ek-1 türkiye elektrik iletim anonim şirketi iletim sistemi sistem kullanım ve sistem işletim tarifelerini h

38 Pages·2017·0.24 MB·Turkish

EK-1
T Ü RK İYE ELEKTR İK İLET İM ANON İM ŞİRKET İ
İLET İM S İSTEM İ S İSTEM KULLANIM VE S İSTEM İŞLET İM TAR İFELER İN İ
HESAPLAMA VE UYGULAMA Y Ö NTEM B İLD İR İM İ
1/1/ 2018
Bu Dok ü man Hakk ında
Y ö ntem Bildirimi elektrik piyasas ı mevzuat ı esas al ınarak haz ırlanm ışt ır.
Bu dok ü manda, T ü rkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi ’ nin ( TE İA Ş) iletim sistemi sistem
kullan ım ve sistem i şletim tarifelerinin belirlenmesinde ve uygulanmas ında izlenen y ö ntem
a ç ıklanmaktad ır.

Y ö ntem Bildirimi ba şl ıkl ı bu dok ü man, TE İA Ş İletim Lisans ın ın y ü r ü rl ü ğe girdi ği tarihten
itibaren yasal olarak uygulanmaya ba şlam ışt ır.
Y ö ntem Bildirimi ile ilgili olarak her uygulama d ö nemi i ç in gerekli d ü zenlemeler TE İA Ş
taraf ından yap ılmakta ve Enerji Piyasas ı D ü zenleme Kurumu (EPDK) taraf ından
incelenmesinin ard ın dan onaylanarak yay ımlanmaktad ır. Bu dok ü man ilk olarak ü lkemizde
serbest enerji piyasas ın ın olu şmas ıyla birlikte 1 /4/ 2003 tarihinde EPDK taraf ından
yay ımlanarak y ü r ü rl ü ğe girmi ştir.
1 /4/ 2003 tarihinden itibaren Yat ır ım Maliyetine Dayal ı Fiyatland ırma (Y MDF) ’ n ın
uygulanmas ı sonucu elde edilen noktasal sinyaller baz al ınarak olu şturulan 22 tarife b ö lgesine
ili şkin iletim sistemi sistem kullan ım tarifeleri uygulanmaya ba şlam ışt ır. İletim sistemi sistem
kullan ım tarifeleri 1 /4/ 2004 tarihinden ba şlamak ü zere, 2003 y ıl ına ili şkin iletim sistemi
sistem kullan ım tarifelerinin sinyal yap ıs ı korunarak uluslararas ı enterkonneksiyona ili şkin 23
ü nc ü tarife b ö lgesinin de eklenmesi ile 23 tarife b ö lgesi i ç in uygulamaya ba şlanm ışt ır. 23
ü nc ü tarife b ö lgesi, sadece enerj i ithal veya ihra ç eden iletim sistemi kullan ıc ılar ı i ç in ulusal
elektrik sistemimizin herhangi bir ba ğlant ı noktas ında yap ılacak olan elektrik enerjisi ithalat ı
veya ihracat ında rekabet ortam ın ın olmamas ı nedeniyle ve her ba ğlant ı noktas ında e şit tarife
u ygulama politikas ı g ö zetilerek TE İA Ş taraf ından EPDK ’ n ın da onay ıyla iletim sistemi
sistem kullan ım tarifesine eklenmi ştir.
2009 y ıl ı itibariyle üç y ıl ı kapsayacak ikinci uygulama d ö nemine ge ç ilmi ş olmas ı nedeniyle
YMDF esaslar ı do ğrultusunda 2003 y ıl ında n itibaren ge ç en s ü re i ç i nde iletim şebekemizde
meydana gelen geli şme ve b ü y ü meye ili şkin veriler kullan ılarak iletim sistemi sistem
kullan ım ına ili şkin 14 tarife b ö lgesi belirlenmi ş ve enterkoneksiyonlar i ç in ithalat ve ihracata
ili şkin tarife b ö lgeleri k orunmu ştur.
