edirneli nazmî'nin pend-nâmesinde ahlâk ve eğitim unsurlarının tespiti ve incelenmesi

401 Pages·2007·1.29 MB·Turkish

T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ORTA ÖĞRETİM SOSYAL ALANLAR EĞİTİMİ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENLİĞİ PROGRAMI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

EDİRNELİ NAZMÎ’NİN PEND-NÂMESİNDE AHLÂK VE
EĞİTİM UNSURLARININ TESPİTİ VE İNCELENMESİ

AHMET ZEKİ GÜVEN

İZMİR
2006

T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ORTA ÖĞRETİM SOSYAL ALANLAR EĞİTİMİ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENLİĞİ PROGRAMI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

EDİRNELİ NAZMÎ’NİN PEND-NÂMESİNDEKİ
AHLÂK VE EĞİTİM UNSURLARININ TESPİTİ VE
İNCELENMESİ

Ahmet Zeki GÜVEN

Danışman
Prof.Dr. İlhan GENÇ

İZMİR
2006
Yüksek lisans tezi olarak sunduğum “Edirneli Nazmî’nin Pend-nâmesinde Ahlâk ve
ve Eğitim Unsurlarının Tespiti ve İncelenmesi” adlı çalışma, tarafımdan bilimsel
ahlâk ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığına ve
yararlandığım yapıtların kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara gönderme
yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım.

Tarih:
Ahmet Zeki GÜVEN
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğüne

İşbu çalışma, jürimiz tarafından Orta Öğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim
Dalında Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul
edilmiştir.

Danışman:
Üye:
Üye

Onay

Yukarıda imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.

.../.../2006

Prof.Dr................................
Enstitü Müdürü
YÜKSEK ÖĞRETİM KURULU DÖKÜMANTASYON MERKEZİ
TEZ VERİ FORMU

Tez No : Konu : Üniv. Kodu :

Tezin Yazarının :
Soyadı :GÜVEN
Adı :Ahmet Zeki

Tezin Türkçe Adı :
EDİRNELİ NAZMÎ’NİN PEND-NÂMESİNDEKİ EĞİTİM VE AHLÂK
UNSURLARININ TESPİTİ VE İNCELENMESİ

Tezin Yabancı Dilde Adı:
THE EXAMİNATİON AND DETERMİNATİON OF THE FACTORS OF EDUCATİON
AND MORALİTY İN THE PEND-NÂME OF EDİRNELİ NAZMİ

Tezin Yapıldığı :
Üniversite :Dokuz Eylül Üniversitesi
Enstitü :Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Yılı :2006

Tezin Türü :

Yüksek Lisans Doktora Tıpta Uzmanlık Sanatta Yeterlilik
[X] [ ] [ ] [ ]

Dili :Türkçe
Sayfa Sayısı : XII+385
Referans Sayısı :

