verzend kosten bedragen € 50,- voor
Nederland en België. Overige landen op aanvraag.
Meer info en bestellen op www.elektor.nl/pcbprototyper
Abonnementen: Riet Maussen het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Auteursrecht
([email protected]) Tel. [phone] Een exemplaar van de Regelen voor het Advertentiewezen is op aan- Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door
vraag kostenloos verkrijgbaar. middel van druk, fotokopie, microfi lm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande
Bestellingen: Nicolle v.d. Bosch schriftelijke toestemming van de uitgever. De auteursrechtelijke bescherming van
([email protected]) Tel. [phone] Elektuur strekt zich mede uit tot de illustraties met inbegrip van de printed circuits,
evenals de ontwerpen daarvoor. In verband met artikel 30 van de Rijksoctrooiwet mogen
Hoofd advertentieverkoop: Teun van Hoesel de in Elektuur opgenomen schakelingen slechts voor particuliere of wetenschappelijke
([email protected]) Tel. [phone] doeleinden vervaardigd worden en niet in of voor een bedrijf. Het toepassen van de
schakelingen geschiedt buiten de verantwoordelijkheid van de uitgever. De uitgever is
Advertentieverkoop Benelux: Caroline Flohr niet verplicht ongevraagd ingezonden bijdragen, die hij niet voor publicatie aanvaardt,
([email protected]) Tel. [phone] terug te zenden. Indien de uitgever een ingezonden bijdrage voor publicatie aanvaardt,
is hij gerechtigd deze op zijn kosten te (doen) bewerken. De uitgever is tevens
gerechtigd een bijdrage te (doen) vertalen en voor haar andere uitgaven en activiteiten
te gebruiken tegen de daarvoor bij de uitgever gebruikelijke vergoeding.
Advertentietarieven, nationaal en internationaal, op aanvraag. Alle Druk: Senefelder Misset, Doetinchem
advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor Distributie: Betapress, Gilze © Elektor International Media B.V. - 2011
elektor 01-2011 7
ELEK NL1101 PCB Protoype_p7.inddSec1:7 Sec1:7 30-11-2010 13:46:45
INFO & MARKT
ElektorLive! 2010
ElektorLive editie 2010 was anders van opzet
dan voorgaande jaren. ’s Ochtends werden
diepgaande experttrainingen gegeven,
waarna rond 10.30 de beursvloer werd
geopend voor meer dan 1000 bezoekers.
Bij diverse stands kon men terecht voor
informatie of zomaar een praatje. Natuurlijk
was er ook weer de mogelijkheid om
zelf onder eventuele begeleiding een
schakeling te solderen bij het Elektor-lab.
Wij kijken terug op een geslaagde dag.
Kijkt u even mee...?
Kijk ook op www.elektor.nl/elektorlive-2010
Elektor-opleidingen prijs-kwaliteitverhouding. Het laatste Lichtgolven lopen
aspect werd door Elektorklanten getypeerd
beloond met achteruit in nieuw
als ‘heel goed’ en ‘uitstekend’.
Cedeo-erkenning Op basis van de positieve uitslag van het metamateriaal
Cedeo-onderzoek mag Elektor het predi-
Elektor International Media voert vanaf caat ‘Cedeo-erkend’ voor twee jaar voeren Onderzoekers van het FOM-instituut AMOLF
1 oktober 2010 het predicaat ‘Cedeo- en wordt haar opleidingsinstituut opgeno- hebben een nieuw soort materiaal ontwor-
erkend’ voor haar bedrijfsopleidingen. men in de Nederlandse Opleidingen Data- pen dat voor zichtbaar licht in alle richtin-
Elektor kreeg het onafhankelijke keur- gen een negatieve brekingsindex heeft. Dit
merk omdat meer dan 80% van haar klan- betekent dat lichtgolven in dit materiaal
ten ‘tevreden’ tot ‘zeer tevreden’ is over achteruitlopen. De meeste van de tot nu
de kwaliteit en de performance van haar toe gemaakte metamaterialen zijn alleen
opleidingsinstituut. Met een bijna perfecte geschikt voor elektromagnetische stra-
score van 98,1% is Elektor nu opgenomen in ling met lange golfl engtes, zoals radiogol-
Nederlandse Opleidingen Databank. ven en microgolven. Bovendien treedt de
Elektor heeft de Cedeo-erkenning verwor- negatieve brekingsindex bij deze mate-
ven op basis van een tevredenheidonder- rialen alleen op als de straling er vanuit
zoek onder de klanten van de workshops, één bepaalde richting op valt. Het nieuwe
seminars, cursussen en masterclasses die op metamateriaal heeft deze nadelen niet. Vol-
diverse locaties in Nederland en België wor- bank. Hierdoor behoort Elektor tot de 800 gens de Engelse natuurkundige John Pen-
den gegeven. Cedeo is een onafhankelijke instituten die op basis van marktwaarde- dry kunnen met metamaterialen met een
keuringsinstantie die de kwaliteit van HR- ring zijn geselecteerd door Cedeo. Er zijn in negatieve brekingsindex perfecte lenzen
dienstverleners meet en waarborgt. Nederland naar schatting ruim 8.500 com- worden gemaakt die zelfs details van een
Op alle 11 criteria scoorde Elektor boven- merciële opleidingsinstituten actief. object kunnen afbeelden die kleiner zijn dan
modaal, met als uitschieters de waarde- de golfl engte.