2012 y ıl ı itibariyle üçü nc ü uygulama d ö nemine ba şlanm ış olmas ı nedeniyle, YMDF ’ nin
ç al ışt ır ılmas ı sonucu elde edilen noktasal sinyaller baz al ınarak 14 yeni tarife b ö lgesi
1 / 38
belirlenmi ş ve ge ç en s ü re i ç i nde elektrik enerjisi ithalat ı veya ihraca t ında rekabet ortam ın ın
geli şmesiyle birlikte uluslararas ı enterkoneksiyona ili şkin ayr ı tarife b ö lgesi uygulamas ı
kald ır ılm ışt ır.
2015 y ıl ı itibariyle d ö rd ü nc ü uygulama d ö nemine ba şlanm ış olmas ı nedeniyle, YMDF ’ nin
ç al ışt ır ılmas ı sonucu elde edilen nokt asal sinyaller baz al ınarak 14 yeni tarife b ö lgesi
belirlenmi ştir.
2016 y ıl ı May ıs ay ı itibariyle, iletim bedelleri tespit edilirken g ö z ö n ü ne al ınan kapasite
(MW) de ğerine ek olarak, enerji (MW h ) de ğeri de bir bile şen olarak hesaplamalara dahil
edilmeye ba şlanm ışt ır.
2018 y ıl ı itibariyle be şinci uygulama d ö nemine ba şlanm ış ve d ö rd ü nc ü uygulama d ö nemi i ç in
noktasal sinyaller baz al ınarak belirlenen 14 tarife b ö lgesin d e de ği şiklik yap ılmadan bu
b ö lgelerle devam edilmi ştir .
Uygulamada zamana ba ğl ı h ü k ü mler bu Y ö ntem Bildiriminin y ü r ü rl ü kte oldu ğu s ü reler i ç in
ge ç erlidir.
2 / 38
1. F İYATLANDIRMA İLE İLG İL İ D Ü ZENLEMELER VE ANLA ŞMALAR
Sisteme Ba ğlant ı ve Sistem Kullan ım ı
1.1. Elektrik Şebeke Y ö netmeli ği ve Elektrik Piyasas ı Ba ğlant ı ve Sistem Kullan ım
Y ö netmeli ği ile il gili mevzuat ç er ç evesinde haz ırlanan ba ğlant ı, sistem kullan ım,
enterkoneksiyon kullan ım anla şmalar ı; kullan ıc ın ın iletim sistemiyle olan ba ğlant ıs ına
ve/veya iletim sistemini kullan ım ına ili şkin teknik hususlar ile iletim sisteminin kullan ım ı
ve/veya sist eme ba ğlant ı konusundaki şartlar ı belirler.
1.2. Bu kapsamda, kullan ıc ılarla ba ğlant ı anla şmas ı, sistem kullan ım anla şmas ı,
enterkonneksiyon kullan ım anla şmas ı olmak ü zere üç t ü r anla şma yap ıl ır. İletim sistemine
do ğrudan ba ğlanan iletim sistemi kullan ıc ılar ı hem ba ğlant ı anla şmas ı hem de sistem
kullan ım anla şmas ı, enterkoneksiyon kullan ıc ılar ı ise enterkonneksiyon kullan ım anla şmas ı
imzalamak zorundad ırlar.
1.3. Bir kullan ıc ın ın Elektrik Piyasas ı Ba ğlant ı ve Sistem Kullan ım Y ö netmeli ği ve ba ğlant ı
ve/veya sistem kullan ım anla şmalar ı kapsam ındaki y ü k ü ml ü l ü klerini yerine getirememesi
veya kendi iste ğiyle ba ğlant ıs ın ı ko şullu veya ko şulsuz olarak sona erdirmesi durumunda,
Elektrik Piyasas ı Ba ğlant ı ve Sistem Kullan ım Y ö netmeli ğinin ilgili h ü k ü mleri uygulan ır.
1.4. TE İA Ş’ın iletim sistemini, enterkonneksiyon kullan ıc ıs ı olarak ihracat ve/veya ithalat
amac ıyla kullanmak isteyen t ü zel ki şiler TE İA Ş ile enterkonneksiyon kullan ım anla şmas ı
imzalamak zorundad ır. Kapasite tahsisinin ihale yoluyla yap ıld ığı enterkonneksiyon hat lar ı
ü zerinden, elektrik enerjisinin ithalat ı ve/veya ihracat ı faaliyetinde bulunacak kullan ıc ılar
senkron paralel i şletilen ba ğlant ılarda Elektrik Piyasas ı İthalat ve İhracat Y ö netmeli ği , ilgili
ihale kurallar ı, enterkonneksiyon kullan ım anla şmas ı ve di ğe r ilgili mevzuat h ü k ü mleri
do ğrultusunda, senkron paralel i şletilmeyen ba ğlant ılarda ise, Elektrik Piyasas ı İthalat ve
İhracat Y ö netmeli ği, enterkonneksiyon kullan ım anla şmas ı ve di ğer ilgili mevzuat h ü k ü mleri
do ğrultusunda hareket etmekle y ü k ü ml ü d ü rler.
