Eğitici El Kitabı

82 Pages·2012·3.83 MB·Turkish

Eğitici El Kitabı
E
ğ
it
ic
i E
l K
it
a
b
ı
Yusuf ALPAYDIN
Y
u
su
f A
L
P
A
Y
D
IN
.
z
a
m
tıl
a
S

a
yl
a
r
a
P
www
aep w w w
gov.tr a i l e
gov.tr
Yusuf Alpaydın
Eğitici El Kitabı
Proje
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile
ve Toplum Hizmeleri Genel Müdürlüğü
Proje İzleme ve Değerlendirme Grubu
Fatma Özdoğan, Fethullah Haksöyler,
İbrahim Biçici, Mustafa Turğut, Rahime
Beder Şen, Semra Demirkan
Copyright
©2011, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının
izni olmaksızın tamamı veya herhangi
bir bölümü herhangi bir biçimde veya
yöntemde, elektronik, mekanik, fotokopi, Dikkat!
kayıt olarak çoğaltılamaz, yayınlanamaz. Bu bölümde konu ile ilgili özellikle
Proje Yürütücüsü dikkat edilmesi gereken hususlar
EDAM (Eğitim Danışmanlığı ve vurgulanmaktadır.
Araştırmaları Merkezi)
Proje Yönetmeni
Alpaslan Durmuş
Proje Koordinatörü
Murat Şentürk Atalarımız Ne Demiş?
Editör Bu bölümde metni destekleyen
Hatice Işılak Durmuş ve konunun daha iyi anlaşılmasını
Editör Yardımcısı sağlayan atasözleri ve özlü sözler
Aynur Erdoğan yer almaktadır.
Danışman
Mustafa Otrar
Araştırma Asistanı
Merve Akkuş, Muaz Yanılmaz
Git, Araştır! Git, Başvur!
Görsel Yönetmen
Nevzat Onaran Bu bölümde ana metinde anlatılan
konunun farklı bir yönünün ele
Grafik Uygulama
Ahmet Karataş, Nevzat Onaran alındığı ya da daha ayrıntılı bilgile-
rin edinilebileceği farklı kaynaklara
Kapak Fotoğrafı
© victoria p. - Fotolia.com işaret edilmekte; ayrıca konu ile
ilgili başvurulabilecek bazı kurum
Fotoğraf ve kuruluşlar tanıtılmaktadır.
Fotolia, Getty Images, Halit Ömer Camcı
Çizgi
Fotolia, Getty Images, Hasan Aycın, Yahya
Alakay
Redaksiyon ve Düzelti
Esin İnan, Ülkü Dilşad Sunar Biliyor muydunuz?
Bu bölümde ana metin ile bağlantılı
Yapım ve Baskı Öncesi Hazırlık
ilgi çekici bilgiler ve ayrıntılar su-
EDAM Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları
Merkezi, Ferah Mah. Ferah Cad. Bulduk Sok. nulmaktadır.
No: 1, 34692, Üsküdar, İstanbul
Tel/Faks: ([phone]
[email protected] - www.edam.com.tr
ISBN:
978-605-4628-20-9
Sözlük
Birinci baskı, İstanbul, 2012 Bu bölümde metin içinde geçen ve
AEP Uygulama ve Yaygınlaştırma anlaşılmasında zorluk çekilebilecek
Projesi - 2012 kapsamında 30 çeşit ve top- bazı kelime ve ifadelerin anlamları
lamda 41.500 adet kitap basılmıştır.
verilmektedir.
Baskı
Nakış Ofset, Litros Yolu, 2. Matbaacılar
Sitesi, 2 ND 3 Topkapı / İstanbul
Tel: [phone]
Bu kitap, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye
İletişim
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kurulu’nun 30/12/2011 tarih ve 269 sayılı kararı ile tavsiye
Adres: Eskişehir Yolu Söğütözü Mah. 2177.
Sokak No: 10/A Çankaya / ANKARA edilen Aile Eğitim Programı (AEP) müfredatına uygun ola-
Tel : [phone] rak hazırlanmıştır.
Fax: [phone]
www.aile.gov.tr
r
e
k i l
e
d
n
ç i
i
4 Sunuş
7 Giriş
13 Eğitim Öncesi Hazırlıklar
23 Sunum
37 Eğitim Ortamının Yönetilmesi
53 Eğitim Biterken
59 Ekler
ş
u
n
u
S
Sahip olduğumuz medeniyet mirası içinde aile kurumu öncü ve belirleyici bir
değere sahiptir. Bu yapının daha yakından ele alınması, çözüm çabalarına yeni
bir ufuk kazandıracaktır. Aile içinde tesis etmeye çalıştığımız karşılıklı hak ve
sorumluluklar açısından, zengin bir kültürel mirasa sahibiz. Evrensel bir kurum
olan aile, yapısal özellikleri, geçirdiği değişim evreleri, karşılaştığı sorunlar bakı-
mından temel bir çözüm ünitesidir.