ringen voor het niveau van de trainers, de Cursusoverzicht Elektor eVents: Het nieuwe materiaal bestaat uit een ‘sand-
duidelijke communicatie en de uitstekende www.elektor.nl/events wich’ van ultradunne (enkele tientallen
8 01-2011 elektor
INFO & MARKT
dsnpeoanon ran leliene ngkl owrekofserigdrenenantl ebienek silntou ekue orndf s .a yHnstiaeelroedmgoe o( arre ukgdueinol--, Advertentie
video, interface en SoC) door één chip wor-
den geleverd. Een speciale schakeling zorgt
ervoor dat op maximaal zes van de acht
uitgangen zonder stoorsignalen naar een
andere frequentie kan worden omgescha-
keld. Bij toepassingen die aan bepaalde RFI-
eisen moeten voldoen, kan op de klokuit-
gangen spread-spectrum-variatie worden
ingeschakeld.
Het nieuwe klokgenerator-IC van Silicon
Labs is leverbaar in de behuizingen 20-QFN,
nanometers) laagjes zilver afgewisseld met 24-QSOP of 10-MSOP.
een transparant materiaal, en heeft hier-
door een verrassend eenvoudige structuur. Meer info: http://news.silabs.com
Lichtgolven kunnen zich door de laagjes
voortplanten, maar ook van laag naar laag
overspringen. Hierdoor kan licht zich in alle
drie dimensies door het materiaal bewegen. Energie
Door de laagjes de juiste diktes te geven
uit trillend wegdek
wordt een negatieve brekingsindex verkre-
gen die in alle richtingen even groot is.
Meer info: www.fom.nl
Klokgenerator-IC
vervangt 8 PLL’s
Silicon Laboratories Inc. introduceert een
nieuwe, zeer flexibele CMOS-klokgenera-
tor met acht uitgangen die ieder een wille- Samen met ingenieursbureau Tauw gaat
keurig te kiezen frequentie tussen 8 kHz en de Universiteit Twente een innovatieve
125 MHz kunnen leveren. De in-circuit pro- proef uitvoeren waarin weggebruikers op
grammeerbare frequenties worden exact een duurzame manier energie opwekken.
(met 0 ppm afwijking) gegenereerd. Vol- De proef vindt plaats op de N34 in Overijs-
gens de fabrikant heeft de nieuwe klokge- sel, die de komende jaren wordt verbeterd.
nerator 70% minder jitter dan vergelijkbare Het project ‘Trillingen, bruisende bron van
producten en verbruikt deze 30% minder energie’ heeft een geldprijs gewonnen uit
energie. Als toepassingsgebieden worden het Innovatieprogramma Mooi Nederland.
onder andere computersystemen, com- Voorbijrazend verkeer veroorzaakt trillin-
municatiesystemen en consumentenelek- gen, vooral als het over naden in de weg
tronica genoemd. of voegovergangen rijdt. Door een piëzo-
De Si5350/51 bevat een ingebouwde span- elektrisch materiaal onder het wegdek aan
ningsgestuurde kristaloscillator en acht fre- te brengen, zijn die trillingen om te zetten
quentiesynthesizers. Het IC kan tegelijker- in elektrische energie. Hiermee kunnen bij-
tijd vrijlopende op een kristal gebaseerde voorbeeld lichtmasten of verkeersinforma-
kloksignalen leveren en kloksignalen die tieborden van stroom worden voorzien.
In het project werkt de groep Structural
Dynamics and Acoustics van prof. André de
Boer samen met ingenieursbureau Tauw
in Deventer. Na een haalbaarheidsstudie
wordt nu een proefopstelling gebouwd
om te kijken naar de werking in de praktijk
en het rendement. De groep van De Boer
maakt deel uit van het onderzoeksinstituut
IMPACT van de UT.
elektor 01-2011 9
INFO & MARKT
De komende jaren gaat de provincie Over-
Thermostaat leert van mobieltje
ijssel de bereikbaarheid en de verkeersvei-
ligheid op de N34, vanaf de aansluiting op
de N36 (‘Witte Paal’) via Hardenberg tot Altijd thuiskomen in een warm
de grens met Drenthe, aanpakken. De weg huis zonder je thermostaat te pro-
wordt verbreed, er komen meer ongelijk- grammeren of de verwarming aan
vloerse kruisingen en de maximumsnelheid te laten. Technisch gezien kan dat,
wordt verhoogd tot 100 km/h. Tegelijk met met een slimme thermostaat die
deze werkzaamheden wordt ook de proef verbonden is met internet en van
met de energieopwekking gestart. je mobiele telefoon leert wanneer
je thuiskomt. Zelf hoef je niks meer
Meer info: www.utwente.nl/nieuws/ te doen. Met steun van de Provin-
energie-uit-trillend-wegdek cie Overijssel onderzoeken Novay,
Rendo Duurzaam en Home Automation Europe of dat naast gemak ook een besparing
op de stookkosten oplevert.