1.5. TE İA Ş ile anla şma yap ıl ıp yap ılmad ığına bak ılmaks ız ın iletim sistemi kullan ıc ılar ına
ili şkin olarak; TE İA Ş m ü lkiyetindeki ve/veya kullan ıc ı m ü lkiyetindeki sat ışa esas ö l çü
sistemlerinde yer alan saya ç lar ın periyodik bak ım ç al ışmalar ı sistem kullan ım anla şmas ında
belirtilen s ü relerde yap ılacakt ır. Periyodik bak ım kapsam ında sistem kullan ım anla şmas ında
belirtilen i ş ve i şlemler ger ç ekle ştirilecektir. Mevzuat gere ği ö l çü noktas ı iletim sistemi
kullan ıc ı tesislerinde olan/olmas ı gereken saya ç lar ın testlerine ili şkin bedeller T ü rkiye
Elektrik İletim Anonim Şirketi Genel M ü d ü rl ü ğü Mal ve Hizmet ile Ara ç Gere ç Kira
Y ö netmeli ği h ü k ü mlerine g ö re tahsil edilir.
İletim Sistemi Fiyatland ırma Esaslar ı
1.6. İletim sistemi sistem kullan ım ve sistem i şletim tarifeleri Elekt rik Piyasas ı Tarifeler
Y ö netmeli ği, İletim Gelirinin D ü zenlenmesi Hakk ında Tebli ğ ve ilgili di ğer mevzuat
3 / 38
ç er ç evesinde TE İA Ş’ın maliyetleri dikkate al ınarak EPDK taraf ından onaylanan gelir
tavanlar ı do ğrultusunda belirlenmektedir.
İletim Sistemi Maliyetl er i
1.7. TE İA Ş’ın maliyetleri, temel olarak elektri ğin iletim sistemi ü zerinden g ü venilir bir
şekilde naklini teminen iletim sistemi varl ıklar ına ili şkin yap ılan yat ır ımlar ve iletim
sisteminin i şletme, bak ım , yan hizmetler , iletim sistemi kay ıplar ı, s ıf ır bak iye d ü zeltme tutar ı
ve kapasite mekanizmas ı ile ilgili mevzuat gere ğince TE İA Ş taraf ından y ü r ü t ü len faaliyetlere
ili şkin maliyetler den olu şur . Bu maliyetler, kullan ıc ılardan al ınan sistem kullan ım ve sistem
i şletim bedelleri ile kar şılan ır. TE İA Ş, iletim l isans ı uyar ınca, iletim sisteminin belirli
standartlara uygun olarak planlanmas ından, geli ştirilmesinden ve i şletilmesinden sorumludur.
Dolay ıs ıyla, sermaye yat ır ım ı ihtiya ç lar ı bu standartlara uyma zorunlulu ğundan
kaynaklanmaktad ır.
1.8. Kullan ıc ın ın iletim s istemine ba ğlanabilmesi i ç in ilave iletim sistemi varl ıklar ın ın
tesisinin gerekti ği ve TE İA Ş’ın bu varl ıklar ın tesisini finanse edecek yeterli finansman ın
mevcut olmad ığı veya zaman ında yat ır ım planlamas ı yap ılamad ığı durumlara ili şkin
uygulama 6446 say ıl ı Elektrik Piyasas ı Kanunu ve ilgili mevzuat kapsam ında belirlenen
esaslar uyar ınca ger ç ekle ştirilir.
TE İA Ş’ın Gelirleri
1.9. TE İA Ş’ın gelirlerini sistem kullan ım ve sistem i şletim tarifeleri olu şturmaktad ır. Bu
dok ü manda sistem kullan ım ve sistem i şletim ta rifelerinin hesaplanmas ına ve uygulanmas ına
ili şkin esaslar d ü zenlenmi ştir.