Tez Danışmanının :
Ünvanı : Prof.Dr.
Adı : İlhan
Soyadı : GENÇ

Türkçe Anahtar Kelimeler İngilizce Anahtar Kelimeler :
1-İnsan 1-Human
2-Akıl 2-Mind
3-Bilgi 3-Knowledge
4-Ahlâk 4-Morality
5-Hakikat 5-Reality
6-İlim 6-Science
İÇİNDEKİLER
Önsöz……………………………………………………………………….. VIII
Giriş…………………………………………………………………………. 1
1.BÖLÜM
PEND-NÂME’DE DİN VE TASAVVUF………………………………... 4
1.1. Din……………………………………………………………………. 4
1.1.1.Allah………………………………………………………………… 4
1.1.2.Kur’an-ı Kerim………………………………………………………... 12
1.1.3. Peygamberler ve Dinî Şahsiyetler……………………………………. 14
1.1.3.1.Hz.Muhammed ……………………………………..................... 14
1.1.3.2.Diğer Peygamberler ……………………………………............. 20
1.1.3.3.Dört Halife……………………………………............................ 23
1.1.3.4.Ehl-i Beyt…………………………………….............................. 30
1.1.4.Âhiret……………………………………............................................. 31
1.1.4.1.Cennet-Cehennem……………………………………................ 33
1.1.5.İbadetler……………………………………......................................... 34
1.1.5.1.Namaz……………………………………................................... 36
1.1.5.1.Zekât……………………………………..................................... 36
1.1.5.3.Sadaka……………………………………................................... 36
1.2.Tasavvuf-Tasavvufî Kavram ve Terimler……………………………..... 38
1.2.1.Vahdet……………………………………...................................... 38
1.2.2.Aşk……………………………………........................................... 38
1.2.3.Nefs…………………………………….......................................... 40
1.2.4.Tövbe……………………………………....................................... 51
1.2.5.Tarikat……………………………………...................................... 53
1.2.6.Uzlet……………………………………......................................... 54
1.2.7.Zühd……………………………………......................................... 55
1.2.8.Zikr……………………………………........................................... 55
1.2.9.Riyâzet……………………………………..................................... 64
1.2.10.Ehl-i Sülûk……………………………………............................. 65
1.2.11.Dervişlik……………………………………................................. 66
II
1.2.12.Ma’rifet....…………………………………….................................. 67
2.BÖLÜM
PEND-NÂME’DE AHLÂKİ ANLAYIŞ..................................................... 71
2.1.Kanaatkârlık…………………………………….................................... 71
2.2.Tembel Olmama…………………………………….............................. 72
2.3.Hafiflik-Ağırbaşlılık……………………………………........................ 74
2.4.Kibir………………………………….................................................... 75
2.5.Gıybet (Dedikodu) ……………………………………......................... 80
2.6.Tevekkül…………………………………….......................................... 81
2.7.Şükretmek……………………………………....................................... 82
2.8.Mertlik……………………………………............................................. 86
2.9.Riyâ (Gösteriş)…...……………………................................................. 89
2.10.Hırs……………………………………................................................ 91
2.11.İnatçılık……………………………………......................................... 94
2.12.Pişmanlık……………………………………....................................... 95
2.13.Helâl…………………………………….............................................. 96
2.14.Haram……………………………………............................................ 97
2.15.Tama’-Açgözlülük……………………………………........................ 102
2.16.Güzel Söz Söylemenin Önemi……………………………………...... 103
2.17.Mal, Makam ve Evlât Sevgisi……………………………………....... 109
2.18.Allah Rızasını Gözetmek…………………………………….............. 112
2.19.İnsanlıktan Uzak Olmak……………………………………................ 113
2.20.İsyan.……………………………………............................................. 115
2.21.Güler Yüzlü Olmak……………………………………....................... 116
2.22.İsraf……………………………………............................................... 116
2.23.Cimrilik……………………………………......................................... 117
2.24.Cömertlik……………………………………...................................... 121
2.25.Hayır ve Hayırlı İş……………………………………......................... 127
2.26.Kötü Uygunsuz İşler……………………………………..................... 129
2.27.Hasetlik ve Kıskançlık…………………………………….................. 131
III
2.28.Gaflet……………………………………............................................. 134
2.29.Yalan……………………………………............................................. 137
2.30.Kendi Ayıbını Görmek…………………………………….................. 140
2.31.Câhillik…………………………………….......................................... 142
2.32.Akıllı Olmak……………………………………................................. 143
2.33.Adaletli Olmak…………………………………….............................. 144
2.34.Sabır ve Sabır Göstermek……………………………………............. 145
2.35.Allah’tan Korkmak……………………………………....................... 151
2.36.İyilik Etmek……………………………………................................... 156
2.37.Kin Tutmak……………………………………................................... 162
2.38.Gönül İncitmek, Gönül Almak……………………………………..... 163
2.39.Yolunu Şaşırmak……………………………………........................... 167
2.40.Dünyaya Meyletmek……………………………………..................... 167
2.41.Zayıfa Merhamet Etmek……………………………………............... 177
2.42.Saygı ve Saygı Göstermek……………………………………............ 178
2.43.Hasta Ziyareti……………………………………................................ 179
2.44.Farzı Eda Etmek……………………………………............................ 180
2.45.Yetime Merhamet Etmek…………………………………….............. 181
2.46.Arkadaşlık, İyi Dost-Kötü Dost…………………………………….... 182
2.47.Kötü Huylu Olmak……………………………………........................ 192
2.48.Üstün İnsan……………………………………................................... 193
2.49.Kötü, Uygunsuz İnsan……………………………………................... 197
2.50.Sır Saklamak……………………………………................................. 198
2.51.Âkıbetini Düşünmek……………………………………..................... 199
2.52.Sâdelik (Gösterişten Uzak Yaşamak) ……………………………...... 201
2.53.Öfkesine Hâkim Olmak……………………………………................ 202
2.54.Allah’ın Ve Peygamberin Emirlerine Uymak……………………....... 205
2.55.Yemek Yeme Alışkanlığı…………………………………….............. 206
2.56.Hayat Yolu-Hak Yol……………………………………..................... 207
2.57.İlim-İlim Ehli……………………………………................................ 211
2.58.Takva…………………………………….…………………………… 214
IV

3.BÖLÜM
PEND-NÂME’DE TERİMLER, KABULLER VE TESPİTLER…........ 217
3.1.Fakirlik ……………………………………........................................... 217
3.2.Âhiret Ehli, Ehl-i Vefâ…………………………………….................... 222
3.3.Fâsıklığın (Günahkârlığın)Alâmetleri……………………………….... 224
3.4.Münâfıklığın Alâmetleri………………………………………............. 228
3.5.Cimriliğin Alâmetleri…………………………………….……............. 233
3.6.Uyku, Uyumak……………………………………................................ 237
3.7.Akrabayı Ziyaret Etmek…………………………………….................. 238
3.8.Misafire Hürmet Etmek…………………………………….................. 240
3.9.Hizmet Etmek……………………………………................................. 246
3.10.Eşkıyanın Alâmetleri…………………………………….................... 250
3.11.Hâcet Dilemek…………………………………….............................. 254
3.12.Şeytan, Mecâzî Olarak Şeytanın Huyları…………………………….. 256
3.13.Düşkün, Düşkünlüğün Alâmetleri……………………………………. 259
3.14.İnsan Modeli (Olumlu-Olumsuz) ……………………………………. 267
3.15.Ulu ve İtibarlı Olmanın Şartları…………………………………….... 275
3.16.Fânilik, Fâni Olan Dört Şey…………………………………….......... 279
3.17.Akıllılık ve Akılsızlığın Belirtileri…………………………………… 288
3.18.Ahmaklığın Belirtileri………………………………………………... 292
3.19.Sakınılması Gereken Hususlar………………………………………. 300
3.20.Mutluluğun Şartları……………………………………....................... 303
3.21.Hükümdar Davranışları……………………………………................. 306
3.22.Uzak Durulması Gereken Hususlar…………………………............... 310
3.23.İtibarı Arttıran Hususlar………………………………….................... 314
3.24.Düşkünlüğe Sebep Olan Hususlar ………………………………........ 320
3.25.Kalbe Rahatlık Veren Hususlar …………………………………........ 325
3.26.Ömrü Uzatan Hususlar(Mecâzî Olarak) ……………………………... 330
3.27.Ömrü Kısaltan Hususlar(Mecâzî Olarak).............................................. 332
3.28.Geri Dönülmesi İmkansız Olan Hususlar............................................. 336