Toplumda en küçük ölçekli yaşam ünitesi olarak kabul ettiğimiz ailenin, fonksi-
yonlarını icra edememesi ülkeler için ağır sorun tablosunun habercisidir. Sağlıklı
aile yapısı yalnız kendi üyeleri için değil, çevresi ve toplumu için de bir denge
ve güven unsurudur. Bugün yaşadığımız ağır sorun tablosunun altında sorun
çözme kabiliyetini kaybetmekte olan aile gerçeği vardır. Güçlü ve sağlıklı aile
demek, varlığı ile gurur duyduğumuz çocuk nüfusun ve genç nesillerin huzur ve
güven ortamında yetişmesi demektir. Fonksiyonlarını sürdüren aile, çocuğuna,
gencine, kadınına, engellisine, yaşlısına sağlıklı bir ortamı sağlayan ailedir.
“Eğitim ailede başlar.” ilkesinden hareketle hazırlanan Aile Eğitim Programı, bil-
gi çağının gereklerine uygun olarak ailelerin yaşam kalitesini arttırmaya dönük
önemli bir adımdır. Koruyucu ve önleyici bir sosyal politika hedefi olarak önem
kazanan Aile Eğitim Programı, bilimsel bilgi desteği ile aile mutluluğunu arttır-
maya dönük bir hizmet hamlesi olarak görülmelidir.
Yakın bir döneme kadar gelenekle taşınan bilgi ve deneyimler genç kuşakların
aileye ilişkin bir bakış kazanması için yeterli görülmekteydi. Günümüzde artan
bilgi ve iletişim imkânları eğitim ve öğretimde daha fazla seçenek sunmaktadır.
Aile Eğitim Programı, yetişkinlerin gündelik hayata ilişkin hemen her türlü so-
rularına cevap vermektedir. Program, sahip olduğu dinamik yapısı ile kendini
yenileyerek ihtiyaçlara cevap verecektir.
Aile Eğitim Programı, program geliştirme ilkelerine bağlı kalınarak özgün bir
süreçte geliştirilmiştir. Ülkemizde kendine özgü toplumsal ve kültürel şartları
dikkate alınarak hazırlanan Aile Eğitim Programı, bu alandaki kurumsal biriki-
mi esas almaktadır. Programın hazırlanmasında alanında uzman ve yetkin aka-
demisyenlerin tecrübelerinden ve birikimlerinden yararlanılmıştır.
Hazırlık çalışmaları sürecinde aile eğitimiyle doğrudan veya dolaylı bir biçimde
ilişkide olan kamu kurum ve kuruluşlarının, özel sektör temsilcilerinin ve sivil
toplum kuruluşlarının tecrübelerinin yanında ailelerin ihtiyaç, beklenti ve talep-
leri de aynı şekilde belirleyici olmuştur.
Aile Eğitim Programı’nın geniş toplum kesimlerine ulaşması ve yaşam kalitemizi
arttırması, hazırlık sürecinde olduğu gibi uygulama sürecinde de alanında ye-
tişmiş; ailenin önemine, değerine inanan eğitimcilerin ve uzmanların gayretiyle
mümkündür.
Programın hazırlık ve uygulama sürecinde rol alan akademisyen, uzman ve eği-
timcilerimize yürekten teşekkür ediyorum.
Fatma ŞAHİN
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı
6
Eğitici El Kitabı
7
Giriş
1
Bölüm
Gi̇riş
Ünite 1. Yetişkinlerde Öğrenme ve Yetişkin Eğitimi
Yetişkin Kimdir?
Yetişkinler Nasıl Öğrenir?
Yetişkin Eğitimi
Kapsamı ve Sınırları
Yetişkin Eğitiminin Ayırıcı Özellikleri
Ünite 2. Ailelerle Eğitim
Ailelerle Çalışma Yaklaşımları
Aile Terapisi / Aile Danışmanlığı
Aile Okuryazarlığı
Ebeveyn Eğitimleri
Ebeveynlik Yetkinleştirme Yaklaşımları
Evlilik Eğitimleri
Sorun Odaklı Eğitim Yaklaşımları
Aile Eğitimi
Aile Eğitimi
Aile Eğitimlerinin Kapsamı
Eşitlik
Aile Gücüne Odaklanma
Aile Değerlerine Saygı
8
Eğitici El Kitabı
Ünite 1. Aile Eğitim Programı (AEP) ve materyalleri yetişkin-
lere yöneliktir. Bu sebeple aile eğitimi eğiticilerinin,
Yetişkinlerde yetişkinlerin hangi türden öğrenmelere ilgi ve ihtiyaç
duydukları, yetişkin eğitiminin diğer eğitim türlerinden
Öğrenme ve
ayrılan yönlerinin neler olduğu konularında bilgi sahibi
Yetişkin Eğitimi olmaları eğitimlerin başarısını arttıracaktır.
Bu bölümde;
• yetişkinler ve eğitim,
• yetişkinlerin öğrenme yönelimleri,
• yetişkin eğitiminin kapsamı ve mahiyeti,
• yetişkin eğitiminin ayırıcı özellikleri
ele alınmaktadır.