1.10. TE İA Ş’ın elektrik enerjisi iletim faaliyetlerinden elde edece ği gelir tavan lar ı, EPDK
taraf ından, y ü r ü rl ü kteki Elektrik Piyasas ı Tarifeler Y ö netmeli ği , İletim Gelirinin
D ü zenlenme si Hakk ında Tebli ğ, ilgili di ğer mevzuat ile TE İA Ş’ın iletim lisans ı ç er ç evesinde
belirlenir.
1.11. Sistem kullan ım tarifesi sabit ve de ği şken olmak ü zere iki bile şenden olu şmakta olup
sabit ve de ği şken sistem kullan ım tarifesi ne ait gelir tavanlar ı, EPDK tara f ından belirlenen
oran dikkate al ınarak hesaplan ır. t fiyatland ırma y ıl ına ili şkin sabit sistem kullan ım tarifeleri,
sistem kullan ım anla şmas ı yapm ış olan kullan ıc ılar ın anla şmalar ı ile tahsis edilmi ş al ış/veri ş
kapasiteleri, sistem kullan ım anla şmas ı yapm am ış kullan ıc ılar ın fiyatland ırma y ıl ından bir
ö nceki y ılda ö l çü len en y ü ksek al ış/veri ş kapasiteleri; senkron paralel i şletilmeyen ba ğlant ı
ü zerinden ithalat ve/veya ihracat yapan enterkonneksiyon kullan ıc ılar ın ın, enterkonneksiyon
kullan ım anla şmalar ında akde ba ğlanan tahsis edilmi ş kapasiteleri ile EPDK taraf ından
belirlenen gelir payla şım oranlar ı dikkate al ınarak ; de ği şken sistem kullan ım tarifesi ile
sistem i şletim tarifesi ise mevcut iletim sistemi kullan ıc ılar ın ın iletim sistemine verdikleri
ve /veya ald ıklar ı, fiyatland ırma y ıl ından bir ö nceki y ıl ın enerji de ğerleri ve EPDK taraf ından
belirlenen gelir payla şım oranlar ı dikkate al ınarak hesaplan ır .
4 / 38
1.12. Sabit sistem kullan ım tarifesi gelir tavan ı esas al ınarak y ıll ık olarak MW ba şına ,
de ği şken sistem kull an ım tarifesi ile sistem i şletim tarifesi ise gelir tavanlar ı esas al ınarak
ü retilen ve/veya t ü ketilen enerji i ç in MWh ba şına TE İA Ş taraf ından hesaplan ır ve EPDK
taraf ından onaylan ır.
5 / 38
2. S İSTEM KULLANIM TAR İFELER İN İN B EL İRLENMES İ
Sabit Sistem Kullan ım Tari fesi
Yat ır ım Maliyetine Dayal ı Fiyatland ırma ve Nakil Modeli
2.1. Sabit s istem kullan ım tarifelerinin hesaplanmas ı i ç in YMDF kullan ılm ışt ır. Bu
y ö ntemin temelini, sabit sistem kullan ım tarifelerinin, iletim sisteminin farkl ı yerlerindeki
kullan ıc ılar ın sistem kull an ım miktarlar ın ı marjinal olarak art ırmalar ın ın ya da azaltmalar ın ın
TE İA Ş’ın maliyetlerine olan etkilerini yans ıtacak şekilde belirlenmesi olu şturmaktad ır.
2.2. İletim sisteminin farkl ı b ö l ü mlerinde gerekli olan iletim kapasitesi, sistemin ilgili
b ö l ü mlerind e ger ç ekle şen maksimum sistem kullan ım miktar ına ba ğl ıd ır. Maksimum sistem
kullan ım ı belirli t ü ketim ve ü retim ko şullar ında ger ç ekle şecektir. Bu ko şullar T ü rkiye ’ de yaz
ve k ış d ö nemi puant taleple ili şkilendirilebilir. Bu y ö ntem izlenerek bulunan iletim si stem i
sabit sistem kullan ım tarifelerinde, iletim sistemindeki puant zaman ı ya da zamanlar ında
ortaya ç ıkan ihtiya ç lara g ö re belirlenen artan yat ır ım maliyeti esas al ınmaktad ır. Tarifeler,
kullan ıc ın ın iletim sistemine ba ğlanmas ı d üşü n ü len noktaya ba ğlant ıs ın ın bulundu ğu yere
ba ğl ı olarak de ği şiklik g ö sterebilir. Bu farkl ıl ıklar, sistemde farkl ı noktalardaki artan yat ır ım
maliyetleri aras ındaki fark ı yans ıtacakt ır.