Uit een onderzoek van VROM eerder dit jaar bleek dat de CV ketel in drie miljoen Neder-
Energy-harvesting met landse huishoudens regelmatig voor niemand staat te stoken. Vooral programmeer-
bare thermostaten blijken niet optimaal ingesteld te zijn. Volgens het ministerie gaat
piëzo-elementen
op die manier in Nederland elk jaar zo’n 600 miljoen m3 aardgas onnodig in rook op.
De firma’s Linear Technology en Energy Daarmee kunnen alle huishoudens in Overijssel één jaar worden verwarmd of alle huis-
Micro werken al enige tijd samen op het houdens in Nederland twee jaar van licht worden voorzien. Maar stookgedrag verander
gebied van Smart Energy Harvesting. je niet zomaar, zeker als het programmeren van de thermostaat als ingewikkeld wordt
Linear Technology heeft nu een demo met gezien. En wat als je een keer een uur eerder of later thuiskomt?
zijn piëzo-elektrische energy-harvesting- Novay (het voormalige Telematica Instituut) heeft hiervoor een oplossing gevonden
voedingsschakeling LTC3588 op basis van die nog een aantal stappen verder gaat dan bestaande alternatieven met geavanceerde
een starter-ontwikkelkit van Energy Micro thermostaten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een lerend systeem dat actuele loca-
voorgesteld. Samen met de op een ARM tiegegevens van mensen met het gedrag uit het verleden combineert. Om te kijken
Cortex M3 gebaseerde EFM32-Gecko-MCU wat de oplossing precies oplevert, is Novay met zijn partners in september het project
van Energy Micro vormt deze een draadloos GeoTherm gestart dat tot juni 2011 loopt. Voor het onderzoek gebruiken personen in
sensorknooppunt dat de data van een drie- 25 huishoudens een mobieltje. Het mobieltje laat GeoTherm zien hoe ver iemand van
assige versnellingsopnemer via een Zigbee- huis is. Locatie-informatie uit het verleden levert patronen op die vervolgens helpen
transceiver verstuurt. te voorspellen of iemand daadwerkelijk op weg is naar huis en hoe veel tijd dat in de
regel kost. Als iemand met enige regelmaat dus een tussenstop maakt bij de bakker of
de kinderopvang, leert het systeem daarmee rekening te houden. In het stookseizoen
wordt de thermostaat automatisch bediend: de thermostaat gaat niet alleen automa-
tisch omlaag zodra iedereen de deur uit is, maar zorgt ook voor een warm onthaal van
de eerste persoon die thuiskomt.
Medio 2011 moet duidelijk zijn welk gemak, gewin, genot en groen het systeem ople-
vert voor de huishoudens en of het systeem Nederland kan helpen om de klimaatdoel-
stellingen voor 2020 alsnog te halen. GeoTherm is onderdeel van het programma ICT-
diensteninnovatie 2008-2011 van de Provincie Overijssel. (Bron: ANP)
De door een piëzo-elektrische omzetter Meer info: http://geotherm.novay.nl
opgewekte energie wordt opgeslagen in
een condensatorbank. Deze kan vervol-
gens door de versnellingssensor en de Zig-
bee-transceiver gebruikt worden. De ener- Slimme TFT- en de processor van het hoofdsysteem nau-
gieverdeling gebeurt aan de hand van de welijks wordt belast.
touchscreens met eigen
in de microcontroller aanwezige sequen- De displays zijn in vier formaten beschik-
sensoftware. De EFM32 Gecko bevindt zich programmeertaal baar: 4,3 inch, 5,7 inch, 7 inch en 3,5 inch.
het grootste deel van de tijd in een sleep- De 4,3”-versie heeft met zijn 16 miljoen
modus, totdat hij via een Power-Good-sig- Noritake Itron heeft een lijn van iSMART (24 bit) kleuren, 100 pagina’s display-RAM-
nal door de LTC3588 wordt geactiveerd. De TFT-modules ontwikkeld die de gebruiker geheugen, 128 Mbyte onboard fl ashgeheu-
microcontroller bewaakt dan het energie- in staat stelt om zonder veel programmeer- gen en 4G+ Micro-SDHC-slot veel weg van
niveau en zorgt er voor dat de beschikbare kennis in korte tijd een eigen applicatie te een pc-gebaseerd TFT-systeem, maar wel
energie optimaal wordt verdeeld over de maken. Dit is mogelijk dankzij een speciaal voor veel lagere kosten.
verschillende componenten. hiervoor ontwikkelde objectgeoriënteerde Standaard zijn de modules voorzien van
programmeertaal. De modules bezitten een een RS232- en USB-interface, maar er zijn
Meer info: eigen 8-bits CPU-host, waardoor het com- ook typen leverbaar met daarnaast nog
www.energymicro.com/energyharvesting municatieverkeer wordt geminimaliseerd RS485, SPI, I2C en CAN-bus aansluitmo-
10 01-2011 elektor