Yetişkin Kimdir?
Yetişkinliğin tanımlanması kültürden kültüre, ülkeden ülkeye değişmektedir. Bir ülkede yetişkin
sayılmak için 15 yaş sınır kabul edilirken bir başka ülkede bu sınır 18 ya da 21 yaş olabilmektedir.
Bu ölçüler, genellikler farklı kültürlerde, bireylerin yetişkin sorumluluklarını üstlenme yaşının
farklılaşmasına bağlı olarak değişmektedir. Ülkemizde ise birçok açıdan önemli bir dönüm noktası
olması nedeniyle 18 yaş yetişkinliğin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Yetişkinlerin çocuklardan ayrılan temel özellikleri yaşamları ile ilgili yetki ve sorumluklarının
daha geniş olmasıdır. Yetişkinler birçok konuda çevrelerinden bağımsız olarak karar alma
yetkisine ve yeterliliğine sahiptirler. Buna karşın çevrelerinin yetişkinlerden beklentisi de
daha yüksek düzeydedir. Özellikle ilk yetişkinlik yıllarında yetişkinlerin çoğunun iş bularak
gelir elde etme ve aile kurup bu aileyi sürdürme gibi toplumsal yükümlülükleri vardır.
Yetişkinler Nasıl Öğrenir?
Bireylerin bilgi, tutum ve davranışlarında meydana gelen oldukça sürekli değişikliklere
öğrenme denmektedir. Günün her vaktinde birey, çevredeki uyaranları algılar, işler ve kodlar.
Bu şekilde yaşam deneyimleri yoluyla her gün yeni bilgiler edinilir, tutum ve davranışlar
geliştirilir. Öğrenme süreci okul yaşamında ana uğraştır ve biçimlendirilmiş (formel/şekilsel
ve resmî) yollardan gerçekleştirilir. Yetişkin yaşamında ise doğal (informel/şekilsel olmayan
ve gayriresmî) öğrenme süreçleri daha merkezî bir konumdadır. Toplam öğrenmeler içinde
informel yollardan gerçekleşenlerin oranı kimi araştırmacılara göre daha fazladır.
Aile ve iş yaşamı, mesaisinin büyük kısmını alan yetişkinlerin çoğunun öğrenme süreçlerine
ayırabildikleri süreler bu sorumluluk ve meşguliyetleri nedeniyle azalmaktadır. Buna karşın
yaşamın çeşitli dönemlerinde yeni sorumluluk, rol ve ilgileri karşılayacak öğrenme ihtiyaçları
ortaya çıkmaktadır. Çocuğu olan bir babanın çocuk bakımı konusunda bilgilere ihtiyaç duy-
ması ya da tüm toplumu etkileyen bir yasal düzenlemenin anlaşılması ihtiyacı gibi.
9
Giriş
Bu nedenlerle yetişkinler genellikle, bir iş ortamında veya gündelik yaşamda kullanılabilecek,
uygulamaya dönük bilgi ve becerileri öğrenmeye odaklanırlar. Zaman kısıtlılığı nedeniyle de
bu bilgi ve becerileri edinmede acelecidirler.
Yetişkinlerde, gelişime bağlı ve beyin hücrelerinin işlevi ile ilgili olan zekâ (akıcı zekâ) yaş
ilerledikçe azalırken tecrübeye dayalı zekâ (billûrlaşmış zekâ) artmaktadır. Özellikle toplum-
sal konuları yetişkinler, çocuk ve gençlere göre daha iyi öğrenebilmektedirler.
Yetişkin Eğitimi
Kapsamı ve Sınırları
Ülkemizde yetişkin eğitimi, sınırları itibarıyla yaygın eğitimle aynı anlamda kullanılmaktadır.
Bu da zorunlu eğitim çağını tamamlamış olan bireylere (15 yaş ve üzeri) örgün eğitim siste-
minin dışında sunulan eğitimleri kapsamaktadır. Örneğin 21 yaşında bir üniversite öğrencisi-
nin okul dışında katıldığı eğitimler yetişkin eğitimi olarak kabul edilmektedir.
Yetişkin Eğitiminin Ayırıcı Özellikleri
Son yıllarda yetişkin eğitimi pedagojiden ayrılmış, ayrı bir bilim dalı olarak incelenmeye baş-
lanmış ve andragoji adını almıştır. Yetişkin eğitiminin farklılıkları şöyle sıralanabilir:
• Yetişkinlere yönelik eğitim programları, programa katılacak kişilerin gereksinim ve ilgileri-
ni merkeze alır.
• Program içerikleri ihtiyaç analizine dayanır.
• Eğitim içerikleri yetişkinlerin karşılaştıkları problemleri çözmelerine yardımcı olacak
nitelikte tasarlanır.
• Yetişkinlerin eğitime fiziksel ve duygusal katılımlarını arttırmak için eğitim içeriğinin
katılımcının yaşamına muhtemel katkıları vurgulanır.
• Vaka analizleri ve problem çözme gibi yaşam becerilerini geliştirecek yöntemler öncelenir.