2.3. Artan maliyetler hesaplan ırken iletim şebekesinin e şde ğeri olan YMDF
kullan ılmaktad ır. Bu mo delde, ger ç ek ko şullar esas al ınarak şebeke yap ıs ı modellenmektedir.
Elde edilen bu model şebeke, şebekenin puant talep zamanlar ında tam ihtiyac ı kar şılayacak
kapasitede olmas ı ko şuluyla, iletim sistemindeki ‘ şebeke d ü ğü m noktas ı ad ’ ı verilen her bir
nokta daki ilave şebeke kapasitesine ili şkin artan maliyetlerin hesaplanmas ında kullan ıl ır.
2.4. Ü retim sabit sistem kullan ım tarifeleri, iletim sistemine ü rettikleri enerjiyi veren t ü m
kullan ıc ılar ın lisans ında yer alan kurulu g ü c ü ve/veya maksimum enerji veri ş kap asitesi
dikkate al ınarak belirlenir. T ü ketim sabit sistem kullan ım tarifeleri ise, maksimum enerji al ış
kapasitesi esas al ınarak belirlenir. Dolay ıs ıyla, tarifeler in sabit bile şeni MW (maksimum
enerji veri ş/enerji al ış kapasitesi) ba şına y ıll ık olarak uygu lan ır .
2.5. YMDF ’ den elde edilen fiyatlar, sisteme ba ğl ı ü retim ve t ü ketimin beklenen MW
de ğerlerine uyguland ığında elde edilecek gelir EPDK taraf ından belirlenen gelir tavan ın ı
sa ğlayacak şekilde ayarlan ır. Sabit s istem kullan ım tarifelerinde yap ılacak ayarl amalar,
YMDF vas ıtas ıyla sa ğlanan b ö lgesel sinyalleri koruyacak şekilde d ü zenlenir . B u kapsamda,
sabit sistem kullan ım tarifeleri b ö lgelere g ö re de ği şiklik g ö sterir.
2.6. TE İA Ş’ın sabit sistem kullan ım tarifelerini belirlemesinde dikkate al ınan hususlar
bunlar la s ın ırl ı olmamak ü zere a şa ğıda s ıralanm ışt ır:
a) Benimsenen esaslar ın netli ğinin ve fiyatland ırma y ö ntemi şeffafl ığın ın sa ğlanmas ı,
b) Mevcut kullan ıc ılara ve sisteme yeni kat ılacak taraflara ve maliyetlere ili şkin do ğru
ve istikrarl ı fiyat mesajlar ın ın veril mesi,
6 / 38
c) Fiyatland ırman ın, sa ğlanan hizmetler esas al ınarak yap ılmas ı ve bu yap ıl ırken
ortalama maliyetlerin de ğil artan maliyet lerin esas al ınmas ı ve bu yolla iletim
sisteminin optimal kullan ım ın ın ve optimal yat ır ımlar ın te şvik edilmesi,
d) İlgili maliyet para metreleri ve zaman dilimleri ç er ç evesinde pratik olan
uygulamalar ın benimsenmesi.
Tarifenin Hesaplanmas ı
2.7. S istem kullan ım tarifeleri iki ayr ı bile şenden olu şmaktad ır. Bunlar ın ilki, kullan ıc ın ın
bulundu ğu yere ba ğl ı olarak de ği şen bile şendir. Bu bile şen, YMDF kullan ılarak farkl ı
noktalar aras ında toptan elektrik naklini sa ğlamak ü zere iletim sisteminde yap ılmas ı gereken
sermaye yat ır ımlar ın ın ve iletim sisteminin ayn ı ama ç do ğrultusunda bak ım ın ın
ger ç ekle ştirilmesinin maliyetlerini yans ıtmak ü zere belirle nir. İkinci bile şen, kullan ıc ın ın
bulundu ğu yere ba ğl ı olmayan, gelir tavan ına ula şılabilmesi ile ilgili olan bile şendir. Sabit
s istem kullan ım tarifelerinin hesaplanma s ü reci a şa ğıda ad ım ad ım a ç ıklanm ışt ır. Bu s ü recin
temel bile şenleri şunlard ır:
a) Ge rekli m aliyet v erilerinin belirlenmesi ,
b) YMDF ve Nakil M odelinin ç al ışt ır ılmas ı,
c) Nihai t arifenin hesaplanmas ı.
Gerekli Maliyet Verilerinin Belirlenmesi
Şebeke Yat ır ımlar ın ın Y ıll ık Maliyetlerinin Hesaplanmas ı
2.8. 1 MW g ü c ü 1 km ta şıman ın y ıll ık maliyeti, (T L/MWkm cinsinden) her bir hat tipi i ç in,
a şa ğıdaki f orm ü l kullan ılarak hesaplan ır.
r c
A 
1
1 
(1 r ) n
B u form ü lde;
c şebeke geni şleme sabitini ifade etmektedir. Yani, 1 MW g ü c ü 1 km ta şımak i ç in
gerekli iletim altyap ıs ı sermaye yat ır ım ın ın de ğerini TL /MWkm cinsinden ifade eder.
Bu de ğerin b ü y ü kl ü ğü TE İA Ş taraf ından ü stlenilen ve planlanan yat ır ımlar ın
maliyetlerine ba ğl ıd ır. Şebeke geni şleme sabitinin hesaplanmas ı i ç in şu ad ımlar
ger ç ekle ştirilir:
a) Mevcut yat ır ım projeleri ile ilgili olan yat ır ım maliye tleri, yat ır ım program ı baz
al ınarak her bir hat tipi i ç in toplam yat ır ım maliyetinin ç ıkart ılmas ı amac ıyla analiz
edilir (154kV, 380kV havai hatlar ve yeralt ı iletim kablolar ı). Her bir hat tipi i ç in
sistem varl ığı olarak de ğerlendirilip bu şekilde fiyatl and ır ılanlar d ışındaki yat ır ım
maliyetlerinin toplam ı al ın ır. Yat ır ım maliyetleri, mevcut yat ır ım projeleri ile ilgili
olan trafo merkezi varl ıklar ın ın maliyetlerini i ç erir .
b) Elde edilen bu toplam yat ır ım maliyetleri, her bir hat tipi i ç in, ilgili yat ır ım
p rojesine ba ğl ı olarak tesis edilecek olan toplam MWkm de ğerlerine b ö l ü n ü r.
7 / 38
n İletim varl ığın ın y ıl cinsinden ortalama toplam faydal ı ö mr ü n ü ifade etmektedir. Bu
de ğer, fiyatland ırma ile ilgili ama ç lar do ğrultusunda 2 0 y ıl olarak tespit edilmi ştir.
r TE İA Ş’ın sermaye maliyetidir.
İşletme ve Bak ım Maliyetinin Hesaplanmas ı
2.9. İşletme ve bak ım ın y ıll ık maliyeti (M) a şa ğıda g ö r ü ld ü ğü ü zere, y ıll ık yat ır ım
maliyetinin y ü zdesi olarak belirlenir.
M  A m
Bu form ü lde,
m i şletme ve bak ım fakt ö r ü d ü r. Fiyatland ırma ile ilgili ama ç lar do ğrultusunda %3
olarak kabul edilir.
İletim Maliyeti Katsay ıs ın ın Hesaplanmas ı
2.10. İletim maliyeti katsay ıs ı, MWkm ba şına y ıll ık sermaye maliyetlerinden ve y ıll ık i şletme
bak ım maliye tlerinden meydana gelmekte olup birimi TL/MWkm ’ dir. Şu şekilde hesaplan ır:
S M  A
2.11. YMDF ’ deki farkl ı hat tipleri ile ili şkili farkl ı maliyetleri yans ıtmak i ç in, en d üşü k
maliyetli hat (380kV havai hat, 154kV havai hat ya da yeralt ı kablosu) tipine ili şkin iletim
maliyeti katsay ıs ı, baz iletim maliyeti katsay ıs ı olarak al ın ır. Di ğer hat tiplerine ili şkin iletim
maliyetleri katsay ılar ı, bu baz de ğerin katlar ı olarak ifade edilir.
YMDF ve Nakil Modelinin Ç al ışt ır ılmas ı
Modelin Girdileri
2.12. YMDF, iletim sistemi ü zerindeki her bir şebeke d ü ğü m noktas ındaki t ü ketimin ya da
ü retimin artmas ı sonucunda iletim sisteminde yap ılmas ı gerekecek yat ır ımlar ın marjinal
maliyetlerini hesaplar. Model bunu yaparken, iletim sistemindeki puant şartlara dair
tahminleri yans ıtan talep ve arz senaryolar ın ı esas al ır. Şebeke d ü ğü m noktas ı bir Ba ğlant ı
Noktas ı, ya da iki veya daha fazla iletim hatt ın ın birle şti ği bir noktad ır. Model, marjinal
yat ır ım maliyetlerini hesaplamak ü zere şebekenin MWkm cinsinden ifade edilen toplam
maliyetlerini minimize eder (yu kar ıda ad ı ge ç en iletim maliyeti katsay ıs ı ç arpanlar ın ın
a şa ğıda 2.17 nci maddede belirtildi ği şekilde uygulanmas ından sonra) ve kapasitede 1 MW
ilave kapasite i ç in şebeke ü zerindeki her bir noktadaki ü retim ve t ü ketim e y ö nelik bu
rakamda meydana gelecek d e ği şikli ği hesaplar. Sonu ç ta, MWkm cinsinden ortaya ç ıkan
marjinal maliyet, baz olarak al ınan iletim maliyeti katsay ıs ı uygulanarak fiyata ç evrilir.
8 / 38
2.13. Modelde pratiklik a ç ıs ından bir tak ım varsay ımdan yararlan ılmaktad ır. Modelin,
sistemin puant ko şullar ına k ar şıl ık gelen bir dizi veriye ihtiyac ı vard ır:
a) Her bir şebeke d ü ğü m noktas ında iletim sistemine giren g üç ,
b) Her bir şebeke d ü ğü m noktas ındaki t ü ketim,
c) Şebeke d ü ğü m noktalar ı aras ındaki iletim g ü zergahlar ı ve bu g ü zergahlar ın hat
tiplerine g ö re s ın ıfland ır ıl mas ı,
d) Bu g ü zergahlar ın uzunluklar ı,
e) Farkl ı hat tiplerine ili şkin iletim maliyeti katsay ılar ın ın baz katsay ıya oranlar ı.
2.14. Nakil modelinde, “t” y ıl ına ili şkin, her d ü ğü m noktas ındaki t ü ketim verileri i ç in,
TE İA Ş’ın, “t” y ıl ın ın sistem puant ında şebeke ü zerin deki her bir d ü ğü m noktas ı i ç in tahmin
etti ği t ü ketim esas al ın ır. Bu tahminler, iletim sistemi kullan ıc ılar ı taraf ından 7 nci B ö l ü m
uyar ınca sa ğlanan verilere dayan ır.
2.15. Modelde, “t” y ıl ına ait her şebeke d ü ğü m noktas ındaki ü retim verilerinde her bir d ü ğü m
noktas ındaki santrala ait maksimum enerji veri ş kapasitesi esas al ın ır. Bunda, bir ö nceki
fiyatland ırma y ıl ı esas al ınmaktad ır. Ancak, d ü ğü m noktas ındaki ü retim, yaz ve k ış sistem
puant talepleri s ıras ındaki toplam ü retim toplam t ü ketime e şit olacak şekil de ayarlanma kta d ır .
2.16. İletim g ü zergahlar ı ve bu g ü zergahlarla ilgili hat tipleri ve uzunluklar ı, şebeke
konfig ü rasyonuna ili şkin mevcut veriler kullan ılarak belirlenir.
2.17. Farkl ı hat tiplerine ait ( 380 kV , 154 kV ya da yeralt ı kablosu) iletim maliyeti
katsa y ılar ın ın birbirlerine oran ı, farkl ı hat tiplerine ili şkin maliyetler aras ındaki farkl ıl ıklar ı
yans ıt ır. Nakil modeli, hat tipinden ba ğıms ız olarak toplam maliyeti MWkm cinsinden verir.
Bu noktada, baz ı g ü zergahlarda yap ılacak yat ır ım ın maliyetinin di ğer g ü zergahlarda
yap ılacak yat ır ım ın maliyetinden y ü ksek olaca ğı dikkate al ın ır. Yukar ıda da de ğinildi ği gibi
bu etki, yat ır ım maliyeti daha pahal ı olan g ü zergahlar ın, iletim maliyet katsay ılar ı aras ındaki
oranlar uygulanarak “uzat ılmas ı” yoluyla modellenmekte dir. Bu uygulama, s ö z konusu
hatlar ın, modelde kullan ılmas ın ı daha pahal ı hale getirmekte ve bu şekilde de bu g ü zergahlara
yap ılacak yat ır ımlar ın ilave maliyetlerini yans ıtmaktad ır.
Modelin Ç ıkt ılar ı
2.18. YMDF nakil modeli, yukar ıda ad ı ge ç en girdilerden fayd alanarak ve bir nakil
algoritmas ı kullanarak t ü m g ü zergahlarda s ın ırs ız kapasite oldu ğu varsay ım ından hareketle
d ü ğü m noktas ı baz ında belirlenen ü retimle d ü ğü m noktas ı baz ında belirlenen t ü ketimin
kar şılanabilece ği minimum şebeke b ü y ü kl ü ğü n ü MWkm cinsinden hesaplar.
2.19. Matematiksel olarak ifade edildi ğinde, optimizasyon problemi şu şekilde a ç ıklanabilir;
 f l
T * ij ij
Minimize edilen: mkWM = ij
9 / 38
Tabi oldu ğu k ıs ıtlar:
  f G S D
i ij i i
K ıs ıt 1 : j
G S D
i i
K ıs ıt 2 : i i
Burada ;
T *
mkWM MWkm cinsinden minimum iletim miktar ı,
f
ji i ve j d ü ğü m noktalar ı aras ındaki MW cinsinden ak ışı, ( i ve j aras ında bir g ü zergah
olmamas ı halinde s ıf ırd ır)
l
ij iletim sistemindeki her bir i ve j d ü ğü m noktas ı aras ındaki km cinsinden sembolik
mesafeyi,
G S
i i d ü ğü m noktas ındaki 2.15 inci madde do ğrultusunda belirlenen ü retimi,
D
i i d ü ğü m noktas ında sistem puant ında tahmin edilen ve 2.14 ü nc ü madde
do ğru ltusunda belirlenen t ü ketimi,
ifade etmektedir.
K ıs ıt 1, her bir d ü ğü m noktas ına giren ve o d ü ğü m noktas ından ç ıkan net ak ışlar ın,
sistemin o d ü ğü m noktas ına verilen ve o d ü ğü m noktas ından ç ekilen g üç miktar ına e şit,
K ıs ıt 2, ü retim ve t ü ketimin dengede,
olmas ı halidir.
2.20. Optimal şebeke b ü y ü kl ü ğü n ü n belirlenmesinin ard ından, model her bir d ü ğü m
noktas ındaki ü retimin 1 MW art ış ve buna kar şıl ık olarak referans noktas ındaki 1 MW
t ü ketim art ışı i ç in marjinal yat ır ım maliyetlerini hesaplar. Marjinal yat ır ım ma liyeti,
şebekenin b ü t ü n ü nde nakledilen toplam MWkm de ğerinde meydana gelen art ış ya da d üşüş
T *
mkWM
G s
olup optimizasyon modelindeki her bir k ıs ıtla ili şkili Lagrange ç arpanlar ıd ır. ( i ve
T *
mkWM
D G D
i ) Ü retim ve t ü ketim i ç in s ıras i ı yla ve i ile ifade edilmektedir. 1 MW art ış
varsay ım ından yola ç ık ılarak marjinal maliyetler basitli ğin sa ğlanmas ı a ç ıs ından yaln ızca km
cinsinden ifade edilmi ştir. B ö ylelikle, her bir d ü ğü m noktas ındaki ü retim ve t ü k etime ili şkin
G D
olmak ü zere km cinsinden marjinal maliyetler elde edilmi ş olur. i , i ’ ye e şit olup
ü retimdeki 1 MW art ışın toplam km ü zerindeki etkisine ba ğl ı olarak, marjinal km maliyeti
pozitif ya da negatif olabili r.
2.21. Bu hesaplaman ın basit bir g ö sterimi e k te ö rnek olarak verilmi ştir (Ek: YMDF Nakil
Modelinin G ö sterimi).
Yaz ve K ış Puant ın ın Etkisi
10 / 38